Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
10 orzeczeń prawo Unii Europejskiej UW WPiA rok 2017/2018
Typologia: Notatki
1 / 185
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Obowiązywanie art. 12 (25) traktatu EWG - cła lub opłaty o skutku równoważnym (sprawa NV Algemene Transport en Expeditie Ondernemig van Gend and Loos przeciwko Holenderskiej administracji celnej) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 lutego 1963 r. 26/ Teza
że wobec powyższego należy uznać, iż Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym, na rzecz którego państwa ograniczyły, jakkolwiek tylko w wąskich dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw członkowskich, ale i pochodzących z nich jednostek; że w związku z tym prawo wspólnotowe, niezależne od ustawodawstwa państw członkowskich, nie tylko nakłada na jednostki zobowiązania, lecz może również być źródłem uprawnień stanowiących element statusu prawnego tych jednostek; że nie muszą to być uprawnienia nadane wprost w traktacie, lecz że powstają one również jako skutek zobowiązań, które traktat nakłada w sposób ściśle określony zarówno na jednostki, jak i na państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe; zważywszy, że biorąc pod uwagę systematykę postanowień traktatu w zakresie ceł i opłat o skutku równoważnym, należy podkreślić, iż art. 9, który za podstawę Wspólnoty przyjmuje unię celną, wprowadza jako zasadę podstawową zakaz stosowania tych ceł i opłat; że zasada ta znajduje się na początku części traktatu ustanawiającej "podstawy Wspólnoty"; że art. 12 stanowi jej wyraz i środek do jej wdrożenia; zważywszy, że sformułowanie art. 12 ustanawia jasny i bezwarunkowy zakaz, nie będący zobowiązaniem do działania, lecz do niedziałania; że ponadto państwa nie zgłosiły do tego zobowiązania zastrzeżeń uzależniających jego wykonanie od wydania jakiegokolwiek aktu prawa wewnętrznego; że z samej swej natury zakaz ten może z powodzeniem wywoływać skutki bezpośrednio w sferze stosunków prawnych między państwami członkowskimi a podlegającymi ich kompetencji podmiotami prawa; zważywszy, że stosowanie art. 12 nie wymaga działań prawodawczych ze strony państw; że z okoliczności, iż postanowienie to wymienia państwa członkowskie jako zobowiązane do niedziałania, nie wynika, by jednostki pochodzące z tych państw nie mogły czerpać z niego uprawnień; zważywszy ponadto, że podniesiony przez trzy rządy, które w pismach procesowych przedstawiły Trybunałowi uwagi, argument oparty na art. 169 i 170 traktatu jest chybiony; bowiem okoliczność, iż traktat w powyższych artykułach pozwala Komisji i państwom członkowskim na wniesienie do Trybunału sprawy przeciwko państwu, które nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, nie oznacza, że jednostki nie mogą się w razie konieczności powołać na te zobowiązania przed sądem krajowym, podobnie jak fakt, iż traktat daje Komisji środki pozwalające zapewnić wywiązywanie się przez jednostki z ich obowiązków, nie wyklucza możliwości powoływania się na naruszenie tych obowiązków w sporach pomiędzy takimi jednostkami przed sądami krajowymi; że ograniczenie możliwości przeciwdziałania naruszaniu przez państwa członkowskie art. 12 wyłącznie do postępowań na podstawie art. 169 i 170 skutkowałoby brakiem jakiejkolwiek bezpośredniej ochrony sądowej indywidualnych praw jednostek pochodzących z tych państw; że zastosowanie tych artykułów mogłoby okazać się nieskuteczne, gdyby nastąpiło już po wykonaniu decyzji krajowej wydanej z naruszeniem postanowień traktatu; że staranność jednostek zainteresowanych ochroną ich praw zapewnia skuteczną kontrolę, dodatkową w stosunku do kontroli, jaką art. 169 i 170 powierzają Komisji i państwom członkowskim; zważywszy, że jak wynika z powyższych rozważań, zgodnie z duchem, systematyką i brzmieniem traktatu art. 12 należy interpretować w ten sposób, iż jest on bezpośrednio skuteczny i stanowi źródło uprawnień indywidualnych podlegających ochronie sądów krajowych. III - W przedmiocie drugiego pytania A - Co do właściwości Trybunału
Zważywszy, że zgodnie z uwagami przedstawionymi przez rządy belgijski i holenderski pytanie to zostało tak sformułowane, iż odpowiedź na nie zdaje się wymagać zbadania przez Trybunał klasyfikacji taryfowej mocznika formaldehydowego importowanego do Holandii, co do której Van Gend and Loos i inspektor ds. ceł i akcyzy w Zaandam stoją, w oparciu o Tariefbesluit z 1947 r., na odmiennych stanowiskach; że postawiony problem nie wymaga ich zdaniem interpretacji traktatu, lecz dotyczy przypadku zastosowania holenderskiego ustawodawstwa celnego do klasyfikacji aminoplastów, co nie mieści się w zakresie właściwości, jaką art. 177 lit. a) nadaje sądownictwu wspólnotowemu; że w związku z tym wniosek Tariefcommissie wykracza ich zdaniem poza właściwość Trybunału; zważywszy jednakże, że w rzeczywistości pytanie postawione przez Tariefcommissie dotyczy tego, czy z prawnego punktu widzenia skutek w postaci podwyższenia cła na określony produkt, nie spowodowany podwyżką stawki celnej, lecz ponownym zaklasyfikowaniem towaru po zmianie jego klasyfikacji taryfowej, jest sprzeczny z zakazem ustanowionym w art. 12 traktatu; zważywszy, że postawione pytanie, rozumiane w ten sposób, dotyczy wykładni tego postanowienia traktatu, a dokładnie znaczenia, jakie należy nadać pojęciu ceł obowiązujących przed wejściem w życie traktatu; że w związku z tym udzielenie odpowiedzi na pytanie mieści się we właściwości Trybunału. B - Co do istoty Zważywszy, że jak wynika z treści i systematyki art. 12 traktatu, stwierdzenie, czy cła lub opłaty o skutku równoważnym zostały podwyższone z naruszeniem zawartego