ROZWÓJ KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI JAKO CZYNNIK

ROZWOJU PEDAGOGIKI

1) Formy kształcenia nauczycieli i nauczycielek w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim przed powstaniem listopadowym.

 Nauczyciele szkoły elementarnej: - Ponieważ było mało odpowiednio przygotowanych nauczycieli, z konieczności

przyjmowano kandydatów, którzy nie ukończyli seminarium.

- Aby kontrolować tych przypadkowo zgłaszających się nauczycieli, Izba Edukacyjna wprowadziła dla nich obowiązkowy egzamin. Nie był on zbyt trudny (płynne

czytanie, pisanie, znajomość rachunków) mile widziana była znajomość jakiegoś

rzemiosła, j.obcego, rysunku czy prowadzenia gospodarstwa.

- Izba zazwyczaj godziła się przyjąć takiego nauczyciela, ale tylko do czasu, aż nie zgłosił się jakiś z ukończonym seminarium nauczycielskim.

 Księstwo Warszawskie: - Były dwa seminaria nauczycielskie: w Poznaniu i w Łowiczu. Założycielem

pierwszego z nich oraz jego rektorem był Jeziorowski, który wyjechał do Niemiec i

Szwajcarii by poznać metodę Pestalozzego oraz dorobek KEN, dzięki czemu

Seminarium to było wzorowym zakładem kształcenia nauczycieli.

- Na wzór poznańskiego powstało w 1806 roku seminarium w Łowiczu, a rektorem został Burgund.

- Izba Edukacyjna uczyniła z tych ośrodków nie tylko ośrodki kształcenia nauczycieli, ale też podnoszenia kwalifikacji już pracujących w szkolnictwie.

- Program nauki w seminarium był trzyletni – 2 lata ogólne + 1 rok przygotowania pedagogicznego.

- Przy seminariach istniały szkoły ćwiczeń, w których kandydaci wprawiali się praktycznie do zawodu pod okiem doświadczonych nauczycieli. Zdobywali także

wiadomości z zakresu ogrodnictwa i pszczelarstwa.

- W 1814 roku do seminariów wprowadzono naukę śpiewu kościelnego oraz muzyki.  Kształcenie dziewcząt/nauczycielek:

- Dziewczęta nadal kształcą się w domu lub na pensji - Izba Edukacyjna wprowadza obowiązek kształcenia się dziewcząt w szkółkach

początkowych.

- Pensje stanowiły drugi i zarazem wyższy poziom kształcenia.

 Królestwo Polskie: - Zwiększyła się liczba szkół wiejskich, ale seminarium w Łowiczu nie nadążało z

przygotowywaniem odpowiedniej kadry nauczycielskiej, więc władze oświatowe

Królestwa zdecydowały otworzyć w 1819 r. w Puławach drugie seminarium

nauczycielskie.

- Ponieważ Księstwo Warszawskie nie miało żadnego uniwersytetu, w 1807 r. założono Szkołę Prawa i Administracji, a w 1809 r. Szkołę Lekarską.

- Gdy powstało Królestwo Polskie w 1815 r. powołano do życia dekret Aleksandra I i złączono Szkołę Lekarską i Prawa w Uniwersytet Warszawski z wydziałami: prawa i

administracji, lekarskim, filozoficznym, sztuk pięknych, teologiczny.

- By wykształcić odpowiednią liczbę nauczycieli do szkół średnich (gimnazja), otworzono przy UW seminarium nauczycielskie dla stypendystów, którzy oprócz

normalnych studiów mieli także literaturę i pedagogikę.

- Przedtem nauczycieli do gimnazjum kształcił U. Wileński i U. Jagielloński.  Kształcenie dziewcząt/nauczycielek:

docsity.com

- W 1825 roku zrealizowano projekt Czackiego – założono szkoły dla kandydatek na nauczycielki.

- W 1825 r. powstał też Instytut Guwernantek, który w 1826 przekształcono w Rządowy Instytut Wychowania Panien, gdzie nauka trwała 3 lata: 2 lata

przedmioty ogólne, gospodarcze i talenty, a trzeci rok – praktyki.

- Warunkiem przyjęcia do Instytutu było ukończenie trzech klas szkoły elementarnej lub pensji żeńskiej.

- Przy Instytucie znajdowała się pensja wzorowa założona przez Z. Wilczyńską.

 Początki literatury pedagogicznej: - Czarnecki - „Zasady edukacji podług instrukcji Niemeyer’a” – które stały się

podręcznikiem pedagogiki na Uniwersytecie

- „O przymiotach i usposobieniu się do stanu nauczycielskiego”, gdzie

Definiował warunki do zawodu nauczycielskiego

- Szwejkowski - studium porównawcze systemów nauczania w Polsce i w Niemczech na obszarze Księstwa Warszawskiego

- pokazuje co jest dobre w organizacji szkół niemieckich (aspekt

społeczny)

- Chojnacki - napisał pracę, która podawała ogólne wskazania pedagogiczne, metodykę nauczania przedmiotów w szkole elementarnej oraz spis

literatury pedagogicznej

- był nauczyciel w Seminarium Nauczycielskim w Łowiczu

docsity.com

2) Kształcenie nauczycieli w Warszawie w okresie między powstaniowym (po zamknięciu UW).

