Etyka Nikomachejska - Notatki - Podstawy filozofii, Notatki'z Wprowadzenie Do Filozofii. University of Warsaw

1

1

„ETYKA NIKOMACHEJSKA”- ARYSTOTELES.

Księga I

Cele są czynnościami i odrębnymi wytworami. Polityka jest nauką o poznaniu dobra

najwyższego. Jest przedmiotem nauki naczelnej. Cel, który pragniemy dla niego samego jest

dobrem i to największym. Polityka orzeka które nauki należy uprawiać. Dobro ogółu jest

większe od dobra jednostki. Nauka o państwie zajmuje się pojęciami piękna i

sprawiedliwości. Młodzieniec nie może być słuchaczem wykładów na temat nauki o państwie,

gdyż miedzy innymi ulega namiętnościom, nie ma doświadczenia w kwestiach życia

praktycznego. Przedmiotem nauki o państwie jest szczęście. Jest wiele pojęć szczęścia w

świecie. Trzy sposoby życia: oddanego przyjemności, działalności obywatelskiej,

kontemplacji. Nie ma jednej nauki o wszystkich dobrach, jest ich wiele. Dobro jako idea trwa

wiecznie. Największym dobrem jest jeden cel wspólny dla wszystkich możliwych czynności.

Musi być ono czymś ostatecznym. Dobro jest godne pożądania. Wszystko, co istnieje zgadza

się z prawdą. Dobra są:

- zewnętrzne,

- duchowe,

- cielesne.

Cel ostateczny zaliczamy do dóbr duchowych. Do szczęścia przynależą:dzielność etyczna,

rozsądek, mądrość, niektórzy zaliczają też dobrobyt zewnętrzny. Poznawanie przyjemności

należy do życia duchowego. Szczęście jest największym dobrem i tym, co moralnie

najpiękniejsze i jest największą rozkoszą. Szczęście nie może obejść się bez dóbr

zewnętrznych, gdyż nie można dokonywać czynów moralnie pięknych bez środków. Brak

pewnych dóbr mąci szczęście. Szczęście jest najbardziej dobrą rzeczą. Nie przynależy

zwierzętom, oraz dzieciom z racji ich wieku. Do szczęścia potrzebna jest działalność (cnota) i

życie. Szczęście nadaje działania duszy. Ktoś szczęśliwy musi nim być przez całe życie. Aby

być szczęśliwym musi być dzielny i wyposażony w dobra zewnętrzne. Jedna część duszy jest

nierozumna (wegetatywna), druga jej część jest związana ze zdolnością pragnienia i

pożądania.

Dusza

część rozumna część uczestnicząca poniekąd w rozumowaniu część nierozumna

Dzielność: diamoetyczna, etyczna.

Księga II

docsity.com

2

2

Dzielność etyczna: skutkiem przyzwyczajenia. Dzielność diamoetyczna: doświadczenia, potrzebuje

czasu na wykształcenie się. Zatem żadna z cnót nie jest nam wrodzona (rzecz wrodzona nie da się

zmienić skutkiem przyzwyczajenia). Cnoty zdobywa się przez wykonywanie czynów etycznie

dodatnich. Wszystkiego należy używać w normach (ani nadmiar, ani brak). Przykrość i przyjemność

towarzyszą czynnościom. Łączą dzielność etyczną. Rzeczy, które się wybiera: muszą być moralnie

piękne, pożyteczne i przyjemne. Cnoty osiąga się poprzez działanie umiarkowane. Cnota etyczna jest

trwałą dyspozycją. Zjawiska w życiu psychicznym:namiętności (wszystko, czemu towarzyszą

przykrość i przyjemność, zdolność (to, dzięki czemu doznajemy namiętności), trwałe dyspozycje (to,

dzięki czemu odnosimy się do innych we właściwy sposób). Dzięki cnotom człowiek staje się dobry i

dobrze postępuje. Cnota jest źródłem doskonałości. Cnota jest źródłem między niedostatkiem a

nadmiarem. Dzielność etyczna polega na zdobywaniu pewnej miary, którą określa rozum. Ludzie

najczęściej nazywają umiarkowanego inaczej niż jest w rzeczywistości, np. mężnego zuchwalcem.

