libro VI eneide Virgilio, Dispense di Letteratura latina

Scarica libro VI eneide Virgilio e più Dispense in PDF di Letteratura latina solo su Docsity! LIBRO VI 1. Sic fatur lacrimans, classique immittit habenas, 2. et tandem Euboïcis Cumarum adlabitur oris. 3. Obvertunt pelago proras; tum dente tenaci 4. ancora fundabat naves, et litora curvae 5. 5praetexunt puppes. Iuvenum manus emicat ardens 6. litus in Hesperium; quaerit pars semina flammae 7. abstrusa in venis silicis, pars densa ferarum 8. tecta rapit silvas, inventaque flumina monstrat. 9. At pius Aeneas arces, quibus altus Apollo 10. praesidet, horrendaeque procul secreta Sibyllae 11. antrum immane petit, magnum cui mentem animumque 12. Delius inspirat vates, aperitque futura. 13. Iam subeunt Triviae lucos atque aurea tecta. 14. Daedalus, ut fama est, fugiens Minoïa regna, 15. praepetibus pennis ausus se credere caelo, 16. insuetum per iter gelidas enavit ad Arctos, 17. Chalcidicaque levis tandem super adstitit arce. 18. Redditus his primum terris, tibi, Phoebe, sacravit 19. remigium alarum, posuitque immania templa. 20. In foribus letum Androgeo: tum pendere poenas 21. Cecropidae iussi—miserum!—septena quotannis 22. corpora natorum; stat ductis sortibus urna. 23. Contra elata mari respondet Gnosia tellus: 24. hic crudelis amor tauri, suppostaque furto 25. Pasiphaë, mixtumque genus prolesque biformis 52. Tros” ait “Aenea? Cessas? Neque enim ante dehiscent 53. attonitae magna ora domus.” Et talia fata 54. conticuit. Gelidus Teucris per dura cucurrit 55. ossa tremor, funditque preces rex pectore ab imo: 56. “Phoebe, graves Troiae semper miserate labores, 57. Dardana qui Paridis direxti tela manusque 58. corpus in Aeacidae, magnas obeuntia terras 59. tot maria intravi duce te, penitusque repostas 60. Massylum gentes praetentaque Syrtibus arva, 61. iam tandem Italiae fugientis prendimus oras; 62. hac Troiana tenus fuerit Fortuna secuta. 63. Vos quoque Pergameae iam fas est parcere genti, 64. dique deaeque omnes quibus obstitit Ilium et ingens 65. gloria Dardaniae. Tuque, O sanctissima vates, 66. praescia venturi, da, non indebita posco 67. regna meis fatis, Latio considere Teucros 68. errantisque deos agitataque numina Troiae. 69. Tum Phoebo et Triviae solido de marmore templum 70. instituam, festosque dies de nomine Phoebi. 71. Te quoque magna manent regnis penetralia nostris: 72. hic ego namque tuas sortes arcanaque fata, 73. dicta meae genti, ponam, lectosque sacrabo, 74. alma, viros. Foliis tantum ne carmina manda, 75. ne turbata volent rapidis ludibria ventis; 76. ipsa canas oro.” Finem dedit ore loquendi 77. At, Phoebi nondum patiens, immanis in antro 78. bacchatur vates, magnum si pectore possit 79. excussisse deum; tanto magis ille fatigat 80. os rabidum, fera corda domans, fingitque premendo. 81. Ostia iamque domus patuere ingentia centum 82. sponte sua, vatisque ferunt responsa per auras: 83. “O tandem magnis pelagi defuncte periclis! 84. Sed terrae graviora manent. In regna Lavini 85. Dardanidae venient; mitte hanc de pectore curam; 86. sed non et venisse volent. Bella, horrida bella, 87. et Thybrim multo spumantem sanguine cerno. 