Recepcja twórczości Pirandella w Polsce i w Europie - Notatki - Literatura współczesna, Notatki z Historia i teoria literatury

Pobierz Recepcja twórczości Pirandella w Polsce i w Europie - Notatki - Literatura współczesna i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity! Recepcja twórczości Pirandella w Polsce i w Europie 1. okres do 1921 – nieliczne przekłady 1905 – ukazuje się przekład niemiecki powieści „Il fu Mattia Pascal”, rozpoczynający rozgłos twórczości P. poza granicami literatury włoskiej. 1910 – powieść zostaje przetłumaczona na język fr. Zanim zasłużył sobie na uznanie toczył długą walkę z publicznością i krytyką włoską. Każda jego sztuka powodowała burzę w Teatro Halle w Rzymie. Dopiero dwunasty wystawiony utwór „Sześć postaci..”, początkowo wywołując ataki, ostatecznie utrwalił jego imię we Włoszech. 2. dekada sukcesu 1921-1934 – wybicie się poza granice Włoch Najważniejsze i najgłośniejsze sztuki Pirandello powstały w latach 20. XXw. P. jawi się jako prekursor współczesnego teatru – teatru absurdu, groteski, ale również teatru egzystencjalistów. Twórca ten przekształcił mieszczański dramat w uniwersalną tragedię ludzkiego losu. Imię Pirandella zdobyło prawie natychmiast rozgłos nie tylko we Włoszech ale także w Europie i na całym świecie w ostatnim dwudziestoleciu jego życia, tzn. odkąd poświęcił się głównie teatrowi i wniósł weń nowość i oryginalność tematów, postaw, metod technicznych. 1921 - „Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora” upada najpierw w Rzymie w maju w atmosferze skandalu, oburzenia widowni, by już we wrześniu tego samego roku w Mediolanie odnieść sukces, co potem powtórzyło się w 1922 w Londynie, Nowym Jorku, w 1923 w Paryżu i Krakowie a rok później w Wwie. „Sześć postaci w poszukiwaniu autora” dawało wielkie pole do popisu aktorom i to przyczyniło się bez wątpienia do powodzenia sztuki wystawianej w całej Europie przez najlepsze zespołu (w Polsce np. spektakl Jaracza). 1922 – początek uniwersalnego rozgłosu dramaturgii Pirandelli : 24 lutego w Mediolanie prapremiera tragedii Henryk VI 1923 – dalszy rozwój dramaturgii i nowelistyki: wśród licznych premier europ: premiery polskie, na scenie warszawskiej pojawia się farsa „L’uomo, la bestia e la virtu”, grana pt „Człowiek zwierzę i cnota” w reżyserii Aleksandra Zelwerowicza. W NY, dokąd dramaturg udaje się na zaproszenie Fulton Theatre, w ciągu trzech miesięcy mają miejsce premiery trzech sztuk. 1924 – pisze ostatnią ze swych powieści „Jeden, nikt i sto tysięcy” z nowych dramatów szczególne znaczenie ma „Każdy na swój sposób”. Wśród licznych premier na całym świecie – od Wiednia do Brazylii i Japonii – odnotować warto premierę warszawską „Henryka IV” granego w Teatrze Polskim pt „Żywa maska” w reżyserii Aleksandra Węgierki z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim w roli głównej. W Paryżu wystawiony zostaje balet oparty na farsie „La giara”. W 1925 P. objął kierownictwo artystyczne nowo powstałego rzymskiego Teatro dell’arte i rozpoczął z zespołem tournee po Europie. Niektóre jego sztuki jak np. „„Dziś wieczór improwizujemy powstały lub miały premierę za granicą. docsity.com 1926 – sukcesem roku jest tragedia „Diana e la Tuda”, prapremiera w Zurychu. 