Skrajności są podobne do pośredniego określenia, ale różnią się między sobą. To, co dobre jest

piękne, chwalebne. Gdy ciężko jest znaleźć środek, należy wybrać przynajmniej najmniejsze zło. O

sprawach jednostkowych rozstrzyga wyczucie.

Księga III

Czyny niezależne to te, które dokonuje się pod przymusem lub nieświadomie (przyczyny są

poza działającym0. Czyny zależne od woli: przyczyna ich tkwi w działającym. Niezależne

wywołują żal i skruchę. Czyn, który nie wywołuje żalu, to czyn niechcący. Postanowienie

jest zależne od woli. Postanowienie chwalimy za jego trafność. Jest ono cechą człowieka

opanowanego. Postanowieniu sprzeciwia się pożądanie (związane z tym co przyjemne i

przykre). Postanowienie nie jest rodzajem życzenia. Nie postanawia się rzeczy niemożliwych.

Postanowienie nie może być ani życzeniem, ani przekonaniem. Nie wszystko, co zależne od

woli jest postanowieniem. Jest wynikiem namysłu. To wybór. Namyślamy się nad tym, co

leży w naszej mocy i co jest wykonalne. Namyślamy się nad środkami wiodącymi do celu. Cel

nie może być przedmiotem namysłu. Przedmiot namysłu jest ten sam, co postanowienia, tylko

że przedmiot namysłu jest już określony. Przedmiotem życzenia jest cel, np. dobro lub to, co

się nim wydaje. Trwała dyspozycja rodzi pogląd na to, co moralnie piękne i przyjemne. Ktoś

etycznie wysoko stojący we wszystkim dostrzega to, co istotnie piękne i przyjemne. Ludzie na

ogół ulegają złudzeniom z powodu przyjemności. Wybierają to, co przyjemne, wystrzegają się

tego, co przykre jako zła. Człowiek jest przyczyną i sprawcą swych czynów. Czynimy to, co w

naszej mocy. Jesteśmy zależni od pewnych praw nadrzędnych. Musimy się im

podporządkować. Każdy jest sprawcą swego charakteru., który kształtowany jest przez

jednostkę działaniami. Cnoty są czymś pomiędzy skrajnościami, trwałymi dyspozycjami, leża

w naszej mocy, są zależne od naszej woli.

Męstwo – środek miedzy bojaźliwością a odwagą. Boimy się rzeczy strasznych, zła. Są

rzeczy, których należy się bać i których nie należy się bać. Ktoś okazuje się mężnym wobec

rzeczy strasznych. Tylko w największym stopniu człowiek mężny będzie się bał rzeczy

strasznych. Ale na nie przekraczające jego sił będzie się narażał ze względu na to, co

moralnie piękne, bo to jest celem dzielności etycznej. Każda rzecz określa jej cel. Męstwo jest

środkiem i zachowuje się w każdej sytuacji jak należy. Zuchwalec ma zapał dopóty, dopóki

nie jest niebezpiecznie. Mężny najpierw zachowa spokój, a później bierze się do działania.

Różne znaczenia męstwa: wynika z odwagi np. żołnierza zawodowego, pod wpływem

gniewu, wynik działania ludzi dobrej myśli, oraz męstwo płynące z nieświadomości. Męstwo

jest źródłem piękności, dlatego musi być przedmiotem pochwał.

Zuchwalstwo ----------Męstwo ----------- tchórzostwo

docsity.com

3

3

Męstwo i umiarkowanie są cnotami nierozumnej części duszy. Przeciwieństwem jest

rozwiązłość. Jest środkiem w odniesieniu do przyjemności i przykrości, ale tej cielesnej. Są

żądze wspólne wszystkim istotom, np. żądza jedzenia. Rozwiązłość wymaga nagany.

Rozwiązłość jest bardziej zależna od woli niż tchórzostwo.

