Zastita biodiverziteta i zastita prirode Part 1 -slajdovi-Ekologija, Slajdovi od Ekologija

Preuzmite Zastita biodiverziteta i zastita prirode Part 1 -slajdovi-Ekologija i više Slajdovi u PDF od Ekologija samo na Docsity! ZAŠTITA BIODIVERZITETA I ZAŠTITA PRIRODE Uticaj čoveka na životnu sredinu • Čovekov uticaj na životnu sredinu je ogroman: – 2000. godine na Zemlji je živelo 6 milijardi ljudi • ljudska populacija se i dalje uvećava stopom od 2% godišnje – Ljudi kontrolišu ili indirektno utiču na veći deo Zemljine površine • 35% površine kopna koristi se za poljoprivredu • nebrojeni dodatni hektari se koriste za ispašu stoke • svake godine iseče se 17 miliona hektara tropske kišne šume (oko 2% preostalih tropskih šuma) • dezertifikacija je veoma raširen problem, posebno u Africi • zagađenje vode i vazduha je takođe globalni problem Oblici ugrožavanja životne sredine • Kada se posmatraju pojedinačno, svi navedeni oblici ugrožavanja životne sredine imaju velike posledice na promene ukupnih odnosa u biosferi • Međutim, kada se njihova negativna dejstva saberu, situacija postaje dramatična, a posledice nesagledive • Zbog toga, zaštita životne sredine i biosfere u celini danas predstavlja jednu od najvažnijih aktivnosti savremenog čoveka Pogled u budućnost • S obzirom da se ljudska populacija i dalje uvećava i da ljudi dominiraju ekološkim sistemima širom sveta, sve više raste značaj pitanja kako da sebi i drugim vrstama na Zemlji obezbedimo održivu budućnost • Iako ima mnogo pesimističkih predviđanja, ipak su učinjeni i pozitivni koraci prema održivosti – Širom sveta primenjuju se zakoni koji se tiču ugroženih vrsta i zaštite atmosfere – Za rešavanje problema vezenih za životnu sredinu postoje drektna ekološka i inženjerska rešenja – Ljudi širom sveta dele zajedničku brigu za životnu sredinu Šta je biodiverzitet ? • Biodiverzitet ili biološki diverzitet označava ukupnu raznovrsnost živog sveta planete Zemlje • Biološkim diverzitetom se obuhvataju sve različitosti i promenljivosti oblika, pojava i procesa živih organizama i biosfere u celini, koji se ispoljavaju na svim nivoima organizacije bioloških i ekoloških sistema (od atoma i molekula do ekosistema i biosfere u celini) • Stoga se pod pojmom biodiverziteta podrazumeva: – genetička varijabilnost (variranje gena) individua u okviru bilo koje vrste (genetički diverzitet) – raznolikost i specifičnost svih pojedinačnih organskih vrsta (specijski diverzitet) – raznovrsnost ekosistema (ekosistemski diverzitet) kojima različiti organizmi pripadaju Biodiverzitet na Zemlji nije u potpunosti opisan • Pretpostavlja se da na svetu živi između 10 i 30 milona vrsta biljaka, životinja i mikroorganizama – Neke grupe organizama, kao što su kičmenjaci, posebno sisari i ptice, zatim vaskularne biljke, su dobro poznate, pa se pretpostavlja da su opisane skoro sve ili, bar, veći deo postojećih vrsta na Zemlji (pre svega, sisara i ptica) – Ostale grupe organizama, kao što su beskičmenjaci iz različitih klasa (mekušci, crvi, insekti, itd.), niže gljive, alge, bakterije, samo su delimično otkrivene i upoznate Specijski diverzitet • Iako su spiskovi vrsta značajni, oni predstavljaju samo jedan od pristupa za dokumentovanje biodiverziteta koji uključuje mnoge jedinstvene karakteristike živih bića • Vrste se međusobo razlikuju opštim izgledom (habitusom), pre svega oblikom, zatim građom tela (strukturom), načinom odvijanja osnovnih fizioloških reakcija (funkcionalno), kao i opštim biološkim ponašanjem (načinom razmnožavanja), sezonskim ritmom, rastom i razvićem, dužinom i načinom života, itd. • Raznovrsnim oblicima, veličinom, manjom ili većom pokretljivošću, aktivnošću, potrebama i načinom iskorišćavanja uslova i resursa sredine, različiti organizmi popunjavaju sve ekološke niše u biosferi, u skladu sa njihovim adaptabilnim sposobnostima, odnosno genetičkim mogućnostima i varijabilnošću • Na taj način se osigurava opstanak živog sveta na Zemlji Ekosistemski diverzitet • Ekosistemski diverzitet obuhvata ukupnu raznovrsnost staništa (abiotičke komponente ekosistema) i životnih zajednica (biotičke komponente ekosistema), kao i ekoloških procesa koji ih