Pobierz 14.Samorząd terytorialny i więcej Publikacje w PDF z Samorząd terytorialny tylko na Docsity!
14. SAMORZ Ą D TERYTORIALNY
___________________________________________________________________________
- Samorząd terytorialny. Obowiązki osób pełniących funkcje publiczne. Pojęcie „dobra wspólnego” i służby publicznej.
- przedstawia strukturę samorządu terytorialnego,
- charakteryzuje zadania i kompetencje samorządu terytorialnego,
- przedstawia sposoby podejmowania decyzji przez samorząd gminny powiatowy i wojewódzki.
- charakteryzuje obowiązki osób pełniących funkcje publiczne,
- wyjaśnia pojęcie „dobra wspólnego”,
- wyjaśnia pojęcie „służby publicznej
Wyja ś nij poj ę cia: Samorz ą d terytorialny – organizacja mieszkańców jakiegoś obszaru, której państwo powierzyło wykonywanie różnego rodzaju zadań z zakresu administracji publicznej Gmina – wspólnota obywateli zamieszkujących pewne terytorium. Na terenie gminy mogą funkcjonować jednostki pomocnicze: sołectwa i dzielnice. Zakres ich działalności określają władze gminy. Powiat – wspólnota samorządowa oraz jednostka podziału terytorialnego obejmująca kilka gmin (powiat ziemski) lub teren miasta, które jest gminą na prawach powiatu (powiat grodzki). Województwo – jednostka samorządu oraz jednostka podziału terytorialnego kraju. W jego obrębie oprócz organów samorządowych działają również organy administracji państwowej (policja, straż pożarna, wojewodowie itp.) Decentralizacja władzy – przekazaniu organizacjom nie podporządkowanym rządowi funkcji publicznych pozostających dotąd wyłącznie w kompetencjach władz centralnych. Zasada pomocniczo ś ci – subsydiarno ś ci – zgodnie z nią nie należy jednostce większej (w tym przypadku państwu) powierzać zadań, które równie dobrze może wykonać jednostka mniejsza (sami obywatele, gmina, powiat, województwo). Państwo jest jedynie strażnikiem dobra wspólnego, który ma pomagać obywatelom i strukturom samorządowym w ich działaniu. Zadania własne – są to zadania, które gmina realizuje samodzielnie na własną odpowiedzialność i finansuje ze swojego budżetu. Zadania zlecone – zadania te przekazuje administracja rządowa na drodze ustawy lub za porozumieniem. Zaliczamy do nich : prowadzenie spraw meldunkowych, wydawanie dowodów osobistych, prowadzenie urzędu stanu cywilnego itp. Mienie komunalne – mienie miejskie , należące do gminy, którym gmina może samodzielnie rozporządzać Referendum gminne – jest formą bezpośredniego sprawowania władzy w gminie i może być przeprowadzane w każdej ważnej dla gminy sprawie. Głosowanie ogółu mieszkańców uprawnionych do glosowania, za lub przeciw zgłoszonemu projektowi. Referendum powiatowe – głosowanie mieszkańców powiatu. Referendum wojewódzkie – głosowanie mieszkańców województwa.
1. Struktura samorz ą du terytorialnego
Od 1999 r. w Polsce obowiązuje trójstopniowy podział pa ń stwa – podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina; gminy łączą się w powiaty, a powiaty w województwa. Przynależność do tych jednostek jest przymusowa. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną co oznacza, że mogą posiadać własność. Oprócz tego są samodzielne, a ich samodzielność jest chroniona przez państwo. Jednostki samorządu są niezależne od siebie - zakres działań województwa nie narusza samodzielności samorządu powiatowego czy gminnego. Rząd (premier i wojewodowie) sprawuje nadzór nad samorządem, który polega na kontrolowaniu czy samorządy działają zgodnie z prawem. Dlatego też mogą uchylić uchwałę samorządu (jeżeli jest niezgodna z obowiązującym prawem) lub wprowadzić zarząd komisaryczny.