88. Non Simois tibi, nec Xanthus, nec Dorica castra 89. defuerint; alius Latio iam partus Achilles, 90. natus et ipse dea; nec Teucris addita Iuno 116. alma, precor, miserere;—potes namque omnia, nec te 117. nequiquam lucis Hecate praefecit Avernis;— 118. si potuit Manes arcessere coniugis Orpheus, 119. Threïcia fretus cithara fidibusque canoris, 120. si fratrem Pollux alterna morte redemit, 121. itque reditque viam totiens. Quid Thesea, magnum 122. quid memorem Alciden? Et mi genus ab Iove summo.” 123. Talibus orabat dictis, arasque tenebat, 124. cum sic orsa loqui vates: “Sate sanguine divom, 125. Tros Anchisiade, facilis descensus Averno; 126. noctes atque dies patet atri ianua Ditis; 127. sed revocare gradum superasque evadere ad auras, 128. hoc opus, hic labor est. Pauci, quos aequus amavit 129. Iuppiter, aut ardens evexit ad aethera virtus, 130. dis geniti potuere. Tenent media omnia silvae, 131. Cocytusque sinu labens circumvenit atro. 132. Quod si tantus amor menti, si tanta cupido est, 133. bis Stygios innare lacus, bis nigra videre 134. Tartara, et insano iuvat indulgere labori, 135. accipe, quae peragenda prius. Latet arbore opaca 136. aureus et foliis et lento vimine ramus, 137. Iunoni infernae dictus sacer; hunc tegit omnis 138. lucus, et obscuris claudunt convallibus umbrae. 139. Sed non ante datur telluris operta subire, 140. auricomos quam quis decerpserit arbore fetus. 141. Hoc sibi pulchra suum ferri Proserpina munus 142. instituit. Primo avulso non deficit alter 143. aureus, et simili frondescit virga metallo. 144. Ergo alte vestiga oculis, et rite repertum 145. carpe manu; namque ipse volens facilisque sequetur, 146. si te fata vocant; aliter non viribus ullis 147. vincere, nec duro poteris convellere ferro. 148. Praeterea iacet exanimum tibi corpus amici— 149. heu nescis—totamque incestat funere classem, 150. dum consulta petis nostroque in limine pendes. 151. Sedibus hunc refer ante suis et conde sepulchro. 152. Duc nigras pecudes; ea prima piacula sunto: 153. sic demum lucos Stygis et regna invia vivis 154. aspicies.” Dixit, pressoque obmutuit ore. 181. scinditur, advolvunt ingentis montibus ornos. 182. Nec non Aeneas opera inter talia primus 183. hortatur socios, paribusque accingitur armis. 184. Atque haec ipse suo tristi cum corde volutat, 185. aspectans silvam inmensam, et sic voce precatur: 186. “Si nunc se nobis ille aureus arbore ramus 187. ostendat nemore in tanto, quando omnia vere 188. heu nimium de te vates, Misene, locuta est.” 189. Vix ea fatus erat, geminae cum forte columbae 190. ipsa sub ora viri caelo venere volantes, 191. et viridi sedere solo. Tum maximus heros 192. maternas agnoscit aves, laetusque precatur: 193. “Este duces, O, si qua via est, cursumque per auras 194. dirigite in lucos, ubi pinguem dives opacat 195. ramus humum. Tuque, O, dubiis ne defice rebus, 196. diva parens.” Sic effatus vestigia pressit, 197. observans quae signa ferant, quo tendere pergant. 198. Pascentes illae tantum prodire volando, 199. quantum acie possent oculi servare sequentum. 200. Inde ubi venere ad fauces grave olentis Averni, 201. tollunt se celeres, liquidumque per aëra lapsae 202. sedibus optatis geminae super arbore sidunt, 203. discolor unde auri per ramos aura refulsit. 204. Quale solet silvis brumali frigore viscum 205. fronde virere nova, quod non sua seminat arbos, 206. et croceo fetu teretis circumdare truncos, 207. talis erat species auri frondentis opaca 208. ilice, sic leni crepitabat brattea vento. 209. Corripit Aeneas extemplo avidusque refringit 210. cunctantem, et vatis portat sub tecta Sibyllae. 