Przegląd metod i narzędzi badań operacyjnych wykorzystywanych w logistyce, Ćwiczenia z Logistyka, infrastruktura logistyczna

Pobierz Przegląd metod i narzędzi badań operacyjnych wykorzystywanych w logistyce i więcej Ćwiczenia w PDF z Logistyka, infrastruktura logistyczna tylko na Docsity! Przegląd metod i narzędzi badań operacyjnych wykorzystywanych w logistyce Spis Treści: WSTĘP ROZDZIAŁ I. LOGISTYKA 1.1. RYS HISTORYCZNY 1.1.1. Świat 1.1.2. Polska 1.2. ISTOTA I ZADANIA LOGISTYKI 1.3. LOGISTYKA W UJĘCIU SYSTEMOWYM 1.4. PODSYSTEMY LOGISTYKI W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM 1.4.1. Faza zaopatrzenia 1.4.2. Faza produkcji 1.4.3. Faza dystrybucji 1.5. OBSZARY OPTYMALIZACJI PROCESÓW LOGISTYCZNYCH 1.6. LOGISTYKA TRANSPORTU 1.7. NOWE KIERUNKI ROZWOJU W LOGISTYCE 1.7.1 Czynniki determinujące rozwój logistyki 1.7.2. Zintegrowany łańcuch dostaw 1.7.3. Porównanie cech tradycyjnego systemu logistycznego ze zintegrowanym łańcuchem dostaw ROZDZIAŁ II. BADANIA OPERACYJNE 2.1. RYS HISTORYCZNY I ISTOTA BADAŃ OPERACYJNYCH 2.2. PRZEGLĄD PROBLEMÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM ROZWIĄZYWALNYCH PRZY UŻYCIU METOD Z ZAKRESU BADAŃ OPERACYJNYCH 2.2.1. Alokacja kapitału 2.2.3. Alokacja środków produkcji 2.2.4. Problem mieszanki (diety) 2.2.5. Zagadnienia transportowe 2.2.6. Zarządzanie zapasami surowców 2.2.7. Zarządzanie zapasami wyrobów gotowych 2.2.8. Zagadnienie wymiany (problem taksówkarza) 2.2.9. Problem szeregowania zadań 2.2.10. Zagadnienia masowej obsługi 2.2.11. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka 2.2.12. Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności 2.2.13. Podejmowanie decyzji w grze z wieloma graczami. 2.3. SYSTEMY INFORMATYCZNE WSPOMAGAJĄCE ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM 2.3.1. Wprowadzenie 2.3.2. IC 2.3.3. MRP I 2.3.4. MRP II 2.3.5. ERP (MRP III) 2.3.6. ERP II 2.3.7. DEM ROZDZIAŁ III. PRZYKŁADY ZASTOSOWAŃ METOD BADAŃ OPERACYJNYCH W PROCESACH LOGISTYCZNYCH 3.1. CONTINENTAL AIRLINES 3.2. TELEWIZJA NBC 3.3. POPULARNE PROGRAMY WYKORZYSTUJĄCE METODY BO 3.3.1. OptiBid firmy Logistic.com 3.3.2. OptiStop firmy Logistic.com 3.3.3. Real-time Enterprise Optimization (REO) firmy Pavilion Technologies 3.3.4. InterMag2000 firmy Quantum Sp. z o. o. ZAKOŃCZENIE WYKAZ ŹRÓDEŁ Całość pracy: patrz załącznik; 41 stron, format Word Wojskowa Akademia Techniczna Zakład Badań Operacyjnych i Wspomagania Decyzji Warszawa, maj 2003. kontradmirał H. Eccles, który prezentował pogląd, iż logistyka sama w sobie nie ma innego celu jak tylko kreację i wspomaganie sił zbrojnych, stosownie do zamierzeń dowódcy. Zadania te mają być realizowane w ramach logistyki wojskowej (military logistics). Wg Ecclesa, jej odpowiednikiem w sektorze cywilnej gospodarki powinna być logistyka cywilna (civilian ligistics). Nic więc dziwnego, że już w roku 1948 Amerykańskie Zrzeszenie Marketing zdefiniowało logistykę jako: ruch i operowanie produktami z miejsc wytwarzania do miejsc konsumpcji. Od roku 1958 zakres logistyki, w interpretacji amerykańskiej, obejmował wszystkie aspekty transportu, zakupu środków materiałowych, budownictwa i eksploatacji urządzeń wojskowych; cały wachlarz zagadnień zaopatrywania materiałowo-technicznego – od planowania do dystrybucji, eksploatacji i konserwacji; wreszcie – różne (najczęściej wyspecjalizowane) usługi na rzecz sił zbrojnych, w tym szpitalnictwo i ewakuację rannych. Tak więc wyraźnie wskazuje się na wojskowe znaczenie tego słowa, przy czym logistyką wojskową (military logistics) jest planowanie i realizacja zabezpieczenia materiałowo-technicznego narodowych sił zbrojnych państw NATO oraz tworzenie odpowiednich warunków socjalno-bytowych i zdrowotnych do wykonywania stawianych im zadań. Jednocześnie wskazuje się na obecność logistyki cywilnej (civilian logisics), którą rozumie się jako: planowanie, gromadzenie i dystrybucję zapasów towarów, środków materiałowo-technicznych oraz świadczenie usług w celu zabezpieczenia wykonania zadania przez sektor cywilny gospodarki narodowej. To właśnie Amerykanie jako pierwsi wykorzystali logistykę praktycznie w skali przedsiębiorstwa. O. Morgenstern zaproponował w 1955 r. Jej ekonomiczną definicję: Operacja logistyczna polega na dostarczeniu ściśle określonych wielkości dóbr fizycznych oraz usług dla konkretnych rodzajów działalności, które zgodnie ze swoimi celami wykorzystują te środki i usługi po to, aby każdy rodzaj działalności mógł być utrzymywany w pożądanym (z punktu widzenia określonego celu lub celów) wymiarze. Nic więc dziwnego, że Amerykanie w szerokim zakresie stosowali logistykę na obszarze gospodarki cywilnej, w skali przedsiębiorstw, w celu osiągnięcia optymalnej koordynacji przepływu materiałów, surowców, gotowych wyrobów, czynności związanych z ich pakowaniem i magazynowaniem oraz dostaw do ostatecznych odbiorców. W literaturze niemieckiej pojęcie logistyki nie występowało do czasu drugiej wojny światowej, nie pojawiło się też w pracach Karla von Clausewitz’a, w których wiele uwagi poświęcono zagadnieniom zaopatrywania wojsk. Można przyjąć, że dopiero po drugiej wojnie światowej, głównie za sprawą wstąpienia Niemiec (RFN) do NATO, nastąpił rozwój teorii logistyki i praktyczne jej stosowanie. Największy wkład Niemiec w tej dziedzinie i znaczną dynamikę obserwuje się na początku lat siedemdziesiątych. Autorzy zachodnioniemieccy lansowali tezę o logistyce jako sztuce „kalkulacji przestrzeni i czasu”. W przeciwieństwie do Amerykanów, w Europie Zachodniej (w tym głównie w RFN) pojęcie logistyki zmieniło pierwotną treść, tracąc na ścisłym wiązaniu jej z przedsiębiorstwem, zyskując na otwarciu na otoczenie bliższe i dalsze. Jest to trend słuszny, tym bardziej, że trudno wyobrazić sobie działanie i funkcjonowanie jakiegoś przedsiębiorstwa bez uwzględnienia otoczenia, w jakim musi ono istnieć. W Brukseli w komitecie EWG oraz Anglii w Instytucie Logistyki i Zarządzania Dystrybucją w 1991 r. opracowano określenie logistyki, zgodnie z którym: Logistyka jest procesem zarządzania całym łańcuchem dostaw, przy czym przez łańcuch dostaw rozumie się działalność związaną z przepływem materiału (towaru) od jego oryginalnego źródła poprzez wszystkie pośrednie formy aż do postaci, w której jest konsumowany przez ostatecznego klienta. Zagadnienie to będzie omówione dokładniej w dalszej części rozdziału pierwszego. 