1930 – W Królewcu prapremiera „Questa sera si recital a soggetto”. Metro Goldwyn Mayer zaprasza pisarza do Hollywood w związku z filmowaniem „Jaką mnie pragniesz”(„Come tu mi vuoi”) z Gretą Garbo i Erikiem von Stroheim w rolach głównych. 1931 – P. uczestniczy w Lizbonie w międzynarodowym kongresie krytyków 1933- prapremiera „Luando si e qualcuno” w Buenos Aires 1934 – w Rzymie przewodniczy obradom poświęconym problematyce dramaturgii współczesnej. Prapremiera w „Nie wiadomo jak” w Pradze. Nobel Per Hallström – stały sekretarz Szwedzkiej Akademii, 10.11.1934 „Jako autor noweli nie ma sobie równych nawet w kraju będącym kolebką tego gatunku literackiego. Dekameron Boccaccia zawiera 100 powieści, „Novelle per un Anno” z lat 1922- 37 przewidują jedną na każdy dzień roku. […] jednakże to nie nowele są szczytem jego osiągnięć literackich, którym jest teatr. Najbardziej charakterystyczną cechą sztuki P. jest jego prawie magiczna moc transpozycji analizy psychologicznej w dobrą sztukę. Wszystko jest względne, nieuchwytne - całość urzeka, oczarowuje nawet wielką międzynarodową publiczność. Sam autor tłumaczy, że jego sukces „wyrasta z obrazów wziętych wprost z życia, które przechodzą tylko przez filtr pomysłów literackich”. Ciekawym incydentem jest rzekomy zamiar wpisania dzieł P w Indeksie Ksiąg Zakazanych Kościoła Katolickiego. Latem 1934r. powstała taka plotka – aby temu zapobiec Silnio d’Amico napisał list do bpa Montiniego, przyszłego papieża Pawła VI, który zapobiegł tej katastrofie. Inny pisarz, Baldini zasugerował, że jako Sycylijczyk można by sądzić, że zakaz Świętego Oficjum nie sprawiłby przykrości P. KINO P. obawiał się ekranizacji swoich dzieł, większość zagranicznych interpretacji znał z fotografii i relacji – cytat na str 106 W 1920 r. po raz pierwszy twórczośc P. odnalazła swój wyraz na ekranie. Reżyser Mario Camerini sfilmował „Ma non e una cosa seria” 1925 – Znany fr reżyser, Marcel L’Herbier filmuje powieść „Il fu Matnia Pascal” 1935 - Mario Camerini ponownie filmuje „Ma non e una cosa seria” w dwóch wersjach językowych – wł i niem. Największa krytyka w samych Włoszech: Choć Pirandello był reformatorem teatru a nie tylko autorem filozoficznych dialogów, zarzucano mu „intelektualny werbalizm” (Gramsci) czy skłonność do zwykłej gadaniny (Pasolini), Natalio Sapegno wytyka błędy jego sztuki: 1. niezwykle silne zaangażowanie uczuciowe osłabiające zaangażowanie literackie, prowadzące do chwiejności rozwiązań stylistycznych. 2. Całe dzieło (dramaty w większym stopniu niż nowele) ma w sobie coś surowego, prowizorycznego, niedokończonego. Dla kogoś o smaku wyrobionym na humanizmie antyliterackie środki i krańcowy romantyzm Pirandela muszą wydać się rażące , prawie niewłaściwe. Język chwilami tylko przylega ściśle do uczucia, transponuje je w sposób pełny i przekonywujący. Wbrew temu musimy uznać posłannictwo historyczne jak człowieka i poety. Bez przykładu jego twórczości nie możemy zrozumieć znaczenia części współczesnego teatru nie tylko włoskiego, ale także amerykańskiego i europejskiego. docsity.com Jak twierdzi Kelner Pirandello jako awangardzista, z przyczepioną etykietką „pirandelizmu” – jako burzyciel tzw. „zdroworozsądkowych” wyobrażeń o poznawalności świata i w takich charakterze sprawca głośnych repertuarowych