211. Nec minus interea Misenum in litore Teucri 212. flebant, et cineri ingrato suprema ferebant. 213. Principio pinguem taedis et robore secto 214. ingentem struxere pyram, cui frondibus atris 215. intexunt latera, et ferales ante cupresios 216. constituunt, decorantque super fulgentibus armis. 217. Pars calidos latices et aëna undantia flammis 218. expediunt, corpusque lavant frigentis et unguunt. 219. Fit gemitus. Tum membra toro defleta reponunt, 246. voce vocans Hecaten, Caeloque Ereboque potentem. 247. Supponunt alii cultros, tepidumque cruorem 248. suscipiunt pateris. Ipse atri velleris agnam 249. Aeneas matri Eumenidum magnaeque sorori 250. ense ferit, sterilemque tibi. Proserpina, vaccam. 251. Tum Stygio regi nocturnas inchoat aras, 252. et solida imponit taurorum viscera flammis, 253. pingue superque oleum infundens ardentibus extis. 254. Ecce autem, primi sub lumina solis et ortus, 255. sub pedibus mugire solum, et iuga coepta moveri 256. silvarum, visaeque canes ululare per umbram, 257. adventante dea. “Procul O procul este, profani,” 258. conclamat vates, “totoque absistite luco; 259. tuque invade viam, vaginaque eripe ferrum: 260. nunc animis opus, Aenea, nunc pectore firmo.” 261. Tantum effata, furens antro se immisit aperto; 262. ille ducem haud timidis vadentem passibus aequat. 263. Di, quibus imperium est animarum, umbraeque silentes, 264. et Chaos, et Phlegethon, loca nocte tacentia late, 265. sit mihi fas audita loqui; sit numine vestro 266. pandere res alta terra et caligine mersas! 267. Ibant obscuri sola sub nocte per umbram, 268. perque domos Ditis vacuas et inania regna: 269. quale per incertam lunam sub luce maligna 270. est iter in silvis, ubi caelum condidit umbra 271. Iuppiter, et rebus nox abstulit atra colorem. 272. Vestibulum ante ipsum, primisque in faucibus Orci 273. Luctus et ultrices posuere cubilia Curae; 274. pallentesque habitant Morbi, tristisque Senectus, 275. et Metus, et malesuada Fames, ac turpis Egestas, 276. terribiles visu formae: Letumque, Labosque; 277. tum consanguineus Leti Sopor, et mala mentis 278. Gaudia, mortiferumque adverso in limine Bellum, 279. ferreique Eumenidum thalami, et Discordia demens, 280. vipereum crinem vittis innexa cruentis. 281. In medio ramos annosaque brachia pandit 282. ulmus opaca, ingens, quam sedem Somnia volgo 283. Pana tenere ferunt, foliisque sub omnibus haerent. 284. Multaque praeterea variarum monstra ferarum: 311. trans pontum fugat, et terris immittit apricis. 312. Stabant orantes primi transmittere cursum, 313. tendebantque manus ripae ulterioris amore. 314. Navita sed tristis nunc hos nunc accipit illos, 315. ast alios longe submotos arcet harena. 316. Aeneas, miratus enim motusque tumultu, 317. “Dic” ait “O virgo, quid volt concursus ad amnem? 318. Quidve petunt animae, vel quo discrimine ripas 319. hae linquunt, illae remis vada livida verrunt?” 320. Olli sic breviter fata est longaeva sacerdos: 321. “Anchisa generate, deum certissima proles, 322. Cocyti stagna alta vides Stygiamque paludem, 323. di cuius iurare timent et fallere numen. 324. Haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est; 325. portitor ille Charon; hi, quos vehit unda, sepulti. 326. Nec ripas datur horrendas et rauca fluenta 327. transportare prius quam sedibus ossa quierunt. 