2. WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA – NOTATKA, Egzaminy z Religia

Pobierz 2. WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA – NOTATKA i więcej Egzaminy w PDF z Religia tylko na Docsity!

2. WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA – NOTATKA

________________________________________________________________________________

1. Przyczyny wojny a) narastanie konfliktów międzynarodowych w Europie w XVI w. spowodowane:  rywalizacją mocarstw w Europie Środkowej na terenie: Prus, Inflant, Rzeczypospolitej (walka o dominację nad Morzem Bałtyckim), Węgier (walka między Habsburgami i Turcją o panowanie nad Węgrami)  rywalizacja miedzy krajami katolickimi i protestanckimi np. uniezależnienie się protestanckich Niderlandów od władzy katolickiej Hiszpanii  walka o hegemonię w Europie w XVI w. między dynastiami: Habsburgów (rządzili Niderlandami, Hiszpanią, Rzeszą Niemiecką) i francuskich Walezjuszy. Przykładem tej rywalizacji są długoletnie wojny o paostwa włoskie miedzy Habsburgami a Walezjuszami, zakooczone zwycięstwem Habsburgów.  wzrost znaczenia Szwecji – Szwecja była nowym mocarstwem (protestanckim) w rejonie Morza Bałtyckiego b) wzrost napięcia w Rzeszy Niemieckiej  kontrreformacja, w drugiej połowie XVI w. miała na celu nawrócid jak najwięcej protestantów. W Niemczech pojawił się strach przed rekatolizacją – protestanci obawiali się przymusowego nawracania na katolicyzm  książęta protestanccy obawiali się, zniesienia postanowieo pokoju w Augsburgu z 1555 r. („czyj kraj tego religia”), który zapewniał pokój religijny w Niemczech i był przyczyną podziału krajów niemieckich na katolickie i protestanckie. Obawiano się również, że książęta będą musieli zwrócid Kościołowi majątki, które sekularyzowano (zeświecczono i upaostwowiono).  książęta, zarówno katoliccy jak i protestanccy, obawiali się wzmocnienia władzy centralnej – cesarskiej. Trzeba pamiętad, że Rzesza Niemiecka podzielona na ponad 100 paostw, wchodziła w skład Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, na czele którego stał cesarz. Jego znaczenie od XIV w. znaczenie osłabło w Niemczech; stał się on praktycznie władcą tytularnym. Od kiedy władza cesarska spoczęła w rękach Habsburgów, rozwijali oni głównie swoje ziemie dziedziczne – tak powstało Cesarstwo Habsburgów (późniejsze Cesarstwo Austriackie).  na początku XVII w. powstały dwa obozy:  1608 r. – protestancki tzw. Unia Protestancka (Francja, która chciała rozerwad sojusz paostw habsburskich; Szwecja, Niderlandy i Dania)  1609 r. – obóz katolicki tzw. Liga Katolicka (Habsburgowie, Hiszpania) c) kraje Europy Zachodniej przyjęły wybraną orientację – protestancką lub katolicką. Europa została podzielona, co pozwoliło na późniejsze umiędzynarodowienie konfliktu, który początkowo wybuchł na obszarze Cesarstwa Habsburgów. d) bezpośrednią przyczyną wojny był konflikt między protestanckimi Czechami (Czesi od XIV w. wyznawali husytyzm), a Habsburgami .. Królestwo Czech wchodziło w skład Cesarstwa Habsburgów. Był to jednak kraj o dużej ilości protestantów. Na początku XVII w. cesarz zagwarantował protestantom czeskim wolnośd wyznania (list majestatyczny). Ponieważ gwarancje te zostały złamane doszło do defenestracji praskiej (1618) – wyrzucenia przez okno zamku na Hradczanach, namiestników cesarza Macieja I. Wydarzenie to zapoczątkowało wojnę antyhabsburską w Czechach – pierwszy etap wojny trzydziestoletniej.