Księga IV

Szczodrość - to umiar w odniesieniu do dóbr materialnych. Rozrzutność - szczodrość -

chciwość. Rozrzutność - niewłaściwe wydawanie pieniędzy na cele hańbiące. Chciwość -

nadmierne przywiązywanie się do dóbr materialnych. Rozrzutnik trwoni majątek. Szczodrość

polega na rozsądnym dawaniu temu, który tego potrzebuje. Szczodry nie kieruje się

względami egoistycznymi. Nie przywiązuje wagi do zbierania majątku. Daje bez przykrości i

z przyjemnością. Rozrzutnik przesadza w dawaniu i pozostaje poniżej miary w braniu; chciwy

- powyżej miary w dawaniu, przesadza w braniu. Chciwość jest nieuleczalna. Rozrzutnik

może być lepszy od chciwego. Sposób wydawania zależny jest od okoliczności. Kto ma

wielki gest jest szczodry, ale szczodry nie musi miećwielkiego gestu (może chcieć być tylko

zauważonym.) niedostatkiem co do tej cech (wielki gest) jest małostkowość, a nadmiarem

szafowanie pieniędzmi. Ktoś z wielkim gestem umie ocenić co jest odpowiednie i postępuje

z należytym umiarem. Ubogi, który waży się na wielki gest jest nierozumny. Takie wydatki

przystoją bogatym. Wielki gest - łożenie na sprawy publiczne. Małostkowość - wielki gest -

szafowanie. Słusznie dumny - uważa się za godnego rzeczy wielkich i w istocie na nie

zasługuje. Duma łączy się z wielkością. Przeciwieństwem dumy jest zarozumialstwo

(nadmiar) - niedostatek jest przesadą skromności.

Zarozumialstwo ------------ DUMA -------------- Przesadna skromność

Ktoś słusznie dumny jest wielkoduszny. Kto słusznie żywi dumę jest etycznie najdzielniejszy,

gdyż kto więcej posiada cnót jest bardziej godny czci. Człowiek godny czci wie, że lepiej nie

narazić się na niebezpieczeństwo. Stawia im czoło gdy chodzi o rzeczy ważne i czyniąc to nie

szczędzi życia w pokonywaniu ich, bo nie za wszelką cenę warto żyć. Skłonny jest do

świadczenia dobrodziejstw, ale wstydzi się, gdy sam ich doznaje. Za dobrodziejstwa odpłaca

się z nawiązką. Spieszy z pomocą, o nic nie prosi, nie ubiega się zaszczyty, nie pamięta o

krzywdach, nie jest plotkarzem, nie jest skłonny do skarg lub próśb.

Ambicja jest umiarem w odniesieniu do żądzy czci.

Łagodność to umiar co do gniewu. Jest dopuszczalny ale w dobrej sprawie, w stosunku do

osoby, która na to zasługuje w danym czasie. Łagodny może żywić gniew w sposób zgodny z

rozumem.

Gbur, swarliwy, sprzeciwia się wszystkiemu na każdym kroku i nie patrzy na przykrość

innych.

Ugrzecznieni - wszystkim chcą sprawić przyjemność, wszystko chwalą, nikomu się nie

sprzeciwiają. Obie (gbur i ugrzecznieni) są godne nagany. Środkowa opcja jest „bezimienna”,

a zbliża się do przyjaźni. Ktoś taki w towarzystwie będzie dobrze postępował, ma zawsze na

myśli to co piękne. Pochlebca jest ugrzeczniony ze względu na pieniądze.

O człowieku prawdomównym. Kłamstwo jest czymś złym i godnym nagany. Kto żyje wg

swego charakteru i mówi prawdę zasługuje na pochwałę. Bardziej umniejsza on prawdę bo to

jest bardziej stosowne niż przesada. Skromni, którzy umniejszają swe zalety posiadają wyższą

kulturę, gdyż robią to dla uniknięcia przesady. Ci, którzy robią to dla błahych celów uchodzą

za obłudnych świętoszków.

O człowieku dowcipnym, czyli taktownym. Ważne jest kiedy, gdzie, z kim się żartuje.

Prostacy ------------------ Taktowny -------------------- Sensaci

docsity.com

4

4

za wszelką cenę szukają tego co śmieszne ludzie pozbawieni humoru

i bardziej pragną wywołać śmiech niż utrzymać

swoje słowo w granicach przyzwoitości

O wstydliwości. - to lęk przed niesławą. Uczucie to przystoi tylko młodemu wiekiem. Od

nich wymagamy wstydliwości, gdyż kierują się w życiu namiętnościami popełniając wiele

błędów, od których może powstrzymać ich wstyd. U młodego wstyd się chwali. Starszy nie

powinien się wstydzić, chyba że zrobi coś źle. Wstydzić się powinien człowiek zły. Wstyd

dotyczy tego co zależne od woli. Wstyd można uznać za coś warunkowo dodatniego.