skandali lat 20. ma raczej słabe szanse na to, by tej samej roli ożyć po 60 latach. Natomiast P., który wciąż może nas żywo interesować to P. „wielki klasyk” literatury dramatycznej XXw., którego dzieło skupia w sobie i prezentuje w oryginalnej postaci wszystkie kluczowe motywy i znamienne rozpoznania w dramacie europejskim ostatniego stulecia”. I ta pochlebna ocena stanowi punkt wyjścia dla rozważań Kelnera, który wskazując cechy charakterystyczne dzieł Włocha, porównując je do innych wybitnych dzieł epoki, wskazuje na geniusz Pirandella. Według niego punktem wyjścia dla P. była waloryzacja indywiduum, jednostki ludzkiej przybierającej różne role i maski. Motyw ten widoczny jest u Stanisława Ignacego Witkiewicza i Marcela Marceau w jego mimodramie o człowieku zmieniającym maski na użytek otoczenia. Jak ocenia Kelner „Pirandellowska gra ról i masek – narzuconych, przybranych, obronnych czy też zrodzonych przez prawo mimikry, lecz tak czy owak zniewalających indywiduum w społecznym teatrze życia – prowadzi wszakże do problematyki statusu osobowości, po raz pierwszy w dramacie XXw. Wyartykułowanej w sposób tak frapujący”. Kolejną bardzo znaczącą perspektywą, wyznaczającą jego miejsce jako inicjatora szczególnie doniosłych operacji intelektualnych i artystycznych w dramacie XXw. jest prezentowany mechanizm obronny przed wszelkimi rodzajami zniewolenia. Mamy więc Pirandellowską grę ról i masek, Gombrowiczowskie zapasy z Formą oraz wizje totalnej teatralizacji życia wg Jean Geneta. Wprawdzie ani Gombrowicz, ani Genet nie wspominają Pirandella, ale mimo wszystko to on jest ich bezpośrednim znakomitym poprzednikiem w dramacie XXw. Kelner porównuje również utwór „Sześć postaci w poszukiwaniu autora” do „Przy drzwiach zamkniętych” Sartre’a, wskazując na podobieństwo ontologii człowieczeństwa, tj. u P. mamy „esencja-egzystencja” u Sartre’a „byt i nicośc”. Sartre’owski aforyzm „Piekło to inni” przewija się przez całą twórczość Pirandella. „Sześć postaci..” prowadzi również w stronę autotematyzmu, jednego z kluczowych zjawisk w całej literaturze XXw. Dokonał tego również 20 lat przed nim Stanisław Wyspiański, a 40 lat później Tadeusz Różewicz („Akt przerwany”). Ostatnia cecha wielkiego dramatu XXw. to zagadnienie niekomunikacji werbalnej (solipsyzmu antywerbalnego) czyli Pirandellowski sceptycyzm wobec komunikacji werbalnej, co przejawia się również w dramatach Czechowa „Zrozumieć to jak bardzo ważne ogniwo sztuki naszego wieku mówiącej o zniewoleniu człowieka – to już może połowa wygranej? Myślę, że warto podjąć tę grę od nowa”. Eustachiewicz „Żaden z następców Ibsena w historii dramatu europejskiego nie jest tak trwale i powszechnie obecny w roli inspiratora jak Pirandello”. Ugniewska „D’annunzio i Marinetti znani byli przede wszystkim ze swoich artystycznych póz, daleki od wszelkiej ekstrawagancji Pirandello ze swojej twórczości” *** Marta Abba, platoniczna miłość w 1938r. ujawnia listy Pirandella, w którym ujawnia on swe niespełnienie „Uczucie nieznanego i głębokiego żalu. Żalu za życie skazane każdego dnia na przebudowie z beznamiętnego snu nocnego. Czyż moje życie nie jest jedną wielką podróżą bez przybicia do celu, bez spoczynku?” Teatr Nowy w Poznaniu – Sześć postaci.. docsity.com docsity.com