Gospodarka regionalna - Notatki - Ekonomia, Notatki z Ekonomia

Pobierz Gospodarka regionalna - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! Istota i czynniki konkurencyjności w regionie Istota konkurencyjności Konkurencyjność jest immanentną cechą życia społecznego i gospodarczego. Istotą konkurencyjności jest dynamika zmian, która ma swoje źródło w chęci walki o zajęcie lepszej pozycji w życiu gospodarczym i społecznym. Konkurencyjność rodzi się między wzrastającymi stale potrzebami a zdolnościami ich zaspokojenia. Potrzeby są wyrazem rozwoju kulturowego i cywilizacyjnego, stawiającego coraz to nowe wyzwania w historycznym procesie rozwoju, a zdolność zaspakajania potrzeb - zwłaszcza o najwyższych wymaganiach - uruchamia mechanizm konkurencyjności 1 . Wzrost znaczenia konkurencyjności należy upatrywać głównie w: globalizacji gospodarki otwartej na nieograniczony barierami politycznymi i celnymi przepływ kapitału, dóbr, usług, wiedzy i ludności; zajęcie konkurencyjnej pozycji umożliwia rozwinięta sieć informacyjna oraz coraz sprawniejsze systemy transportu zdolne sprostać zindywidualizowanym potrzebom, koncentracji ludności na obszarach zurbanizowanych, na których olbrzymi potencjał ludzi i coraz większe jego zróżnicowanie kreuje nowe potrzeby i wymagania, przyspieszonym tempie zmian życia społecznego i gospodarczego spowodowanym coraz skuteczniejszym sprzężeniem nauki z techniką, podnoszącym funkcjonalność i wzrost wydajności pracy oraz poprawę warunków życia ludności. Podniesienie konkurencyjności Europy było jednym z głównych celów powstania Unii Europejskiej. W odniesieniu do rozwoju regionalnego w Raporcie UE 2 za konkurencyjność uznano zdolność do produkcji dóbr i usług, które mogą sprostać wymaganiom rynku międzynarodowego, utrzymując zarazem wysoki i trwały poziom dochodu, lub bardziej ogólnie - konkurencyjność to zdolność korporacji przemysłowych, regionów i ponadnarodowych bloków do generowania, w sytuacji międzynarodowego współzawodnictwa, relatywnie wysokiego dochodu i wysokiego poziomu zatrudnienia. Przypomnieć należy również, że przesłaniem Strategii Lizbońskiej jest zwiększenie konkurencyjności gospodarki państw Unii Europejskiej. W Polsce, wraz ze zmianą ustroju oraz wstąpieniem kraju do Unii Europejskiej, stworzone zostały korzystne warunki do podnoszenia konkurencyjności we wszystkich dziedzinach życia i w układach zarządzania, co znajduje swoje odzwierciedlenie w formułowaniu celów rozwoju zawartych w strategiach, planach i programach sporządzonych przez samorządy terytorialne oraz podmioty gospodarcze. W przygotowanym przez uprzedni rząd Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007 - 2013 3 za konkurencyjność uznaje się "zdolność do osiągania sukcesu w gospodarczej rywalizacji, a w szerokim ujęciu to zdolność do ekspansji lokowania na rynkach międzynarodowych dóbr i usług przy jednoczesnym zapewnieniu realnego wzrostu dochodów ludności w długim okresie. Konkurencyjność to także zdolność kraju do tworzenia i utrzymania otoczenia, które sprzyja tworzeniu większej wartości dodanej przez przedsiębiorstwa i osiąganie większego dobrobytu przez ludność." W dokumencie tym określono również pojęcie konkurencyjności regionu jako "zespołu cech decydujących o atrakcyjności regionu z punktu widzenia lokowania inwestycji lub jako miejsca zamieszkania. Może to być wyraz przewagi technologicznej lub niższych cen produktów i usług wytwarzanych w regionie w porównaniu z innymi regionami." Sądzę, iż - mimo przygotowywanych obecnie nowych dokumentów dotyczących planów rozwoju na lata 2007 - 2013 - sposób określenia konkurencyjności przez władze centralne nie ulegnie zmianie. Z procesem konkurencyjności regionu wiąże się określenie znaczenia konkurencyjności układów przestrzennych. W pracach badawczych prowadzonych na ten temat