1.1.2. Polska Pierwszy przypadek użycia w języku polskim słowa „logistyka” w jego militarnym znaczeniu miał miejsce za sprawą dokonanego przez Wincentego Nieszkocia tłumaczenia dzieła Antoine’a H. De Jomini. Na szerszą skalę termin „logistyka” pojawił się w Polsce w zasadzie po drugiej wojnie światowej, początkowo w słownikach języków obcych, a następnie w encyklopediach. Materiały ukazujące się w Polsce były w ogromnej większości tłumaczeniami opracowań zagranicznych. Dopiero w 1968 r. Prof. W. Stankiewicz wydając pracę pt.: „Logistyka. Z zagadnień gospodarki wojskowej państw NATO” przybliża polskiemu czytelnikowi znaczenie terminu logistyka. Problematyka logistyczna nabrała w Polsce szczególnego znaczenia w ciągu kilku ostatnich lat. Stało się to głównie za sprawą zapoczątkowanych po 1989 r. zmian politycznych i przebudowy gospodarki. Procesy integracyjne z Zachodem oraz stopniowe wprowadzanie gospodarki wolnorynkowej wymusiły zapotrzebowanie na stosowanie metod nowoczesnej logistyki, od dawna wykorzystywanych w wysoko rozwiniętych państwach, do realizacji działania wytwórców, dóbr, oferentów, usługodawców i konsumentów. Wymaga to odejścia od dotychczasowych stereotypów myślowych oraz nowego spojrzenia na logistykę i jej znaczenie w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Po 1989 r. Na fali zmian społeczno politycznych i gospodarczych nastąpił dynamiczny rozwój logistyki w Polsce związane przede wszystkim z: · przejściem z gospodarki nakazowo-rozdzielczej do rynkowej · powstaniem konkurencji na rynku producenta i usługodawcy · poszukiwaniem dróg obniżki kosztów · wprowadzaniem nowoczesnych systemów i metod zarządzania · koniecznością integracji w procesach działania · oraz innymi wymaganiami gospodarki rynkowej Analizując genezę logistyki dojdziemy do wniosku, że można w niej wyodrębnić cztery fazy: · faza startu i budzenia się logistyki (w USA połowa lat 50-tych) · faza definiowania teorii logistyki oraz pierwsze próby jej zastosowania w praktyce (w USA lata 60-te i początek lat 70-tych w Europie Zachodniej) · faza zmian priorytetów i kreowania podstawowych wymiarów zintegrowanej logistyki (w USA II połowa lat 70-tych i I połowa lat 80-tych w Europie Zachodniej) · faza dynamicznego rozwoju logistyki jako zintegrowanej koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem i układu powiązań rynkowych; powszechne wykorzystanie walorów logistyki w praktyce (koniec lat 80-tych i lata 90-te). 1.2. Istota i zadania logistyki Istnieje kilka koncepcji logistyki. Najpopularniejszą i najczęściej cytowaną jest definicja opracowana w USA przez The Council of Logistic Management, która określa logistykę jako: …proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logistyczne obejmują (między innymi): · obsługę klienta, · prognozowanie popytu, · przepływ informacji, · kontrolę zapasów, · czynności manipulacyjne, tych działań. Takie instytucje, jako elementy podsystemu normowania logistyki, powinny odpowiadać za podejmowanie właściwych decyzji w zakresie tworzenia prawnych, formalnych i warsztatowych podstaw do optymalnego zarządzania branżowymi łańcuchami działania w sferze materialnej i niematerialnej. Z kolei w podsystemie praktycznych zastosowań logistyki (logistyki pragmatycznej) musi występować zbiór organów wykonawczych, które będą realizowały optymalne łańcuchy przepływu dóbr materialnych – poczynając od pozyskiwania surowców, a kończąc na produkcie finalnym oraz świadczenia wielorakich usług związanych z życiem i działaniem człowieka. Ze względu na zadania realizowane przez te organy, w logistyce wyodrębniła się logistyka przedsiębiorstw usługowych, przemysłu i handlu. Przy czym w tych ostatnich znaczące miejsce zajmuje logistyka wewnątrzzakładowa i międzyzakładowa, ułatwiająca kooperację. W zależności od realizowanych przedsięwzięć można wyróżnić logistykę zaopatrzenia, produkcji, dystrybucji i marketingu. Trzy pierwsze podsystemy będą omówione w następnym podrozdziale dotyczącym przedsiębiorstwa produkcyjnego. Między podsystemami występuje określony zbiór relacji. Bardzo ważne jest, aby więzi te były jednoznacznie i przejrzyście określone, aby ściśle był określony podział i zakres kompetencji poszczególnych ogniw podsystemu, jak i podsystemów w systemie narodowej logistyki. Nie bez znaczenia dla wynikowej efektywności funkcjonowania systemy logistyki i kierowania jego elementami składowymi jest informatyzacja i automatyzacja zarządzania procesami logistycznymi w skali szeroko rozumianego przedsiębiorstwa branżowego, jak i w skali całej gospodarki państwa. Konieczne jest zatem posiadanie skomputeryzowanego banku informacji o zasobach zasileniowych (gdzie, jaki asortyment, ile, jaka jest wartość użytkowa itp.) oraz o potencjalnych potrzebach (komu, gdzie, ile, czego, kiedy, w jakim czasie, za jaką cenę itp.). Można więc mówić o potrzebie istnienia w systemie logistyki podsystemu informatycznego. Elementy takiego podsystemu muszą dysponować zbiorem aktualnych i wiarygodnych informacji (danych), musi być utworzona jednolita i spójna wewnętrznie sieć przepływu strumieni informacyjnych, a nade wszystko – elementy tego podsystemu muszą być kompatybilne z pozostałymi podsystemami. Podczas tworzenia sytemu logistyki należy kierować się regułami postępowania, które powinny zapewnić zbudowanie optymalnej struktury. W literaturze często nazywa się te reguły wymaganiami lub zasadami. Można tam spotkać ponad dwadzieścia różnego rodzaju takich wymagań. Należy zaznaczyć, że liczność zbioru wymagań dla konkretnych rozwiązań jest zmienna i zależy od przeznaczenia, funkcji i zadań tworzonego systemu. Do najczęściej uwzględnianych reguł można zaliczyć: · Regułę integralności (współzależności). System logistyki musi być spójny wewnętrznie i kompatybilny z jego otoczeniem. Dotyczy to głównie normalizacji terminologii i zasad działania, standaryzacji wyposażenia, jednolitej klasyfikacji i indeksacji zasobów, technologii odtwarzania zdatności, spójnego systemu zarządzania itp. · Regułę przejrzystości. System powinien być prosty i czytelny, aby przy niskich kosztach szkolenia specjalistów i utrzymania elementów składowych wszystkie czynności organizacyjno-administracyjne i wykonawcze możliwe były do zrealizowania w każdej sytuacji. Działania powinny być proste, zintegrowane, znormalizowane i zminimalizowane do niezbędnych czynności, celem zapewnienia sprawnego zbierania, przetwarzania i przekazywania informacji. · Regułę zgodności (harmonii) planów strategicznych z możliwościami wykonawczymi systemu logistyki. System logistyki powinien być tak zorganizowany, aby mógł skutecznie zaspokajać potrzeby konsumentów. · Regułę optymalnej racjonalności (ekonomiczności sił i środków). Potencjał sił i środków systemu logistyki musi wynikać z prognozowanych potrzeb i aktualnych możliwości, zapewniając optymalną organizację poszczególnych ogniw wykonawczych i racjonalne metody działania tych ogniw, celem skrócenia czasu i optymalnego wykorzystania posiadanych sił i środków. Często jest to utożsamiane z regułą ograniczonej samodzielności poszczególnych szczebli organizacyjnych. · Regułę mobilności (manewrowości). Wyposażenie systemu logistyki (siły i środki) powinno zapewnić wykonanie zadań w trudnych warunkach i niekorzystnych sytuacjach; tzn. powinno być przystosowane do sprawnego funkcjonowania w szybko zmieniającej się sytuacji oraz do doraźnych potrzeb konsumenta. · Regułę bezpieczeństwa (rozśrodkowania