Farmakologija, uvod o predmetu, pjam i namena... primena u Medicini, Slajdovi od Farmakologija

Preuzmite Farmakologija, uvod o predmetu, pjam i namena... primena u Medicini i više Slajdovi u PDF od Farmakologija samo na Docsity! UVOD U FARMAKOLOGIJU (predmet izučavanja, istorijat, pojam leka) 2 Farmakologija kao predmet na studijama medicine na Medicinskom fakultetu VMA - Status predmeta: obavezan (11 ESPB) - Trajanje nastave: 2 semestra (V i VI) - Ukupan fond časova: 120 - Način provere znanja: Predispitne obaveze (30 bodova) a) 4 kolokvijuma (26 bodova) b) seminarski rad (4 boda) Završni ispit (ukupno 70 bodova) a) praktičan ispit (propisivanje recepata i pitanje iz recepture) (10) b) usmeni ispit (60) Nastavnici: prof. dr Silva Dobrić prof. dr Viktorija Dragojević-Simić doc. dr Aneta Perić doc. dr Aleksandra Kovačević Asistenti: dr sc. med. Nemanja Rančić dr med. spec. Vladan Lukić Nastava V semestar VI semestar Predavanja 30 časova 45 časova Vežbe 15 časova 15 časova Seminari 15 časova Oblasti farmakologije obuhvaćene nastavom: 1. Opšta farmakologija (farmakodinamika, farmakokinetika, toksikologija, receptura) 2. Specijalna farmakologija (delovanje lekova na pojedine organske sisteme) "m Podela farmakologije Farmakologija Farmakokinetika Farmakodinamika (uticaj organizma (uticaj leka na na lek) organizam) 6 Konc. u plazmi Mesto dejstva Efekat leka FK FD Odnos između farmakokinetike (FK) i farmakodinamike (FD) Doza leka 7 Toksikologija (grč. toxicon – otrov, logos – nauka)  Toksikologija je nauka o otrovnim supstancama i danas predstavlja posebnu naučnu disciplinu.  U sklopu farmakologije, toksikologija proučava mehanizme delovanja pojedinih otrovnih supstanci ili dejstvo lekova datih u toksičnim dozama, kao i mehanizme delovanja lekova iz grupe antidota (protivotrova). 10 Razvoj farmakologije kroz istoriju  Hipokrat (460-370 god. p.n.e) - odvojio medicinu od magije  Dioskorid (1. vek) – napisao delo “Nauka o lekovima” u 5 knjiga (77. g.n.e. - De Materia medica libri quinque)  Galen (130-200 god), najpoznatiji rimski lekaro-apotekar (Methodus medendi): opis lekovitih biljaka, način izolacije lekovitih sastojaka, popis biljaka istog ili sličnog dejstva,..  Fridrich II, kralj Napulja i Sicilije, 1240. god. donosi ukaz kojim se zabranjuje lekarima da spravljaju i izdaju lekove (odvajanje farmacije od medicine)  Hilandarski medicinski kodeks (14. vek) – sadrži, između ostalog, i farmakološke i toksikološke spise i terapijska uputstva  Theophrastus von Hohenheim ili Paracelsus (1493-1541), zalaže se za lečenje upotrebom hemijski definisanih supstanci (metala). Poznata je njegova izreka: Sola dosis facit venenum (Sama doza čini otrov)  Samuel Hahnemann (1755-1843) – osnivač homeopatije (Similia similibus curantur)  James Gregory (1753-1832) – zastupnik alopatije (Contraria contraris curantur)  Claude Bernard (1813-1878) – definisao odnos nauke prema lečenju (sve treba dokazati eksperimentom).  Rudollf Buchheim (1820-1879) – osnivač prve farmakološke laboratorije na Univerzitetu Dorpat (Tart, Estonija)  Oswald Schmiedberg (1823-1911) – osnivač prvog univerzitetskog zavoda za eksperimentalnu farmakologiju i pisac prvog udžbenika iz farmakologije (1883), pokretač prvog časopisa iz farmakologije 11 Razvoj farmakologije kroz istoriju  1804 – izolovan morfin  1818 – izolovan strihnin  1820 – izolovan hinin, kolhicin  1832 – izolovan kodein  1833 – izolovan atropin  1863 – sinteza nitroglicerina  1890 – izolovan skopolamin  1897 – sinteza aspirina (1899. ušao u kliničku praksu kao preparat firme Bayer)  1928 – otkriće penicilina (Fleming)  1935 – sinteza sulfonamida (Demagk)  1944 – otkriće streptomicina (Wacksman)  1950-52 – reserpin  1951 – sinteza 6-merkaptopurina  1954 – otkrivena struktura oksitocina  1956 – struktura insulina  1957 – sinteza benzodiazepina  1963 - metotreksat 12 Razvoj farmakologije kroz istoriju  1970 – H2-blokatori  1971 – otkriće cAMP  1972 – otkriće prostaglandina (mehanizam