tam zakazu, wymaga wzięcia pod uwagę ceł i opłat rzeczywiście obowiązujących w dniu wejścia w życie traktatu; zważywszy ponadto, że z punktu widzenia zakazu ustanowionego w art. 12 traktatu niezgodna z prawem podwyżka może wynikać zarówno ze zmiany układu taryfy, skutkującej zaklasyfikowaniem produktu do pozycji taryfowej obłożonej wyższym cłem, jak i z podwyższenia, w ścisłym tego słowa znaczeniu, stawki celnej; zważywszy, że bez znaczenia jest, z jakiego powodu nastąpiło podwyższenie cła, jeżeli tylko ten sam produkt został w tym samym państwie członkowskim obłożony wyższą stawką celną po wejściu w życie traktatu; że zastosowanie art. 12, zgodnie z nadaną mu powyżej wykładnią, należy do kompetencji sądu krajowego, którego zadaniem będzie zbadać, czy podlegający opłacie celnej produkt, w tym przypadku mocznik formaldehydowy pochodzący z Republiki Federalnej Niemiec, został, ze względu na wprowadzone w Holandii w życie decyzje celne, obłożony cłem przywozowym wyższym niż obowiązujące w stosunku do tego produktu w dniu 1 stycznia 1958 r.; że Trybunał nie ma kompetencji do badania słuszności przedstawionych mu w trakcie postępowania rozbieżnych twierdzeń na ten temat, lecz musi pozostawić je do rozpatrzenia przez organy krajowe. IV - W przedmiocie kosztów Zważywszy, że koszty poniesione przez Komisję EWG i państwa członkowskie, które przedstawiły Trybunałowi uwagi, nie podlegają zwrotowi; że dla stron postępowania przed Tariefcommissie niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej w sporze zawisłym przed tym sądem; że w związku z tym rozstrzygnięcie o kosztach należy do niego; z powyższych względów: uwzględniając akta sprawy; po zapoznaniu się ze sprawozdaniem sędziego sprawozdawcy; po zapoznaniu się z uwagami ustnymi strony skarżącej w postępowaniu przed sądem krajowym oraz Komisji EWG; po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego; uwzględniając art. 9, 12, 14, 169, 170 i 177 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą;
2. orzeczenie z dnia 3 czerwca 1964 r. w sprawie 6/64 Costa v****. ENEL (ECR 1964, s. 1194), w którym Trybunał II. Osobowość prawna Wspólnoty Teoria międzynarodowej osoby prawnej została wypracowana przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu z 1949 r. w sprawie odszkodowania za doznane szkody w służbie ONZ. Mimo iż Karta Narodów Zjednoczonych nie nadała wyraźnie osobowości prawnej, MTS uznał ONZ za osobę prawną zdolną do posiadania praw i zdolności wnoszenia międzynarodowych skarg. Jeżeli chodzi o Wspólnotę, przymiot osobowości prawnej został jej nadany na mocy Traktatów. Artykuł 281 Traktatu z Amsterdamu stanowi, iż Wspólnota posiada osobowość prawną. Z kolei art. 282 precyzuje charakter tejże osobowości: w każdym z państw członkowskich Wspólnota posiada najszerszą zdolność prawną przyznawaną osobom prawym, może nabywać lub zbywać nieruchomości i ruchomości i występować przed organami wymiaru sprawiedliwości. Ponadto Traktat o Fuzji (Traktat ustanawiający jedną Radę i jedną Komisję Wspólnot Europejskich, Dz.Urz. WE 152 z 13 lipca 1967 r., s. 0000) z 8 kwietnia 1967 r. w art. 28 oraz w załączonym protokole stanowią, iż Wspólnoty powinny na terytorium państw członkowskich posiadać przywileje i immunitety konieczne do wykonywania swoich zadań. Charakter osobowości jasno został wskazany w słynnym orzeczeniu z dnia 3 czerwca 1964 r. w sprawie 6/64 Costa v. ENEL (ECR 1964, s. 1194), w którym Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż "Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej stworzył swój własny system prawny, który stał się integralną częścią porządków prawnych państw członkowskich. Poprzez stworzenie Wspólnoty na czas nieokreślony, posiadającej własne instytucje, zdolność prawną i bycia reprezentowaną na płaszczyźnie międzynarodowej i rzeczywiste uprawnienia wypływają z ograniczenia suwerenności lub przekazania uprawnień przez państwa członkowskie, państwa członkowskie ograniczyły swe suwerenne prawa, choć w ograniczonym obszarze, tworząc w ten sposób korpus prawa wiążący ich obywateli i je same". Wspólnoty działają przez organy Radę i Komisję, z uwzględnieniem szczególnej roli jaka odgrywa Komisji na mocy m.in.: art. 282 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W oparciu o przepisy traktatowe i cele wspólnotowe można wyróżnić trzy poziomy działania Wspólnoty: międzynarodowy system prawny, wspólnotowy porządek prawny, porządek prawny państw członkowskich. Badanie zgodności przepisów prawa włoskiego z Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą (sprawa Flaminio Costa przeciwko ENEL) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 lipca 1964 r. 6 / 64 Teza
stworzyły system prawny, który wiąże zarówno te państwa jak i ich obywateli. Wprowadzenie do systemu prawnego każdego państwa członkowskiego przepisów wydawanych przez Wspólnotę, a mówiąc ogólniej litery i ducha Traktatu, uniemożliwia państwom członkowskim przyznanie pierwszeństwa jednostronnym lub późniejszym przepisom przed systemem prawnym przyjętym przez nie na zasadzie wzajemności. Przepisy tego rodzaju nie mogą być sprzeczne z tym systemem prawnym. Prawo wynikające z Traktatu, będące niezależnym źródłem prawa, nie może być, ze względu na swój szczególny i wyjątkowy charakter, uchylane przez przepisy prawa krajowego, bez względu na ich moc, bez pozbawienia go jego charakteru jako prawa wspólnotowego i bez zakwestionowania podstaw prawnych, na których opiera się Wspólnota. Dokonany przez państwa członkowskie transfer praw i obowiązków z ich własnych systemów prawnych na rzecz wspólnotowego systemu prawnego prowadzi do trwałego ograniczenia ich praw suwerennych.
