Notatki z przedmiotu Wstęp do prawoznawstwa, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Notatki z przedmiotu Wstęp do prawoznawstwa i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity! Prawo jako przedmiot nauk prawnych Podstawowe koncepcje prawa Rożne sposoby pojmowania prawa- kierunek prawa: - kierunek pozytywistyczny - zwolennicy twierdzą, że tylko prawo stanowione jest prawem. Założeniami tego kierunku są: • państwo głównym twórcą prawa • państwo nie powinno składać się jedynie z nakazów, ale także z zasad, reguł sensu i standardów etycznych • system nie zawsze jest zewnętrznie niesprzeczny i kompletny - kierunek naturalny (Iusnaturalism) - zwolennicy wierzą, że prawo naturalne jest ważniejsze od prawa pozytywistycznego. Poglądy zakładają, że prawo jest czymś uniwersalnym, powszechnym, wynikającym z jakiegoś aspektu natury ludzkiej. Istnieje prawo, które jest naturalne dla ludzi. Koncepcja ta łączy prawo z moralnością, ale często też z religią, uznając ją za uniwersalne systemy normatywne, mające to samo źródło. Założeniami tego kierunku są: • prawo naturalne wywodzi się od boga, nie pochodzi więc z prawa pisanego - zakorzenione w naszych sumieniach • prawo naturalne stanowi wzór, który prawo pozytywne powinno naśladować • w przypadku sprzeczności prawo naturalne ma pierwszeństwo - kierunek realistyczny - zwolennicy zakładają, że prawem jest tylko to, co właściwie jest stosowane - kierunek czwarty - z założenia twierdzi, że prawo powstaje na poziomie jego tworzenia przez różną jego interpretacje na różnych poziomach władzy Idea ładu społecznego — idea twierdząca o samoistnym dążeniu człowieka do wykształcenia więzi społecznych i samoistnym oraz naturalnym tworzeniu się systemów społecznych. Historia: OKRES STAROŻYTNY: • Arystoteles wskazuje źródło prawa naturalnego w samym człowieku, dokładniej w jego duszy • Wg. M.T.Cicero natura będąca źródłem prawa jest rozumna - prawo jest przejawem działania uniwersalnego rozumu, który jest cechą natury • Platon w dialogu Gorgiasza przedstawia pogląd sofisty Kaliklesa, który dowodzi, że prawo naturalne jest prawem silniejszego, a ustawy wynalazkiem ludzi słabych CHRZEŚCIJAŃSTWO: • Wg. Św. Augustyna odwiecznym prawem jest rozum boży lub wola boża, która każe przestrzegać porządku przyrodzonego • Św. Tomasz z Akwinu uważał, że poprzez prawo pozytywne, a następnie prawo naturalne zmierzamy do prawa wieczystego - jedynego źródła wszystkich innych praw • W przekonaniu Św. Tomasza z Akwinu prawo pozytywne jest naśladownictwem prawa naturalnego, a poprzez nie prawa wieczystego. Prawo to nie posiada żadnej własnej zasady, która mogłaby to prawo legitymować, lecz ogranicza się wyłącznie do określania sposobów stosowania prawa naturalnego • istotne znaczenie dla rozwoju koncepcji prawa naturalnego miała myśl chrześcijańska, która połączyła ją ściśle z pojęciem prawa boskiego OKRES NOWOŻYTNY: • XVII i XVIII wieku powstają teorie naukowe, usuwające metafizyczne pojęcie prawa przedwiecznego - słowo logika z greckiego logos oznacza rozum, natomiast jako czasownik „wydobywać na jaw to, o czym jest mowa” - według Arystotelesa logika służy do wysuwania wniosków Retoryka: - w starożytności oznaczała paktyczną naukę wymowy - została doprowadzona w starożytnym Rzymie - jednym z najlepszych retorów był M.T.Cicero - mowa retorna powinna zawierać: • wstęp • jasne sformułowanie tematu • argumentacje • omówienie wynikow argumentacji • konkluzję - retoryka opierała się na sofistyce, logice i topice Topika: - jest to nauka o miejscach „wspólnych”, mających powszechne zastosowanie sposobach dowodzenia i ujmowania zagadnień - arystoteles ujmuje topikę jako sztukę prowadzenia sporu oraz dowodzenia prawdopodobnego - przykładem topik prawniczych są paremie, takie jak: • Dura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo • Ignorantia iuris nocet non excusat - nienznajomość prawa szkodzi • Impossibilium nulla obligatio est - niemożliwe nie zobowiązuje • Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz • Nemo iudex in causa sua - nikt nie jest sędzią we własnej sprawie • Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy Erystyka: - w starożytności oznaczała umiejętność praktycznego prowadzenia sporu - sztuka przekonywania do własnych poglądów i do określonego sposobu postępowania - posługuje się słusznymi formami wnioskowania, mimo, że przyjmowane twierdzenia nie są prawdziwe, ale takimi się wydają - Jej celem było zwyciężanie w sporze za wszelką cenę, przy zachowaniu poziomu racji za pomocą wszelkich środków (dowzolone jak i niedozwolone) - oddwoływała się do skuteczności - zdaniem Arystotelesa jest nieuczciwym sposobem walki słownej Dialektyka: - według Sokratesa w starożytnej filozofii oznaczała sposób uprawiania filozofii, polegający na prowadzeniu dialogu w sposób: • negatywny - zbijanie fałszywych argumentów rozmówcy • pozytywny - stawianie umiejętnych pytań, zmuszających współrozmówce do uznania racji - sokrates stosował najpierw etap negatywny potem pozytywny - według Arystotelesa dialektyka, którą łączył z retoryką służy do wysuwania wniosków słusznych Sofistyka: - opiera się na błędnej formie wnioskowania, wyglądającej na prawdziwą „Nowa retoryka” Ch. Prelmana: - przykład współczesnej teorii argumentacyjnej - próba odnowienia antycznej tradycji retoryki, której podstawy stworzone zostały przez Arystotelesa i M.T.Cicero - odwołuje się do rozumowań prawniczych, które według Perelmana mają wzorcowy charakter dla wszelkich rozumować Audytorium: - audytorium uniwersalne ma charakter uniwersalny i formalny. Ma związek z całą społecznością i wszystkich poinformowanych ludzi (wspólnota wszystkich argumentujących). Dyskurs jest ważny, jeśli został przyjęty przez Audytorium - audytorium partykularne (szczególne) - argumentacja jest skuteczna, nawet gdy jest przyjęta przez część audytorium - potrzeba wyodrębnienia dwóch audytoriów jest związana u Perelmana z odróżnieniem pojęcia: • o przekonanie (ważność argumentu) - w przypadku uniwersalnego audytorium • o namowę (skuteczność argumentu) - w przypadku partykularnego audytorium Cechy dyskursu u Perelmana: - racjonalność - uzupełniony postulat otwartości na krytykę w toku prowadzonego dyskursu oraz nakazem tolerancji - pluralizm prawny - dyskurs nie jest mierzony prawdą ani fałszem, ale racjonalnością, siłą przekonywania, skutecznością i ważnością - zasada bezwładności - zgodnie z nią nie należy bez uzasadnionego powodu odrzucać raz już przyjętych przekonań Dyskurs prawniczy o Alexy`ego: - przyjmuje, że dyskurs jest szczególnym przypadkiem dyskursu ogólnego, czyli do teorii argumentacji prawniczej dochodzimy poprzez ogólną teorię dyskursu - ma mieć wymiar praktyczny, ponieważ jego celem jest uzasadnianie wypowiedzi normatywnych - reguły dyskursu powinny być uniwersalne i racjonalne - celem dyskursu prawniczego jest zapewnienie rozstrzygnięciom intersubiektywnej kontroli i sprawdzalności - prowadzony jest zawsze w związku z obowiązującym prawem, orzecznictwem,dogmatyką prawniczą - warunkiem każdego dyskursu jest postępowanie z regułami: • żaden mówca nie może przeczyć sam sobie • każdy mówca może bronić tylko tego, w co sam wierzy • każdy mówca musi używać określonej nazwy w takim samym sensie, gdy w grę wchodzi określenie takich samych przedmiotów • różni mówcy nie mogą używać tego samego wyrażenia w różnych znaczeniach HERMENEUTYKA PRAWNICZA Cechy: - hermeneutyka prawnicza to próba zastosowania do prawoznawstwa metodologii wypracowanej na gruncie nauk humanistycznych - kluczowym dla niej pojęciem jest „rozumienie” - pochodzi od greckiego słowa „hermeneutike” oznaczającego sztukę obwieszczania - używany termin „hemeneia” u Arystotelesa podkreśla związek między interpretacją i rozumieniem - genezę pojęcia wiązano z imieniem boga Hermesa, przypisowując mu początek pisma i języka Hermeneutyka u Schleiermacher`a: - jest praktyczną sztuką wykładni i rozumienia dzieł pisanych - struktura procesu