potencjału). Siły i środki systemu logistycznego powinny tak być rozmieszczone w terenie, aby możliwe było zminimalizowanie strat w przypadku wystąpienia zagrożenia (np. klęska żywiołowa) i zapewnienie im ochrony i obrony, odporności na zakłócenia, itp. · Regułę ciągłości zasilania. Ciągłość i trwałość zasilania wymaga istnienia odpowiednich rezerw zasobów. Przepływ strumieni zasileniowych środków i usług oraz informacyjno-decyzyjnych powinien odbywać się zgodnie z oczekiwaniami adresatów. · Regułę elastycznego i sprawnego kierowania. Dotyczy kompatybilności zautomatyzowanych systemów kierowania (zarządzania), informatycznego wspomagania, doskonalenia kadr oraz doboru właściwych metod zarządzania. · Regułę planowego działania (celowości). Dotyczy ona wielowariantowości opracowywanych planów, stosownie do przewidywanego rozwoju sytuacji. Każdy plan powinien obejmować różne przedziały czasowe. · Regułę funkcjonalności. Ponieważ realizacja zadań zasileniowych spoczywa na ogniwach logistycznych (często ruchomych) i systemie stałych urządzeń terenowych, musi być zapewniona funkcjonalność przepływy dóbr i usług oraz strumieni informacyjno decyzyjnych. 1.4. Podsystemy logistyki w przedsiębiorstwie produkcyjnym Centralnym ogniwem całego łańcucha logistycznego jest na ogół przedsiębiorstwo produkcyjne zasilane materiałami, elementami kooperacyjnymi, podzespołami, produkujące wyroby na rynek. Warunkiem efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie jest odpowiednia organizacja strumieni zasilających (surowce, materiały, półfabrykaty) oraz strumieni wyjściowych w postaci gotowych wyrobów. Temu celowi służy zintegrowane zarządzanie przepływami w przedsiębiorstwie oparte na decyzjach powstających z przetwarzania strumieni informacyjnych przebiegających w kierunku przeciwnym – od klienta, z rynku. Jak pokazuje poniższy rysunek, zarządzanie to obejmuje trzy podstawowe fazy: zaopatrzenie, produkcję oraz dystrybucję towarów do odbiorcy: 1.4.1. Faza zaopatrzenia Funkcje zaopatrzeniowe stanowią tę fazę procesów logistycznych, która zapewnia przedsiębiorstwu zasilanie w niezbędne do wykonania zadań dobra rzeczowe. W wyniku realizacji tych procesów dobra trafiają od dostawców działających na rynku materiałowym do magazynów zaopatrzeniowych przedsiębiorstwa lub wprost na linię produkcyjną. Celem zarządzania logistycznego w tej dziedzinie strumieni rzeczowych w przedsiębiorstwie powinny być uwzględnione zarządzanie popytem oraz harmonogram zbytu. W zarządzaniu popytem należy wykorzystywać zamówienia klientów w planowaniu potrzeb, zmniejszając w ten sposób ryzyko popełnienia błędów we własnych zamówieniach. Natomiast celem unikania kosztownych zmian w planach produkcji istotne jest tworzenie dobrych harmonogramów zbytu. Oznacza to, że realizacja zamówień klientów i jej kontrola odbywają się w wąskich przedziałach czasu. Obecnie na porządku dziennym jest potwierdzanie nawet godzinowych terminów dostaw. Istotą rozwiązań logistycznych w przedsiębiorstwie produkcyjnym jest zapewnienie sprawnego przepływu strumienia materiałowego poprzez wszystkie fazy tego przepływu, poprzez strefy zaopatrzenia, produkcji i zbytu. Należy przy tym uwzględnić optymalizację przepływu, czyli zapewnienie najbardziej racjonalnych kanałów tego przepływu oraz odpowiedniej jego szybkości, jak również potrzebę ciągłego wykrywania i eliminowania wszystkich przyczyn utrudniających bądź hamujących przepływ. Dzięki temu wzrasta jego tempo, zwiększa się rotacja środków obrotowych, co bezpośrednio wpływa na wyniki finansowe przedsiębiorstwa. 1.5. Obszary optymalizacji procesów logistycznych Logistyka, jako nowa interdyscyplinarna dziedzina nauki, zakłada, że systemowe rozwiązania logistyczne mają zapewniać optymalne, a przynajmniej racjonalne funkcjonowanie łańcuchów działania zasileniowego w gospodarce, tzn. zapewnić poprawę efektywności. Oczywiście najlepiej byłoby, gdyby towarzyszyło temu podejście kompleksowe. Pragmatycznie rozumiana logistyka daje odpowiedzi na pytania jak planować i jak organizować łańcuchy działania, aby uzyskiwać optymalne rezultaty tego działania w aktualnych lub prognozowanych uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrznych. Udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytania możliwe będzie tylko wówczas, gdy metoda zarządzania rozpatrywanym łańcuchem działania zostanie wypracowana z wykorzystaniem wiedzy z takich dziedzin jak między innymi: · teoria poznania, · organizacja i zarządzanie, · rachunek prawdopodobieństwa · statystyka opisowa · statystyka matematyczna · ekonometria · badania operacyjne · prakseologia (nauka o normach i zasadach skutecznego, sprawnego działania), · analiza systemowa, · ekonomia. Najogólniej, działania optymalizacyjne znajdują zastosowanie w następujących procesach logistycznych: · produkcji półfabrykatów, komponentów, urządzeń i gotowych wyrobów - w odpowiednim czasie, tyle i tego na co jest faktyczne lub przewidywane zapotrzebowanie; nie więcej niż potrzeba i nie drożej niż to konieczne; · przechowywania surowców, półfabrykatów, urządzeń i gotowych wyrobów - tylko tyle i tego, co zapewni wymaganą ciągłość i płynność realizacji zadań w danym łańcuchu lub odtwarzania zasobów w łańcuchach innych procesów, tak aby nie blokować powierzchni magazynowych i nie podwyższać zbędnie kosztów utrzymania tych zapasów; · dystrybucji surowców, półfabrykatów, gotowych produktów, urządzeń - każdemu w takim czasie, tyle i tego, co faktycznie w danym przedziale czasowym potrzebuje i co może racjonalnie wykorzystać, aby nie był zmuszony do utrzymywania zbędnych zapasów; · dowozu surowców, półfabrykatów, gotowych produktów, urządzeń - z wykorzystaniem właściwych tras i środków transportowych - tzn. każdemu tam, tyle i tego, co konieczne do zapewnienia mu optymalnych warunków działania, a więc nie wcześniej niż potrzeba i nie później niż można; · użytkowania (konsumpcji, wykorzystywania) - takich asortymentów (rodzajów, typów) surowców, półfabrykatów, gotowych wyrobów, urządzeń itp. jakie są faktycznie konieczne w danych okolicznościach i tyle, na ile wynika to z racjonalnego uzasadnienia; · świadczenia usług niematerialnych na korzyść innych uczestników w łańcuchu logistycznym - tzn. tyle, takich, w takim zakresie, miejscu i terminie, jaki jest przez nich pożądany do zapewnienia optymalnych warunków egzystencjalnych. Zakładane efekty procesów optymalizacyjnych powinny być następujące: · zapewnienie optymalnych relacji między poziomem świadczenia usług dla klienta a kosztami, · efektywne przepływy strumieni zasilania w łańcuchu logistycznym dostosowane do wymagań klienta, · wzrost wydajności i konkurencyjności przedsiębiorstw, · świadczenie korzystnych dla klienta usług, uwzględniając czas, miejsce, ilość i jakość oraz zapewniając właściwy poziom kosztów, · obniżenie stanu zapasów, · ograniczenie czasu przepływów strumieni zasilania rzeczowego, · zapewnienie