 Uniwersytet warszawski zamknięto w 1831 roku. Zlikwidowano też wiele innych instytucji oświatowych m.in.: Instytut Nauczycieli Elementarnych w Puławach. Spośród

nauczycieli usuwano tych, których podejrzewano, że walczyli w szeregach powstańczych.

 Car przygotował nowy projekt ustawy szkolnej w 1833 roku.

 1834 r. – wytyczne dla nauczycieli, by nie wychodzili poza ustawę programową, bo ich uczniowie nie są przeznaczeni do wyższych celów w życiu. Ich rolę w społeczeństwie

wyznacza stan w jakim się urodzili.

 Po zamknięciu UW nie było gdzie kształcić nauczycieli do gimnazjów i szkół średnich, więc w 1836 r. zorganizowano przy gimnazjum w Warszawie Kursy Dodatkowe trwające

dwa lata o dwóch kierunkach: filologiczny i techniczny (mat-przyrodniczy). Celem tych

kursów było przygotowanie nauczycieli do szkół powiatowych i zakładów prywatnych.

Program nauki zbliżony był do gimnazjum, ale wyższy.

 Po 1841 r. zniesiono kierunek mat-przyrodniczy, a naukę skrócono do 1 roku.

 Całe szkolnictwo zostało podporządkowane nowopowstałej Radzie Wychowania Publicznego, a w 1839 r. utworzono Okręg Naukowy Warszawski z kuratorem

podlegającym carowi.

 Nauczycielem mógł zostać każdy, kto zdał egzamin przed komisją w szkole średniej. Wymagania były niskie. Należało wykazać, że nie brało się udziału w powstaniu i złożyć

przysięgę na wierność carowi, a także przysiąc, że nie należy się do tajnej organizacji.

 Nauczycieli dostarczało jedyne w kraju seminarium w Łowiczu (dodano do programu j. rosyjski i historię Rosji). Ponieważ car nie miał zaufania do tej instytucji, przeniesiono ją

w 1845 r. do Radzymina i dostosowano do polityki rządu.

 Nauczycieli do wyższych klas gimnazjalnych kształciły Uniwersytety: Petersburski i Moskiewski.

 Ogólnokształcące szkolnictwo Królestwa Polskiego po powstaniu dzieliło się na: - Elementarne (parafialne) – głównym celem było wych. religijno-moralne prowadzące

do wyrobienia posłuszeństwa wobec wszelkiej władzy, pracowitości i sumiennego

wykonywania obowiązków.

- Średnie - Obwodowe (później powiatowe) - 4 klasy(=4 klasy gimnazjum) Gimnazja 8-klasowe, profilowane w ostatnich klasach na techniczne lub filologiczne.

Po 1840 roku wybierało się profil filologiczny albo szkoły realne, gdzie uczono do

zawodu

- Gimnazja (zwane szkołami gubernialnymi) – ograniczano do nich dostęp, żeby młodzież nie mogła iść na studia.

 Kobiety – Instytut Guwernantek został całkowicie przemieniony przez sprowadzoną z Tyflisu wizytatorkę generalną. By wyeliminować polskie wpływy narodowe na

wychowanki Instytut przeniesiono w 1842 r. ze stolicy do Puław i oddano pod opiekę

carowej, nadając mu nazwę Aleksandryjskiego.

docsity.com

3) Kształcenie nauczycieli w Szkole Głównej w Warszawie (1863-1869).

 Sytuacja w drugiej poł. XIX wieku: - Po przegranej w wojnie krymskiej Rosja łagodnieje względem Królestwa Polskiego - Pierwsza uczelnia po powstaniu listopadowym – Akademia Medyczno-Chirurgiczna. - Polepsza swój poziom Gimnazjum Realne w Warszawie. - Powstają średnie szkoły żeńskie. - Reforma Wielopolskiego:

- utworzenie Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach - reaktywacja UW pod nazwą Szkoła Główna z wydziałami: lekarski, prawa i

administracji, mat-fiz, filozof-hist oraz seminarium do kształcenia nauczycieli

szkół średnich

- 1862 – otwarcie Szkoły Głównej - 1869 – Warszawski Uniwersytet Cesarski

 Kształcenie nauczycieli w Szkole Głównej: - Z wolnej stopy - Z pomocą stypendium

 Uczestniczyli w zajęciach + wykłady z pedagogiki, mogli uczyć w gimnazjach (męskich).

 Były także Szkoły Powiatowe Pedagogiczne (4 klasy) – po nich mogli uczyć w szkole elementarnej.

4) Organizacja kształcenia nauczycielek w świetle Ustawy 1862 r. (tzw. Wielopolskiego).