zważywszy, że jak wynika z całości powyższych rozważań, prawu utworzonemu na podstawie traktatu, pochodzącemu z niezależnego źródła, nie można, ze względu na jego wynikającą stąd szczególną naturę, przeciwstawiać w postępowaniu sądowym jakiegokolwiek wewnętrznego aktu prawnego, gdyż oznaczałoby to utratę przez to prawo charakteru wspólnotowego i zakwestionowanie samych podstaw prawnych Wspólnoty; że wskutek dokonanego przez państwa przeniesienia, z ich wewnętrznych porządków prawnych do wspólnotowego porządku prawnego, praw i obowiązków odpowiadających postanowieniom traktatu, nastąpiło ostateczne ograniczenie ich praw suwerennych, którego nie może podważyć późniejszy akt jednostronny sprzeczny z istotą Wspólnoty; że w związku z tym, w przypadku powstania kwestii interpretacji traktatu, należy zastosować art. 177 niezależnie od jakiegokolwiek przepisu prawa krajowego; zważywszy, że pytania postawione przez Giudice Conciliatore w przedmiocie art. 102, 93, 53 i 37 zmierzają do ustalenia, w pierwszej kolejności, czy postanowienia te są bezpośrednio skuteczne i stanowią dla podmiotów prawa źródło uprawnień podlegających ochronie sądów krajowych, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, jak należy je rozumieć. W przedmiocie wykładni art. 102 Zważywszy, że zgodnie z art. 102, gdy "istnieje obawa", iż wydanie przepisu ustawowego spowoduje "zakłócenie", państwo członkowskie, które zamierza go wydać, "podejmuje konsultacje z Komisją", która może zalecić mu podjęcie właściwych kroków celem uniknięcia grożącego zakłócenia; zważywszy, że artykuł ten, zawarty w rozdziale poświęconym "zbliżaniu ustawodawstw", ma na celu zapobieżenie pogłębianiu się rozbieżności, z punktu widzenia celów traktatu, między krajowymi porządkami prawnymi; że na podstawie tego postanowienia państwa członkowskie ograniczyły swoją swobodę inicjatywy prawodawczej, godząc się na podporządkowanie procedurze konsultacyjnej; że zobowiązując się w sposób jednoznaczny do konsultacji z Komisją w każdym przypadku, gdy projekty ich aktów prawnych mogłyby stwarzać, choćby niewielkie, niebezpieczeństwo zakłóceń, państwa te podjęły zatem zobowiązanie wobec Wspólnoty, które wiąże je jako państwa, lecz nie stanowi dla podmiotów prawa źródła uprawnień podlegających ochronie sądów krajowych; zważywszy, że Komisja jest ze swej strony zobowiązana zapewnić poszanowanie tych postanowień, lecz że zobowiązanie to nie umożliwia jednostkom podnoszenia, w ramach prawa wspólnotowego i na podstawie art. 177, ani zarzutu uchybienia przez zainteresowane państwo jego zobowiązaniom, ani zarzutu bezczynności Komisji. W przedmiocie wykładni art. 93 Zważywszy, że zgodnie z art. 93 ust. 1 i 2 Komisja we współpracy z państwami członkowskimi "stale bada systemy pomocy istniejące w tych państwach", w celu podjęcia niezbędnych działań, jakich wymaga funkcjonowanie wspólnego rynku; że zgodnie z art. 93 ust. 3 Komisja winna być informowana we właściwym czasie o projektach mających na celu udzielenie lub modyfikację pomocy, przy czym zainteresowane państwo członkowskie nie może podjąć zamierzonych działań przed zakończeniem procedury wspólnotowej i, ewentualnie, postępowania przed Trybunałem; zważywszy, że celem tych postanowień, zawartych w sekcji traktatu poświęconej "pomocy przyznawanej przez państwa", jest, po pierwsze, stopniowe cofnięcie istniejącej pomocy, a po drugie, zapobieganie udzielaniu "w jakiejkolwiek formie", w ramach polityki wewnętrznej tych państw, nowej pomocy, mogącej powodować bezpośrednio lub pośrednio istotne uprzywilejowanie przedsiębiorstw lub produktów, oraz wynikającym stąd, nawet ewentualnym, zagrożeniom dla niezakłóconej konkurencji; że w art. 92 państwa członkowskie uznały za niezgodne ze wspólnym rynkiem wymienione tam formy pomocy i tym samym zobowiązały się w sposób dorozumiany nie udzielać takiej pomocy, poza przypadkami objętymi odstępstwami przewidzianymi w traktacie, natomiast w art. 93 podporządkowały się jedynie właściwym procedurom, zarówno w zakresie cofnięcia istniejącej, jak udzielania nowej pomocy; że zobowiązując się w tak kategoryczny sposób, poprzez poddanie się procedurze ustanowionej w art. 93, do informowania Komisji "w czasie odpowiednim" o projektowanej pomocy, państwa podjęły zatem zobowiązanie wobec Wspólnoty, które wiąże je jako państwa, lecz nie stanowi źródła uprawnień dla podmiotów prawa, z wyjątkiem ostatniego zdania w art. 93 ust. 3, który nie jest przedmiotem niniejszej sprawy; zważywszy, że Komisja jest ze swej strony zobowiązana zapewnić poszanowanie postanowień tego artykułu, który nakazuje jej nawet stale badać we współpracy z państwami członkowskimi istniejące systemy pomocy, lecz że zobowiązanie to nie umożliwia jednostkom podnoszenia, w ramach prawa wspólnotowego i na podstawie art. 177, ani zarzutu uchybienia przez zainteresowane państwo jego zobowiązaniom, ani zarzutu bezczynności Komisji. W przedmiocie wykładni art. 53