povezuju (kruženje supstanci, proticanje energije, trofički odnosi, itd.) na osnovu kojih se ostvaruje jedinstvenost i funkcionalnost ekosistema kao elementarne ekološke jedinice biosfere Najugroženiji ekosistemi • Danas u svetu, pa i u našoj zemlji, najveći pritisak trpe – Šume – Stepe – Vlažna staništa – Morske obale • Hiljadama godina pre pojave čoveka, šume su prekrivale ogromna prostranstva na čitavoj Zemlji – Najveći delovi Severne Amerike, Evrope i Azije, kao i prostrani delovi Afrike i Južne Amerike bili su prekriveni šumama • Međutim, pre 10 000 godina, sa prvim počecima poljoprivrede, čovek je počeo da uništava šume • Razlozi za uništavanje šumskih ekosistema: – Drvo kao gorivo – Drvo kao građevinski materijal – Krčenje šuma zbog stvaranja novih poljoprivrednih površina Uništavanje šuma Uništavanje stepa • Kao i u slučaju šuma, u vreme pre pojave čoveka, stepe su pokrivale velika prostranstva na svim kontinentima – Najveće su bile stepe u Aziji, zatim prerije u Severnoj Americi i pampasi u Južnoj Americi • Uništavanje stepa takođe je počelo sa razvojem poljoprivrede – Stepe su prvo korišćene za ispašu stoke, da bi se kasnije izoravale za potrebe uzgajanja kulturnih biljaka Uništavanje vlažnih staništa • Vlažna područja su izuzetno značajna, ne samo za ekološke i hidrološke procese, već i za ukupni biodiverzitet u svetu • Vlažna staništa čovečanstvu obezbeđuju veliku ekonomsku dobit kroz produkciju ribljeg fonda – Preko 2/3 svetskog ulova ribe zavisi od stanja vlažnih područja • Ona omogućavaju snabdevanje vodom u poljoprivredi, proizvodnji drvne građe, a takođe skladište vodu i umanjuju opasnosti od katastrofalnih poplava • Pored toga, vlažna područja su nezamenljiva prirodna staništa za mogobrojne i različite pretstavnike flore i faune Uništavanje vlažnih staništa • Međutim, vlažna područja su među najugroženijim u svetu zbog neadekvatne melioracije zemljišta, zagađivanja, kao i prekomerne eksploatacije vrsta koje ih naseljavaju Ramsarska konvencija • Zbog svega navedenog, vlažna staništa bila su predmet jednog od najstarijih i najznačajnijih međunarodnih sporazuma koji je dao osnovu za sveobuhvatnu međunarodnu saradnju u očuvanju vlažnih područja • U Iranskom gradu Ramsaru, na južnoj obali Kaspijskog mora, 2. februara 1971. godine popisana je Konvencija o vlažnim područjima (Convention on Wetlands) Uništavanje morskih obala • Masovni i intenzivni razvoj turizma u svim delovima sveta Direkte posledice uništavanja ekosistema • Najizraženije direktne posledice od uništavanja prirodnih ekosistema su: – Pojava poplava i bujica – Nestajanje prirodnih prečišćivača vode – Erozija zemljišta usled dejstva kiša, bujica ili vetra – Pogoršavanje kvaliteta zemljišta zbog stalnog ubacivanja veštačkih đubriva, pesticida i različitih agrotehničkih mera – Promena lokalnih klimatskih prilika u mnogim delovima sveta – Značajno smanjenje količine ulova, naročito ribe i komercijalnih životinja, u slatkovodnim i marinskim ekosistemima Globalne posledice uništavanja ekosistema • Najznačajnije globalne posledice od uništavanja prirodnih ekosistema su: – Narušavanje ekološke ravnoteže na velikim prostranstvima • npr. dezertifikacija, odnosno širenje pustinja – Poremećaj globalnih ekoloških procesa koji se odvijaju u biosferi • npr. globalno zagrevanje - efekat staklene bašte – Iščezavanje i ugrožavanje velikog broja vrsta biljaka, životinja, gljiva i mikroorganizama Trenutno stanje ugroženosti vrsta u svetu • Prema zvaničnim procenama Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN), oko 60 000 vrsta biljaka je već ugroženo, ili će nestati u narednih nekoliko decenija, u koliko se istim tempom nastavi sa ugrožavanjem životne sredine – IUCN, odnosno Međunarodna unija za zaštitu prirode, je organizacija koja objedinjava preko 900 vladinih i nevladinih članica iz 137 zemalja, u cilju pružanja pomoći društvima širom sveta u zaštiti prirode i obezbeđivanju održivog i ravnomernog korišćenja prirodnih resursa • Ako se ima u vidu da na Zemlji živi 270 000 vrsta biljaka, proizilazi da se u opasnosti nalazi čak četvrtina svetske flore • Pored toga, samo za poslednjih 400 godina iščezlo je više od 