w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej za konkurencyjność układów przestrzennych uznano 4 najefektywniejsze wykorzystanie istniejących zasobów i innowacji w planowaniu i realizacji kierunków rozwoju ujętych w strategiach jak i planach zagospodarowania przestrzennego danej jednostki terytorialnej, zmierzających do przyciągnięcia nowego kapitału. Tak definiowana konkurencyjność, jako cel strategiczny, jest zarazem: instrumentem regulacji poprzez określenie wielkości wskaźników rozwoju poszczególnych dziedzin w określonym, długookresowym horyzoncie czasu, bodźcem rozwoju poprzez wskazanie, w rozpisanych dziedzinach, zadań, które dają możliwość podnoszenia konkurencyjności, a równocześnie są miernikiem dokonujących się przeobrażeń, określającym dynamikę i jakość rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego. Czynniki konkurencyjności Konkurencyjność jest postrzegana jako kluczowy wskaźnik sukcesu w polityce gospodarczej, stąd za najbardziej mierzalną i syntetyczną wykładnię konkurencyjności uznaje się poziom dochodu narodowego brutto (PKB) na 1 mieszkańca. Bardziej skonkretyzowane czynniki konkurencyjności obejmują 5 : Ze względu na szeroko pojęte uwarunkowania procesy restrukturyzacyjne przebiegają najszybciej w produkcji przemysłowej, wolnej turystyce i najsłabiej w rolnictwie. Przekładnia oddziaływania konkurencyjności w sferze społecznej 9 na wymiar przestrzenny jest: dążenie do koncentracji i zapewnienia dobrej dostępności do infrastruktury społecznej decydującej o poziomie wykształcenia, podnoszenia kwalifikacji i kondycji społeczeństwa tworzenie układów sieciowych zwiększających mobilność wpływającą na podniesienie elastyczności rynku pracy i lepsze wykorzystanie istniejących zasobów zachowanie historycznego dziedzictwa kulturowego i tradycji jako elementu sprzyjającemu tworzeniu prawdziwego klimatu konkurencyjności. Czynnik społeczny działa mobilizująco na uwarunkowania przestrzenne wzrostu konkurencyjności. Konkurencyjność w sferze ekologicznej wyraża się głównie przez dąże nie do równoważenia wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego z coraz silniejszymi ograniczeniami prawno - organizacyjnymi w postaci utrwalających się struktur prawnie chronionych. Realizacja tej zasady następuje przez: wykorzystanie atrakcyjnego środowiska przyrodniczego przez przedsiębiorstwa o szczególnie wysokich wymaganiach produkcyjnych (nowe technologie) i kadrowych (wymagania w stosunku do standardów życia) traktowanie środowiska przyrodniczego jako regulatora eliminującego produkcję i inną działalność zagrażającą warunkom życia ludności i gwaranta pozwalającego osiągnąć standardy europejskie wykorzystanie środowiska przyrodniczego jako bodźca poszukiwania nowych form produkcji żywności (żywność ekologiczna) i rozwoju turystyki. O spójności i sprawności funkcjonowania układów przestrzennych w istocie rzeczy decyduje infrastruktura techniczna. Warunkuje ona wzrost konkurencyjności a konkurencyjność wymusza jej rozwój na odpowiednio wysokim poziomie, co dotyczy: rozwoju systemów informacyjnych i telekomunikacyjnych decydujących o wzroście innowacyjności sieci transportowej, decydującej o dostępności, składającej się z autostrad, dróg ekspresowych, krajowych i regionalnych, szybkich kolei i portów lotniczych, przy których powstają strefy i korytarze intensywnego rozwoju systemów zasilania w energię elektryczną, gaz i wodę spełniających najwyższe standardy i gwarantujących bezawaryjne funkcjonowanie systemów oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów o sprawności skorelowanej z tempem produkcji, poziomem życia i ochrona środowiska. W badaniach nad konkurencyjnością wyróżnia się trzy główne układy odniesienia, a mianowicie: regionalny, metropolie i układy sieciowe. Regiony, wpisujące się w procesy globalizacji, dążą do wzmocnienia swojej pozyc ji konkurencyjnej przez wykorzystanie ich specyfiki, którą określają: wybitne walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, przedsiębiorczość i aktywność społeczeństwa, szczególnie wysoki poziom wykształcenia ludności, wyjątkowy profil naukowo - badawczy, wyróżniające się kierunki nowoczesnej produkcji. Korzystne położenie oraz unikatowe walory i predyspozycje każdego województwa są atutami, które w warunkach rywalizacji o te same korzyści pozwalają na wzmocnienie własnej konkurencyjnej pozycji. Konkurencyjność regionów przejawia się także w specyfice ich urbanizacji, czyli udziału ludności miejskiej w liczbie ludności województwa i cech dynamizujących ilościowe i jakościowe procesy urbanizacji, a także w znaczeniu zewnętrznym stolic województw. Najsilniejszą pozycję we współzawodnictwie terytorialnym na obecnym etapie rozwoju, zajmują metropolie 10 . Są to ośrodki, w których w warunkach polskich liczba ludności przekracza 300 tys. mieszkańców, dysponujące: wysokim poziomem usług, instytucji i wyposażenia, potencjałem innowacyjnym w zakresie technicznym, ekonomicznym, społecznym i kulturowym, wyjątkowo korzystnymi warunkami życia. Metropolie, jako ośrodki koncentracji szeroko rozumianego potencjału, decydują o dynamice rozwoju gospodarczego, technicznego i kulturowego całego województwa. Są miejscem kooperacji nauki, produkcji i wyspecjalizowanych usług, wykorzystujących skutecznie transfer wiedzy i technologii. Wielofunkcyjność i złożoność metropolii pozwala na szybką akceptację siły roboczej do zmieniających się warunków rynku pracy a intensywność kontaktów z innymi tego typu ośrodkami, czynią metropolie biegunami konkurencyjności. Trzecim rodzajem odniesień przestrzennych konkurencyjności są układy sieciowe, rozumiane jako systemowe związki zachodzące między poszczególnymi jednostkami tej samej branży, instytucjami usługowymi i elementami infrastruktury technicznej. W świetle konkurencyjności, celem ich tworzenia jest kumulacja potencjału i zacieśnienie współpracy, a także zwiększenie działalności ograniczającej ryzyko rywalizacji. Układy sieciowe dysponują większą sprawnością funkcjonalną i efektywnością ekonomiczną w stosunku do układów rozproszonych. Są więc ważnym elementem podnoszącym konkurencyjność regionów. Czynniki konkurencyjności, ich przełożenie na oddziaływanie sfery gospodarczej, społecznej, ekologicznej i infrastruktury technicznej oraz trzy główne układy odniesienia są zasadniczą kanwą, na której oparte są plany zagospodarowania przestrzennego województw, nastawione na dynamiczny wzrost konkurencyjności i walkę o wzmocnienie swojej pozycji w skali krajowej i międzynarodowej. Przypisy: 1 E. Wysocka z zespołem - "Teoretyczne podstawy konkurencyjności w planowaniu przestrzennym" , IGPiK Warszawa 2001, s. 13. 2 Sixth Perodic Report on the Social and Econimic Stuation and Development of the Regions of the European Union, 1999, s. 5 3 Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013, W-wa 2005 s.210. 4 E. Wysocka z zespołem - "Teoretyczne podstawy konkurencyjności w planowaniu przestrzennym" , IGPiK Warszawa 2001, s.18. 5 patrz Sixth Periodic... s.7 6 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz. U. nr 91 poz. 576. 7 A. Klasik "Analiza konkurencyjności i strategie konkurencyjne miast" . Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej. Prace naukowe nr 821 Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu 1999 r. s.23. 8 Konkurencyjność gospodarcza regionu w warunkach nowego ustroju terytorialno-adm. Red. W. Kosiedowski, UMK, WTN, Toruń 2000, s.18. 9 Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość. Wydz. Filozofii i Socjologii UMCS, Lublin 2000, s. 29. 10 B. Jałowiecki Polskie metropolie w średniookresowej strategii rozwoju regionalnego. EJRRiL UW, Warszawa 1999, s.29.