płynnych i terminowych dostaw, · zapewnienie lepszego wykorzystania środków trwałych, · wprowadzenie nowoczesnych systemów zarządzania, uwzględniając kierowanie, planowanie, sterowanie, kontrole itd. Ocena efektywności systemów logistycznych wymaga przyjęcia kryteriów, których wybór powinien być dokonany zawsze z punktu widzenia celu systemu, któremu służy. Najczęściej jest tak, że spośród zbioru zasad logistyki dobiera się właściwy dla konkretnego systemu logistycznego zbiór zasad, traktowanych jako kryteria oceny jego efektywności. Weźmy jako przykład hipotetyczny system logistczny S. Chcemy zmaksymalizować jego jakość, przyjmując szereg kryteriów oceny. K1 - realność; K2 - gotowość; K3 - rozproszenie; K4 - terminowość; K5 - sterowalność; K6 - ciągłość; K7 - bezpieczeństwo; K8 - mobilność. K – globalne kryterium oceny. Ilustracja przykładowej oceny efektywności systemu logistycznego: W tym przypadku efektywniejszy jest ten system, dla którego powierzchnia pola objętego linią łamaną jest większa. Oznacza to, że taki system w większym stopniu zapewnia efektywność działania. Jako zakończenie tego punktu a wprowadzenie do następnego, powtórzymy w nieco innym ujęciu ogólne cele zarządzania procesami logistycznymi. Są to: · poznawanie i poprawianie rzeczywistości · zarządzanie ilościowe · walka z Bombą Informacyjną (przetwarzanie informacji). Właśnie Badania Operacyjne mogą służyć jako narzędzie do osiągnięcia w/w celów. 1.6. Logistyka transportu W niniejszym punkcie zdefiniujemy krótko podstawowe terminy z zakresu logistyki transportu, takie jak przewoźnik, koszty, potrzeby przewozowe, podatność transportową i inne. Podobna analiza będzie niezbędny krokiem przy optymalizacji dowolnego zagadnienia, nie tylko z zakresu logistyki. Transport jest podstawowym czynnikiem fazy rzeczywistego ruchu w łańcuchu zaopatrzenia i w powiązaniu z produkcją oraz obrotem towarowym stanowi samochodowy, morski, śródlądowy, lotniczy, przesyłowy. Efektywny koszt transportu - koszt obsługi transportowej (transport własny) lub cena (transport obcy). Na koszt efektywny mają wpływ: · odległość i czas przewozu, · podatność przewozowa ładunku, · rodzaj środka transportu i wykorzystanie jego ładowności, · koszty załadunku i wyładunku, · koszty spedycyjne (rodzaj przedsiębiorstwa, ubezpieczenia, narzuty, opakowanie, składowanie, płace, konwój, ubytki itp.). Alternatywny koszt transportu to koszty, straty lub dochody zależne od działalności transportu i związane z wyborem określonego sposobu realizacji przewozu. Są to koszty powstałe w przedsiębiorstwach obsługiwanych przez transport. Koszt jednostkowy transportu to rozłożenie efektywnego kosztu transportu na jednostkę pracy przewozowej, np. tono kilometr, tono mila. Cena usługi transportowej zawiera wszystkie elementy wchodzące w skład procesu transportowego, a mianowicie: koszt transportu, przeładunku, koszty spedycyjne i inne koszty pomocnicze. Cenę usługi transportowej ustala się umownie lub wg stawek taryfowych. Cena umowna jest ustalana drogą negocjacji między zleceniodawcą i przewoźnikiem. Ustala się przy tym zakres wykonywanej usługi, warunki wykonywania i wysokość ceny. Taryfy przewozowe są zbiorem cen za usługi przewozowo - spedycyjne oraz przepisów określających ich stosowanie i obliczania. Taryfa traktowana jest jako oferta przewoźnika dotycząca zarówno ceny, jak i warunków oraz sposobu realizacji usługi. W zależności od systemu budowy stawek taryfowych rozróżnia się: · taryfy naturalne, w których podstawę kształtowania stawek stanowią jednostki ciężaru, objętości, sztuki lub inne jednostki miary towaru, · taryfy wartościowe gdzie wysokość stawek jest zróżnicowana w zależności od wartości ładunku, · taryfy mieszane, będące połączeniem w/w systemów. 1.7. Nowe kierunki rozwoju w logistyce 1.7.1 Czynniki determinujące rozwój logistyki W ciągu ostatnich lat nastąpiły poważne zmiany na rynkach konsumenckich. Nabywcy wiedzą o produktach coraz więcej, rosną ich wymagania odnośnie ceny i jakości. W konsekwencji zmiany stylu życia i łatwego dostępu do informacji konsumenci stają się coraz bardziej niecierpliwi w stosunku do rzeczy, które marnują ich czas, poczucie komfortu czy dyspozycyjności. Wartość czasu stała się kluczowa nie tylko dla biznesu, ale również i dla indywidualnych klientów, nie tolerujących opóźnień spowodowanych niedbalstwem czy nieefektywnością firmy i chcą kupować najszybciej jak to jest możliwe, w czasie dla nich dogodnym. Właśnie te czynniki mają znaczący wpływ na ukształtowanie się koncepcji zintegrowanego łańcucha dostaw, omówionego szerzej w dalszej części pracy. Żądania konsumentów pokrywają się z celami zintegrowanego łańcucha dostaw: zredukowanie cyklu zamówień, odpowiedniejsze i elastyczniejsze dostawy, lepszy poziom obsługi klienta. Związane ze zmianami na rynkach konsumenckich są zmiany w kanałach dystrybucji dóbr i usług. Sprzedawcy i producenci podejmują większe wysiłki celem przewidzenia zmian w zapotrzebowaniu klientów i dostosowania oferty do nowych potrzeb. W związku z tym rosną wymagania producentów i dystrybutorów w stosunku do dostawców. Od partnerów żąda się elastyczności i doskonałej jakości. Globalizacja jest kolejnym czynnikiem mającym wpływ na zmianę w podejściu do logistyki oraz innych dziedzin biznesu. W coraz większym stopniu zarówno systemu zaopatrzenia jak i dystrybucji mają wymiar międzynarodowy, wywierając tym samym ogromny wpływ na wymogi logistyczne firm. Rośnie złożoność zadań logistycznych ze względu na wydłużenie się łańcuchów dostaw w rozumieniu czasu i przestrzeni. Olbrzymie zmiany wywołują integracje rynków, znoszenie barier celnych. Przykładem może być ustanowienie Wspólnego Rynku Europejskiego obejmującego 15 krajów. przystąpienie do UE krajów środkowo-europejskich sprawi, iż będzie to największy rynek na świecie. Stwarza to olbrzymie szanse dla firm z innych kontynentów ale i zmusza do tworzenia nowych, międzynarodowych systemów zaopatrzenia, dostaw, dystrybucji. W tej sytuacji coraz większą rolę odgrywają partnerstwo, alianse strategiczne oraz międzynarodowe usługi transportowe, przy czym wymogi dotyczące elastyczności i rzetelności dostaw pozostają wysokie bez względu na złożoność operacji globalnych. Bardzo ważnym czynnikiem, bez wystąpienia którego niemożliwa byłaby działalność globalna przedsiębiorstw jest rozwój nowoczesnej technologii. Dzięki zastosowaniu systemów komputerowych i odpowiedniego oprogramowania wspomagającego operacje logistyczne wiele złożonych zadań, takich jak planowanie dostaw, zarządzanie zapasami w składach stało się w dużej mierze rutynowych. Co więcej, symulacje komputerowe całych systemów logistycznych umożliwiają opracowanie optymalnego rozwiązania zapewniającego odpowiedni poziom obsługi kliena. Dostępne są również eksperckie systemy umożliwiające kontrolę przepływu produktów w całym łańcuchu. Nieodłącznym elementem rewolucji technologicznej jest