1
STALIZNIZM W POLSCE 1948 – 1956
Stalinizm określenie typu scentralizowanej dyktatury wprowadzonej przez Józefa Stalina
w ZSRR, która stanowiła połączenie marksizmu, leninizmu, kultu jednostki Stalina. Okres
rządów Stalina (1924 – 1953). W Polsce okres stalinowski to lata 1948 – 1956, kiedy to
wprowadzono we państwie polskim system rządów wzorowany na systemie radzieckim.
Okres ten zamykają wydarzenia 1956 r.
Cechy stalinizmu:
wprowadzenie systemu hegemonicznego,
rozwój systemu bezpieczeństwa państwowego, który stał na straŜy ustroju
eliminacja przeciwników politycznych, podziemia niepodległościowego i tych,
którzy nie zgadzali się z przyjętą ideologią
ujednolicenie wszystkich organizacji społecznych i młodzieŜowych,
podporządkowanie ich jednej ideologii,
w sztuce i literaturze wprowadzenie socrealizmu (realizmu socjalistycznego),
walka z Kościołem katolickim,
wprowadzenie systemu gospodarczego wzorowanego na systemie radzieckim
całkowite uzaleŜnienie się od ZSRR ,
nie przestrzeganie praw i swobód obywatelskich
1. Ustanowienie stalinizmu w Polsce
a) wprowadzenie nowego ustawodawstwa
- 19.02 1947 r. uchwalona została Mała Konstytucja, ustawa o ustroju i zakresie
działania najwyŜszych organów państwa:
wprowadzono nowy organ władzy – Radę Państwa – przejęła funkcje Prezydium
KRN, łączyła uprawnienia władzy ustawodawczej i wykonawczej; Rada kierował
prezydent
rozszerzała uprawnienia władzy wykonawczej – prezydenta i rządu.
- 22.02,1947 r. – ustawa „o postrzeganiu i rozwijaniu praw i swobód demokratycznych” –
prawa nie mogą być naduŜywane na szkodę państwa ludowego;
- znaczenie nowego ustawodawstwa – ograniczenie uprawnień sejmu, wprowadzenie
obcych polskiej tradycji instytucji (wzorowanych na ZSRR), łamanie konstytucji z
1921 r.
- rząd uzyskał uprawnienia ustawodawcze – mógł wydawać dekrety z mocą ustawy z
pominięciem Sejmu.
b) wprowadzenie systemu hegemonicznego — eliminacja opozycyjnych partii
politycznych, ujednolicenie ruchu robotniczego i podporządkowanie mu innych partii.
- zjednoczenie ruchu robotniczego: 15 – 21.12.1948 r. – zjazd zjednoczeniowy PPR i
PPS. Z połączenia Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)
powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Z partii usunięto
wszystkich opozycjonistów. W PZPR przewaŜali działacze PPR. Było to szczególnie
widoczne we władzach. W Biurze Politycznym stosunek PPR do PPS wynosił 3:1, a w
terenowych organizacjach partyjnych 2:1. Przewodniczącym PZPR został Bolesław
Bierut. Skład Biura Politycznego: Jakub Berman, Franciszek Joźwiak, Hilary Minc,
Stanisław Radkiewicz, Marian Spychalski, Roman Zambrowski, Aleksander Zawadzki. Z
byłej PPS do Biura Politycznego weszli: Józef Cyrankiewicz, Adam Rapacki i Henryk
Świątkowski.
- zjednoczenie ruchu ludowego: 27.11.1949 r. – Kongres Jedności Ruchu Ludowego
powołał Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL) . prezesem Rady Naczelnej został
Józef Niećko, prezesem Komitetu Wykonawczego – Władysław Kowalski. Było to
moŜliwe po rozłamie PSL we wrześniu 1949 gdy wyodrębniła się PSL – Lewica i po
opuszczeniu kraju przez Stanisława Mikołajczyka obawiającego się aresztowania.
Lewicowi działacze z Józefem Niećką przejęli kontrolę nad kierownictwem partii. Doszło
do połączenia PSL, PSL – Lewicy i SL. Nowa partia – ZSL - uznało hegemoniczną rolę