 Reforma Wielopolskiego zakładała tylko jeden Instytut Rządowy, ale za to zakładano żeńskie gimnazja rządowe, które miały uwolnić kobiety spod wpływów kościoła i domu.

 Instytut Rządowy (dawny Guwernantek) miał kształcić nauczycielki do pensji i prywatnych szkół, których istnienie dopuszczała ustawa.

 Ustawa zakładała też założenie Szkoły Wyższej Żeńskiej, która wraz z Instytutem Aleksandryjsko-Maryjnym miała przygotowywać nauczycielki prywatnego szkolnictwa

żeńskiego oraz guwernantki.

5) Rządowe (rosyjskie) formy kształcenia nauczycielek w Warszawie po powstaniu styczniowym.

 W latach 70tych XIX wieku zmieniająca się sytuacja społeczno-ekonomiczna wymagała m.in. przygotowania dziewcząt do pracy zawodowej.

 1873-74 – artykuły Świętochowskiego „O wyższym/średnim wykształceniu kobiet”

 Pojawiła się potrzeba edukacji średniej dla kobiet. Świętochowski widział je na trzech kierunkach studiów: pedagogika, przemysł, gospodarstwo. Żądał koedukacji w szkołach

elementarnych, ale specjalnych żeńskich szkół wyższych.

 Organizowano szkoły zawodowe dla kobiet – introligatorstwo, jubilerstwo, litografia i in.

 Rząd zakładał coraz więcej od 1865 roku sześcioklasowych żeńskich gimnazjów oraz 3- 4klas. Progimnazjów., których program miał na celu unicestwić kulturę polską.

 W 1881 r. w Królestwie Polskim było 10 gimnazjów żeńskich (z tego 4 w Warszawie). Szkoły te, przez to, że rusyfikowały dziewczęta, nie cieszyły się poparciem społecznym.

Poza tym nie dawały dostępu na studia wyższe.

docsity.com

6) Uniwersytet Latający

 Na terenie zaboru rosyjskiego garstka kobiet pobierała nauki na Wyższych Kursach dla Kobiet zorganizowanych w 1878 roku w Petersburgu. W ramach kursów utworzono dwa

wydziały (nauk humanistycznych i przyrodniczych); nauka trwała cztery lata.

 Istniały także Wyższe Kursy Naukowe 1906-1909, w których wykładał Dawid, będące nieoficjalnym odpowiednikiem Uniwersytetu Polskiego w Warszawie.

 Brak uczelni wyższych zrodził w Warszawie instytucję, jaką był Uniwersytet Latający (1886-1905). Powstał on z tajnych kółek samokształceniowych wśród młodzieży i

realizował jej dążenia do zdobycia wiedzy o świecie i o Polsce. Jego organizatorami były

głównie kobiety. Wykładali tam: Chmielowski, Chrzanowski, Smoleński itd. Ta tajna

uczelnia dała początki Towarzystwu Kursów Naukowych (1905-1906).

 Organizowane od 1882 w domach prywatnych w Warszawie konspiracyjne kursy samokształceniowe dla kobiet, dla których edukacja na poziomie uniwersyteckim była

zamknięta, w roku 1885 przekształciły się w nieformalną, tajną szkołę wyższą tzw.

Uniwersytet Latający.

 W roku szkolnym 1882/83 kilka grup niedawnych pensjonarek słuchała wykładów Józefa Siemaszki, Stanisława Norblina, Piotra Chmielowskiego i Władysława Smoleńskiego. W

1885 jedna ze słuchaczek kursów - Jadwiga Szczawińska (Dawidowa)- ujęła różne grupy w jednolitą strukturę, nadając jej ujednolicony program nauczania. Od tej chwili składki (2-4

ruble miesięcznie) słuchaczek kursów były przeznaczane na honoraria dla wykładowców

różnych grup i działalność tajnej Czytelni Naukowej.

 Studia na tajnym uniwersytecie trwały od pięciu do sześciu lat i obejmowały cztery kierunki: nauki społeczne, nauki filologiczno-historyczne, pedagogikę i nauki

matematyczno-przyrodnicze. W tygodniu słuchaczki uczestniczyły w 8-11 godzinach

wykładów.

 Wśród wykładowców znajdowali się wybitni naukowcy, którzy gwarantowali wysoki poziom nauczania. Historię wykładali: Władysław Smoleński i Tadeusz Korzon; literaturę

- Bronisław Chlebowski, Ignacy Chrzanowski i Piotr Chmielowski; filozofię - Adam

Mahrburg; socjologię - Ludwik Krzywicki; biologię - Józef Nussbaum-Hilarowicz.

 Oblicza się, iż w ciągu dwudziestu lat istnienia uniwersytet ukończyło pięć tysięcy kobiet. Najsłynniejszą absolwentką Uniwersytetu Latającego była przyszła noblistka Maria

Skłodowska-Curie. Szkołę tę ukończyli także: Marian Falski, Szycówna, Grzegorzewska.

 W roku 1905 Uniwersytet przekształcił się w jawnie działające Towarzystwo Kursów Naukowych.