wprowadzenie nowoczesnych systemów transmisji i przetwarzania informacji. EDI (Electronic Data Exchange), kody kreskowe, odgrywają kluczową rolę w polepszeniu skuteczności i wydajności zarządzania procesami przepływu produktów. Umożliwiają kontrolę i zarządzanie zapasami. Dzięki transmisjom satelitarnym dostawca może w dowolnej chwili zlokalizować ładunki poruszające się wzdłuż kanału logistycznego. Należy tu zaznaczyć, że wprowadzenie nowych technologii jest procesem skomplikowanym i bardzo kosztownym. Wiele firm stoi wciąż przed wdrożeniem ich w swój system logistyczny. Innym źródłem zmian funkcjonowania systemu logistycznego jest polityka rządu. Przykładowo deregulacja usług transportowych w USA w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zrewolucjonizowała ten rynek. Firmy transportowe zarówno pod względem jakości jak i ceny zaczęły zaczęły dostosowywać swe usługi do potrzeb i wymagań rynku. Poprawa jakości umożliwiła stosowanie systemów logistycznych typu Just-In-Time lub SILS – Suply In Line Sequencing (dostawy na linie montażową. Powstały firmy logistyczne oferujące usługi transportowe, zarządzanie zapasami, składowanie, przygotowywanie zamówień. Przykładem takiej firmy jest CTI (Customized Transportation Inc.) specjalizująca się w obsłudze rynku samochodowego. Dostarzacza ona części samochodowe do fabryki BMW (Spartanburg, USA) bezpośrednio na linię montażową. Wykorzystanie prze BMW zewnętrznych oferentów usług pozwoliło przedsiębiorstwu, zgodnie ze słowami kierownictwa firmy, w krótkim czasie uzyskać przewagę nad konkurencją. Innym aspektem polityki rządu są regulacje prawne związane z ochroną środowiska i bezpieczeństwem przewozów. Wprowadzanych jest szereg przepisów i regulacji prawnych mających zachęcić przedsiębiorstwa do utylizacji odpadów, opakowań, zużytych produktów. To powoduje większe zainteresowanie firm systemami obsługi zwrotów (reverse logistic). Przykładem mogą być Niemcy, gdzie z początkiem bieżącego roku rząd wprowadził obowiązkowy zastaw na wszelkie szklane, plastikowe i blaszane opakowania produktów spożywczych. 6 planowanie zorientowane na firmę wspólne planowanie 7 współpraca firm firma skoncentrowana na jak najniższych kosztach własnych partnerstwo skoncentrowane na minimalizacji kosztów w całym łańcuchu W systemie zintegrowanym poziom zapasów powinien być skoordynowany tak, by zminimalizować koszty utrzymania zapasów w całym łańcuchu. Tradycyjne podejście nie rozwiązywało problemu obniżenia kosztów zapasów w całym systemie, spychając je jedynie na inne ogniwa. Problem ten można rozwiązać: · udostępniając dostawcom plany produkcyjne, redukując w ten sposób niepewność, · wymieniając informacje na temat aktualnego stanu zapasów, które producent i dostawca posiadają, · dzieląc się informacją na temat przewidywanego popytu, zamówień, planów produkcyjnych. W efekcie zredukowane zostaną zapasy bezpieczeństwa a koszty logistyczne będą zminimalizowane. (punkty 1, 2 z tabeli) Kolejną istotną cechą nowego podejścia do systemu logistycznego jest dążenie do określonego poziomu kosztów, jakie ponosi ostateczny nabywca wyrobów gotowych (landed cost). Konieczne jest ustalenie akceptowalnego poziomu kosztów, jakie jest w stanie ponieść konsument (ostatnie ogniwo łańcucha) i podjęcie wysiłków celem nie przekroczenia tej granicy. W podejściu tradycyjnym firmy były jedynie zainteresowane minimalizacją kosztów własnych, co prowadziło do wzrostu kosztów na innych odcinkach i podwyższenia ogólnych kosztów logistycznych całego systemu. (punkt 3 z tabeli) W zintegrowanym łańcuchu dostaw nacisk kładzie się na bliską współpracę uczestników procesu przepływu produktów. Warunkiem sukcesu współpracy jest dzielenie sie informacjami, wzajemne zaufanie, skłonność do ponoszenia wysiłku oraz dzielenie ryzyka i podejmowanie wspólnych inwestycji. (punkty 4 i 5 z tabeli) Zjawiskiem coraz popularniejszym jest wspólne planowanie w łańcuchu dostaw. Partnerzy reprezentujący różne ogniwa łańcucha stają się częścią grupy opracowującej plany przyszłych produktów, zapewniając pożądaną ekspertyzę w tej fazie. (punkty 6 i 7 z tabeli). Nowoczesna logistyka jest kluczem do powodzenia firmy, jej długiego istnienia na rynku, atrakcyjności, konkurencyjności, opłacalności - zadowolenia wszystkich uczestników procesów gospodarczych. Rozdział II. Badania Operacyjne 2.1. Rys historyczny i istota Badań Operacyjnych Badania operacyjne (Operation Research) zostały zapoczątkowane w Anglii na krótko przed II Wojną Światową. W czasie wojny do rozwoju BO przyczyniły się prace zmierzające do rozwiązania właśnie typowych zagadnień logistycznych, przed którymi stanęli alianci w walce z państwami Osi: planowanie morskich operacji bojowych, w tym osłony dla transportów morskich przed U-Botami i planowanie szkolenia załóg lotniczych. Do dalszego rozwoju badań operacyjnych już po II Wojnie Światowej przyczynił się rozwój techniki i komputeryzacja: · dostępność profesjonalnych programów optymalizacyjnych: Statgraphics, QSB+ (Quality System for Business) i innych, które stworzyły bazy programów, · dostępność profesjonalnych baz danych · tworzenie systemów wspomagania decyzji SWD (DSS — Decision Support System) i komputerowych systemów zarządzania, · rozwój metod analizy wrażliwości (czułości), tj. programowania parametrycznego. Badania operacyjne można nazwać dziedziną zajmującą się wspomaganiem procesu podejmowania trafnych decyzji. Aby podjąć trafną decyzję, uwzględniającą wszystkie aspekty rzeczywistości oddziaływujące w danej sytuacji, potrzebne są modele i metody matematyczne. Mają one za zadanie · wartościowanie rozwiązań adekwatnie do rzeczywistości w sposób dający się ująć ilościowo (funkcja celu, relacja dominowania), dające możliwość porównywania efektywności różnych sposobów rozwiązywania zagadnienia oraz · znajdowanie rozwiązania optymalnego w danej sytuacji. Usprawniają one, a nawet czynią w ogóle możliwym, podejmowanie korzystnych decyzji w zadowalająco krótkim czasie. Można wyszczególnić następujące rodzaje modeli decyzyjnych: · deterministyczne · probabilistyczne · statystyczne stochastyczne · strategiczne Modele o charakterze deterministycznym rozwiązuje się przy pomocy analizy matematycznej i metod programowania liniowego i nieliniowego, teorii grafów, programowania dynamicznego. Modele statystyczne i probabilistyczne - przy pomocy metod statystyki matematycznej i rachunku prawdopodobieństwa, a modele strategiczne - za pomocą teorii gier. W podejściu praktycznym niezbędne będą: · znajomość obszarów zastosowania BO w całym przedsiębiorstwie · umiejętność sformułowania problemu decyzyjnego, zbudowania modelu problemu i zebrania danych dla jego rozwiązania · umiejętność korzystania z profesjonalnych programów komputerowych i interpretacji otrzymanych wyników. Narzędziami, którymi posługują się Badania Operacyjne, są modele optymalizacyjne (decyzyjne) składające się z wielu równań i nierówności. Typowy model ma dwie części: · funkcję celu (funkcję kryterium), która opisuje przyjęte kryterium decyzyjne (kryterium optymalności) · warunki ograniczające, które opisują sytuację i możliwości przedsiębiorstwa. Decyzja wskazana przez model to zbiór wartości zmiennych decyzyjnych. W przedsiębiorstwie produkcyjnym Badania Operacyjne znajdują zastosowanie w każdym obszarze – przy podejmowaniu decyzji dotyczących magazynowania surowców i wyrobów, przy planowaniu inwestycji i planów rozwojowych, napraw i remontów, wreszcie produkcji i wszechobecnego transportu – w całym obszarze produkcji, marketingu i logistyki. 