rozumienia jest kolista - hermeneutyczne koło - całość tekstu daje się rozumieć na podstawie poszczególnych części, natomiast sens pojedynczych części daje się zrozumieć w oparciu o jedność całości (od ogółu do szczegółu) Hermeneutyka u Dilthey`a: - jego celem było stworzenie metodologii rozumiejącej - przeciwstawianie się nauk przyroczniczych naukom humanistycznych - rozumienie jest podstawową kategorią hermeneutyki Hermeneutyka u Gadamera: - najważniejszą cechą jest procesowość - rozumienie jest sposobem bycia człowieka Hermeneutyka u A.Kaufmann`a: - stara się zaadaptować dla potrzeb interpretacji tekstów prawnych - prawa nie ma przez interpretacją, jest ono tworzone przez interpretatora w procesie rozumienia O Hermeneutyce: - wykładnia prawa ma twórczy, konstytutywny charakter - pozytywizm dopuszczał wykładnie odtwórczą i deklaratoryjną - osoba interpretatora ma kluczowe znaczenie w procesie rozumienia tekstu prawnego, ustalania rozstrzygnięcia prawnego, a także w procesie urzeczywistniania prawa - zakłada, że istnieje potrzeba odróżnienia ustawy od prawa: • ustawa składa się z norm ogólnych znajdujących zastosowanie we wszystkich przypadkach • prawo rozstrzyga natomiast rzeczywistą sytuację „tu i teraz”. Powstaje w akcie rozumienia. Jest relacją, która istnieje między normą a przypadkiem - relacja ugruntowana jest w osobie interpretatora, jej najważniejsze cechy: • językowość • historyczność • kolistość - rozumienie tekstu prawnego oznacza twórczy proces - tylko przez takie działanie powstaje konkretne, historyczne prawo Wieloznaczność terminu „prawo” Prawo jako zjawisko społeczne: - prawo nie odnosi się do wewnętrznych przekonań ideałów jednostki, ograniczając się tylko do jej działalności i zachowania w społeczeństwie - wyraża wartości i potrzeby o zasięgu społecznym i ma je chronić - powstaje jako produkt pionu decyzyjnego - realne istnienie prawa jest ograniczone przez chęć jego przestrzegania przez społeczeństwo Prawo w znaczeniu prawniczym — zespół reguł ustanowionych, bądź uznanych przed odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki może stanowić państwo Posłuch wobec prawa może wynikać z: - szacunku prawa - postawa legalistyczna - chęci uzyskania korzyści lub uniknięcia kar - postawa oportunistyczna - z chęci naśladowania zachowań innych osób - postawa konformistyczna Charakter prawa: - Normatywny charakter prawa - prawem są normy (reguły, zasady, przykazania), co oznacza, że istnieje pewien wzorzec zachowania do którego ludzie powinni dążyć - Charakter perswazyjny (wychowawczy) - prawo zakłada i stara się nas przekonać, że posłuch obywatela jest rezultatem dokonanego przez niego względnie swobodnego wyboru - Charakter heteronomiczny - przekonania moralne każdy człowieka może kształtować samodzielnie, aprobując przekonania szanowanych przez siebie autorytetów społecznych Funkcje prawa: - stabilizacyjna - utrwalenie ustalonego porządku - dynamiczna - zmiany w istniejącym stanie prawnym - ochronna - ochrona pewnych ideałów wartości - organizacyjna - tworzenie instytucjonalnych warunków życia Prawo jako system norm Język prawa Prawo dociera do adresatów w postaci odpowiednio ustanowionych i ogłoszonych przepisów prawnych, które przybierają postać aktu normatywnego Mówiąc o prawie jako zjawisku językowym mamy na myśli zbiór wypowiedzi pełniących funkcję sugestywną, czyli wypowiedzi mających wpływać na nasze zachowanie. Tekst prawny - usystematyzowany kompleks (ciąg, agregat) wypowiedzi, wytworzonych w przewidzianej prawem formie przez podmiot mający do tego kompetencję i odpowiednio opublikowany. Język prawny - formułowane są w nim teksty obowiązującego prawa (ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe i inne akty normatywne). Nazywa się go czasem językiem prawodawcy. Charakteryzuje się odemiennym od naturalnego słownictwem, osobliwościami gramatycznymi oraz nieco innymi zasadami stylistyki Język prawniczy - jest to język w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującymi i innych zjawiskach prawnych Cechy języka prawnego: - adekwatność - oznacza, iż tekst przepisu prawnego wyraża intencje prawodawcy - komunikatywny - zrozumiały dla odbiorców - zwięzły - zawiera wypowiedzi konieczne dla otworzenia jednoznacznych norm postępowania Definicje legalne - przepisy, które ustalają znaczenia używanych terminów Klauzula generalne: Klauzulą generalną nazywamy zawarty w przepisie prawnym zwrot, który odsyła do innego niż prawny system norm lub ocen - odesłania do oceny konkretnego przypadku - odesłania do systemów reguł moralnych - odesłania poprzez użycie zwrotów wartościowujących do wartości Wypowiedzi opisowe - zdania w sensie logicznym stwierdzające jakieś fakty - „Jest tak, że X” Wypowiedzi ocenne - zawierają ocenę jakiegoś stanu rzeczy. Pełnią funkcję ekspresyjną - „X zasługuje na aprobatę ze względu na cechę Y” Ocena zasadnicza samoistna - ocena subiektywna, wypływająca z wewnętrznych przekonań wypowiadającego Wypowiedzi o charakterze instrumentalnym - wyrażają aprobatę bądź dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy, jako środka prowadzącego do osiągnięcia celów Opatywy - wypowiedzi wyrażające życzenie wypowiadającego, aby coś się stało. W języku polskim w ich konstrukcji występuje wyraz „oby”. Upodobniają się do dyrektyw Wypowiedzi normatywne - wskazują na pewien wzór powinnego zachowania (nakaz, zakaz, dozwolenie) - „X powinnien Y” Dyrektywa - zachowanie językowe, które zmierza w określony sposób do wpłynięcia na zachowanie szerzej lub węziej określonego adresata. Pośród nich wyróżnia się: rozkazy, normy, zalecenia, rady, sugestie, prośby Wypowiedzi dokonawcze - wyrażają sens aktów konwencjonalnych - czynności, z którymi zgodnie z obowiązującymi normami łączy się dokonanie zmian w otaczającej nas rzeczywistości Norma prawna Wypowiedź normatywna - formułuje skierowanie do danej osoby lub osób żądanie lub upoważnienie do określonego zachowania się Elementy konieczne do zrealizowania normy postępowania: - określenie adresata normy - określenie wzoru postępowania - określenie okoliczności warunkujących zachowanie Norma postępowania - dotyczy tylko takich zachowań, które uważane są za uzależnione od woli działającego, a nie są np zachowaniami odruchowymi oraz takimi, które są możliwe do wykonania Generalność normy: - odnosi się do adresata, któremu jest coś przez tę normę nakazane/zakazane lub dozwolone oraz okoliczności, w jakich odpowiednie postępowanie adresata powinno mieć miejsce - określenia adresata normy oznacza, że norma jest skierowana do pewnej kategorii adresatów, nie zaś do adresata indywidualnego, wskazanego, co do tożsamości Abstrakcyjność normy: - wzór zachowania określony jest przez wskazanie rodzajowych, a nie konkretnych cech tego zachowania - takiego, króre może zdarzyć się w nieokreślonej z góry liczbie przypadków Dwie grupy poglądów, dotyczących czym jest norma prawna: - w ujęciu lingwistycznym norma prawna jest wypowiedzią językową, którego znaczeniem jest wzór powinnego zachowania - w ujęciu nielingwistycznym zawiera krytykę stanowiska lingwistycznego - pojęcie lingwistyczne nie odzwierciedla należycie swoistego „sprawczego” charakteru norm Norma prawna: - są dyrektywami stanowczymi - ich odmienność w stosunku do innych dyrektyw przejawia się w: • budowie • posiadanej mocy • funkcji w życiu społecznym • konsekwencjach, jakie pociąga niezastosowanie się do nich - normy prawne wyróżniają się źródłem pochodzenia i specyficznymi sankcjami - instytucjonalizacja - na etapie tworzenia i stosowania Problem wartości logicznej norm: - kognitywizm - normy prawne są zdaniami w sensie logicznym (widoczny w redakcji tekstu w trybie oznajmującym czasu terażniejszego oraz w precyzji sformułowań zawartych w treści tekstow prawnych) - nonkognitywizm - nie można przypisać wartości logicznej Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. 