Tryby - Notatki - Gramatyka historyczna, Notatki z Język angielski

Pobierz Tryby - Notatki - Gramatyka historyczna i więcej Notatki w PDF z Język angielski tylko na Docsity! TRYBY Z języka psł. polszczyzna odziedziczyła tryby: - orzekający (oznajmujący) – kontynuowany (bez zmian); - rozkazujący (podstawowe zmiany w okresie stp., drobne – w okresie średniopolskim); - przypuszczający (warunkowy) – zmiany w okresie przedpolskim i stp., częściowo średniopolskim do XVII w. Rozwój form trybu rozkazującego I. Podstawa prasłowiańska Formy trybu rozkazującego tworzono od tematu I, czyli od tematu czasu ter., za pomocą przyrostka –i, który w kon. –o-//-e-, -no-//-ne- dawał dyftong, a ten rozwijał się w formach liczby poj. w –i2, a w formach lmn. w –ě2. W czas. kon. –jo-je-, -i- dyftong dawał zawsze –i. Por. psł. docsity.com Psł. > stp. 2, 3 os. lp. nesi, dvigni, znaji, vozi > niesi, dźwigni, znaji, wozi 1 os. lmn. nesě-mъ, dvigně-mъ, znaji-mъ, vozi-mъ > niesi-my, dźwigni-my, znaji-my, wozi-my 2 i 3 os. lmn. nesě-te, dvigně-te, znaji-te, vozi-te > niesi-cie, dźwigni-cie, znaji-cie, wozi-cie II. Ewolucja w języku polskim W okresie stp. 1) wprowadzono wszędzie –i zamiast pierwotnej sam. ě (na wzór czas. kon. –jo-/-je-, -i-), stąd w lmn. niesimy, niesicie, dźwignimy, dźwignicie; 2) w 1 os. lmn. pierwotna końc. –mъ została zastąpiona przez –my (jak w czasie ter.), stąd stp. niesimy, dźwignimy, znajimy, wozimy; 3) odziedziczone tożsame postaci 2. i 3. os l.p., formy trybu rozkazującego, które w staropolszczyźnie miały końcówkę –i, zaczęły się różnicować. Pierwszy etap zmian polegał na zaniku wygłosowego -i w obu formach. Dłużej końcówka docsity.com 2. os. lp. robił, -a, -o by > byś 2 os. lmn. robili, -ły, -ła byście 3. os. lp. robił, -a, -o by 3 os. lmn. robili, -ły, -ła bychą > by Przykłady tych form w stp., por. bych spadł, zabiłbych, abych uczynił; iżby ty nie bujał; abychom poznali, mielibychom / bychmy nie pomarli; służylibyście, byście wy wiedzieli; bychą wiedzieli. Formy te trwają do XVII w. W XVI w. już zaczynają się dokonywać zmiany, pojawiają się formy wyrównane (analogiczne) do form czasu przeszłego w 1 os. lp. (bych > bym na wzór byłem) i lmn. (bychom / bychmy > byśmy na wzór byliśmy), w 2 os. lp. (by > byś na wzór byłeś) i w 3 os. lmn. (bychą > by jak w 3 os. lp., na wzór 3 os. czasu przeszłego, gdzie występuje czysty imiesłów w obu liczbach). Formy z –ch zachowały się w gwarach śląskich i niektórych gwarach płd. Małopolski. O dawnej złożoności tych form świadczy:  ruchomość wykładnika trybu przypuszczającego bym, byś, by, byśmy, byście, by, np. robilibyśmy, byśmy robili, ty byś chodził, ty chodziłbyś;  nietypowy akcent, na 3 sylabie od końca w formach 1., 2, 3 os. lp. i 3 os. lmn. (|chodziłbym, |chodziłbyś, |chodziłby, |chodziliby), oraz na 4 sylabie od końca w 1 i 2 os. lmn. cho|dzilibyśmy, cho|dzilibyście, a więc na 2 sylabie od końca dawnego imiesłowu. Obecnie docsity.com szerzy się w tych pozycjach akcent paroksytoniczny, ujednolicony, na 2 sylabie od końca. Jest on uważany za dopuszczalny w normie użytkowej, natomiast w normie wzorcowej obowiązuje akcent na 3 i 4 sylabie od końca. Formy dualne zanikły w XV w. Ćwiczenia i pytania kontrolne: 1. Na czym polega innowacyjny (w stosunku do dziedzictwa przedpolskiego), a na czym archaiczny (z punktu widzenia dzisiejszego języka) charakter form występujących w modlitwie: Bądź wola Twoja, Przyjdź królestwo twoje? 2. Objaśnij zróżnicowanie form 2 os. lp. trybu rozk. w „Bogurodzicy”: Spuści nam, zyszczy nam; napełń myśli człowiecze, słysz modlitwę, jąż nosimy, a dać raczy, jego prosimy. 3. Objaśnij formy trybu rozk. w XV-wiecznej Modlitwie Pańskiej: Otcze nasz, jenżeś na niebiesiech, oświęć się twe imię, przydzi twe krolestwo, bądź twa wola jako na niebie tako na ziemi, daj nam dzisia chleb wszedni, odpuści nam nasze winy, jako my odpuszczamy naszym winowatcom, a nie wodzi nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode wszego złego. Amen. docsity.com 4. Jak objaśnisz podkreślone formy fleksyjne: Oczy twoje widzcie prawdę. Wstań, Gospodnie, przejdzi ji i obłudzi ji, wytargń duszę moję od niemiłościwego. 5. Przedstaw historię dzisiejszych form trybu rozk.: wstań, uściślij, poznaj, niech wstanie, niech pozna, niech uściśli; zróbmy, poznajmy, uściślijmy, zróbcie, poznajcie, uściślijcie; niech zrobią, niech poznają, uściślą. 6. Objaśnij formy staropolskie: bych się nie starzał; waruj się, aby nie mowił; idzie tobie ubogi, by ty w ubostwie nie styskował; iżbychom my miłowali; bychą wiedzieli. 7. Objaśnij genezę form trybu przypuszczającego: niósłbym, niosłabym, niósłbyś, niosłabyś, niósłby, niosłaby, niosłoby, nieślibyśmy, niosłybyśmy, nieślibyście, niosłybyście, nieśliby, niosłyby. 8. Co świadczy o dawnej złożoności form trybu przypuszczającego? docsity.com