 W zaborze rosyjskim kobiety nie miały wstępu na Uniwersytety, dlatego też bardzo często wyjeżdżały np. do Szwajcarii. W innych miastach (Kraków) kobiety wywalczyły prawo

do Uniwersytetu pod koniec XIX wieku.

docsity.com

POCZĄTKI PSYCHOLOGII EKSPERYMENTALNEJ I RUCH

„NOWEGO WYCHOWANIA”

1) J. W. Dawid i „Przegląd pedagogiczny” – początki badań pedagogicznych. Kontakty z psychologią i pedagogiką europejską oraz

amerykańską.

 W 1882 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma „Przegląd Pedagogiczny” (jeszcze pod red. Babińskiego). W latach 90tych redakcję objął J. W. Dawid i odtąd czasopismo to

poszerzyło krąg swoich prenumeratorów, a problematyka i jakość ogłaszanych w nim prac

uległy wzbogaceniu. Pismo powiązało się z nauczycielstwem, szczególnie czynnym w

nauczaniu prywatnym. Działy:

- Metodyczny kurs nauk – służył głównie potrzebom nauczania prywatnego, podawał program nauczania z rozkładem na lata i jednostki lekcyjne.

- Ogródek dziecięcy – upowszechniał nowoczesne metody pracy wychowawczej w przedszkolu

- Poradnik wychowawczy – służył szerszym kręgom pedagogów, wychowawców, rodziców w rozwiązywaniu trudności pedagogicznych

 Jan Władysław Dawid łączył zainteresowania pedagogiczne z psychologicznymi.

 Główne jego dzieło to „Inteligencja, wola i zdolność do pracy”.

 W pedagogice był inicjatorem i rzecznikiem kierunku empirycznego.

 Życiorys: - Po gimnazjum odbywał studia prawne i przyrodnicze na UW - W 1882 r. wyjechał na dalsze studia za granicę – Lipsk, Halle - Po powrocie do kraju rozwinął dużą aktywność naukową w dziedzinie pedagogiki

i psychologii oraz działalność praktyczną jako redaktor „Przeglądu

Pedagogicznego”, organizator badań zespołowych oraz wykładowca pedagogiki i

psychologii na licznych kursach.

- Przez pewien czas poświęcił się pracy politycznej (SDKPiL, red. „Głos” „Przegląd społeczny” „Społeczeństwo”), wzywał do walki rewolucyjnej 1905 r.

-

 Dzieła: - Program spostrzeżeń psychologiczno-wychowawczych nad dzieckiem – dzieło

pionierskie, które zapoczątkowało systematyczne obserwacje psychologiczne i

pedagogiczne.

- Dawid opracował szczegółowy kwestionariusz spostrzeżeń, który miał być narzędziem doskonalenia zawodowego oraz miał tworzyć podstawę do badań

zespołowych.

- Zasób umysłowy dziecka – przedstawia wyniki badań Dawida, Moszczeńskiej i Szycówny nad zasobem doświadczeń i wyobrażeń dziecka.

- Analizując zasób umysłowy Dawid chciał dojść do sformułowania czynników warunkujących rozwój umysłowy. Za ważny czynnik uznał uzdolnienia wrodzone

i instynkty, czyli tzw. „siły pierwotne”. Jednak za równie ważne uznaje wpływy

środowiskowe, zorganizowane podniety rozwojowe.

- W pracach teoretycznych i popularyzatorskich dużo uwagi poświęcał nauczaniu początkowemu – Nauka o rzeczach. To metoda poglądowa oparta na

systematycznym i planowym zaznajamianiu dziecka z przedmiotami i zjawiskami

najbliższego otoczenia. Miała ona ćwiczyć zmysły, spostrzegawczość i myślenie

dziecka, a jednocześnie wyposażyć je w niezbędne do dalszego życia i pracy

informacje. krytyka Nauki o rzeczach – jej statyczność, nieuwzględnianie

zainteresowań i aktywności dziecka, jego potrzeby działania, co uwzględniał coraz

bardziej popularny na początku XX w. learning by doing.

docsity.com

- Inteligencja, wola i zdolność do pracy – wykłady z zakresu psychologii stosowanej na Kursach Naukowych w W-wie oraz rezultaty badań opartych na

teście przyczyn i skutków – to test obrazkowy pokazujący różne fazy określonej

dłuższej czynności, rozw. polega na logicznym uporządkowaniu czynności.

- W ostatnich latach życia skupiał się na zagadnieniach osobowości nauczyciela i kształcenia nauczycieli.

- Jako podstawę badania zjawisk psychicznych przyjął obserwację i eksperyment – Jak się uczyć pedagogiki.

- O duszy nauczycielstwa – doświadczenia i przemyślenia nad istotą powodzeń wychowawczych i zadań nauczyciela

 Chciał powołać do życia Instytut Pedagogiczny, jako centralną uczelnię kształcącą nauczycieli, jednak uniemożliwił to wybuch I wojny światowej.