2016 poz. 283) § 146.1. W ustawie lub innym akcie normatywnym formułuje się definicję danego określenia, jeżeli: 1) dane określenie jest wieloznaczne 2) dane określenie jesr nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości 3) znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe 4) ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenie Kompetencja: Kompetencja - jej istotą jest upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z tego uprawnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku określonego zachowania się. Na kreślenie kompetencji składają się dwie normy: • wskazująca podmiot i określająca sposób dokonania przez niego czynności konwencjonalnej • nakładająca na inny podmiot obowiązek wykonania „zlecenia” Pojęcie kompetencji jest odróżnione od prawa-upoważnienia z powodu: - to pojęcie odnosi się do szczególnego rodzaju podmiotów (np organów państwa) - upoważnienie do dokonania określonej czynności konwencjonalnej bardzo często powiązane jest z obowiązkiem działania podmiotu wyposażonego w kompetencje Luz decyzyjny - swoboda w interpretacji kompetencji: - zbyt bezwględny obowiązek dokonywania pewnych czynności prowadzi do biurokratyzmu - zbyt wielki luz decyzyjny może prowadzić do naruszeń Zakres kompetencji organu obejmuje (właściwości): - kompetencje rzeczową -zakres spraw, co do których organ może podjąć decyzje - kompetencje miejskową - obszar co, do którego organ może podejmować decyzje - kompetencje hierarchiczną - zakres spraw co, do których organ może podjąć decyzje ze względu na swoje usytuowanie hierarchi organów danego rodzaju Prerogatywy - szczególne kompetencje przyznane głównie państwa niewymagające kontrasygnaty Normy prawne dzielimy na: - normy reguły - wyznaczają zachowanie powinne w taki sposób, że adresat może albo spełnić obowiązek albo go naruszyć - normy zasady - zachowanie powinne w taki sposób, że adresat może spełnić obowiązek mniejszy bądź większym stopniu Zasady prawa: - w znaczeniu deskryptywnym - normy prawne o charakterze fundamentalnym dla określonego porządku prawnego (np prawo nie działa wstecz). Mają one charakter granic, w których powinny się mieścić inne normy - w znaczeniu opisowym - zasady prawa w tym znaczeniu to pewien wzorzec, model ukształtowania instytucji prawnej, który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego Sankcje występują w znaczeniu: - językowym - jako treść normy zachowania - realnym - jako społeczny fakt odjęcia określonych kroków, w celu ukarania osób zachowujących się niezgodnie z wzorcami norm Najczęściej spotyka się sankcje: - egzekutywną - polega na przymusowym wykonaniu tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi - nieważności - polega na unieważnieniu czynności konwencjonalnych. Ma zastosowanie do czynności prawnych, które są wyróżnione przez prawo cywilne jako jeden z rodzajów czynności konwencjonalnych prawie. Dzielimy je na: • nieważność bezwzględna - następuje z mocy samego prawa bez konieczności dokonywania jakiś dodatkowych czynności • nieważność względna - gdy określona osoba wystąpi zgodnie z prawem z wnioskiem do odpowiedniego organu, np sądu o stwierdzenie nieważności. Czynność jest ważna do czasu orzeczenia sądu, które powoduje unieważnienie czynności ze skutkiem wstecznym • bezskuteczność: zawieszona - prawo uzależnia związanie określonej osoby postanowieniami umowy lub innej czynności prawnej od zgody tej osoby względna - może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda od tego osoba trzecia. Nie powoduje ona zerwania więzi prawnej między stronami czynności, ale jednocześnie uniemożliwia takie kształtowanie spraw między stronami, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób trzecich - sankcja karna - za dokonanie czynów zabronionych polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu. Funkcjami kary mogą być: • odpłata - odpowiedzi złem na zło (kara jest uznawana za przejaw sprawiedliwości) • resocjalizacja przestępcy • odstraszenie przestępcy do czynienia rzeczy przez prawo zakazanych • odstraszanie