Księga Vsprawiedliwość, niesprawiedliwość.

Sprawiedliwość - to trwała dyspozycyjność ludzi, dzięki której zdolni są dokonywać czynów

sprawiedliwych, postępują sprawiedliwie i pragną tego co sprawiedliwe. Niesprawiedliwy jest

żądny posiadania. Jest nim ten, kto wykracza przeciw prawu i słuszności (równości).

Sprawiedliwy przestrzega prawa bo ono jest słuszne. To, co ustanowione przez

ustawodawców jest zgodne z prawem. Sprawiedliwe jest to, co w państwie jest źródłem

szczęścia. Sprawiedliwość jest pojęciem identycznym z doskonałością etyczną. Prawo

nakazuje męstwo, akty umiarkowania, akty łagodności. Sprawiedliwość rozdzielcza -

równość zachodzi między dwoma stronami. Równe jest to co sprawiedliwe. Sprawiedliwość

jest czymś proporcjonalnym. To, co wykracza poza proporcją jest niesprawiedliwością, bo

jeden jest za wielki drugi za mały (czyn). Kto postępuje niespraw. ma zbyt wiele,

pokrzywdzony ma za mało tego, co dobre. Sprawiedliwość wyrównawcza - prawo wszystkie

osoby traktuje jednakowo, wszystko jedno czy jest to dobra, czy zła osoba. Sprawiedliwość

proporcjonalna - proporcjonalna odpłata jest warunkiem utrzymania wspólnoty państwowej.

Zależ ona od zajmowanej pozycji w społeczeństwie. Aby zauważyć różnicą między dobrami

wprowadzono pieniądz. Jest on miarą dostatku i niedostatku. Miernikiem umożliwiającym

wymiany i transakcje jest pieniądz. Sprawiedliwość polityczna - to forma dotycząca ludzi

współżyjących ze sobą. Prawdziwy władca jest stróżem sprawiedliwości i trudności, pracuje

na korzyść innych, nie dba o swój interes. Przez to należą mu się zaszczyty i przywileje.

Sprawiedliwość przyrodzona - wszędzie ma ten sam walor. To, co naturalne jest

niezmienne. Sprawiedliwość stanowiona - jest zmienna, opiera się na umowie. Przedmiotem

woli jest wszystko nad czym się zastanawiamy. Czyn jest sprawiedliwy bądź nie jeśli został

dokonany zgodnie z wolą. Jeśli wypadnie inaczej niż oczekiwano - nieszczęśliwy przypadek.

Gdy można było się spodziewać, a nie było złego zamiaru - błąd. Gdy czyn jest dokonany

świadomie, ale bez namyślenia się - czyn niesprawiedliwy. Nikt nie chce być skrzywdzony.

Nikt nie życzy sobie zła. Doznanie krzywdy nie jest zależne od woli. Prawość jest lepsza od

sprawiedliwości. Sama jest czymś sprawiedliwym. Jeżeli jest jakaś luka w prawie, to prawy

będzie czynił tak, jakby tej luki nie było. Istotą prawości jest korekta prawa tam gdzie ono

niedomaga. Niesprawiedliwość wobec samego siebie jest niemożliwa.

Księga VI

Zalety duszy: etyczne (moralne) i dianoetyczne (intelektualne). Części duszy: rozumna i

nierozumna. Do rozumnej należą rozumowanie i poznawanie. Trzy rzeczy w duszy od których

zależy działanie i poznanie: doznawanie wrażeń zmysłowych, myślenie i pragnienie.