Zważywszy, że zgodnie z art. 53 państwa członkowskie zobowiązały się, z zastrzeżeniem postanowień traktatu, nie wprowadzać nowych ograniczeń w wykonywaniu przez jednostki z innych państw członkowskich działalności gospodarczej na swoim terytorium; że podjęte w ten sposób przez państwa zobowiązanie jest z prawnego punktu widzenia jedynie zobowiązaniem do niedziałania; że nie jest ono uzależnione od spełnienia żadnego warunku, a jego wykonanie oraz skuteczność nie wymagają wydania żadnego aktu ani przez państwa, ani przez Komisję; że zobowiązanie to jest więc zupełne z prawnego punktu widzenia, a w związku z tym może wywoływać skutki bezpośrednio w sferze stosunków państw członkowskich i podlegających ich kompetencji podmiotów prawa; zważywszy, że tak kategorycznie wyrażony zakaz, który wszedł w życie wraz z traktatem na terytorium całej Wspólnoty i w związku z tym został włączony do systemów prawnych państw członkowskich, jest dla nich prawem i dotyczy bezpośrednio pochodzących z nich jednostek, dla których stanowi źródło uprawnień indywidualnych podlegających ochronie sądów krajowych; zważywszy, że dokonanie żądanej wykładni art. 53 wymaga rozważenia go w kontekście rozdziału dotyczącego prawa do wykonywania działalności gospodarczej, w którym został umieszczony; że, nakazawszy w art. 52 stopniowe zniesienie "ograniczeń swobody przedsiębiorczości obywateli jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego", stanowi się dalej w tym rozdziale, w art. 53, iż państwa nie wprowadzą "nowych ograniczeń w zakresie przedsiębiorczości (wykonywania działalności gospodarczej) na swych terytoriach w stosunku do obywateli innych państw członkowskich"; że należy zatem ustalić, na jakich warunkach jednostki z innych państw członkowskich korzystają ze swobody wykonywania działalności gospodarczej; że art. 52 akapit drugi odpowiada na to pytanie, stanowiąc, iż swoboda ta obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami "na warunkach określonych przez ustawodawstwo państwa przyjmującego dla własnych obywateli"; że dla poszanowania art. 53 wystarczy zatem, by żaden nowy przepis nie poddawał prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki pochodzące z innych państw członkowskich uregulowaniom bardziej restrykcyjnym, niż stosowane wobec podmiotów krajowych, i to niezależnie od formy prawnej przedsiębiorstwa. W przedmiocie wykładni art. 37 Zważywszy, że zgodnie z art. 37 ust. 1 państwa członkowskie dostosowują stopniowo "monopole państwowe o charakterze handlowym" w celu wykluczenia wszelkiej dyskryminacji między jednostkami z państw członkowskich w zakresie zaopatrzenia i zbytu; że artykuł ten zabrania ponadto tym państwom, w ust. 2, podejmowania wszelkich sprzecznych z nim nowych działań; zważywszy, że w ten sposób państwa przyjęły na siebie podwójne zobowiązanie: jedno czynne, do dostosowania monopoli krajowych, i drugie bierne, do niepodejmowania nowych działań; że wniesiono o wykładnię tego drugiego zobowiązania oraz niezbędnych do jej dokonania elementów pierwszego; zważywszy, że art. 37 ust. 2 ustanawia zakaz bezwarunkowy, nie stanowiący zobowiązania do działania, lecz do niedziałania; że zobowiązanie to nie zostało opatrzone żadnym zastrzeżeniem uzależniającym jego wykonanie od wydania aktu prawa krajowego; że z samej swej natury zakaz ten może wywoływać skutki bezpośrednio w sferze stosunków prawnych między państwami członkowskimi a podlegającymi ich kompetencji podmiotami prawa; zważywszy, że tak kategorycznie wyrażony zakaz, który wszedł w życie wraz z traktatem na terytorium całej Wspólnoty i w związku z tym został włączony do systemów prawnych państw członkowskich, jest dla nich prawem i dotyczy bezpośrednio pochodzących z nich jednostek, dla których stanowi źródło uprawnień indywidualnych podlegających ochronie sądów krajowych; zważywszy, że dokonanie żądanej wykładni art. 37 wymaga, ze względu na złożoność tego postanowienia oraz współzależności między jego ust. 1 i 2, rozważenia ich w świetle całości rozdziału, do którego artykuł ten należy; że rozdział ten poświęcony jest "znoszeniu ograniczeń ilościowych między państwami członkowskimi"; zważywszy, że celem odesłania w art. 37 ust. 2 do "zasad (...) określonych w ust. 1" jest zapobieżenie wszelkim nowym przejawom "dyskryminacji między obywatelami (jednostkami pochodzącymi z) państw członkowskich" w zakresie "warunków zaopatrzenia i zbytu"; że art. 37 ust. 1 wymienia i obejmuje zakazem powody, dla których realizacja tak określonego celu mogłaby zostać zagrożona; że zakazane są zatem, na podstawie odesłania zawartego w art. 37 ust. 2, wszelkie nowe monopole i podmioty, o których mowa w art. 37 ust. 1, jeżeli prowadzą do dyskryminacji w zakresie zaopatrzenia lub zbytu;