Stopie ń samorz ą du Organy uchwałodawczo – kontrolne Organy wykonawcze
GMINA Rada gminy^ Wójt / Burmistrz / Prezydent
POWIAT Rada powiatu^ Zarząd powiatu
WOJEWÓDZTWO Sejmik wojewódzki^ Zarząd województwa
ORGANY UCHWAŁODAWCZO – KONTROLNE
GMINA – RADA GMINY
Wybory – rada gminy jest wybierana w wyborach bezpośrednich, powszechnych, równych i tajnych na kadencję 4 lat liczy od 15 do 45 członków w zależności od liczby mieszkańców gminy o w gminach do 20 tys. mieszkańców radni są wybierani w okręgach jednomandatowych – wybory mają charakter większościowy – wybiera się 1 – 5 radnych). o w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców radnych wybiera się w okręgach wielomandatowych – w każdym okręgu wybiera się od 5-8 radnych. Wybory mają charakter proporcjonalny. na czele rady gminy stoi przewodniczący, którego radni wybierają spośród siebie uprawnienia: uchwalanie budżetu gminy i lokalnych podatków, podejmowanie decyzji w sprawach majątkowych, kontrolowanie wójta, współpraca z innymi gminami Rada gminy może być odwołana przed upływem kadencji decyzją referendum jeżeli zgłosi taki wniosek 10% wyborców, w głosowaniu weźmie udział minimum 30% mieszkańców uprawnionych do głosowania, zwyczajną większością głosów. POWIAT – RADA POWIATU Powiaty oprócz jednostki samorządu terytorialnego jest również jednostką podziału terytorialnego. Powiaty są tworzone i znoszone przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. Wybory do rady powiatu są bezpośrednie, równe, tajne, powszechne i są również proporcjonalne. W powiatach grodzkich w podziale mandatów biorą udział te listy kandydatów, które przekroczyły 5% próg wyborczy. W każdym okręgu wyborczym wybiera się 3 – 10 radnych. radni powiatu są wybierani na kadencję 4 lat. W skład rady wchodzi od 15 do 29 radnych. Na czele rady powiatu stoi przewodniczący wybierany spośród jej członków miasta na prawach powiatu (tzw. powiaty grodzkie) są wyposażone zarówno w kompetencje gminy jak i powiatu. Powiatem grodzkim może zostać miasto liczące powyżej 100 tys. mieszkańców i miasto mniejsze, które kiedyś było miastem wojewódzkim. W powiacie grodzkim rada powiatu nosi nazwę rady miasta. do uprawnień rady powiatu należy : wybieranie i odwoływanie zarządu, uchwalane budżetu i podatków, decydowanie o sprawach majątkowych, uchwalane programów walki z bezrobociem oraz zapewnianie bezpieczeństwa mieszkańcom powiatu
WOJEWÓDZTWO – SEJMIK WOJEWÓDZKI Wybory do sejmiku wojewódzkiego s ą powszechne, równe, tajne, bezpośrednie i proporcjonalne. W każdym okręgu wybiera się od 5 – 15 radnych. W wyborach wybiera się od radnych (nie mniej niż 30) na 4-o letnią kadencję Na czele sejmiku stoi przewodniczący wybierany spośród radnych Do uprawnień sejmiku należy : uchwalanie budżetu i podatków, powoływanie i odwoływanie zarządu oraz marszałka, decydowanie o sprawach majątkowych
o zaopatrzenie w energię, o komunikacja zbiorowa o utrzymanie sieci szkół podstawowych i gimnazjów, żłobków, przedszkoli, o prowadzenie przychodni i poradni gminnych o prowadzenie placówek kulturalnych – biblioteki publicznej, domu kultury, ochrona zabytków o pomoc społeczna osobom potrzebującym o zapewnienie porządku publicznego – Straż Miejska, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne itp. o organizowanie robót publicznych o przygotowywanie planów zagospodarowania przestrzennego gminy, gospodarowanie terenami, dbanie o ochronę środowiska naturalnego o zaopatrywanie mieszkańców w wodę, gaz i prąd o usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych zadania zlecone – zadania te przekazuje administracja rządowa na drodze ustawy lub za porozumieniem. Zaliczamy do nich : prowadzenie spraw meldunkowych, wydawanie dowodów osobistych, prowadzenie urzędu stanu cywilnego, przeprowadzanie wyborów itp.