dejstva aspirina i njemu sličnih lekova)  1973-77 – otkriće enkefalina  1974-77 – uloga dopamina u CNS-u  1976 – beta-blokatori  1980 – početak istraživanja antivirotika  1985 – otkriće receptora za LDL  1988 – otkriće dejstva NO  Početak 90-ih god. 20. veka – monoklonska antitela 15 Definicija prema Zakonu o lekovima i medicinskim sredstvima (2010)  Lek je proizvod koji se stavlja u promet u određenoj jačini, farmaceutskom obliku i pakovanju, a koji sadrži supstancu ili kombinaciju supstanci za koju se pokazalo da leči ili sprečava bolesti kod ljudi, odnosno životinja, kao i supstancu ili kombinaciju supstanci koja se može koristiti ili primenjivati na ljudima, odnosno životinjama, bilo s namerom da se ponovo uspostavi, poboljša ili izmeni fiziološka funkcija putem farmakološkog, imunološkog ili metaboličkog dejstva ili da se postavi medicinska indikacija. 16 Lekovita supstanca vs lek (gotov proizvod)  Lek, gotov proizvod koji se stavlja u promet sastoji se od lekovite supstance (nosilac farmakološkog dejstva) i ekscipijensa (pomoćne materije koje nemaju farmakološko dejstvo, a koriste se za oblikovanje gotovog proizvoda). 17 Podela lekova prema aktuelnom Zakonu o lekovima i medicinskim sredstvima (iz 2010)  Biološki lek (lek lek dobijen iz biološkog izvora)  Imunološki lek (sastavljen od vakcina, toksina, seruma, alergena)  Leko za naprednu terapiju (za gensku terapiju, somatsku ćelijski terapiju, dobijeni iz tkiva bioinžinjeringom)  Lekovi iz krvi i krvne plazme (albumin, faktori koagulacije i imunoglobulini humanog porekla)  Radiofarmaceutici (lekovi koji sadrže jedan ili više radionuklida koji se koriste u medicinske svrhe)  Biljni lek  Tradicionalni lek i tradicionalni biljni lek  Homeopatski lek  Veterinarski lek (premiks)  Magistralni i galenski lek 20 Podela lekova prema obliku (konzistenciji) leka  Čvrsti oblici leka (tablete, kapsule,..)  Tečni oblici leka (rastvori, suspenzija,...)  Polučvrsti oblici leka (mast, pasta, gel,...)  Lekovi u obliku para/gasa/aerosola 21 Podela lekova prema mestu proizvodnje/izrade  Gotovi lekovi - se proizvode u fabrici - industrijska proizvodnja; na tržištu su pod posebnim trgovačkim imenom koje je odredio proizvođač, označava se, izdaje, odnosno prodaje kao lek sa zaštićenim imenom.  Magistralni lekovi - lekovi koji se izrađuju u apoteci na osnovu recepta (formule) za određenog pacijenta - korisnika  Galenski lekovi - lekovi izrađeni u galenskoj laboratoriji apoteke u skladu sa važećim farmakopejama ili važećim magistralnim formulama i namenjeni su za izdavanje ili prodaju pacijentima - korisnicima te apoteke. Izrađuju se u malim serijama, najviše do 300 pojedinačnih pakovanja. 22 Podela leka prema originalnosti porekla  Inovativni lek  Generički lek 25 Podela lekova prema mestu primene  lekoviti preparati za oralnu primenu koji se uzimaju na usta (per os),  preparati koji se primenjuju spolja i na kožu,  svi ostali koji imaju specifična mesta primene. 26 Podela lekova prema farmaceutskim oblicima (oblicima doziranja) Preparati za oralnu upotrebu Kapsule Granule Praškovi za oralnu upotrebu Tablete Tečni preparati (rastvori, suspenzije) Preparati za kožu/ spoljašnju upotrebu Lekovite pene Tečni preparati za primenu na koži Praškovi za spoljašnju upotrebu Štapići Polučvrsti preparati za spoljašnju upotrebu Transdermalni flasteri Preparati za specifična mesta primene Preparati za uši, za oči, za nos (rastvori/suspenzije) Parenteralni preparati (rastvori za i.v. put primene; rastvori/ suspenzije za i.m., s.c. put primene) Preparati pakovani pod pritiskom (aerosoli) Preparati za inhalaciju Preparati za irigaciju Rektalni preparati (čepići) Lekoviti tamponi Vaginalni preparati (vagitorije, vaginalete) 27 Podela lekova - ostalo  Prema hemijskoj strukturi (npr. beta- laktamski antibiotici, bifosfonati, steroidni antiinflamatorni agensi)  Prema načinu delovanja (ACE-inhibitori, blokatori Ca-kanala,..)  Prema indikaciji (analgetici, antidepresivi, antiepileptici,..)