Międzynarodowy handel usługami - Notatki - Ekonomia międzynarodowa, Notatki z Zarządzanie zasobami ludzkimi

Pobierz Międzynarodowy handel usługami - Notatki - Ekonomia międzynarodowa i więcej Notatki w PDF z Zarządzanie zasobami ludzkimi tylko na Docsity! MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI EKONOMICZNE Temat pracy MIĘDZYNARODOWY HANDEL USŁUGAMI „Rewolucja usługowa” trwająca od połowy wieku XX sprawiła, że usługi stały się najważniejszym sektorem gospodarki większości krajów. Ze względu na szczególny charakter usług uważano je za zbiór nienadających się przeważnie do obrotu międzynarodowego czynności, o niskim potencjale rozwojowym. Postęp technologiczny, szczególnie w telekomunikacji i informatyce, zmienił zasadniczo sposób postrzegania usług i możliwości ich uczestnictwa w handlu międzynarodowym. Dlatego gwałtowna ekspansja omawianego sektora, połączona z postępem technologicznym, doprowadziła do rozwoju międzynarodowego handlu usługami. Handel ten jest to dziedzina z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych stosunkowo słabo zbadana. Przede wszystkim przypływy towarowe ze względu na to, że mają one najdłuższą historie i zawsze dominowały w międzynarodowym handlu. Handel międzynarodowy również zmienia swój kształt, strukturę oraz kierunki, które można określić, jako czynniki ( determinanty) wpływające na wymianę. Wśród nich przede wszystkim to: 1  koszty bezwzględne,  koszty względne,  zasoby podstawowych czynników produkcji oraz ich, jakość,  wielkość PKB, wielkość PKB w przeliczeniu na mieszkańca oraz strukturę podziału,  wielkość nakładów na naukę,  zaplecze naukowo- badawcze- liczbę placówek, naukowców, realizowanych projektów, pozyskiwanie źródeł finansowania,  cechy firm- nowoczesność wdrażanych przez nie technologii, przywództwo technologiczne, zdolność do implementacji postępu technicznego ( zarówno opracowań pierwotnych, jak i wtórnych, istniejących na rynku), szybkość reagowania na zmiany, zdolność do różnicowania oferowanych dóbr przy jednoczesnej specjalizacji i standaryzacji produkcji,  cechy popytu, czyli jego wielkość, strukturę tzw. (popyt reprezentatywny), zmianę gustów nabywców pod wpływem wzrostu dochodów, reklam itd.,  politykę państw narodowych w obszarze szeroko rozumianej współpracy gospodarczej z zagranicą w tym udział w strefach wolnego handlu, uniach celnych.2 Standardowy model handlu międzynarodowego – jest modelem mieszanym, który koncentruje się na analizie dwóch dużych problemów:3  jakie, czynniki tworzą podstawę i korzyści z handlu; 1 J. Rymarczyk: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, redakcja naukowa PWE Warszawa 2006. s.51. 2 Tamże, s.51. 3 T. Rynarzewski, A. Zielińska- Głębocka: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego, PWN Warszawa 2006, s.58. Natomiast drugi rodzaj usług nie jest ewidencjonowany w statystykach międzynarodowych, a ich eksport jest efektem przepływu siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej, a także transferów i transakcji rządowych. Wyróżniamy cztery rodzaje międzynarodowego handlu usługami:  usługi przepływające między producentem a konsumentem w sposób podobny do towarów, czyli dotyczy to np.; usług telekomunikacyjnych, ubezpieczeniowych oraz konsultingowych- tzn; aby wyprodukować i wyeksportować usługę, drudzy by ją nabyć i skonsumować producenci usług, ani ich konsumenci nie opuszczają swoich krajów;  usługi produkowane w kraju na potrzeby przybyłych do tego kraju konsumentów ( dotyczy to np. usług świadczonych na rzecz turystów zagranicznych, usług edukacyjnych na rzecz studentów zagranicznych);  usługi produkowane czasowo w kraju B przez kraj A na potrzeby konsumentów z kraju B;  usługi produkowane trwale w kraju B przez kraj A na potrzeby konsumentów z kraju B, które były oparte na bezpośrednich inwestycjach zagranicznych. Niezbędny jest tu nie tylko przepływ ludzi, lecz też przepływ kapitału. Stwarza to poczucie stabilności i długotrwałej odpowiedzialności za świadczone usługi ( dotyczy to np. usług bankowych, marketingowych, ubezpieczeniowych).10 Usługi odgrywają coraz większą rolę, jako odrębny składnik wymiany międzynarodowej, sprzyjający jednocześnie rozwojowi wymiany towarowej i napływowi zagranicznych inwestycji, oraz odgrywają również ważniejszą rolę w gospodarkach wielu państw, niezależnie od poziomu i rozwoju. Usługi stanowią dominującą część produktu krajowego brutto i głównie źródło zatrudnienia we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. Podobne tendencje widoczne są również w krajach o niższym poziomie zamożności.11 10 P. Bożyk: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. PWE, Warszawa 2008, s.90. 