328. Centum errant annos volitantque haec litora circum; 329. tum demum admissi stagna exoptata revisunt.” 330. Constitit Anchisa satus et vestigia pressit, 331. multa putans, sortemque animo miseratus iniquam. 332. Cernit ibi maestos et mortis honore carentes 333. Leucaspim et Lyciae ductorem classis Oronten, 334. quos, simul ab Troia ventosa per aequora vectos, 335. obruit Auster, aqua involvens navemque virosque. 336. Ecce gubernator sese Palinurus agebat, 337. qui Libyco nuper cursu, dum sidera servat, 338. exciderat puppi mediis effusus in undis. 339. Hunc ubi vix multa maestum cognovit in umbra, 340. sic prior adloquitur: “Quis te, Palinure, deorum 341. eripuit nobis, medioque sub aequore mersit? 342. Dic age. Namque mihi, fallax haud ante repertus, 343. hoc uno responso animum delusit Apollo, 344. qui fore te ponto incolumem, finesque canebat 345. venturum Ausonios. En haec promissa fides est?” 346. Ille autem: “Neque te Phoebi cortina fefellit, 347. dux Anchisiade, nec me deus aequore mersit. 348. Namque gubernaclum multa vi forte revolsum, 349. cui datus haerebam custos cursusque regebam, 376. Sed cape dicta memor, duri solatia casus. 377. Nam tua finitimi, longe lateque per urbes 378. prodigiis acti caelestibus, ossa piabunt, 379. et statuent tumulum, et tumulo sollemnia mittent, 380. aeternumque locus Palinuri nomen habebit.” 381. His dictis curae emotae, pulsusque parumper 382. corde dolor tristi: gaudet cognomine terrae. 383. Ergo iter inceptum peragunt fluvioque propinquant. 384. Navita quos iam inde ut Stygia prospexit ab unda 385. per tacitum nemus ire pedemque advertere ripae, 386. sic prior adgreditur dictis, atque increpat ultro: 387. “Quisquis es, armatus qui nostra ad flumina tendis, 388. fare age, quid venias, iam istinc, et comprime gressum. 389. Umbrarum hic locus est, somni noctisque soporae; 390. corpora viva nefas Stygia vectare carina. 391. Nec vero Alciden me sum laetatus euntem 392. accepisse lacu, nec Thesea Pirithoumque, 393. dis quamquam geniti atque invicti viribus essent. 394. Tartareum ille manu custodem in vincla petivit, 395. ipsius a solio regis, traxitque trementem; 396. hi dominam Ditis thalamo deducere adorti.” 397. Quae contra breviter fata est Amphrysia vates: 398. “Nullae hic insidiae tales; absiste moveri; 399. nec vim tela ferunt; licet ingens ianitor antro 400. aeternum latrans exsanguis terreat umbras, 401. casta licet patrui servet Proserpina limen. 402. Troius Aeneas, pietate insignis et armis, 403. ad genitorem imas Erebi descendit ad umbras. 404. Si te nulla movet tantae pietatis imago, 405. at ramum hunc” (aperit ramum, qui veste latebat) 406. “adgnoscas.” Tumida ex ira tum corda residunt. 407. Nec plura his. Ille admirans venerabile donum 408. fatalis virgae, longo post tempore visum, 409. caeruleam advertit puppim, ripaeque propinquat. 410. Inde alias animas, quae per iuga longa sedebant, 411. deturbat, laxatque foros; simul accipit alveo 412. ingentem Aenean. Gemuit sub pondere cymba 413. sutilis, et multam accepit rimosa paludem. 414. Tandem trans fluvium incolumis vatemque virumque 441. Hic, quos durus amor crudeli tabe peredit, 442. secreti celant calles et myrtea circum 443. silva tegit; curae non ipsa in morte relinquunt. 444. His Phaedram Procrimque locis, maestamque Eriphylen 445. crudelis nati monstrantem volnera, cernit, 446. Evadnenque et Pasiphaën; his Laodamia 447. it comes, et iuvenis quondam, nunc femina, Caeneus, 448. rursus et in veterem fato revoluta figuram. 