innych osób • izolacja przestępcy od społeczeństwa (uniemożliwienie mu dokonywania dalszych przestępstw) • odizolowanie przestępcy od społeczeństwa na zawsze Budowa aktu normatywnego: Akt normatywny - dokument władzy publicznej, zawierający normy prawne regulujące jakiś zespół stosunków społecznych. W akcie normatywnym wyróżniamy następujące części: - tytuł aktu normatywnego - zamieszcza się w nim: • oznaczenie rodzaju aktu (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie) • datę wydania aktu • ogólne określenie przedmiotu aktu (np Kodeks cywilny, ustawa z 29.9.1994r o rachunkowości • w aktach normatywnych, które mają charakter wykonawczy, po tytule umieszcza się podstawę prawną jego wydania, czyli przepis upoważniający do unormowania aktem wykonawczym określonej dziedziny spraw • zdarza się również, że w konstytucjach lub innych ustawach regulujących jakąś doniosłą społecznie kwestie, po tytule umieszcza się preambułe (arengę), czyli uroczysty wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartości - przepisy merytoryczne, ogólne i szczegółowe (występuje w aktach normatywnych regulujących cały kompleks stosunków społecznych): W przepisach merytorycznych ogólnych zamieszcza się: • określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów • objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów W przepisach merytorycznych części szczegółowej zamieszcza się: • przepisy prawa materialnego • przepisy o organach • przepisy o postępowaniu przed organami • przepisy o odpowiedzialności karnej - przepisy o zmianie przepisów obowiązujących: • zawiera polecenie zastąpienia jakiegoś obowiązującego przepisu przepisem o innej treści • przepisy te normują sytuacje, w której do obowiązującego przepisu coś zostaje dodane - przepisy przejściowe i dostosowujące: • przepisy przejściowe regulują wpływ nowego aktu normatywnego • rozstrzyga się w nich w szczególności: sposób zakończenia postępowań skuteczność dokonywanych czynności czy i w jakim zakresie oraz na jaki okres utrzymuje się w mocy instytucje prawne czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki czy i w jakim zakresie nowe przepisy stosuje do tych uprawnień czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze • w przepisach dostowujących reguluje się w szczególności: sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową ustawą sposób przekształcania organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nową ustawę sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową ustawą - przepisy końcowe: • przepisy uchylające - określają, które z dotychczas obowiązujących aktów normatywnych lub przepisów wchodzących w skład tych aktów zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego • przepisy wprowadzające - zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego • termin wygaśnięcia mocy obowiązującej - zamieszcza się go tylko, gdy mają obowiązywać w ograniczonym czasie - podpis uprawnionego podmiotu: • w przypadku ustaw Prezydenta RP • w przypadku rozporządzeń czy uchwał rady ministrów - podpis Prezesa Rady Ministrów - załączniki • odesłania do nich zamieszcza się w przepisach merytorycznych Rodzaje systemow prawa w skali globalnej: - civil law - systemy państwa Ameryki Środkowej i Południowej - common law - systemu Austrialii, Nowej Zelandii, Indii, USA, RPA i byłych kolonii angielskich Zjawisko inferencji common law i civil law: - wzrost znaczenia prawa stanowionego w Wielkiej Brytanii - orzeczenia TSUE jako źródło prawa UE o charakterze precedensu - znaczenie orzecznictwa SN w sądownictwie polskim („precedensy interpretacyjne”’;”linie orzecznicze”) Na tle prawa wewnętrznego prawo międzynarodowe publiczne wyróżnia się tym, że: - powstaje jako produkt stosunków między suwerennymi państwami i innymi podmiotami obrotu międzynarodowegow formie umów lub zwyczajów - nie zna zwierzchności jednych podmiotów w stosunku do innych, a związku z tym - zasadniczą formą regulacji są normy dyspozytywne, a ostatnio pojawiają się w nim także normy imperatywne - prawo międzynarodowe nie posługuje się sankcjami znaczeniu przyjętym przez prawo wewnątrzkrajowe - prawo międzynarodowe skutkuje w stosunkach wewnętrznych państw, które to prawo uznają Prawo UE: - nie zalicza się ani do prawa wewnątrzkrajowego, ani międzynarodowego - tworzone początkowo w ramach wspólnot europejskich, a następnie w UE - powstaje w wyniku działania instytucji europejskich i wiąże w stosunkach wewnętrznych członków Unii Europejskiej - najważniejsze źródła prawa UE to rozporządzenia i dyrektywy - możliwość stosowania obcego prawa w stosunkach wewnętrznych danego państwa dopuszczalna jest na podstawie prawa prywatnego międzynarodowego (prawo wewnętrzne każdego rodzaju) - rozstrzyga w jakim przypadku i w jakim zakresie obce prawo może być stosowane w danym kraju w sprawach prywatnych System prawa w ujęciu Hansa Kelsena: - system normatywny jest hierarchiczną, autnomiczną i samoorgzanizującą się całością - mówi o trzech typach systemów normatywnych - statyczny, dynamiczny i mieszany - system statyczny: • związki pomiędzy normami mają charakter treściowy, co oznaca, że normę niższą możemy wyprowadzić z treści normy bezpośrednio wyżej • moralność, religia, system prawa w chrześcijańskiej koncepcji prawa naturalnego - system dynamiczny: • norma bezpośrednio wyższa zawiera kompetencje normodawczą do wydania normy niższej (charakter formalny) - system mieszany: • powiązania między normami mają charakter albo statyczny albo dynamiczny • system prawny ma charakter typu mieszanego - Kelsen przyjął hierarchiczną konstrukcję systemu normatywnego: • system statyczny - najwyższa norma merytoryczna obowiązuje dlatego, że jest uznana przez rozum praktyczny, a pozostałe obowiązują jako jej logiczne konsekwencje • system dynamiczny - uzasadnieniem dla tej normotwórczej organu jest czysto pomyślana norma podstawowa System prawa w ujęciu J.Austina: - system prawa składa się z jednej warstwy norm, będących rozkazami suwerena - takie rozkazy/normy są sobie równoważne, co powoduje, że system prawa odznacza się wadą: niepewności, statyczności i nieskuteczności System prawa w ujęciu H.L.A.Harta zbudowany jest z: - reguły pierwszego rzędu (primary rules): • odnoszą się do rzeczywistości • regulują prawa i obowiązki adresatów normy prawnej - reguły drugiego rzędu: • nie odnoszą się do rzeczywistości, ale do reguł pierwszego rzędu • pasożytują na regułach pierwszego rzędu, a równocześnie umożliwiają harmonijne funkcjonowanie systemu prawa • są to regułu uznania, zmiany i orzekania • mają wadę niepewności, statyczności i nieskuteczności System prawa w ujęciu R.Dworkina: - przerzuca pomost między normami prawnymi a doktryną moralno-polityczną społeczeństwa - system prawa zbudowany jest z norm prawnych, które składają się na system i standardów, które stoją ponad normami i mają odeminną od nich charakterystykę - normy obowiązują na zasadzie zerojedynkowej - system prawa wynika ze standardów, które są znacznie bardziej ogólne i niedookreślone w swojej treści - podlegają ważeniu, czyli w trudnych nieuregulowanych dotąd przez prawo przypadkach relewantne standardy mogą być uwzględnione tylko w części POWYŻSZE ZAŁOŻENIE WYNIKA ZE SPECYFIKI SYSTEMU COMMON LAW, W KTÓRYM SĘDZIA MOŻE STWORZYĆ NORMĘ PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RELEWANTNYM PRAWNIE PRZYPADKU, KTÓRY NIE DAJE SIĘ ROZSTRZYGNĄĆ W KONTEKŚCIE ZWYKŁYCH NORM, NALEŻĄCYCH DO SYSTEMU PRAWA. WTEDY SĘDZIE TWORZY NOWE NORMY PRAWNE NA PODSTAWIE UNIWERSALNYCH OGÓLNYCH STANDARDÓW PRAWNYCH Principles: - stanowią uniwersalne wymogi, wynikające ze sprawiedliwości, uczciwości lub z jakiegoś innego wymiaru moralności - sędzia rekonstruuje z moralno-politycznego podłoża danej społeczności - fragment doktryny społecznej Policies - są to cele nadrzędne w danej społeczności . Standardy wyznaczają pewne cele, czy też ulepszenia natury ekonomicznej, politycznej lub społecznej, które mają służyć społeczności