2.2. Przegląd problemów w przedsiębiorstwie produkcyjnym rozwiązywalnych przy użyciu metod z zakresu Badań Operacyjnych W tym rozdziale spróbujemy dokonać krótkiego lecz w miarę pełnego przeglądu typowych problemów decyzyjnych i podejścia do nich z wykorzystaniem metod Badań Operacyjnych. Dla każdego zagadnienia podamy cel problemu, co jest zmienną decyzyjną, kryterium optymalizacji służące do porównywania różnych wyników - scenariuszy, dane potrzebne do wyznaczenia optymalnej decyzji, metody rozwiązywania problemu oraz uzyskiwane wyniki. 2.2.1. Alokacja kapitału Cel problemu : optymalny rozdział posiadanej kwoty K pomiędzy n obiektów. Problem jest zdeterminowany, nie uwzględnia ryzyka. Kryterium optymalizacji: maksymalizacja zysku z kwoty K. Zmienną decyzyjną xi jest kwota przyznana i-temu obiektowi, przy czym: Dane potrzebne do rozwiązania problemu: wielkość kwoty K (ograniczenie), liczba obiektów n starających się o środki inwestycyjne, funkcje rentowności poszczególnych obiektów: Metody. Rozwiązanie optymalne można uzyskać za pomocą programowania dynamicznego, programowania nieliniowego. Wyniki: macierz X = [xi]; jaką kwotę przydzielić i-temu obiektowi, Interpretacja wyniku: najkrótsza (najtańsza) trasa przejazdu komiwojażera, długość (koszt) optymalnej trasy przejazdu. Podobnie do klasycznego zagadnienia transportowego rozwiązuje się zagadnienia transportowe wieloetapowe. 2.2.6. Zarządzanie zapasami surowców Cel problemu: ustalenie optymalnej strategii sterowania zapasami. Kryterium optymalizacji: minimalizacja kosztów działalności przedsiębiorstwa. Ograniczenia: budżet. Zmienne decyzyjne: wielkość bezpiecznego poziomu zapasów, optymalny moment złożenia zamówienia, optymalna wielkość zamówienia. Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · koszty realizacji zamówienia · koszty magazynowania: odsetki, straty, utrzymanie magazynu, eksploatacja magazynu, ubezpieczenie, koszty ogólne · zużycie jednostkowe surowca i inne Metody: programowanie nieliniowe, programowanie dynamiczne. Interpretacja wyniku: strategia dostaw surowców, analiza wrażliwości. Uwaga: w tym zagadnieniu znajduje zastosowanie filozofia Just In Time, minimalizująca koszty składowania surowców oraz systemy z linii MRP. 2.2.7. Zarządzanie zapasami wyrobów gotowych Cel problemu: ustalenie optymalnej planu produkcji. Kryterium optymalizacji: minimalizacja kosztów działalności przedsiębiorstwa. Ograniczenia: koszty magazynowania. Zmienne decyzyjne: wielkość partii produkcyjnej, plan produkcji według asortymentów Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · zdolność produkcyjna zakładu, · koszty jednostkowe produkcji, · koszty jednostkowe magazynowania, · pojemność magazynu, · popyt na wyroby. Metody: programowanie nieliniowe, programowanie dynamiczne Interpretacja wyniku: optymalny plan produkcji, analiza wrażliwości. 2.2.8. Zagadnienie wymiany (problem taksówkarza) Cel problemu: ustalenie optymalnego momentu wymiany pracującego środka trwałego na nowy (teoria odnowy); wyważenie pomiędzy kosztami eksploatacji i amortyzacji. Kryterium optymalizacji: minimalizacja kosztów działalności firmy. Ograniczenia: można wprowadzić budżetowe. Zmienną decyzyjną: czas (np. rok) wymiany. Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · cena nowej maszyny, · wartość zużytej maszyny, · koszt eksploatacji maszyny. Metody: programowanie nieliniowe, programowanie dynamiczne (sieć). Interpretacja wyniku: optymalny czas wymiany sprzętu. 2.2.9. Problem szeregowania zadań Cel problemu: właściwa organizacja produkcji, remontów, inwestycji i prac badawczo-rozwojowych. Usprawnienie organizacji polega na równoczesnym wykonywaniu możliwie jak największej liczby czynności wchodzących w skład przedsięwzięcia. Kryterium optymalizacji: minimalizacja czasu realizacji przedsięwzięć przy posiadanych środkach. Ograniczenia: równocześnie można wykonywać tylko niektóre czynności, koszty. Zmienna decyzyjna: numery kolejnych zadań do wykonania. Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · wykaz czynności podstawowych · czas trwania poszczególnych czynności · powiązanie (kolejność wykonywania) czynności (technika realizacji) Metody: zbudowanie sieci (trudne przy wielu czynnościach), znalezienie najdłuższej drogi w sieci od jej początku do końca, która wyznacza najkrótszy możliwy czas realizacji remontu lub inwestycji. Sieć można rozwiązać przy pomocy programowania liniowego lub dynamicznego, metoda ścieżki krytycznej CPM (Critical Path Method), metoda PERT, algorytmy: Johnsona, CDS (Campbella-Dudka-Smitha), Browna-Łomnickiego. Wyniki: · najdłuższa droga w sieci, czyli przebieg drogi krytycznej · długość najdłuższej drogi w sieci · analiza wrażliwości (szczególnie określenie, jakim kosztem można skrócić najdłuższą drogę). Interpretacja wyniku: najkrótszy możliwy czas realizacji przedsięwzięcia. 2.2.10. Zagadnienia masowej obsługi Cel problemu: ustalenie optymalnej wielkości jednostki usługowej z losowym napływem klientów. Kryterium optymalizacji: minimalizacja kosztów działalności firmy (sumy kosztów utrzymania jednostki i strat spowodowanych staniem w kolejce) Ograniczenia: Zmienną decyzyjną: optymalna liczba kanałów obsługi. Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · rozkład częstotliwości napływu klientów, · rozkład czasu obsługi klientów. Metody: metody teorii masowej obsługi, rachunek prawdopodobieństwa, procesy stochastyczne, symulacja komputerowa (co oczywiście wykracza poza BO). Wyniki: · rozkład czasu oczekiwania na obsługę · rozkład czasu przebywania w systemie · rozkład długości kolejki · rozkład liczby klientów w systemie lub estymatory tych rozkładów. Interpretacja wyniku: zależy od decydenta i jego kryteriów, np. minimalna liczba kanałów obsługi przy żądanych parametrach rozkładów wyjściowych. 2.2.11. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka Cel problemu: należy rozstrzygnąć, czy dane przedsięwzięcie jest opłacalne, czy jest lepsze czy gorsze od innych możliwości zainwestowania kapitału przez firmę. Kryterium optymalizacji: maksymalizacja wartości oczekiwanej efektu finansowego EMV (Expected Monetary Value) Ograniczenia: budżetowe. Zmienna decyzyjna: inwestować czy nie; inwestować w przedsięwzięcie A czy w przedsięwzięcie B. Dane potrzebne do rozwiązania problemu: · prawdopodobieństwa Pi (źródło: dane historyczne, analizy statystyczne, teoria danego zjawiska, eksperci), · efekty finansowe Vi (źródło: analizy ekonomiczne, scenariusze, rachunek dyskontowy). Metody: teoria decyzji, drzewko decyzyjne (dendryt), rachunek bayesowski, teoria gier, analiza wrażliwości, analiza wielowariantowa. Interpretacja wyniku: ze względu na podejście ciągłe do omawianego problemu Control). Były one opracowane na początku lat sześćdziesiątych. Pozwalają one na zarządzanie produktami i magazynami, księgowanie operacji, obsługę zwrotów produktów. Systemy takie są w użyciu do dziś, np. AccountingWare firmy Compu-Share. 2.3.3. MRP I Metoda MRP bierze swoje początki w późnych latach pięćdziesiątych, kiedy to opracowano jej pierwszą wersję - MRP I czyli Planowanie Potrzeb Materiałowych (Material Requirements Planning). MRP I pozwala obliczyć dokładną ilość materiałów i terminarz dostaw tak, aby sprostać ciągle zmieniającemu się popytowi na poszczególne produkty, uwzględniając więcej niż jedną fabrykę. W jego nowszych implementacjach bierze się pod uwagę m.in. zamówienia spływające bezpośrednio od końcowych odbiorców oraz pośredników, prognozy sprzedaży i produkcji, stany magazynów, zapisy księgowe i fakturowe. Cele MRP I: · redukcja zapasów, · dokładne określanie czasów dostaw surowców i półproduktów, · dokładne wyznaczanie kosztów produkcji, · lepsze wykorzystanie posiadanej infrastruktury (magazynów, możliwości wytwórczych), · szybsze reagowanie na zmiany zachodzące w otoczeniu, · kontrola poszczególnych etapów produkcji. 2.3.4. MRP II W 1989 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Produkcją i Zapasami - APICS (American Production and Inventory Control Society) zdefiniowało i opublikowało standard MRP II. MRP II czyli Planowanie Zasobów Produkcyjnych (Manufacturing Resource Planning) to najpowszechniej obecnie stosowany, kompleksowy system planowania procesu produkcyjnego, ułatwiający koordynowanie pracy korporacji, także tej o rozproszonej strukturze. Specyfikacja ta obejmuje przede wszystkim: · planowanie przedsięwzięć, · planowanie produkcji, · planowanie potrzeb materiałowych - MRP (Material Requirements Planning), · planowanie zdolności produkcyjnych - CRP (Capacity Requirements Planning). Model MRP II w stosunku do poprzedniego został rozbudowany o elementy związane z procesem sprzedaży i wspierające podejmowanie decyzji na szczeblach strategicznego zarządzania produkcją. W miarę rozwoju, specyfikacja MRP obejmowała kolejne obszary działalności przedsiębiorstwa, stając się stopniowo narzędziem kompleksowym. Funkcje systemu MRP II: · planowanie sprzedaży i produkcji, · zarządzanie popytem, · harmonogramowanie spływu produkcji finalnej, · planowanie potrzeb materiałowych, · wspomaganie zarządzania strukturami materiałowymi, · transakcje strumienia materiałowego, · sterowanie zleceniami, · sterowanie warsztatem produkcyjnym, · planowanie zdolności produkcyjnych, · sterowanie stanowiskiem roboczym, · zakupy materiałowe i kooperacja bierna, · planowanie zasobów dystrybucyjnych, · narzędzia i pomoce warsztatowe, · interfejsy modułów finansowych, · symulacje, · pomiar wyników. W kolejnych latach na podstawie specyfikacji MRP II opracowano wiele komplementarnych oraz pochodnych w stosunku do niej metod, m.in.: · metoda ścieżki krytycznej CPM (Critical Path Method), · dostawy JIT (Just-in-Time) i Kanban, · technologia optymalizacji produkcji OPT (Optimized Production Timetable) – koncepcja wąskich gardeł, · planowanie zasobów dystrybucyjnych DRP (Distribution Resource Planning), · TQM (Total Quality Management), · Workflow – technika przekazywania informacji o pracy. 2.3.5. ERP (MRP III) Kolejnym krokiem w rozwoju metody MRP jest ERP czyli Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa (Enterprise Resource Planning), przez wielu zwane MRP III - Planowaniem Zasobów Finansowych (Money Resource Planning). ERP jest uważane za specyfikację lat dziewięćdziesiątych. Jej głównym celem jest możliwie najpełniejsza integracja wszystkich szczebli zarządzania przedsiębiorstwem, włącznie z najwyższymi. ERP jest systemem obejmującym całość procesów produkcji i dystrybucji, który integruje różne obszary działania przedsiębiorstwa, usprawnia przepływ krytycznych dla jego funkcjonowania informacji i pozwala błyskawicznie odpowiadać na zmiany popytu. Informacje te są uaktualniane w czasie rzeczywistym i dostępne w momencie podejmowania decyzji (dla systemów pracujących w trybie on-line). Jednymi z najważniejszych wyróżników specyfikacji ERP jest zastosowanie opartych na ograniczeniach, dwukierunkowych mechanizmów optymalizujących planowanie oraz wbudowana w system możliwość elektronicznych połączeń w ramach łańcucha dostaw i sprzedaży. Ponadto, w ERP/MRP III powszechnie stosowane są mechanizmy umożliwiające symulowanie różnorodnych posunięć i analizę ich skutków, także finansowych. Pozwala to m.in. na dokładne zaplanowanie, przetestowanie i porównanie działań podejmowanych w ramach BPR (Business Process Re-Enginering). Najczęściej funkcje systemów klasy ERP są zgrupowane w modułach: · finansowo – księgowy: rachunkowość finansowa, zarządzanie płynnością finansową, środki trwałe (amortyzacja), · kontroling: kontrola kosztów, kontrola realizacji planów, rachunkowość zarządcza, · logistyka: gospodarka materiałowa, gospodarka transportowa, zarządzanie zapasami towarów, dystrybucja, · obsługa sprzedaży: obsługa klienta, obsługa zamówień, fakturowanie sprzedaży, planowanie sprzedaży, marketing, · produkcja: planowanie produkcji, planowanie potrzeb materiałowych (MRP), planowanie zdolności produkcyjnych (CP), monitorowanie produkcji w toku · gospodarka remontowa: planowanie remontów i napraw, · zasoby ludzkie: ewidencja kadrowa, listy płac, planowanie i rozwój kadr. 2.3.6. ERP II ERP II (ERP II - 2000 - Gartner Group) jest zbiorem specyficznych dla danej branży aplikacji, które generują wartości dla klientów i udziałowców poprzez udostępnienie i optymalizację procesów zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa jak i pomiędzy przedsiębiorstwami - partnerami. ERP II odróżnia od swojego poprzednika otwarcie przedsiębiorstwa na zewnętrznych partnerów, z czym wiąże się potrzeba udostępnienia najistotniejszych informacji na temat wspólnych procesów. Taka wymiana informacji powoduje stworzenie społeczności grupującej podmioty, które łączą wspólne interesy. Pozwala to na aktywny udział w całym łańcuchu wartości zwiększający wydajność stacji. Stworzone oprogramowanie nie tylko znajduje zestawy czasów emisji dla klienta, ale także modyfikuje ceny w zależności od populaności programów, w trakcie których reklamy są emitowane (dynamic pricing). W projekcie wykorzystano programowanie matematyczne. Strukturę systemu pokazuje rysunek: W efekcie podniósł się poziom obsługi klienta i NBC zwiększyła swoje obroty oraz poprawiła swoją pozycję na rynku. 