Zadania samorz ą du powiatowego: o budowa dróg powiatowych i opieka nad nimi o zapewnienia bezpieczeństwa w powiecie o ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa o utrzymanie i budowa bibliotek powiatowych, ośrodków kultury i muzeów o prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych oraz poradni psychologiczno – pedagogicznych o prowadzenie szpitali rejonowych o prowadzenie powiatowych urzędów pracy o wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych o nadzór budowlany na obszarze powiatu o utrzymywanie wysypisk śmieci o prowadzenie domów pomocy społecznej i centrów pomocy rodzinie o wydawanie praw jazdy, rejestracja pojazdów o ochrona praw konsumenta o współpraca z organizacjami pozarządowymi Zadania samorz ą du wojewódzkiego: o budowa i utrzymanie dróg wojewódzkich o utrzymanie bibliotek wojewódzkich oraz teatrów i muzeów o znaczeniu regionalnym o prowadzenie wyższych szkół zawodowych i ośrodków doskonalenia nauczycieli o prowadzenie szpitali specjalistycznych, promocja ochrony zdrowia o prowadzenie wojewódzkich urzędów pracy o tworzenie planów zagospodarowywania przestrzennego w województwie o usuwanie niebezpiecznych odpadów o pomoc społeczna w skali regionu o promocja województwa o modernizacja terenów wiejskich o przygotowywanie strategii rozwoju regionu
3. Sposoby podejmowania decyzji przez samorz ą d gminny powiatowy i wojewódzki
Mieszkańcy gminy, powiatu i województwa mogą podejmować decyzje za pośrednictwem organów samorządu konkretnego szczebla lub za pośrednictwem referendum ( gminnego, powiatowego, wojewódzkiego) rady gminy, powiatu, województwa obradują na sesjach. Decyzje zapadają tam w formie uchwały wi ę kszo ś ci ą głosów, w głosowaniu jawnym. Na sali powinna przebywać minimum
połowa radnych. Jeżeli podczas głosowania w sejmiku wojewódzkim liczba głosów na „tak” i na „nie” jest równa , rozstrzyga głos przewodniczącego samorządu wojewódzkiego. referendum lokalne – głosowanie mieszkańców gminy / powiatu / województwa w każdej ważnej dla nich sprawie. Jest to forma demokracji bezpośredniej. Aby decyzja podjęta przez referendum była ważna musi wziąć w nim udział 30% mieszkańców uprawnionych do głosowania. Decyzję o przeprowadzeniu referendum podejmują radni lub 10% mieszkańców gminy / powiatu / województwa.
4. Obowi ą zki osób pełni ą cych funkcje publiczne
Służbę publiczną pełnią wszyscy, którzy realizują zadania państwa lub umożliwiają wypełnianie konstytucyjnych praw obywatelskich. Pełnią ją przedstawiciele służby cywilnej (urzędnicy), dziennikarze, których zadaniem jest dostarczanie rzetelnych informacji, wyższe uczelnie, które kształcą wysoko wykwalifikowaną kadrę, czy nauczyciele, lekarze, sędziowie itp. Obowiązki osób pełniących funkcje publiczne: przestrzeganie Konstytucji i innych przepisów prawa ochrona interesów państwa oraz praw człowieka i obywatela rzetelne i bezstronne, sprawne i terminowe wykonywanie powierzonych zadań dochowywanie tajemnicy ustawowo chronionej rozwijanie wiedzy zawodowej godne zachowywanie się w służbie publicznej i poza nią
5. Dobro wspólne i dobro publiczne
Słu ż ba publiczna to usługi ś wiadczone w interesie publicznym. Istotą służby publicznej jest dobro wspólne - jedna z najważniejszych zasad społecznej nauki Kościoła katolickiego. Polega ono głównie na: poszanowaniu praw i obowiązków osoby ludzkiej tworzeniu przez ludzi różnego rodzaju dóbr wspólnych (np. prawa człowieka, dobrobyt materialny, harmonijny rozwój człowieka, dobrobyt materialny, harmonijny rozwój człowieka, powszechny ład moralny, suwerenne i bezpieczne państwo), które mają zapewnić człowiekowi osiągnięcie pełni człowieczeństwa.
„Dobra publiczne to dobra, które mog ą by ć konsumowane jednocze ś nie przez wielu konsumentów , bez uszczerbku dla ż adnego z nich. Przykładem dóbr publicznych mogą być np.: obrona narodowa, twórczość naukowa, program komputerowy. Specyficznym rodzajem dobra publicznego są dobra społeczne. Są to dobra publiczne, które mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych powodów (zwykle na skutek prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej) są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych (np.: w Polsce oświata, opieka zdrowotna). Pojęciem przeciwnym do dóbr publicznych są dobra prywatne. Dobrem prywatnym jest np. chleb, samochód, są to dobra, których konsumpcja dostępna jest tylko dla osób posiadających własne środki finansowe na ich zakup” .(www.wikipedia.pl)
6. Wyka ż mo ż liwo ś ci wpływania obywateli na decyzje podejmowane przez władze
samorz ą dowe
Podstawą samorządu terytorialnego jest przekazywanie lokalnym społecznościom prawa do decydowania o szerokim zakresie spraw publicznych, które samorząd potrafi załatwić efektywniej niż instytucje działające na wyższych szczeblach. Władza znajduje się blisko obywateli, co umożliwia wywieranie na nią bardzo bezpośredniego wpływu: obywatele wyłaniają władze lokalne w wyborach powszechnych mają bezpośredni wpływ na wybór wójta, burmistrza czy prezydenta