3. Sprawa C 41/74 Yvonne Van Duyn vs Home Office (Zjednoczone Królestwo) W fundamentalnym wyroku w sprawie C-41/74 (Van Duyn), ETS podkreślił, iż możliwość powołania się przez podatnika na Dyrektywę i możność jej bezpośredniego zastosowania jest niezbędna, dlatego że skuteczność dyrektywy nakładającej na Państwo Członkowskie obowiązek podjęcia działania byłaby ograniczona, gdyby jednostka nie mogła powołać się wprost na Dyrektywę przed sądem państwa członkowskiego, ten zaś nie mógłby uwzględnić tej kwestii jako zagadnienia prawa wspólnotowego a zatem mającego pierwszeństwo nad prawem krajowym. Stan faktyczny Założony w USA i działający w Anglii kościół scjentologiczny był uważany przez rząd brytyjski za stanowiący zagrożenie dla porządku publicznego i społecznie szkodliwy. Jakkolwiek rząd nie mógł zabronić jego działalności, postanowił ograniczać ją wszelkimi dostępnymi środkami. Obejmowały one m.in. zakaz udzielania cudzoziemcom zezwoleń na pracę w ośrodku scjentologicznym. Y van Duyn, obywatelka holenderska, miała podjąć pracę sekretarki w college'u scjentologicznym w East Grinstead. Oficer imigracyjny na lotniku w Londynie odmówił jej prawa wjazdu ze względu na wymogi porządku publicznego, opierając się na postanowieniach brytyjskiego prawa wewnętrznego i działając w zakresie swych kompetencji. Van Duyn odwołała się od tej decyzji do sądu, powołując się na art. 48 Traktatu EWG dotyczący swobodnego przepływu osób, rozporządzenie 1612/68 i art.3 dyrektywy 64/221. Sąd rozpatrujący sprawę zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości w trybie art. 177 Traktatu EWG z zapytaniem, czy art. 48 Traktatu EWG oraz dyrektywa 64/221 mogą być bezpośrednio stosowane i czy przyznają one jednostkom prawa, które mogą być dochodzone przed sądem. rozstrzygając w przedmiocie pytań postawionych mu przez High Court of Justice postanowieniem z dnia 21 grudnia 1973 r., orzeka, co następuje:
z dnia 4 grudnia 1974 r. 41/ Teza
7 Należy na koniec przypomnieć, jak orzekł Trybunał w wyroku [w sprawie San Giorgio] wydanym właśnie w związku ze spornym art. 19 dekretu z mocą ustawy, że sprzeczne z prawem wspólnotowym są wszelkie zasady postępowania dowodowego, których skutkiem jest praktyczne uniemożliwienie lub nadmierne utrudnienie uzyskania zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa wspólnotowego, oraz że dotyczy to w szczególności domniemań lub reguł dowodowych, które mają na celu przerzucenie na podatnika ciężaru dowiedzenia, że nienależnie zapłaconymi podatkami nie zostały obciążone inne podmioty, lub szczególnych ograniczeń w odniesieniu do formy dowodów, które należy dostarczyć, jak wyłączenie wszelkich innych środków dowodowych poza dowodem z dokumentów. […] 11 […] Sporny przepis prawa włoskiego nakłada na podmioty gospodarcze ciężar dowodu negatywnego, ponieważ muszą oni udowodnić - wobec niewykazanych twierdzeń administracji - że przeniesienie na inne podmioty kosztu nienależnie zapłaconych podatków nie miało miejsca i to wyłącznie za pomocą dowodów z dokumentów. Taki przepis jest sprzeczny z zasadami prawa wspólnotowego, jakie wynikają z orzecznictwa Trybunału". 6 Z kolei sam art. 29 ust. 2 ustawy nr 428/1990 był przedmiotem pytań prejudycjalnych, na które Trybunał udzielił odpowiedzi w wyroku z dnia 9 lutego 1999 r. w sprawie C 343/96 Dilexport, Rec. s. I 579. Sąd krajowy zaznaczył, że przepis ten jest stosowany przez sądy włoskie w taki sposób, że w celu niewyrażenia zgody na zwrot nienależnie zapłaconych należności celnych lub podatków organ administracji może oprzeć się na domniemaniu, iż zazwyczaj takie należności celne i podatki są przenoszone na osoby trzecie. 7 Trybunał orzekł, co następuje: "52 Jeżeli - jak uważa sąd krajowy - istnieje domniemanie przeniesienia na osoby trzecie kosztu opłat i podatków bezprawnie żądanych lub nienależnie pobranych i jeżeli na wnioskodawcę nakłada się obowiązek obalenia tego domniemania w celu uzyskania ich zwrotu, należy stwierdzić, że rozpatrywane przepisy są sprzeczne z prawem wspólnotowym. 