Pobierz 5.6 Odpowiedzialność za działania nieetyczne i więcej Streszczenia w PDF z Etyka tylko na Docsity!
Odpowiedzialność za działania nieetyczne^65
5.6 Odpowiedzialność za działania nieetyczne
Nieetyczne wywieranie wpływu, które prowadzi do złamania prawa, może mieć poważne konsekwencje – łącznie z karami grzywny i pozbawienia wolności. Kary przewidziane są nie tylko dla osoby, która pod wpływem manipulacji działa niezgodnie z prawem, ale również dla manipulatora. Nakłanianie kogoś, by złamał prawo, jest manipulacją. Prawnie określane jest termina- mi podżegania, sprawstwa lub pomocnictwa. Na podstawie art. 18 Kodeksu karnego dla podżegacza przewidziana jest kara pozbawienia wolności i może on ją ponieść bez względu na to, czy ofiara manipulacji dokona przestępstwa, czy nie.
Rysunek 13. Manipulacja w Kodeksie karnym
Z manipulacją związane są dwa zjawiska społeczne, które w ostatnich latach nagło- śniono w mediach. Są to mobbing i stalking. Pojęcia zdefiniowane zostały w kategoriach sprawca–ofiara.
Mobbing
Mobbing jest jednym ze zjawisk społecznych opartym na nieetycznym wywieraniu wpływu, na manipulacji. Celem mobbingu jest wyeliminowanie ofiary z określonego środowiska społecznego, zmniejszenie jej statusu społecznego, zniszczenie dobrej opinii, zmuszenie do zmiany pozycji czy zajmowanego stanowiska.
! Mobbing –^ powtarzalne, nieprowokowane zachowania jednej lub wielu osób wobec innej,
takie jak zastraszanie, wyśmiewanie, publiczna krytyka, obraźliwe gesty, zniesławienie, sarkazm, przemoc fizyczna i psychiczna, co w konsekwencji powoduje upokorzenie ofiary. Mobbing kojarzony jest głównie z sytuacją zawodową. Dlatego definiowany jest przez Kodeks pracy (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy): Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane prze- ciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Art. 18. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wyko- naniem czynu przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. § 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu za- bronionego, nakłania ją do tego. § 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególno- ści dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.
Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny
66 Rozdział 5. Etyka i odpowiedzialność w komunikacji
Mobbing został wprowadzony do Kodeksu pracy w 2004 roku. Pracownik, który podlega mobbingowi, może zerwać stosunek pracy bez wypowiedzenia i domagać się odszkodowania. Używanie gróźb, wulgaryzmów, agresywnej ekspresji czy przemocy fizycznej wiąże się z odpowiedzialnością za wyrządzenie krzywdy związanej z zastraszeniem, obniżeniem samooceny czy izolacją. Regulacja prawna dotycząca mobbingu niezbędna jest w innych przepisach niż Kodeks pracy z uwagi na fakt, że zjawisko dotyczy nie tylko zakładów pracy, ale także organizacji pozabiznesowych i szkół. Odpowiedzialność karna ciąży nie tylko na osobie bezpośrednio stosującej mobbing, ale także na manipulatorze, który inicjuje zachowania mobbingowe w grupie oraz – uwaga – również na osobie, która korzysta z okazji.
Rysunek 14. Manipulacja w Kodeksie cywilnym
W odniesieniu do grup rówieśniczych w szkołach zjawisko „tyranizowania” nosi nazwę „bullying” (ang. bully – „tyran”).