11 A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007,s.7. Wspólne lub zbliżone cechy usług można ująć następująco:12  produkt większości z nich nie przybiera postaci materialnej, w związku, z czym większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować ( nie można też wybrać odpowiedniego momentu ich świadczenia)  trudno je rejestrować, ( czyli, uchwycić moment sprzedaży, w szczególnie w obrocie międzynarodowym);  eksport usług jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych. Do istotnego wzrostu znaczenia usług w gospodarkach poszczególnych krajów oraz w obrotach międzynarodowych przyczyniło się po II wojnie światowej wiele czynników. Do najważniejszych należały:13  wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większą ilością wolnego czasu, co stworzyło dodatkowe zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych; wzrosło również zapotrzebowanie na podniesienie, jakości świadczonych usług uzupełniających, jak też na usługi przedtem nie istniejące ( np. usługi turystyczne, bankowe);  wzrost produkcji towarów, który pociągnął za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenie towarów);  unowocześnianie sektora usług w miarę postępu techniki, co umożliwiało wzrost wydajności pracy w tym sektorze i przyczyniło się do zaistnienia nowych rodzajów usług ( np. telewizja satelitarna, usługi międzybankowe świadczone za pośrednictwem satelitów);  zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość, dzięki nowoczesnej technice ( np. komputerowa rezerwacja biletów lotniczych na dowolnych trasach);  wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych ( np. powstanie firm specjalizujących się w przewozach towarów, wyodrębnienie się spedycji z transportu, wąska specjalizacja w usługach ubezpieczeniowych). 12 A. Budnikowski E. Kawecka- Wyrzykowska( red.): Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1997, s.56- 57. 13 Tamże,s.57-58. Bardzo istotny wpływ na rozwój sektora usług miały korporacje transportowe. Ich wpływ na wielkość obrotu usługami nie jest jednoznaczny. Z jednej strony przyczyniły się do wzrostu eksportu usług, w następstwie rozwoju eksportu towarów oraz usług wyspecjalizowanych, natomiast z drugiej strony – działalność korporacji doprowadziła do zastąpienia części eksportu usług ich wytwarzaniem w kraju odbiorcy ( tworzenie tam fili i oddziałów).14 W wyniku działania wszystkich wymienionych czynników usługi odgrywają obecnie bardzo istotna rolę w rozwoju gospodarczym wielu krajów i tworzeniu produktu krajowego oraz w kształtowaniu się sytuacji płatniczej tych krajów. Obserwuje się również następującą prawidłowość: im gospodarka jest bardziej rozwinięta, tym wyższy jest n niej udział usług w tworzeniu PKB oraz mają one większy udział w ogólnym zatrudnieniu.15 Do charakterystycznych cech usług można również zaliczyć:  częste występowanie asymetrii informacji między usługodawcami i usługobiorcami;  duże znaczenie reputacji;  regulację wielu branż przez państwo;  znaczne zróżnicowanie usług16;  ograniczoną konkurencję i częste występowanie form rynku, jak naturalny monopol, oligopol, oraz konkurencja monopolistyczna. Dlatego uważam, że wyżej wymienione cechy mają ogromne znaczenie zarówno dla rynków narodowych jak i międzynarodowego handlu usługami. Podział usług na dwie grupy dokonał Jagdish N. Bhagwati takich jak:17  ucieleśnione w usługodawcy i wymagające jego fizycznej obecności w miejscu konsumpcji przez usługobiorcę  oddzielone od dostawcy i niewymagającej fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy w miejscu świadczenia usługami. Proces ten jest rezultatem postępu technicznego i znajduje odzwierciedlenie w pojawianiu się nowych dóbr 14 Tamże.s,58. 15 Tamże.s.58. 16 J. Misala: Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania, SGH, Warszawa 2005, s.21. 17 A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, s.19. zagranicznego pracodawcy, albo zatrudnione przez krajowe przedsiębiorstwa usługowe.20 Schemat: Sposoby dotarcia z usługą według GATS.21 Kraj A Kraj B Sposób 1: handel trans graniczny Sposób 4a: obecność osób fizycznych 20 Tamże, s.23. 