449. Inter quas Phoenissa recens a volnere Dido 450. errabat silva in magna; quam Troius heros 451. ut primum iuxta stetit adgnovitque per umbras 452. obscuram, qualem primo qui surgere mense 453. aut videt, aut vidisse putat per nubila lunam, 454. demisit lacrimas, dulcique adfatus amore est: 455. “Infelix Dido, verus mihi nuntius ergo 456. venerat exstinctam, ferroque extrema secutam? 457. Funeris heu tibi causa fui? Per sidera iuro, 458. per superos, et si qua fides tellure sub ima est, 459. invitus, regina, tuo de litore cessi. 460. Sed me iussa deum, quae nunc has ire per umbras, 461. per loca senta situ cogunt noctemque profundam, 462. imperiis egere suis; nec credere quivi 463. hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem. 464. Siste gradum, teque aspectu ne subtrahe nostro. 465. Quem fugis? Extremum fato, quod te adloquor, hoc est.” 466. Talibus Aeneas ardentem et torva tuentem 467. lenibat dictis animum, lacrimasque ciebat. 468. Illa solo fixos oculos aversa tenebat, 469. nec magis incepto voltum sermone movetur, 470. quam si dura silex aut stet Marpesia cautes. 471. tandem corripuit sese, atque inimica refugit 472. in nemus umbriferum, coniunx ubi pristinus illi 473. respondet curis aequatque Sychaeus amorem. 474. Nec minus Aeneas, casu concussus iniquo, 475. prosequitur lacrimis longe, et miseratur euntem. 476. Inde datum molitur iter. Iamque arva tenebant 477. ultima, quae bello clari secreta frequentant. 478. Hic illi occurrit Tydeus, hic inclutus armis 479. Parthenopaeus et Adrasti pallentis imago; 506. Nomen et arma locum servant; te, amice, nequivi 507. conspicere, et patria decedens ponere terra.” 508. Ad quae Priamides: “Nihil O tibi amice relictum; 509. omnia Deiphobo solvisti et funeris umbris. 510. Sed me fata mea et scelus exitiale Lacaenae 511. his mersere malis; illa haec monumenta reliquit. 512. Namque ut supremam falsa inter gaudia noctem 513. egerimus, nosti; et nimium meminisse necesse est. 514. Cum fatalis equus saltu super ardua venit 515. Pergama, et armatum peditem gravis attulit alvo, 516. illa, chorum simulans, evantes orgia circum 517. ducebat Phrygias; flammam media ipsa tenebat 518. ingentem, et summa Danaos ex arce vocabat. 519. Tum me, confectum curis somnoque gravatum, 520. infelix habuit thalamus, pressitque iacentem 521. dulcis et alta quies placidaeque simillima morti 522. Egregia interea coniunx arma omnia tectis 523. amovet, et fidum capiti subduxerat ensem; 524. intra tecta vocat Menelaum, et limina pandit, 525. scilicet id magnum sperans fore munus amanti, 526. et famam exstingui veterum sic posse malorum. 527. Quid moror? Inrumpunt thalamo; comes additur una 528. hortator scelerum Aeolides. Di, talia Grais 529. instaurate, pio si poenas ore reposco! 530. Sed te qui vivum casus, age, fare vicissim, 531. attulerint. Pelagine venis erroribus actus, 532. an monitu divom? An quae te Fortuna fatigat, 533. ut tristes sine sole domos, loca turbida, adires?” 534. Hac vice sermonum roseïs Aurora quadrigis 535. iam medium aetherio cursu traiecerat axem; 536. et fors omne datum traherent per talia tempus; 537. sed comes admonuit, breviterque adfata Sibylla est: 538. “Nox ruit, Aenea; nos flendo ducimus horas. 