2. Przebieg wojny trzydziestoletniej 1618 – 1648 a) wojna w Czechach 1618 – 1620  przyczyny:  złamanie przez stronnictwo katolickie (tzw. partia hiszpaoska) zobowiązao wobec protestantów, zawartych w tzw. Liście Majestatycznym cesarza Rudolfa II z 1609 r. Gwarantował w nim protestantom wolnośd wyznania i swobodny rozwój narodowej religii czeskiej. Chęd zlikwidowania zborów protestanckich w dwóch miastach była pogwałceniem Listu Majestatycznego.  tzw. defenestracja praska – 23.05.1618 r. Czesi wyrzucili przez okno zamku na Hradczanach namiestników cesarskich – Wilhelma Slavata i Jarosława Martinica.  przebieg powstania czeskiego:  Anglia i Palatynat Reoski udzieliły Czechom poparcia dyplomatycznego, natomiast Siedmiogród i księstwa śląskie poparły powstanie czeskie i udzieliły Czechom pomocy militarnej  1619 r. – śmierd cesarza Macieja Habsburga. Nowym cesarzem został Ferdynand II. Czesi nie uznali nowego cesarza i ogłosili jego detronizację. Oferowali tron palatynowi reoskiemu Fryderykowi V.  1619 r. – hospodar Siedmiogrodu Gabor Bethlen obległ Wiedeo. Oblężenie zostało przerwane dzięki oddziałowi Lisowczyków wysłanych przez Zygmunta III Wazę.  3.07.1620 r. został zawarty układ między Unią, a Ligą zgodnie z którym Liga zobowiązała się nie atakowad Palatynatu Reoskiego, a Unia zobowiązała się nie pomagad Czechom.  1620 r. do Czech wkroczyła armia bawarsko – cesarska.  8.11.1620 r. klęska powstaoców czeskich w bitwie pod Białą Górą kooczy powstanie czeskie  skutki:  śmierd najwybitniejszych przywódców i działaczy opozycji,  konfiskata majątku powstaoców i protestantów, które zostały przekazane w ręce szlachty austriackiej i Kościoła katolickiego,  zniesienie Królestwa Czeskiego, które od tego momentu stało się prowincją Cesarstwa Habsburgów, straciło prawo do wyboru własnych władców i samorządów terytorialnych,  emigracja czeskich protestantów,  zmniejszenie liczebności ludności Czech i jej germanizacja,  zajęcie Palatynatu Reoskiego przez wojska cesarskie. b) duoski okres wojny 1622 – 1629 – w okresie tym sukcesy odnosił obóz katolicki  1624 r. – Anglia, Francja, Niderlandy zawarły układ antycesarski, do którego przystąpiły Siedmiogród, Palatynat Reoski i Dolna Saksonia.  1625 r. – Dania stanęła na czele Unii Protestanckiej. Jej królem był Chrystian IV. Był to okres niekorzystny dla obozu protestanckiego. Armie Ligi Katolickiej, dowodzone przez Wallensteina i Tillego pokonały armie Palatynatu i Danii:  1626 r. – armie Ligi wkroczyły do Dolnej Saksonii,  1627 r. – armie Ligi zajęły Holsztyn i Jutlandię  1629 r. – pokój w Lubece między Danią a Cesarstwem – Dania odzyska swe posiadłości w zamian za nie ingerowanie w wewnętrzne sprawy Rzeszy Niemieckiej. Na skutek tego układu Dania wycofała się z wojny. c) szwedzki okres wojny 1630 – 1635

Włoszech. Pokój w Osnabruck:  Szwecja, Brandenburgia

 sprawy wewnętrzne cesarstwa i Rzeszy

 Podział Pomorza: Szwecja uzyskała Pomorze Zachodnie ze Szczecinem oraz Wyspy Uznam Wolin i Rugię.  Szwedzi otrzymali również biskupstwa (sekularyzowane) w Bremie i Verden oraz port w Wismarze (rekompensata za Pomorze Wschodnie z Kołobrzegiem).  Elektorowi brandenburskiemu przypadł Pomorze Wschodnie z Kołobrzegiem oraz biskupstwa w Minden i Halberstadt oraz arcybiskupstwo w Magdeburgu oraz biskupstwo w Kamieniu (rekompensata za Pomorze Zachodnie).

 Książęta uzyskali niemal pełną suwerennośd – posiadali prawo zawierania sojuszy i traktatów bez zgody cesarza.  Wszystkie zmiany stanu posiadania, które nastąpiły na skutek reformacji (do 1624 r.) będą utrzymane w mocy.  Odstąpiono od zasady „czyj kraj tego religia”. Wprowadzono wolnośd wyznania kalwioskiego, luteraoskiego bądź katolickiego pod warunkiem wypełniania obowiązków wobec władcy.  Cesarz ogłosił amnestię i przywrócił posiadłości tym, którzy je utracili wskutek wojny. Pokój w Hadze miedzy Hiszpanią a Holandią 30.01. 1648 – został ratyfikowany w Munster

 król Hiszpanii formalnie uznał niepodległośd Zjednoczonych Prowincji Niderlandów.  Zjednoczone Prowincje uzyskały nowe terytoria zdobyte podczas wojny: Brabant, Flandrię, Limburgię.  Ujście Skaldy pozostało zamknięte dla żeglugi – skazanie Antwerpii na upadek.  Uznano niezależnośd Konfederacji Szwajcarskiej

b) inne następstwa i znaczenie wojny  Liczne kraje Europy Zachodniej i Środkowej legły w gruzach, doszło do wyludnienia wsi i miast, co doprowadziło do poważnego kryzysu gospodarczego (upadek handlu, rzemiosła i rolnictwa)  Wojna trzydziestoletnia zakooczyła dominację Hiszpanii i dynastii Habsburgów w Europie – rozpoczął się wzrost znaczenia Francji i Szwecji, które stały się mocarstwami  Usankcjonowano rozbicie Rzeszy – od tej pory mówimy o Cesarstwie Habsburgów (Austria, Styria, Kraina, Czechy, Słowacja, Węgry, Tyrol) jako o samodzielnym paostwie. Idea Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego przestaje istnied.  Nastąpił upadek kultury i oświaty, zwłaszcza czeskiej, wskutek wymordowania szlachty czeskiej w bitwie pod Białą Górą (1620).