21 A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s.23. Konsument z A Usługa przekracza granicę Konsument z A Świadczenie usługi Konsument przekracza usługi Inwestycja bezpośrednia w kraju świadczenie usługi Filia zagraniczna Samo zatrudniony jedzie do kraju A lub pracownik wysłany przez firmę z B Dostawca Dostawca Konsument z A Przedsiębiorstwo Konsument z A Sposób 4b: obecność osób fizycznych Różnice między handlem towarami a handlem usługami Eksportowane towary fizycznie przemieszczają się z jednego kraju do drugiego, podczas gdy tylko usługi zawarte w towarach ( np. oprogramowanie na dyskietkach) lub świadczone za pomocą telekomunikacji( np. przekazy pieniężne pomiędzy bankami) wiążą się z przekraczaniem granicy kraju eksportera i importera.22 W przypadku pozostałych transakcji usługowych wymagana jest bezpośrednia bliskość pomiędzy usługobiorcą a usługodawcą, ponieważ nie można oddzielić czasu i miejsca ich konsumpcji i produkcji. Międzynarodowy handel usługami zdeterminowany jest przez trzy grupy czynników: Prawne, ekonomiczno- społeczne i techniczne. Czynniki prawne przybierają formę barier w dostępie do rynku krajowego. Można je podzielić na trzy grupy utrudnień:23 1. w przepływie usług przez granicę 2. w przemieszczaniu się osób ( producentów bądź konsumentów usług) przez granicę; 3. w zakładaniu przedsiębiorstw (filii) świadczących usługi. Do utrudnień w przepływie usług przez granicę zaliczyć należy przede wszystkie bariery pozataryfowe( w tym kontyngenty ilościowe) ograniczające liczbę transakcji 22 J. Wyszkowska- Kuna: Handel usługami w procesie integracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź 2005, s.12. 23 P. Bożyk” Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE Warszawa 2008, s.91. Przedsiębiorstwo usługowe Osoba fizyczna Zatrudnienie czasowe Konsument z A Osoba fizyczna Osoba Fizyczna Świadczenie usługi usługowych, a więc niedopuszczające konkurencji zagranicznych producentów usług ponad z góry określone limity. Do tej samej grupy utrudnień należy zaliczyć bariery taryfowe i parataryfowe, które dopuszczają wprawdzie usługi zagraniczne na rynki krajowe, lecz ograniczają konkurencyjność tych usług.24 Do utrudnień w przemieszczaniu się producentów usług przez granicę należy zaliczyć przede wszystkim ograniczenia wizytowe, trudności w uzyskaniu pozwoleń na pobyt dla zagranicznych producentów usług, a także pozwoleń na pracę. Ważna rolę odgrywają również przeszkody dotyczące uznawania dyplomów i innego rodzaju świadectw, a ponadto procedury dotyczące weryfikacji kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Nie bez znaczenia są też trudności w zapewnieniu warunków mieszkaniowych oraz przepisy podatkowe, bariery w dostępie doświadczeń społecznych, dyskryminacja w miejscu pracy itp.25 Do utrudnień w przemieszczaniu się konsumentów usług przez granicę należy zaliczyć m.in. konieczność posiadania wiz wyjazdowych i pozwoleń na pobyt za granicą, obowiązek posiadania świadectwa różnego typu szczepień niezbędnych z punktu widzenia krajów docelowych, ograniczenie swobody przemieszczania się za granicą, przepisy dotyczące ochrony krajowych konsumentów. Do utrudnień w zakładaniu przedsiębiorstw ( filii) za granicą należy zaliczyć przede wszystkim częściowy lub całkowity zakaz tego typu działalności i ograniczenia liczby przedsiębiorstw zagranicznych, bariery w dostępie do lokalnych źródeł finansowania działalności gospodarczej, przepisy dotyczące odprowadzania zysków za granicę, utrudnienia podatkowe, politykę ochrony krajowych konsumentów, stosowanie zamówień rządowych. 26 O formach międzynarodowego handlu usługami decydują czynniki techniczne. Wielu usług z przyczyn technicznych nie można wyeksportować w sposób podobny do towarów. W związku z tym albo producent, albo konsument musi przekroczyć granicę, gdyż usługi można skonsumować tylko w kraju ich produkcji bądź też ich produkcja ta musi zostać przeniesiona do kraju konsumenta. Dzięki środkom technicznym część usług może być wyeksportowana bez zmiany miejsca pobytu ich producentów i eksporterów oraz konsumentów i importerów. Dotyczy to 24 Tamże, s.92. 25 Tamże, s.92. 26 Tamże, s.92. BIBLIOGRAFIA 1. Bożyk. P.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Państwowe wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 2008. 2. Budnikowski, Kawecka- Wyrzykowska. A ( red.): Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1997. 3. Guzek. M.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, PWE, Warszawa 2006. 4. Kuźnar. A.: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007. 5. Misala. J.: Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania, SGH, Warszawa 2005. 6. Rączkowski.S.: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 1984. 7. Rymarczyk J.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, redakcja naukowa PWE Warszawa 2006. 8. Zimny. Z.: Międzynarodowa wymiana usług, w: Gospodarka światowa, P. Bożyk (red.), PWE, Warszawa 1991. 9. Wyszkowska- Kuna. J.: Handel usługami w procesie integracji europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego, Łódź 2005. R/K