539. Hic locus est, partes ubi se via findit in ambas: 540. dextera quae Ditis magni sub moenia tendit, 541. hac iter Elysium nobis; at laeva malorum 542. exercet poenas, et ad impia Tartara mittit.” 543. Deiphobus contra: “Ne saevi, magna sacerdos; 544. discedam, explebo numerum, reddarque tenebris. 571. intentans angues vocat agmina saeva sororum. 572. Tum demum horrisono stridentes cardine sacrae 573. panduntur portae. Cernis custodia qualis 574. vestibulo sedeat, facies quae limina servet? 575. Quinquaginta atris immanis hiatibus Hydra 576. saevior intus habet sedem. Tum Tartarus ipse 577. bis patet in praeceps tantum tenditque sub umbras, 578. quantus ad aetherium caeli suspectus Olympum. 579. Hic genus antiquum Terrae, Titania pubes, 580. fulmine deiecti fundo volvuntur in imo. 581. “Hic et Aloidas geminos immania vidi 582. corpora, qui manibus magnum rescindere caelum 583. adgressi, superisque Iovem detrudere regnis. 584. Vidi et crudeles dantem Salmonea poenas, 585. dum flammas Iovis et sonitus imitatur Olympi. 586. Quattuor hic invectus equis et lampada quassans 587. per Graium populos mediaeque per Elidis urbem 588. ibat ovans, divomque sibi poscebat honorem,— 589. demens, qui nimbos et non imitabile fulmen 590. aere et cornipedum pulsu simularet equorum. 591. At pater omnipotens densa inter nubila telum 592. contorsit, non ille faces nec fumea taedis 593. lumina, praecipitemque immani turbine adegit. 594. Nec non et Tityon, Terrae omniparentis alumnum, 595. cernere erat, per tota novem cui iubera corpus 596. porrigitur, rostroque immanis voltur obunco 597. immortale iecur tondens fecundaque poenis 598. viscera, rimaturque epulis, habitatque sub alto 599. pectore, nec fibris requies datur ulla renatis. 600. Quid memorem Lapithas, Ixiona Pirithoumque? 601. quos super atra silex iam iam lapsura cadentique 602. imminet adsimilis; lucent genialibus altis 603. aurea fulcra toris, epulaeque ante ora paratae 604. regifico luxu; Furiarum maxima iuxta 605. accubat, et manibus prohibet contingere mensas, 606. exsurgitque facem attollens, atque intonat ore. 607. “Hic, quibus invisi fratres, dum vita manebat, 608. pulsatusve parens, et fraus innexa clienti, 609. aut qui divitiis soli incubuere repertis, 636. His demum exactis, perfecto munere divae, 637. devenere locos laetos et amoena virecta 638. fortunatorum nemorum sedesque beatas. 639. Largior hic campos aether et lumine vestit 640. purpureo, solemque suum, sua sidera norunt. 641. Pars in gramineis exercent membra palaestris, 642. contendunt ludo et fulva luctantur harena; 643. pars pedibus plaudunt choreas et carmina dicunt. 644. Nec non Threïcius longa cum veste sacerdos 645. obloquitur numeris septem discrimina vocum, 646. iamque eadem digitis, iam pectine pulsat eburno. 647. Hic genus antiquum Teucri, pulcherrima proles, 648. magnanimi heroes, nati melioribus annis, 649. Ilusque Assaracusque et Troiae Dardanus auctor. 650. Arma procul currusque virum miratur inanes. 651. Stant terra defixae hastae, passimque soluti 652. per campum pascuntur equi. Quae gratia currum 653. armorumque fuit vivis, quae cura nitentis 654. pascere equos, eadem sequitur tellure repostos. 655. Conspicit, ecce, alios dextra laevaque per herbam 656. vescentis, laetumque choro paeana canentis 657. inter odoratum lauri nemus, unde superne 658. plurimus Eridani per silvam volvitur amnis. 