53 Natomiast, jeśli - jak utrzymuje rząd włoski - organ ma obowiązek wykazać przy użyciu wszelkich środków dowodowych ogólnie dopuszczalnych w prawie krajowym, iż koszt podatku został przeniesiony na inne osoby, należałoby stwierdzić, że - wręcz przeciwnie - rozpatrywane przepisy nie są sprzeczne z prawem wspólnotowym. 54 Należy zatem odpowiedzieć […], że prawo wspólnotowe sprzeciwia się, by państwo członkowskie uzależniało zwrot należności celnych i podatków niezgodnych z prawem wspólnotowym od przesłanki takiego rodzaju, jak nieprzeniesienie kosztu tych należności lub podatków na osoby trzecie, której spełnienie musiałby wykazać wnioskodawca". Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi 8 Komisja zasadniczo uważa - podobnie jak sąd krajowy w sprawie Dilexport, w której został wydany ww. wyrok - że przepisy art. 29 ust. 2 ustawy nr 428/1990 w postaci, w jakiej były interpretowane i stosowane przez włoską administrację oraz sądy, prowadzą do takich samych skutków jak przepisy dawnego art. 19 dekretu z mocą ustawy nr 688/1982. 9 Po umożliwieniu Republice Włoskiej przedstawienia swoich uwag Komisja wydała w dniu 17 września 1997 r. uzasadnioną opinię, zwracając się do tego państwa członkowskiego o dopełnienie swoich obowiązków wynikających z traktatu w terminie dwóch miesięcy od jej otrzymania. Ponieważ odpowiedź udzielona przez włoskie władze w piśmie z dnia 25 listopada 1997 r. nie zadowoliła Komisji, zdecydowała ona wnieść niniejszą skargę. Argumentacja stron 10 Komisja twierdzi, iż w wyroku z dnia 14 stycznia 1997 r. w sprawach połączonych od C 192/95 do C 218/ Comateb i in., Rec. s. I 165, pkt 25, Trybunał przypomniał, że w dziedzinie podatków pośrednich niedopuszczalne jest domniemanie, iż podatnik przeniósł koszt podatku na następne ogniwa łańcucha sprzedaży, wymagające od niego przeprowadzenia negatywnego przeciwdowodu, jeśli chce uzyskać zwrot tego rodzaju podatku. 11 Komisja uważa, że orzecznictwo Corte suprema di cassazione (Włochy) prowadzi do ustanowienia takiego domniemania ze szkodą dla podatnika, który żąda zwrotu podatków niezgodnych z prawem wspólnotowym, o których mowa w art. 29 ust. 2 ustawy nr 428/1990. Uzasadnienie orzeczeń wydanych w takich sprawach przez wyżej wymieniony sąd bywało różne, ale zasadniczo opierało się na ocenie, iż spółki handlowe, wyłączywszy sytuacje wyjątkowe, przenoszą podatki pośrednie na swoich klientów. Najbardziej rozbudowane rozumowanie, jakie zastosował Corte suprema di cassazione, aby dojść do takiego wniosku, w szczególności w wyroku nr 2844 z dnia 28 marca 1996 r., opierało się na następujących wywodach:
domniemania lub w inny sposób sprawia, że korzystanie z prawa do uzyskania zwrotu tych podatków staje się praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, w takich zaś przypadkach należałoby stwierdzić uchybienie ze strony Republiki Włoskiej. 28 Zarzut przedstawiony przez Komisję, w celu uzasadnienia wniesionej przez nią skargi, ma trzy aspekty. Po pierwsze, wiele sądów włoskich, zwłaszcza Corte suprema di cassazione, w sposób utrwalony uznaje przeniesienie na osoby trzecie kosztu podatków za wykazane na podstawie samego tylko faktu, że wnioskodawca jest przedsiębiorstwem handlowym, dodając czasem uzasadnienie, że przedsiębiorstwo nie upadło i że podatek był pobierany przez lata na terytorium całego kraju bez sprzeciwów. Po drugie, organ administracji regularnie żąda przedłożenia dokumentacji księgowej wnioskodawcy. Sądy orzekające w razie wniesienia zażalenia przez wnioskodawcę uwzględniają żądanie organu, przyjmując uzasadnienie podobnego rodzaju jak powołane powyżej, a nieprzedstawienie wymaganych dokumentów interpretują na niekorzyść wnioskodawcy, nawet wówczas, gdy upłynął ustawowy okres ich przechowywania. Po trzecie, organ uważa, że niezaksięgowanie omawianych podatków - w roku ich wpłacenia w charakterze zaliczek dla skarbu państwa na poczet nienależnego podatku - jako należności w aktywach bilansu przedsiębiorstwa, które żąda zwrotu, dowodzi, iż koszt przedmiotowych podatków został przeniesiony na osoby trzecie. 29 Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego co do zasady może być stwierdzone na podstawie art. 226 WE bez względu na to, który organ tego państwa doprowadził, poprzez swe działanie lub brak działania, do uchybienia, nawet jeśli chodzi o niezależne organy konstytucyjne (wyrok z dnia 5 maja 1970 r. w sprawie 77/ Komisja przeciwko Belgii, Rec. s. 237, pkt 15). 