Doznawanie wrażeń nie jest źródłem żadnego działania. Myślenie dyskursywne (twierdzenia i

przeczenia) - ten rodzaj prawdy jest praktyczny, tu dobrem jest prawdziwość zgodna ze

słusznym pragnieniem. Przyczyną (źródłem ruchu) - postanowienie - pragnienie, któremu

docsity.com

5

5

towarzyszy myśl o celu. Przyczyną działania jest człowiek. Prawdziwość jest dziełem

myślenia praktycznego i teoretycznego. Pięć trwałych dyspozycji (dusza poznaje prawdę za

ich pomocą): sprawność (techniczna), wiedza naukowa, rozsądek (mądrość praktyczna),

mądrość teoretyczna (filozofia), myślenie intuicyjne. Sztuka z konieczności podpada pod

tworzenie. Jest trwałą dyspozycją do tworzenia. Brak sztuki jest trwałą dyspozycją do

opartego na błędnym rozumowaniu tworzeniu. Cechą ludzi rozsądnych jest to, że są zdolni

do namysłu nad tym co dobre i pożyteczne w odniesieniu do sposobu życia. Rozsądek jest

stałą dyspozycją skierowaną do działania, opartą na trafnym rozważeniu tego, co dobre dla

ludzi. Nie może on (rozsądek) pójść w zapomnienie. Najwyższe zasady nie mogą być

przedmiotem mądrości filozoficznej, ani rozsądku, a tylko myślenia intuicyjnego. Mądrość

jest najwyższym z rodzajów wiedzy. Mądrość teoretyczna jest połączeniem myślenia

intuicyjnego z wiedzą naukową. Są nią obdarzeni ci, którzy zajmują się sprawami trudnymi,

bez pożytku dla prostego człowieka (sztuka dla sztuki). Rozsądek - mądrość praktyczna

dotycząca spraw nad którymi można się namyślić. Przedmiotem rozsądku są rzeczy

jednostkowe stojące przy efektach działania. Rozsądek łączy działanie. Rozsądek dotyczy

tego, co sprawiedliwe, moralnie piękne. Rozsądek nie jest wiedzą naukową, a dotyczy

końcowego efektu działania. Jest przeciwny myśleniu intuicyjnemu. Dociekanie i namysł nie

są tym samym. Dobry namysł nie jest wiedzą naukową, nie jest trafnym odgadnięciem.

Odgadywanie dokonuje się bez rozważania. Namyślać się trzeba powoli. Dobry namysł jest

czymś innym niż bystrość; nie jest też mniemaniem, ale jest pewnego rodzaju trafnością

myślenia dyskursywnego. Przy namyślaniu człowiek docieka i rozumuje. Pojętność nie jest

wiedzą naukową lub mniemaniem. Przedmiotem jej są rzeczy co do których można mieć

wątpliwości i namyślać się. Pojętność nie jest posiadaniem rozsądku. Pojętność znaczy

posługiwanie się nabytą wiedzą. Pobłażliwość - jest wyrozumieniem określającym to, co

prawe. Wyrozumienie i pobłażanie polega na zdolności osądzania tego, co jest przedmiotem

rozsądku. Wyrozumiałość dotyczy rzeczy, których mamy dokonać. Myślenie intuicyjne jak i

wyrozumiałość to zdolności pochodzące z natury. Ma je człowiek dojrzały. Mądrość

filozoficzną może mieć tylko człowiek dojrzały. Spryt polega na umiejętność trafnego

wyboru środków do obranego celu i na umiejętności osiągnięcia go. Jest chytrością jeśli cel

jest zły. Każdy rodzaj charakteru jest wrodzony i od urodzenia posiadamy pewne cnoty,

jednak szukamy cnoty w znaczeniu właściwym. Dzielność etyczna zależy od rozumu i

implikuje rozum. Bez rozsądku nie można być dzielnym etycznie. Z rozsądkiem współistnieją

wszystkie cnoty.

KSIĘGA VII „O wadach etycznych”

Nieopanowanie to słaba wola, uleganie pokusom i rozpustnościom. Jest czymś złym i

nagannym. Umiarkowany panuje nad sobą i jest odporny na problemy. Nieopanowanie

wynika z niewiedzy, lecz też od niej stroni. Ulegając żądzy rozkoszy posiada nie wiedzę lecz

mniemanie. Jest ono sprzeczne ze słuszną oceną. Rozkoszami koniecznymi – rozkosze

fizyczne. Drugimi przyczynami – przyczyny niekonieczne, lecz godne wyboru same w sobie,

np. zwycięstwo, bogactwo, cześć(znaczenie bezwzględne). Rodzaje nieopanowania:

bestialstwo, gniew – jest mniej zły niż brak panowania nad żądzami zmysłowymi. Gniew