659. Hic manus ob patriam pugnando volnera passi, 660. quique sacerdotes casti, dum vita manebat, 661. quique pii vates et Phoebo digna locuti, 662. inventas aut qui vitam excoluere per artes, 663. quique sui memores alios fecere merendo, 664. omnibus his nivea cinguntur tempora vitta. 665. Quos circumfusos sic est adfata Sybilla, 666. Musaeum ante omnes, medium nam plurima turba 667. hunc habet, atque umeris exstantem suspicit altis: 668. “Dicite, felices animae, tuque, optime vates, 669. quae regio Anchisen, quis habet locus? Illius ergo 670. venimus, et magnos Erebi transnavimus amnes.” 671. Atque huic responsum paucis ita reddidit heros: 672. “Nulli certa domus; lucis habitamus opacis, 673. riparumque toros et prata recentia rivis 674. incolimus. Sed vos, si fert ita corde voluntas, 701. par levibus ventis volucrique simillima somno. 702. Interea videt Aeneas in valle reducta 703. seclusum nemus et virgulta sonantia silvis, 704. Lethaeumque, domos placidas qui praenatat, amnem. 705. Hunc circum innumerae gentes populique volabant; 706. ac—velut in pratis ubi apes aestate serena 707. floribus insidunt variis, et candida circum 708. lilia funduntur—strepit omnis murmure campus. 709. Horrescit visu subito, causasque requirit 710. inscius Aeneas, quae sint ea flumina porro, 711. quive viri tanto complerint agmine ripas. 712. Tum pater Anchises: “Animae, quibus altera fato 713. corpora debentur, Lethaei ad fluminis undam 714. securos latices et longa oblivia potant. 715. Has equidem memorare tibi atque ostendere coram, 716. iampridem hanc prolem cupio enumerare meorum, 717. quo magis Italia mecum laetere reperta.” 718. “O pater, anne aliquas ad caelum hinc ire putandum est 719. sublimis animas, iterumque ad tarda reverti 720. corpora? Quae lucis miseris tam dira cupido?” 721. “Dicam equidem, nec te suspensum, nate, tenebo” 722. suscipit Anchises, atque ordine singula pandit. 723. “Principio caelum ac terras camposque liquentis 724. lucentemque globum Lunae Titaniaque astra 725. spiritus intus alit, totamque infusa per artus 726. mens agitat molem et magno se corpore miscet. 727. Inde hominum pecudumque genus, vitaeque volantum, 728. et quae marmoreo fert monstra sub aequore pontus. 729. Igneus est ollis vigor et caelestis origo 730. seminibus, quantum non noxia corpora tardant, 731. terrenique hebetant artus moribundaque membra. 732. Hinc metuunt cupiuntque, dolent gaudentque, neque auras 733. dispiciunt clausae tenebris et carcere caeco. 734. Quin et supremo cum lumine vita reliquit, 735. non tamen omne malum miseris nec funditus omnes 736. corporeae excedunt pestes, penitusque necesse est 737. multa diu concreta modis inolescere miris. 738. Ergo exercentur poenis, veterumque malorum 739. supplicia expendunt: aliae panduntur inanes 766. “Proxumus ille Procas, Troianae gloria gentis, 767. et Capys, et Numitor, et qui te nomine reddet 768. Silvius Aeneas, pariter pietate vel armis 769. egregius, si umquam regnandam acceperit Albam. 770. Qui iuvenes! Quantas ostentant, aspice, vires, 771. atque umbrata gerunt civili tempora quercu! 772. Hi tibi Nomentum et Gabios urbemque Fidenam, 773. hi Collatinas imponent montibus arces, 774. Pometios Castrumque Inui Bolamque Coramque. 775. Haec tum nomina erunt, nunc sunt sine nomine terrae. 