30 Zakres krajowych przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych powinien być oceniany z uwzględnieniem wykładni tych przepisów dokonywanej przez sądy krajowe (zob. w szczególności wyrok z dnia 8 czerwca 1994 r. w sprawie C 382/92 Komisja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Rec. s. I 2435, pkt 36). 31 W rozpoznawanej sprawie sporny jest art. 29 ust. 2 ustawy nr 428/1990, który przewiduje, że opłaty i podatki pobrane na podstawie przepisów prawa krajowego, niezgodnych z prawem wspólnotowym, podlegają zwrotowi, chyba że związany z nimi koszt został przeniesiony na inne podmioty. Tego rodzaju przepis jest sam w sobie neutralny w stosunku do prawa wspólnotowego zarówno w zakresie ciężaru dowodu w przedmiocie przeniesienia kosztu podatku na inne osoby, jak i w zakresie dopuszczalnych w tym celu środków dowodowych. Jego zakres powinien być ustalony z uwzględnieniem wykładni tego przepisu dokonywanej przez sądy krajowe. 32 W tym względzie nie można brać pod uwagę orzeczeń sądowych, których tezy są odosobnione bądź stanowią zdecydowaną mniejszość na tle orzecznictwa będącego wyrazem innej oceny prawnej ani też wykładni odrzuconej przez sąd krajowy najwyższej instancji. Powyższego nie stosuje się do dokonanej przez sąd wykładni o istotnym znaczeniu, nieodrzuconej, a wręcz potwierdzonej przez sąd najwyższej instancji. 33 W przypadku gdy wykładnia sądowa przepisów prawa krajowego, jaką można wziąć pod uwagę, wykazuje rozbieżności, przy czym jedne rozstrzygnięcia skutkują stosowaniem tych przepisów zgodnie z prawem wspólnotowym, inne zaś prowadzą do ich stosowania niezgodnie z prawem wspólnotowym, należy stwierdzić, iż przepisy te są co najmniej niedostatecznie jasne, by zapewnić stosowanie zgodne z prawem wspólnotowym. 34 W niniejszej sprawie rząd włoski nie zaprzecza, iż pewna liczba wyroków Corte suprema di cassazione na podstawie rozumowania dedukcyjnego prowadzi do wniosku, że - w braku przeciwdowodu - przedsiębiorstwa handlowe, znajdujące się w normalnej sytuacji, przenoszą na następne ogniwa łańcucha sprzedaży koszty podatku pośredniego, zwłaszcza gdy jest on pobierany na całym obszarze kraju przez dłuższy okres, bez sprzeciwu ze strony przedsiębiorstwa. Rząd włoski ogranicza się w istocie do stwierdzenia, że dla wielu sądów orzekających co do istoty sprawy takie rozumowanie nie jest wystarczające, aby uznać przeniesienie kosztów za wykazane oraz do przedstawienia przykładów podatników, którzy uzyskali zwrot podatków niezgodnych z prawem wspólnotowym, ponieważ organy administracji nie zdołały w tych przypadkach udowodnić sądowi rozpoznającemu sprawę, że podatnicy ci przenieśli koszty omawianych podatków. 35 Rozumowanie zastosowane w powołanych wyrokach Corte suprema di cassazione samo opiera się na przesłance, która jest jedynie domniemaniem, a mianowicie, że koszty podatków pośrednich są co do zasady przenoszone na następne ogniwa łańcucha sprzedaży przez podmioty gospodarcze, kiedy mają oni taką możliwość. Inne elementy brane w niektórych przypadkach pod uwagę, a mianowicie handlowy charakter działalności podatnika, fakt, iż jego sytuacja finansowa nie uległa znacznemu pogorszeniu, a także pobieranie przedmiotowego podatku na całym obszarze kraju przez dłuższy okres, bez sprzeciwu ze strony przedsiębiorstw, dają bowiem jedynie wówczas podstawę do wniosku, iż przedsiębiorstwo wykonujące działalność w takiej sytuacji rzeczywiście dokonało przeniesienia kosztów omawianego podatku, gdy oprzemy się na przesłance, iż każdy podmiot gospodarczy postępuje w ten sposób, o ile nie wystąpią szczególne okoliczności, takie jak brak któregoś z wyżej wymienionych elementów. Tymczasem, jak już wcześniej orzekał Trybunał (zob. ww. wyrok w sprawie San Giorgio, pkt 14, 15; wyrok z dnia 25 lutego 1988 r. w sprawach połączonych 331/85, 376/85 i 378/85 Bianco i Girard, Rec. s. I 1099, pkt 17; ww. wyroki: w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 7; w sprawach połączonych Comateb i in., pkt 25), ze względów ekonomicznych przypomnianych przez rzecznika generalnego w pkt 73-80 jego opinii, tego rodzaju przesłanka nie sprawdza się w pewnych okolicznościach i