2) Pedagogika na Uniwersytecie Jagiellońskim i Lwowskim ???

3) Tajne kształcenie nauczycieli i wychowawczyń przedszkolnych w Warszawie

 Wymyślano coraz nowsze formy kształcenia nauczycieli, zakładano tajne szkółki, seminaria.

 1899 – 1904 Tajne Kursy dla Nauczycieli Seminariów Nauczycielskich, których celem było uzupełnianie wiedzy z języka polskiego, pogłębianie wiedzy ogólnej, przygotowanie

do samokształcenia.

 Wydano „Poradnik dla samouków”

 Wychowawczynie przedszkolne uczyły się na Tajnych Kursach Pedagogicznych oraz Kursach dla Wychowawczyń organizowanych przez Towarzystwo Pedagogiczne (zał. w

1903 r. przez Karpowicza).

 Z inicjatywy Marii Weryho-Radziwiłłowiczowej w 1903 roku powstało tajne Koło Wychowania Przedszkolnego, zalegalizowane w 1907 po wypadkach rewolucyjnych w

Królestwie Polskim z 1905r. Zmieniono nazwę na Towarzystwo Wychowania

Przedszkolnego.

4) Pedagogika w programie Towarzystwa Kursów Naukowych – 1905 r. Instytut Pedagogiczny.

 Uniwersytet Latający przekształcił się w 1905 r. w Towarzystwo Kursów Naukowych, które organizowało kursy uniwersyteckie dla nauczycieli szkół ludowych.

 Program kształcenia tworzono przy pomocy wykładowców krakowskich i lwowskich: - Historia, literatura, geografia Polski, - Polska myśl pedagogiczna - Podręczniki Piramowicza, Szycówny - Problematyka społeczna, polityczna, oświatowa, narodowa

 Kursy Pedagogiczne – dla nauczycieli już pracujących, a którzy chcieli rozbudować swoje wykształcenie pedagogiczne.

docsity.com

UDZIAŁ KOBIET W ROZWOJU WARSZAWSKIEGO

ŚRODOWISKA PEDAGOGICZNEGO

1) Ochronka – „ogródek dziecięcy” Fryderyka Froebla – przedszkole. Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa: kształtowanie polskiej teorii

wychowania przedszkolnego.

patrz: Halina Raczek „Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa jako organizatorka

wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich przełomu XIX i XX wieku”

 Pierwotna idea ochron to zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa fizycznego. Ochronka Froebla miała być miejscem rozwoju dziecka, wychowania, pomocą dla rodziców,

przygotowaniem do szkoły.

 Froebel opracował projekt wzorowego zakładu, któremu nadał nazwę „ogródka dziecięcego”. Celem było wszechstronne przygotowanie dziecka do dalszych stadiów

wychowania i kształcenia.

 Karpowicz – Kursy dla Wychowawczyń Przedszkoli 1905-1911, wg ideałów „nowego wychowania”.

 Polski przekład „domów dziecięcych” Montessori – 1913 r. Przedszkole ma stanowić przedłużenie domu, nauczyciel ma być badaczem i psychologiem, ma pobudzać

aktywność dzieci.

2) Metodyczne poradnictwo dla rodziców i nauczycieli domowych w zakresie organizacji, treści i metod edukacji początkowej – Aniela

Szycówna.

patrz: Danuta Apanel „Aniela Szycówna w polskiej pedagogice empirycznej”

3) Stefania Sempołowska: idea nowoczesnej edukacji dziewcząt

4) Porównawcze badania systemów szkolnych (Moszczeńska, Sempołowska)

patrz: Sempołowska „Pisma...” – krytyka szkoły galicyjskiej przez Sempołowską

5) Teoretyczne problemy literatury dla dzieci i młodzieży (Sempołowska, Szycówna, Karpowicz)

patrz: Sempołowska „Pisma...”

6) Początki pedagogiki społecznej – Helena Radlińska

patrz: Adam Horbowski „Uniwersalne wartości pisarstwa pedagogicznego Heleny

Radlińskiej”

docsity.com

7) Droga Marii Grzegorzewskiej do pedagogiki specjalnej

Maria Grzegorzewska jako pierwsza w Polsce podjęła systematyczne badania nad

zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych, stworzyła jej podstawy. Wychodząc z

założenia, że człowiek jest psychofizyczną jednością, wysunęła tezę globalnego ujęcia

odchyleń od normy; rozwijała zagadnienia kompensacji w rewalidacji niepełnosprawnych.

Zła sytuacja materialna zmusza ją do podjęcia pracy zarobkowej. Studiuje z pasją, a

jednocześnie klei koperty, udziela korepetycji, podejmuje wykłady na Uniwersytecie

Ludowym im. Adama Mickiewicza. Choroba płuc zmusza ją do przerwania studiów, podjęcia

leczenia i w konsekwencji wyjazdu z Krakowa do Zakopanego. Popada w depresję

psychiczną. Tam dowiaduje się o utworzeniu Międzynarodowego Fakultetu Pedologicznego

w Brukseli, nawiązuje kontakt korespondencyjny z jego twórczynią – Józefą Joteyko.

W roku 1913 wyjeżdża do Brukseli. Profesor Joteyko od początku zawładnęła

Grzegorzewską. Wprowadziła ją w krąg wielkiej światowej nauki. Grzegorzewska rozpoczęła

studia na Sorbonie. Jej zainteresowania dotyczyły w tym czasie wrażeń estetycznych dzieci i

młodzieży.

W roku 1916 uzyskała doktorat z zakresu estetyki. Wkrótce jednak zapadła w jej życiu

niezwykle istotna, zupełnie niespodziewana decyzja. Grzegorzewska, pod wrażeniem

oddziału – muzeum dla upośledzonych umysłowo w szpitalu Bicetre, porzuciła swoje

zainteresowania estetyką i postanowiła się poświęcić pracy z upośledzonymi. Rozpoczęła

między innymi pracę w klasie dla upośledzonych umysłowo w jednej ze szkół paryskich.

Łączyła swoje umiejętności nauczyciela, zdobyte jeszcze w Królestwie Polskim, z

wiadomościami z Fakultetu Pedologicznego i ze studiów w Paryżu. Poznała dzieci

upośledzone umysłowo, tworzyła metodę pracy z nimi.

W maju 1919 roku wraca do Polski, mimo że władze szkolne Paryża chcą kontynuować z

nią współpracę.

1 listopada podejmuje pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia

Publicznego na stanowisku referenta do spraw szkolnictwa specjalnego, które ustanowiono po

raz pierwszy właśnie dla niej.

Referat szkolnictwa specjalnego wkrótce przekształcano w wydział. Stanowisko

naczelnika zostaje powierzone Janowi Hellmanowi, natomiast Grzegorzewska zaczyna

pracować jako wizytator w tym wydziale i zajmuje się organizacją szkół specjalnych oraz

przygotowaniem nauczycieli i wychowawców do pracy w tych szkołach.

W grudniu 1920 roku organizuje w Warszawie półroczny Kurs Pedagogiki Specjalnej. W

roku 1921/22 przekształcono go w roczne Seminarium Pedagogiki Specjalnej. Ostatni kurs w

roku 1922/23 zostaje połączony z Instytutem Fonetycznym i w ten sposób powstaje

Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej. Jego dyrektorem mianowano Marię

Grzegorzewską.

W roku 1923 Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych ze Związkiem

Zawodowym Nauczycielstwa Polskiego Szkół Średnich powołują do życia tak zwaną

Komisję Obrony Szkoły Jednolitej. Grzegorzewska jest jednym z jej najbardziej aktywnym

członkiem. Prowadzi akcję uświadamiającą społeczeństwo poprzez odczyty, prelekcje,

konferencje publiczne.

Jednocześnie Grzegorzewska planuje utworzenie organizacji skupiającej absolwentów

PIPS – u, aby nie utracili oni kontaktu z uczelnią po ukończeniu studiów. Projekt ten realizuje

w roku 1923 w postaci ,,Ogniska Szkolnego”, działającego przy Instytucie. Z inicjatywy

,,Ogniska” VI Zjazd Delegatów ZNPSP podejmuje uchwałę o powołaniu Sekcji Szkolnictwa

Specjalnego, która uzyskuje statut 1 czerwca 1924 roku. Kierownictwo sekcji powierzono

Marii Grzegorzewskiej. Organem wykonawczym Sekcji ma być założony i redagowany przez

nią od tego roku kwartalnik ,,Szkoła Specjalna”, umożliwiający szerokim rzeszom

nauczycieli szkół specjalnych poznania najnowszych osiągnięć pedagogiki specjalnej. Od

roku 1924 do 1933 Grzegorzewska redaguje również broszury z serii ,,Biblioteka Pedagogiki

Leczniczej”, poświęcone różnym zagadnieniom teorii i praktyki pedagogicznej.

docsity.com

W dniach 19 – 22 grudnia 1925 roku zwołuje w Warszawie I Polski Zjazd Nauczycieli

Szkół Specjalnych. Wygłasza referat na temat: ,,Archiwum Szkolnictwa Specjalnego”.

16 października 1926 roku zostaje wiceprzewodniczącą Koła Psychologicznego.

Dzieli się z zebranymi swoimi rozważaniami , O znaczeniu diagnostycznym ilorazu

inteligencji"”

W okresie międzywojennym wielokrotnie wyjeżdża za granicę, zwłaszcza do Francji.

Bierze udział w seminariach i kongresach, zwiedza placówki przeznaczone dla dzieci o

różnym typie upośledzeń.

5 czerwca 1927 roku na zjeździe psychiatrów polskich w Kocborowie wygłasza

referat: ,,Rys charakterystyki opieki wychowawczej nad upośledzonymi umysłowo w Polsce i

za granicą”.

W dniach 3 – 15 sierpnia 1927 roku Grzegorzewska uczestniczy w IV Kongresie

Międzynarodowej Ligi Nowego Wychowania w Locarno. Na wniosek H. Radlińskiej

zawiązuje się w czasie tego Kongresu Polska Sekcja Międzynarodowej Ligi Nowego

Wychowania. Maria Grzegorzewska zostaje powołana do jej zarządu obok Radlińskiej, H.

Rowida i innych. Wygłasza również referat na temat potrzeb dzieci upośledzonych.

Początkiem nowego okresu w jej bogatej działalności pedagogicznej jest powołanie w

1930 roku przez nią i w. Radwana dwuletniego Państwowego Instytutu Nauczycielskiego.

Kierując Instytutem znajduje praktyczne możliwości zastosowania swojej koncepcji

kształtowania osobowości nauczyciela – wychowawcy. W tym okresie bowiem opracowuje

obszerną monografię pod tytułem ,,O osobowości nauczyciela”. W maju 1935 roku zostaje

odwołana ze stanowiska dyrektora tego Instytutu.

W latach 1930 – 1934 Grzegorzewska redaguje ,,Polskie Archiwum Psychologii”.

W roku akademickim 1931/32 wyjeżdża do Francji i Belgii, gdzie gromadzi materiały do

drugiego tomu ,,Psychologii niewidomych”.

W 1934 roku odbywa się II Zjazd Nauczycieli Szkół Specjalnych. Grzegorzewska

wygłasza na nim referat pod tytułem ,,Metoda ośrodków zainteresowań z punktu widzenia

przystosowania jej do wychowania upośledzonych umysłowo”. Metoda ta, oparta na sposobie

nauczania Decroly”ego, została przez nią dostosowana do potrzeb polskiego szkolnictwa

specjalnego po wprowadzeniu pewnych zmian i innowacji. Jako ,,metoda ośrodków pracy”

jest ona do dziś aktualna w pracy z dziećmi specjalnej troski.

Wybuch II wojny światowej zastaje Marię Grzegorzewską w Warszawie. Od 1

listopada 1939 do 1 sierpnia 1944 roku znajduje zatrudnienie jako nauczycielka szkoły

specjalnej i aktywnie uczestniczy w tajnym nauczaniu młodzieży. Organizuje również pomoc

dla dzieci dotkniętych skutkami wojny. Z ramienia Delegatury Rządu prowadzi w ciągu

dwóch lat (1942 – 1944) roczne, tajne studium przygotowujące nauczycieli do zakładów

kształcenia. Była aktywnym członkiem Głównego Komitetu Pomocy Żydom, udziela pomocy

Żydom w getcie, organizuje opiekę nad dziećmi żydowskimi umieszczając je w rodzinach

polskich. W powstaniu warszawskim brała czynny udział jako pielęgniarka.

Po II wojnie światowej przede wszystkim odbudowuje działalność PIPS – u, rozwija

ją, a następnie w roku 1956 organizuje Katedrę Pedagogiki Specjalnej na Uniwersytecie

Warszawskim i obejmuje jej kierownictwo.

Za zasługi na polu kształcenia nauczycieli dla szkół specjalnych, a przede wszystkim

za rozwój podstaw teoretycznych wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych, otrzymała

Grzegorzewska – jako pierwsza kobieta w Polsce – Order ,,Budowniczy Polski Ludowej”.

Uważała, że każdy nauczyciel-wychowawca powinien zapoznać się z psychologią i

pedagogiką dzieci anormalnych przez wysłuchanie specjalnego kursu psychopedagogiki

leczniczej.

Maria Grzegorzewska za najistotniejsze swoje osiągnięcia uważała prace związane z

kształceniem nauczycieli. Niejednokrotnie podnosiła zagadnienia deontologii nauczycielskiej

uznając, że powodzenie procesu dydaktyczno-wychowawczego jest uzależnione przede

wszystkim od nauczyciela. Temu poglądowi dawała wielokrotnie wyraz, najpełniej w

"Listach do młodego nauczyciela" (1947-1961).

docsity.com

8) Kontakt z nurtami nowego wychowania: recepcja pedologii – Józefa Joteyko i Międzynarodowy Fakultet Pedologiczny w Brukseli.

Zainteresowanie się zagadnieniami pedagogicznymi i twórcza praca Józefy Joteyko w tej

dziedzinie, były konsekwencją jej wcześniejszych osiągnięć naukowych w zakresie fizjologii

i psychologii, które postanowiła zastosować w nauczaniu i wychowaniu. Już na studiach w

Paryżu, a później w pracowni Instytutu Solvaya w Brukseli, prowadziła badania z zakresu

fizjologii mięśni i ośrodków nerwowych, koncentrując się przede wszystkim na problemie ich

zmęczenia i bólu. Zainteresowała się też aspektem psychologicznym zmęczenia i bólu, a

mianowicie zmęczeniem umysłowym i subiektywnym odczuwaniem bólu jako cierpienia

moralnego.

Następny etap w działalności Józefy Joteyko to jej praca pedagogiczna, którą

rozpoczęła już w momencie prowadzenia ćwiczeń i wykładów z psychologii

eksperymentalnej na Uniwersytecie Brukselskim. Wykładała psychologię pedagogiczną w

seminarium nauczycielskim. Dla potrzeb nauczycieli opracowała tzw. Indywidualną kartę

dziecka.

Od 1909 r. swoją działalnością pedagogiczną Józefa Joteyko zaczęła obejmować coraz

szersze kręgi osób, nie tylko w Belgii. Zorganizowała kursy letnie, którym nadała nazwę

,,Seminarium Pedologicznego”. W 1912 r. przekształciła je w Międzynarodowy Fakultet

Pedologiczny w Brukseli, będący nie tylko jedną z pierwszych wyższych szkół

psychopedagogicznych, ale także ośrodkiem badań z tego zakresu. Ze strony polskich

działaczy oświatowych i nauczycieli dużym zainteresowaniem cieszyły się te studia, na

których stanowili oni 50% słuchaczy. Do nich należała również Maria Grzegorzewska.

Właśnie w trakcie tych studiów, w programie których obowiązywały liczne hospitacje

placówek kształcenia specjalnego, M. Grzegorzewska zmieniła swoje zainteresowania

naukowe i skierowała je ku problematyce jednostek odchylonych od normy.

Po odzyskaniu niepodległości Joteyko wróciła do Polski. Od samego początku

aktywnie włączyła się w działalność zmierzającą do zreformowania szkolnictwa. Wiele jej

postulatów w tej dziedzinie przetrwało próbę czasu. Reprezentowała koncepcję szkoły

jednolitej, w której wszystkim dzieciom należy zapewnić równy start i prawo do nauki.

Domagała się, aby w ramach szkoły powszechnej tworzone były oddziały specjalne dla dzieci

upośledzonych umysłowo i przerośniętych wiekiem, a sprawiających trudności

wychowawcze. Uważała, że w pracy dydaktycznej należy zrezygnować z jedynie werbalnego

nauczania i oprzeć je przede wszystkim na aktywizacji i zainteresowaniach dziecka.

docsity.com

9) Wolna Wszechnica Polska

 Utworzona w 1919 roku, wywodziła się z TKN

 Była bliska strukturom uniwersyteckim – wykłady.

 Powstał tam pierwszy Wydział Pedagogiczny (Nawroczyński) – kontynuacja Instytutu Pedagogicznego.

 Kształcenie nauczycieli na wydziałach kierunkowych.

 Od 1926 na Wydziale Ped. były specjalizacje: wych. przedszkolne, administrowanie szkolnictwem, poradnictwo zawodowe, studium pracy społeczno-oświatowej (Radlińska),

w którym były: podnoszenie kwalifikacji w pracy z dorosłymi i dziećmi w zakresie

organizacji życia społecznego, bibliotekarstwo, opieka nad matką i dzieckiem.

 1928 – pierwszy regularny program studiów pedagogicznych: historia wychowania, psych. pedagogiczna, teoria wych., wych. fizyczne, praktyki ped. + historia filozofii,

logika  tytuł mgr filozofii w zakresie pedagogiki.

 1929 – zakład Psychologii Wychowawczej – Baley, Żebrowska

 Wykłady: Bystroń – socjologia wychowania, kultury Dobrowolski - wykładał katalog czynności umysłowych (twórca projektu

10latki i uniwerku dla wszystkich, prof. pedagogiki ogólnej)

Hessen – pedagogika i historia pedagogiki

Doroszewski – j. polski,

Joteyko, Radlińska, Suchodolski

10) Szkoły dla głuchoniemych

 Pierwszą w dziejach szkołę dla dzieci głuchych założył w Paryżu Charles de l’Epee. Był on przekonany, że metoda migowa jest naturalnym sposobem porozumiewania się

głuchych i szczegółowo ją opracowywał.

 Inną szkołę założył w Lipsku Samuel Heinicke, który oparł się na pracy szwajcarskiego lekarza Ammana, który dowodził, że dzieci głuche można nauczyć porozumiewać się

normalną mową.

 W 1806 r. powstał zakład w Petersburgu.

 W 1817 r. powstał taki zakład w Warszawie. Jego organizatorem był Jakub Falkowski, który będąc w Wiedniu zapoznał się z najnowszymi metodami kształcenia głuchych i po

powrocie do kraju założył Instytut Głuchoniemych.

 Przyjmowano do niego zarówno chłopców jak i dziewczynki w wieku 6-16 lat.

 Kurs nauki był czteroletni i obejmował naukę czytania, pisania, rachunków, początki gramatyki, elem. przyrody, geografii, religii, z czasem i fizykę oraz historię. Uczono też

rzemiosła.

 Falkowski posługiwał się w nauczaniu metodą migową.

 Siestrzeński tam pracujący pracował metodą głosową, pokłócili się i musiał odejść.

 W 1872 r. przy Instytucie Głuchoniemych w Warszawie powstało specjalne seminarium nauczycielskie.

docsity.com