776. “Quin et avo comitem sese Mavortius addet 777. Romulus, Assaraci quem sanguinis Ilia mater 778. educet. Viden, ut geminae stant vertice cristae, 779. et pater ipse suo superum iam signat honore? 780. En, huius, nate, auspiciis illa incluta Roma 781. imperium terris, animos aequabit Olympo, 782. septemque una sibi muro circumdabit arces, 783. felix prole virum: qualis Berecyntia mater 784. invehitur curru Phrygias turrita per urbes, 785. laeta deum partu, centum complexa nepotes, 786. omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes. 787. “Huc geminas nunc flecte acies, hanc aspice gentem 788. Romanosque tuos. Hic Caesar et omnis Iuli 789. progenies magnum caeli ventura sub axem. 790. Hic vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis, 791. Augustus Caesar, Divi genus, aurea condet 792. saecula qui rursus Latio regnata per arva 793. Saturno quondam, super et Garamantas et Indos 794. proferet imperium: iacet extra sidera tellus, 795. extra anni solisque vias, ubi caelifer Atlas 796. axem umero torquet stellis ardentibus aptum. 797. Huius in adventum iam nunc et Caspia regna 798. responsis horrent divom et Maeotia tellus, 799. et septemgemini turbant trepida ostia Nili. 800. Nec vero Alcides tantum telluris obivit, 801. fixerit aeripedem cervam licet, aut Erymanthi 802. pacarit nemora, et Lernam tremefecerit arcu; 803. nec, qui pampineis victor iuga flectit habenis, 804. Liber, agens celso Nysae de vertice tigres. 831. Ne, pueri, ne tanta animis adsuescite bella, 832. neu patriae validas in viscera vertite vires; 833. tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo, 834. proice tela manu, sanguis meus!— 835. “Ille triumphata Capitolia ad alta Corintho 836. victor aget currum, caesis insignis Achivis. 837. Eruet ille Argos Agamemnoniasque Mycenas, 838. ipsumque Aeaciden, genus armipotentis Achilli, 839. ultus avos Troiae, templa et temerata Minervae. 840. Quis te, magne Cato, tacitum, aut te, Cosse, relinquat? 841. Quis Gracchi genus, aut geminos, duo fulmina belli, 842. Scipiadas, cladem Libyae, parvoque potentem 843. Fabricium vel te sulco Serrane, serentem? 844. quo fessum rapitis, Fabii? Tu Maxumus ille es, 845. unus qui nobis cunctando restituis rem. 846. Excudent alii spirantia mollius aera, 847. credo equidem, vivos ducent de marmore voltus, 848. orabunt causas melius, caelique meatus 849. describent radio, et surgentia sidera dicent: 850. tu regere imperio populos, Romane, memento; 851. hae tibi erunt artes; pacisque imponere morem, 852. parcere subiectis, et debellare superbos.” 853. Sic pater Anchises, atque haec mirantibus addit: 854. “Aspice, ut insignis spoliis Marcellus opimis 855. ingreditur, victorque viros supereminet omnes! 856. Hic rem Romanam, magno turbante tumultu, 857. sistet, eques sternet Poenos Gallumque rebellem, 858. tertiaque arma patri suspendet capta Quirino.” 859. Atque hic Aeneas; una namque ire videbat 860. egregium forma iuvenem et fulgentibus armis, 861. sed frons laeta parum, et deiecto lumina voltu: 862. “Quis, pater, ille, virum qui sic comitatur euntem? 863. Filius, anne aliquis magna de stirpe nepotum? 864. Quis strepitus circa comitum! Quantum instar in ipso! 865. Sed nox atra caput tristi circumvolat umbra.” 866. Tum pater Anchises, lacrimis ingressus obortis: 867. “O gnate, ingentem luctum ne quaere tuorum; 868. ostendent terris hunc tantum fata, neque ultra 869. esse sinent. Nimium vobis Romana propago