słyszy nakazy rozumu, lecz ich nie dosłyszy dobrze. Kto nie umie opanować gniewu ten ulega

jednak w pewnym stopniu rozumowi; kto żądzy – nie rozumowi ale jej samej. Gniew jest

bardziej naturalny niż żądza. Panowanie nad żądzami jest godne, gdyż ich nieopanowanie jest

nikczemnością. Przyjemności i przykrości, umiarkowanie i rozwiązłość. Można ulec tym, nad

którymi wszyscy panują, ale i opanować te, którym wszyscy ulegają. Dotyczą one

docsity.com

6

6

przyjemności(opanowanie i nieopanowanie) i przykrości(uleganie pokusom i odporność na

nie). Kto czyni coś złego i nie doznaje skruchy jest nieuleczalny. Brak opanowania pochodzi

bądź z popędliwości, bądź ze słabości. Człowiek nieumiarkowany nie odczuwa skruchy, zaś

nieopanowany jest do niej skłonny. Nieumiarkowany jest nieuleczalny, tamten tak.

Nieopanowany odstępuje od nakazów rozumu z powodu pewnego nadmiaru, opanowany nie

popada w skrajności. Opanowany jest rozsądny, jest człowiekiem o dobrym charakterze nie

tylko dzięki wiedzy ale i zdolności działania. Nieopanowany nie ma tych zdolności. Brak

opanowania i nieopanowania dotyczy pewnego nadmiaru w stosunku do trwałych dyspozycji.

Opanowany trwa przy swych postanowieniach. Nieopanowanie występuje u ludzi

pobudliwych. Tezy ludzi o przyjemności i dobru: a) żadna przyjemność nie jest dobrem, b)

niektóre są ale większość nie, c) wszystkie są ale nie najwyższe. Dobrem najwyższym jest cel

działania. Może to być każda przyjemność ( nawet zła), tylko zależy to od godnego wyboru.

Nie może to być chwilowa zachcianka. Nadmiar w dziedzinie dóbr cielesnych jest zły, bo

człowiek goni nie za tym co konieczne lecz za na nadmiarem.

KSIĘGA VIII „Potrzeba przyjaźni”

Przyjaźń jest cnotą, czymś najkonieczniejszym. Bez przyjaciół nikt nie mógłby pragnąć żyć.

Im większa przyjaźń tym bardziej narażona jest na niebezpieczeństwo. Przyjaciele – jedyną

ucieczką w trudach. Młodzieńcom pomaga w unikaniu błędów, starszych otacza opieką, ludzi

w kwiecie wieku pobudza do większych czynów. Przyjaźń jest największą formą

sprawiedliwości ludzkiej; jest moralnie piękna. By być przyjacielem trzeba: żywić wzajemną

życzliwość; dobrze sobie życzyć; zdawać sobie z tego sprawę. Trzy rodzaje przyjaźni: a) z

powodów korzyści, b) z przyjemności, c) z dzielności etycznej. Każdemu z nich przynależy

miłość. Te (a) i (b) są często powodem zerwania przyjaźni. One nie wynikają z miłości. Do

stosunków przyjacielskich zalicza się gościnność. Młodzieńcy są kochliwi (uczuciowi, żądni

namiętności i chęci rozkoszy). Doskonałą przyjaźni jest (c); gdyż dobrze sobie życzą. Ich

przyjaźń trwa dopóki obaj są dzielni, są sobie pożyteczni. Jednak rzadko się to zdarza. Taka

przyjaźń wymaga czasu i przyzwyczajenia. Prawdziwymi przyjaciółmi są ludzie etycznie

dzielni. Jeśli oparli ją na swych charakterach, to będzie długa trwała, jeśli nie – będzie gasła.