600 vrsta životinja, i to: – 86 vrsta sisara – 104 vrste ptica – 20 vrsta gmizavaca – 5 vrsta vodozemaca – 80 vrsta riba – 72 vrste insekata – 206 vrsta puževa, itd. • Ovome treba dodati i između 400 i 900 vrsta biljaka koje su takođe iščezle tokom navedenog perioda Iščezle vrste (EX – Extinct) Thylacinus cynocephalus • Iz prirodnih staništa nestao je i određeni broj vrsta čiji se malobrojni primerci ili populacije još uvek održavaju izvan prirode, tj. u zoološkim vrtovima ili veštačkim pribežištima, i to: – 3 vrste sisara – 4 vrste ptica – 1 vrsta gmizavaca – 11 vrsta riba – 9 vrsta mekušaca Vrste išezle u divljini (EW - Extinct in The Wild) Mustela nigripens Gazella saudiya Uzroci nestajanja vrsta • Najznačajniji uzrok nestajanja pojedinih vrsta je narušavanje prirodnih staništa • Uništavanje staništa može da bude uslovljeno direktnim delovanjem čoveka na prirodne ekosisteme, ali i prekomernim zagađivanjem i globalnim promenama • Danas se kao veoma ozbiljni uzroci iščezavanja vrsta navode: – Prekomerna eksploatacija – Trgovina divljim vrstama – Unošenje stranih vrsta u nova područja Prekomerna eksploatacija • Prekomerna eksploatacija od strane ljudi direktno je uticala na mnoge vrste • Drugim rečima, efikasan lov i ribolov mogu da dovedu do izumiranja vrsta • Za ljude je karakteristična duga istorija prekomerne eksploatacije prirodnih resursa – Ubrzo nakon što su Aboridžani naselili Australiju, pre 50 000 godina, sa ovog ostrvskog kontinenta nestalo je više vrsta krupnih torbara, ptica neletačica i kornjača Prekomerna eksploatacija • Doseljavanje ljudi u Severnu Ameriku pre 12 000 godina dovelo je do brzog izumiranja 56 vrsta krupnih sisara, uključujući konje, megaterijuma (praistorijski lenjivac), kamile, sabljastog tigra, lava, slonova i dr. Slučaj ptice dodo • Pticu dodo (Raphus cucullatus) istrebili su sa ostrva Mauricijus portugalski moreplovci tokom XVII veka Trgovina divljim vrstama • U svetu se svake godine ulovi na hiljade živih divljih životinja – Najčešće se love krupni papagaji, egzotične ptice, zmije, gušteri, kornjače, krupne mačke i majmuni • Ove životinje se najčešće prodaju kao kućni ljubimci, tako da preostali deo svog života provode u zatočeništvu • Mnogi zakoni i propisi regulišu koje se vrste biljaka i životinja smeju prodavati i na koje načine se mogu transportovati CITES konvencija • CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) – Konvencija o međunarodnoj tregovini ugroženim vrstama divlje flore i faune, kao i njihovim derivatima, usvojena je u Vašingtonu marta 1973. Ova Konvencija pretstavlja međunarodni sporazum kojim se obezbeđuje međunarodna saradnja u zaštiti određenih vrsta divlje flore i faune od prekomerne eksploatacije putem međunarodne trgovine Naša zemlja ratifikovala je ovu konvenciju 2001. Unošenje stranih vrsta • Sa intenziviranjem migracija ljudi u novije vreme, problem alohtonih (stranih) vrsta i njihov uticaj na ekološke odnose u sredini u koju dospevaju postaju sve izraženiji • Problemi i posledice introdukcije alohtonih vrsta nisu u ranijem periodu bili predmet ozbiljnije pažnje i istraživanja, međutim, kada su korovske vrste postale ozbiljna pretnja agroekosistemima, ustanovljen je termin biološko zagađivanje Ambrosia artemisiifolia nativna za Severnu Ameriku Unošenje stranih vrsta • Unošenje stranih vrsta u početku povećava biološku raznovrsnost nekog područja, ali, posle određenog vremena, ako se alohtone vrste pokažu kao kompetitivno jače, dolazi do iščezavanja alohtonih vrsta, a samim tim i promene ishodnog biodiverziteta • Ovo može da bude naročito opasno u teritorijalno izolovanim ekosistemima, kao u slučaju ostrva ili vodenih ekosistema – Na Novom Zelandu dominiraju strane vrste biljaka i životinja • Od 2 500 vrsta biljaka, čak 500 je introdukovano i one dominiraju u vegetaciji Novog Zeland Kontrola stranih vrsta • Danas, kada se sve veća pažnja posvećuje očuvanju biodiverziteta, naročito autohtonog, slučajno introdukovane vrste se uglavnom smatraju nepoželjnim i štetnim • Zbog toga se primenjuju intenzivne mere kontrole mogućih puteva unošenja alohtonih biljnih i životinjskih vrsta, kao i sprečavanja njihovog širenja