3.3. Popularne programy wykorzystujące metody BO 3.3.1. OptiBid firmy Logistic.com OptiBid to system oparty na programowaniu całkowitym. Pracuje w trybie on- line, jest używany przez dziesiątki wielkich przewoźników szukających optymalnych dróg dostaw – zadowalających klienta poprzez dostarczenie przesyłki w dobrej kondycji w oczekiwanym krótkim czasie, przy najniższychkosztach przy w/w warunkach. Program ten umożliwia pracę w stylu aukcji (bid – licytacja) oraz działa na całej arenie międzynarodowej, uwzględniając wszelkie możliwe środki transportu. Program zapewnia tworzenie raportów i umożliwia tworzenie scenariuszy i analizę kosztów i innych parametrów z nimi związanych. Użytkownik może sam przeprowadzać poszukiwanie optymalnej drogi przesyłki lub zlecić to zadanie firmie specjalistycznej (outsourcing). Na rysunku przykładowy ekran OptiBid: W kwietniu zeszłego roku firma Logistic.com wypuściła na rynek kolejną wersję programu – OpitBid3. Wdrażanie jej zadeklarowały bądź już rozpoczęły firmy takie jak: REI, Honeywell, Smithfield i United Stationers. Program jest przystosowany do pracy z modułem księgowo – zarządzającym OptiManage 7. Szacuje się, że dzięki użyciu OpitBid firmy przewozowe zaoszczędziły już około 480 milionów dolarów. 3.3.2. OptiStop firmy Logistic.com Innym ciekawym produktem firmy Logistic.com jest OptiStop (wrzesień 200). Jest to system pozwalający na wybór optymalnych tras przejazdowych i punktów tankowania, kierowców obsługujących kursy ciężarówek. Daje decydentom przejrzystość sytuacji i możliwość podjęcia najlepszych decyzji. System uwzględnia całą gamę danych, takich jak ceny paliw, sytuacje kierowców (liczba przejechanych kilometrów i ograniczenia czasowe), podatki stanowe, opłaty drogowe. Doradza którędy jechać, gdzie i ile paliwa zatankować. Program jest przystosowany do wymiany danych z innymi systemami wspomagającymi zarządzanie i bardzo chętnie kupowany przez przewoźników amerykańskich. 3.3.3. Real-time Enterprise Optimization (REO) firmy Pavilion Technologies REO jest produktem umożliwiający korporacji podejmowanie najlepszych decyzji w czasie rzeczywistym, dające dobre, zadawalające efekty w jak najkrótszym czasie i jak najniższym kosztem. Ciekawą informację jest, ze firma Pavilion Technologies jest właścicielem około 100 patentów (USA + Europa). Według słów Eric’a Hurley’a, dyrektora działu Intellectual Property Management (Zarządzanie Własnością Intelektualną) wiele z nich dotyczy właśnie technik optymalizacyjnych, co stało się kluczem do sukcesu REO. Pavilion Technologies zaimplementowała REO w ponad 1 700 firmach, w ponad 200 miastach, w niemal wszystkich gałęziach gospodarki, od rynku finansowego do fabryk. Dewizą firmy jest zwiększanie swojej własności intelektualnej w celu utrzymania i polepszenia pozycji na rynku oraz zadowolenia akcjonariuszy. Jak dużą wagę przykłada się tu do optymalizacji, niech zaświadczy poniższy cytat ze wspomnianego już Eric’a Hurley’a: Optimization is an advanced analytic solution the uses algorithms, a wide range of models, forecasting, simulation, analysis, knowledge management and data management. These technologies combine with organizational theory and business process management, to provide the decision-maker with a better understanding of the past, the present, and a visibility into the future as the basis for decisions. (Optymalizacja jest zaawansowaną techniką analityczną korzystającą z algorytmów, szerokiej gamy modeli, przewidywania, symulacji, analizy, zarządzania wiedzą i danymi. Technologie te w połączeniu z teorią organizacji i zarządzaniem dają decydentowi możliwość lepszego zrozumienia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości będącego podstawą lepszego podejmowania decyzji.) (http://www.hpcwire.com/dsstar/01/0911/103498.html) 3.3.4. InterMag2000 firmy Quantum Sp. z o. o. Od początku działalności firmy polscy informatycy i wdrożeniowcy brali udział w realizacji dużych projektów logistycznych na terenie Niemiec. Na bazie tych doświadczeń powstał w Polsce intranetowy system wspomagający procesy logistyczne pod nazwą InterMag 2000. Instalacja tylko na jednym serwerze skraca czas wdrożenia systemu oraz ułatwia późniejsze serwisowanie. Przy awarii komputera osobistego wystarczy tylko wymiana tego komputera. Nie trzeba dokonywać ponownej instalacji aplikacji, ponieważ jedynymi potrzebnymi narzędziami do pracy z InterMag 2000 są MS Windows i przeglądarka internetowa. InterMag 2000 pozwala na dowolną konfigurację magazynu i regałów. Graficzna wizualizacja ustawienia regałów ułatwia obsługę programu. Na każdym miejscu magazynowym widoczna jest hierarchiczna struktura opakowań artykułów. Wszystkie miejsca składowania posiadają współrzędne XYZ. Dzięki temu system optymalizuje trasę ludzi między regałami. Identyfikacja towarów i miejsc magazynowych odbywa się na podstawie kodów kreskowych. InterMag 2000 zintegrowany jest z siecią radiową Spectrum 24 firmy Symbol. Dzięki temu mobilni pracownicy magazynu są wyposażeni w terminale radiowe. Praca ich odbywa się bez dokumentów papierowych. Wszelkie informacje potrzebne podczas przyjmowania i wydawania towarów są przedstawiane na wyświetlaczu terminala: informacje o towarze, miejscu składowania, kierunku poruszania się, zamówieniu klienta, itp.. Szczególnie przydatne są terminale radiowe podczas wykonywania kompletacji. System tak układa kolejność pobrań, aby droga przebyta przez pracownika między półkami była jak najkrótsza. W przypadku niedoboru artykułu w proponowanym przez system miejscu składowania, na wyświetlaczu terminala radiowego pojawia się propozycja alternatywnego miejsca składowania. Zmieniane w ten sposób informacje są na bieżąco aktualizowane w bazie danych. Terminale wyposażone są w czytniki kodów kreskowych, dzięki którym ułatwione jest rozpoznawanie towarów i półek. Dzięki wykorzystaniu technologii WWW możliwe staje się uzyskiwanie danych o magazynie dla pracowników w podróży oraz zamawianie artykułów bezpośrednio przez klientów w internecie. Jednym z modułów systemu InterMag 2000 jest moduł składania zamówień przez internet o nazwie Inter eCommerce. Moduł ten jest integrowany z nadrzędnym systemem gospodarki towarowej. Wszelkie zamówienia klientów trafiają bezpośrednio do systemu gospodarki towarowej, a następnie do systemu InterMag 2000. Dla tych pracowników, którzy nie mają dostępu do internetu istnieje możliwość zasięgania informacji o stanach artykułów, wysokości sprzedaży itp. przy pomocy zwykłego telefonu GSM. Pracownik taki wysyła krótką informację tekstową (SMS) w której zawarte jest zapytanie o dane na numer telefonu GSM podłączonego do systemu InterGSM. Następnie informacja ta trafia do systemu InterMag 2000. Po przeanalizowaniu zapytania odpowiedź jest przesyłana także w postaci SMS na telefon komórkowy pracownika. InterMag 2000 potrafi współpracować ze wszelkimi drukarkami kodów