Jeśli powodem przyjaźni będzie np. uroda to taka przyjaźń zgaśnie. Ludzie cnotliwi będą

przyjaciółmi ze względu na osobę przyjaciela. Przyjaźń jest trwałą dyspozycją, nie ma

względu na miejsce, odległość, czas. Przyjaźń między kolegami różni się od przyjaźni w

koleżeństwie. Ludzie nie mogą wciąż ze sobą przebywać, jeśli nie mają tych samych

upodobań. Nie można być przyjacielem dla wielu ludzi. Przyjaźń młodzieńcza polega na

szukaniu przyjemności, cieszeniu się sobą. Przyjaźń ze względu na korzyści jest godna natury

kupieckiej. Szczęśliwi potrzebują przyjaciół przyjemnych, nie pożytecznych. Piastujący

wysokie stanowisko mają przyjaciół różnego rodzaju. Wyższe formy przyjaźni polegają na

równości. W przyjaźni istnieje jednak nierówność – tj. wyższość jednej strony. Przyjaźń i

sprawiedliwość dotyczą tych samych przedmiotów i zachodzą między tymi samymi osobami,

bo w każdej wspólnocie jest jakaś forma sprawiedliwości i przyjaźni. Przyjaźń polega na

wspólnocie „moje jest twoje”. Celem wspólnoty państwowej jest korzyść do końca życia.

Trzy rodzaje ustrojów państwowych: a) królestwo, b) arystokracja, c) timokracja = politeja.

Najlepsze królestwo (przeciwieństwo – tyrani). Przeciwstawieństwo arystokracji – oligarchia.

Od timokracji droga prowadzi do demokracji. Miłość między mężem a żoną jest taka jak w

ustroju arystokratycznym. Do formy timokratycznej podobna jest miłość braci do siebie. W

ustroju despotycznym niema przyjaźni i sprawiedliwości. W demokracji przyjaźń i

sprawiedliwość są w ścisłym kontakcie. Przyjaźń opiera się na wspólnocie. Stosunki łączące

docsity.com

7

7

krewnych mają wiele form, ale wynikają z uczuć rodzicielskich. Z podobieństwa charakterów

rodzi się koleżeństwo. Rodzice bardziej kochają dzieci niż one ich. Rodzeństwo łączy

rodzinę. Miłość do rodziców jest wyższą miłością. Między małżonkami zachodzi miłość

naturalna. W przyjaźni opartej na korzyści często zachodzą skargi i zarzuty. Jeśli przyjaźń ma

charakter zobowiązania moralnego, to oferuje się coś przyjacielowi bez warunków. W

przyjaźniach opartych na przewodzie jednej ze stron można odwdzięczyć się czcią. Przyjaźń

żąda tego, co leży w czyjeś mocy, a nie tego, co proporcjonalne.

KSIĘGA IX

W przyjaźniach opartych na nierównościach, proporcjonalność zapewnia równość i trwałość

przyjaźni. Odpłaty otrzymuje się w wysokości oznaczonej przez obdarowanego. Wartość

ocenia się wedle tego, co o tym sądzili, zanim ją mieli. W różnych stopniach należy się

odwdzięczać. Przyczyną zerwania przyjaźni może być niegodziwość, gdy różnią się co do

swej przyjaźni. Stosunki z otoczeniem wynikają z ustosunkowania się do samego siebie.

Życzliwość jest podobna do przyjaźni ale nią nie jest, gdyż można darzyć życzliwością nawet

nieznanych. Nie jest też miłością, gdyż rodzi się nagle. Może być jednak początkiem

przyjaźni. Zgoda jest podobna do przyjaźni. O niej można mówić w państwie gdy ktoś

podziela czyjeś zdanie. Jest to potwierdzenie twierdzenia. Dłużnicy się nie kochają.

Dobrodziej darzy miłością bardziej tego kogo obdarował. Gani się tych co sami siebie kochają

(samoluby). Człowiek etycznie dzielny kocha swego przyjaciela nie zważając na to jakie dary

dostaje. Samolub garnie do siebie wszystkie bogactwa. Cnotliwy powinien być samolubem w

dobrym znaczeniu bo odniesie on korzyść i wybiera życie krótkie i piękne, jeden wielki i

znaczący czyn od wielu nieznaczących. Szczęśliwy potrzebuje przyjaciół gdyż posiadanie

przyjaciela jest godne pożądania, a to co godne pożądania musi się stać udziałem

szczęśliwego. Wystarczy mieć tylu przyjaciół ilu potrzebnych jest do współżycia. Dobrze jest

mieć przyjaciół w różnych okolicznościach życia. W przyjaźni z przyjacielem robi się to, co

zbliża i po to by być razem.

docsity.com