! Bullying – znęcanie się grupy nad jednym uczniem w środowisku rówieśniczym, najczęściej
w szkole. Zwykle osoba o silniejszej pozycji w grupie znęca się nad osobą o mało znaczącej pozycji. Bywa także tak, że ofiarą jest uczeń, który dobrze się uczy, a osobą stosującą przemoc uczeń zagrożony. Zjawisko składa się z pozornie drobnych wydarzeń jak organizowanie klasowych wyjść w tajemnicy przed ofiarą, pomijanie go w losach mikołajkowych, delegowanie do trud- nych zadań, zmowa nieudostępniania informacji szkolnych podczas choroby, rozpuszczanie plotek itp. Ofiara cierpi psychicznie, czuje się nielubiana, gorsza, przeżywa stres. Fizycznymi objawami stresu spowodowanego poczuciem zagrożenia często są zawroty głowy, wymioty, biegunka, stany podgorączkowe. Długotrwały stres ofiary może skończyć się obniżeniem wydajności w pracy, słabymi wynikami w nauce czy poważną utratą zdrowia. W Norwegii został utworzony specjalny program przez Dana Olweusa, który polega na tworzeniu zasad panujących w szkole na podstawie przepisów prawa. Zasady podpisują uczniowie i rodzice, a uczniowie nieprzestrzegający zasad są poddani karom i obserwacji. Przykład Trzy koleżanki zazdroszczą Milenie, że jest piękną dziewczyną, dobrze się uczy i podoba się kolegom z klasy. Od kilku tygodni nie odzywają się do niej. Nawet gdy klasa jest w komplecie, zachowują się tak, jakby jej nie było. Niby przez przypadek nie zauważają jej w szatni i przekazują informację ochronie, że można zamknąć szatnię, bo wszyscy wyszli, przez co Milena spóźnia się na lekcje. Głośno i nie- prawdziwie komentują przyczynę spóźnienia jako skutek zbyt długiego układania fryzury. Podczas przerw stają do niej tyłem, odgradzając ją od grupy rozmawiających osób. Milena nie protestuje, nie mówi nikomu, że czuje się poniżana, jednak często chodzi do gabinetu pielęgniarki z powodu bólu brzucha i zawrotów głowy. Jest wzorową uczennicą, systematyczną, a jednak w dzienniku odnoto- wane są częste spóźnienia.
Art. 422. Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomoc- ny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody.
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
68 Rozdział 5. Etyka i odpowiedzialność w komunikacji
Stalking polega m.in. na:
- nagrywaniu z ukrycia filmów kompromitujących ofiarę;
- publicznej krytyce;
- komentarzach niby nie do konkretnej osoby, ale wypowiedzianych tak, że wszyscy wiedzą, o kogo chodzi;
- podrzucaniu wulgarnych liścików;
- wysyłaniu natrętnych SMS-ów;
- podszywaniu się pod ofiarę na portalach społecznościowych, forach dyskusyjnych i w in- nych miejscach w sieci;
- publikowaniu niefortunnych zdjęć przedstawiających ofiarę;
- wysyłaniu anonimowych wiadomości od nieznanych kontaktów. Przykład W Polsce upubliczniony został przykład pewnej pani stomatolog – Andżeliki. Andżelika była prze- śladowana przez Sebastiana – pacjenta, który się w niej zakochał. Uprzykrzał jej życie, narzucał się, przeszkadzał wizytami w pracy, robił zdjęcia podczas przyjmowania pacjentów, psuł jej opinię, zaczepiał na ulicy. W 2007 r. prawnik Andżeliki złożył wniosek o ściganie i ukaranie stalkera. Sąd orzekł o winie Sebastiana i skazał go na 3,5 roku pozbawienia wolności.
5.7 Pomoc ofiarom
Kiedy obserwujesz nieetyczne zjawiska wywierania wpływu lub ich doświadczasz, zareaguj niezależnie od ich definicji. Zgłoś ten fakt nauczycielowi, dyrektorowi szkoły, w pracy – prze- łożonemu, osobie z działu kadr, lub porozmawiaj z koleżanką czy kolegą, może wspólnymi siłami będzie łatwiej podjąć kroki, by zapobiec poważnym skutkom przemocy. Jak możesz zauważyć w opisach powyżej, przemoc to nie tylko bicie, szarpanie czy popychanie. Oprócz fizycznego działania przemocą jest nieetyczne wywieranie wpływu, werbalne znęcanie się nad kimś, zmuszanie do działania lub wypowiedzi wbrew woli danego człowieka. Każdy, kto potrzebuje pomocy w zakresie obrony przed przemocą (jakiejkolwiek, w tym przed mobbingiem, bullyingiem czy stalkingiem), może anonimowo skorzystać z porad, wskazówek i innej praktycznej pomocy Rzecznika Praw Dziecka. Szczegółowe informacje znajdziesz zawsze na stronie internetowej http://brpd.gov.pl. Ofiara mobbingu w sytuacji zawodowej może zwrócić się do któregoś z wymienionych poniżej stowarzyszeń antymobbingowych.
POMOC
L^ Bezpłatny telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka:^ 800-121-212^ – www.strefamlodych.pl
L Bezpłatne porady prawne i punkty konsultacyjne:
Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe – www.mobbing.most.org.pl Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe – www.osa-stow.republika.pl
L Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie NIEBIESKA LINIA: 801-120-
(adresy organizacji i instytucji pomocy w całej Polsce – www.niebieskalinia.pl)
POMOC
