4. Wiosna Ludów na ziemiach polskich
__________________________________________________________________________________
1. Powstanie krakowskie 21/22.02. – 04.03.1846 r.
a) przyczyny – powstanie zostało przygotowane przez emisariuszy TDP. Pierwotnie miało wybuchnąć
we wszystkich trzech zaborach. Ze względu na rozbicie siatek konspiratorów i na wybuch rabacji
galicyjskiej wybuchło jedynie w Krakowie.
b) 22.02.1846 r. utworzono Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej. Na czele rządu stanął Jan
Tyssowski.
c) Rząd Narodowy ogłosił Manifest do Narodu, w którym:
proklamowano utworzenie Rzeczypospolitej,
ogłoszono zniesienie przywilejów stanowych i różnic społecznych,
zlikwidowano pańszczyznę i czynsze,
ogłoszono oddanie chłopom ziemi na własność – uwłaszczenie,
obiecywano bezrolnym chłopom ziemię na własność w zamian za udział w powstaniu.
d) 24.02. Jan Tyssowski ogłosił się dyktatorem, a jego sekretarzem został Edward Dembowski
(„czerwony kasztelanic”), który chciał pozyskać chłopów dla powstania.
27.02. – Edward Dembowski stanął na czele procesji, która miała przekonać chłopów za pomocą
symboli religijnych. Procesja została ostrzelana przez Austriaków. Edward Dembowski zginął.
Jan Tyssowski oddał Kraków Austriakom 4.03.1846 r. i przekroczył granicę pruską. Był to koniec
powstania.
e) skutki powstania – 16.11.1846 r. zlikwidowano Wolne Miasto Kraków i wcielono do monarchii
Habsburgów. Język niemiecki wprowadzono do szkół i urzędów.
2. Rabacja galicyjska – 1846 r.
18.02.1846 r. wybuchło powstanie chłopskie zwane „rabacją galicyjską”, na czele której stanął
Jakub Szela. Objęło głównie tarnowskie i sądeckie. Chłopi zniszczyli około 500 dworów i
zamordowali ok. 1000 szlachty.
3. Wiosna Ludów w Wielkopolsce – 1848 r.
a) w marcu 1848 r. utworzono Komitet Narodowy w Poznaniu, który wysunął żądania nadania
autonomii
b) rewolucyjny rząd w Berlinie wyraził zgodę na nadanie autonomii Wielkiemu Księstwu
Poznańskiemu; miano utworzyć polską administrację i wojsko (wodzem miał zostać Ludwik
Mierosławski). Powstały polskie obozy wojskowe w Wielkopolsce.
c) w kwietniu 1848 r. władze pruskie zażądały zmniejszenia liczebności polskich wojsk, a po
opanowaniu sytuacji w Berlinie całkowitej ich likwidacji
d) wybuch powstania wielkopolskiego (kwiecień – maj 1848 r.). Dowódcą oddziałów polskich -
Ludwik Mierosławski. Wojska polskie odniosły zwycięstwa pod Miłosławiem i Sokołowem. Mimo
to musiały skapitulować ze względu na przeważającą liczebność armii pruskiej.
4. Wiosna Ludów w Galicji – 1848 r.
a) w Krakowie i Lwowie powstały polskie rady narodowe, które tworzyły polską administrację i
gwardię narodową. Polacy chcieli polonizacji szkół i urzędów oraz zniesienia pańszczyzny.
b) gubernator Galicji Franz von Stadion ogłosił akt uwłaszczeniowy – chłopi otrzymali dzierżawioną
dotąd ziemię na własność; szlachta miała otrzymać odszkodowanie za ziemię ze skarbu państwa
c) Austriacy rozbroili polskie oddziały. Do krótkotrwałych walk doszło jedynie w Krakowie i Lwowie.
d) w kwietniu władze austriackie zdobyły Kraków i zlikwidowały ostatnie zalążki autonomii, a w
listopadzie opanowały Lwów.