stanowi zwykłe domniemanie, które nie może być uwzględnione w kontekście rozpoznawania wniosków o zwrot podatków pośrednich, sprzecznych z prawem wspólnotowym. 36 Jeśli chodzi o wymóg okazania dokumentów księgowych przedsiębiorstwa, które żąda zwrotu podatków niezgodnych z prawem wspólnotowym, postawiony jako warunek wstępny, od którego uzależniony jest zwrot, należy wziąć pod uwagę następujące ustalenia: 37 Taki wymóg dotyczący lat, za które żądany jest zwrot, sformułowany w okresie, w którym przedmiotowa dokumentacja księgowa obowiązkowo musi być przechowywana, sam w sobie nie może być uważany za odwrócenie na niekorzyść podatników ciężaru dowodu nieprzeniesienia kosztu podatków na osoby trzecie. Te dokumenty dostarczają bowiem neutralnych danych faktycznych, na podstawie których organ administracji może między innymi próbować wykazać, że koszty podatków zostały przeniesione na inne podmioty (zob. podobnie wyrok z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C 147/01 Weber's Wine World i in., dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 115). W tych warunkach, jeśli nie zachodzą nadzwyczajne okoliczności, na które może się powoływać wnioskodawca, nieprzedstawienie dokumentów księgowych w sytuacji, kiedy są wymagane przez organ, może być uważane przez administrację lub przez sąd za okoliczność, którą należy wziąć pod uwagę przy wykazywaniu, że koszty podatków zostały przeniesione na osoby trzecie. Jednakże okoliczność ta sama w sobie nie może wystarczać do domniemania, że koszty omawianych podatków zostały przerzucone na osoby trzecie ani tym bardziej do nałożenia na wnioskodawcę obowiązku obalenia takiego domniemania przez dostarczenie przeciwdowodu (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Weber's Wine World i in., pkt 116). 38 W każdym razie w sytuacji, gdy organ administracji żąda okazania tych dokumentów po upływie ustawowego okresu ich przechowywania i gdy podatnik nie spełni wymogu ich dostarczenia, fakt wyciągnięcia stąd wniosku, że podatnik przeniósł koszty przedmiotowych podatków na osoby trzecie lub wyciągnięcie takiego wniosku z zastrzeżeniem dostarczenia przez podatnika przeciwdowodu, sprowadza się do ustanowienia na niekorzyść podatnika domniemania, którego skutkiem jest nadmierne utrudnienie korzystania z prawa do uzyskania zwrotu podatków niezgodnych z prawem wspólnotowym. 39 Jeśli chodzi o okoliczność, że organ uważa przeniesienie kosztów podatku na osoby trzecie za wykazane, jeżeli kwota tego podatku nie została ujęta - w roku wpłacenia go w charakterze zaliczki dla skarbu państwa na poczet nienależnego podatku - jako należność w aktywach bilansu przedsiębiorstwa, które żąda zwrotu, należy stwierdzić, co następuje: 40 Powyższe rozumowanie prowadzi do ustanowienia nieuzasadnionego domniemania na niekorzyść wnioskodawcy. W istocie bowiem, biorąc pod uwagę warunki składania wniosków o zwrot podatku, ujęcie go w aktywach bilansu za rok, w którym został zapłacony, wskazywałoby, iż podatnik od razu uważał, że może się odwołać i to z dużą szansą na uwzględnienie żądania zwrotu, podczas gdy zgodnie z brzmieniem samego art. 29 ust. 1 ustawy nr 428/1990 służy mu termin kilku lat na złożenie wniosku. Ponadto podatnik, nawet jeśli po zapłaceniu podatku się odwoła, równie dobrze może oceniać swoje szanse na wygraną jako niewystarczająco pewne, by podejmować ryzyko wykazania odpowiadającej mu kwoty w aktywach bilansu. Biorąc pod uwagę trudności z uzyskaniem pozytywnego rozpatrzenia wniosku o zwrot w okolicznościach przedstawionych w niniejszej sprawie, taki zapis mógłby okazać się sprzeczny z zasadami prawidłowego księgowania. Co więcej, uznanie przeniesienia kosztu podatku na osoby trzecie za udowodnione na takiej podstawie, że kwota podatku nie została ujęta w aktywach jako należność, już opiera się na domniemaniu, że podatki pośrednie są zazwyczaj przenoszone na kolejne ogniwa w łańcuchu sprzedaży, domniemanie to zaś zostało uznane za sprzeczne z prawem wspólnotowym w ramach badania pierwszego aspektu zarzutu podniesionego przez Komisję. 41 W świetle powyższych wywodów należy stwierdzić, że poprzez zaniechanie zmiany art. 29 ust. 2 ustawy nr 428/1990, który jest interpretowany i stosowany przez administrację oraz znaczną część sądów, w tym przez Corte suprema di cassazione w taki sposób, że korzystanie z prawa do uzyskania zwrotu podatków pobranych z naruszeniem przepisów wspólnotowych staje się dla podatnika nadmiernie utrudnione, Republika Włoska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy traktatu WE. W przedmiocie kosztów 42 Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. W niniejszej sprawie Republika Włoska przegrała sprawę, a Komisja wniosła o obciążenie jej kosztami. Należy zatem obciążyć to państwo członkowskie kosztami postępowania. Z powyższych względów TRYBUNAŁ orzeka, co następuje:
