1
WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA (1618 – 1648) – geneza i skutki
1. Przyczyny wojny
a) narastanie konfliktów międzynarodowych w Europie w XVI w. spowodowane:
rywalizacją mocarstw w Europie Środkowej na terenie: Prus, Inflant, Rzeczypospolitej (walka
o dominację nad Morzem Bałtyckim), Węgier (walka między Habsburgami i Turcją o
panowanie nad Węgrami)
rywalizacja miedzy krajami katolickimi i protestanckimi np. uniezależnienie się
protestanckich Niderlandów od władzy katolickiej Hiszpanii
walka o hegemonię w Europie w XVI w. między dynastiami: Habsburgów (rządzili
Niderlandami, Hiszpanią, Rzeszą Niemiecką) i francuskich Walezjuszy. Przykładem tej
rywalizacji są długoletnie wojny o państwa włoskie miedzy Habsburgami a Walezjuszami,
zakończone zwycięstwem Habsburgów.
wzrost znaczenia Szwecji – Szwecja była nowym mocarstwem (protestanckim) w rejonie
Morza Bałtyckiego
b) wzrost napięcia w Rzeszy Niemieckiej
kontrreformacja, w drugiej połowie XVI w. miała na celu nawrócić jak najwięcej
protestantów. W Niemczech pojawił się strach przed rekatolizacją – protestanci obawiali się
przymusowego nawracania na katolicyzm
książęta protestanccy obawiali się, zniesienia postanowień pokoju w Augsburgu z 1555 r.
(„czyj kraj tego religia”), który zapewniał pokój religijny w Niemczech i był przyczyną
podziału krajów niemieckich na katolickie i protestanckie. Obawiano się również, że książęta
będą musieli zwrócić Kościołowi majątki, które sekularyzowano (zeświecczono i
upaństwowiono).
książęta, zarówno katoliccy jak i protestanccy, obawiali się wzmocnienia władzy centralnej –
cesarskiej. Trzeba pamiętać, że Rzesza Niemiecka podzielona na ponad 100 państw,
wchodziła w skład Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, na czele którego stał cesarz.
Jego znaczenie od XIV w. znaczenie osłabło w Niemczech; stał się on praktycznie władcą
tytularnym. Od kiedy władza cesarska spoczęła w rękach Habsburgów, rozwijali oni głównie
swoje ziemie dziedziczne – tak powstało Cesarstwo Habsburgów (późniejsze Cesarstwo
Austriackie).
na początku XVII w. powstały dwa obozy: protestancki tzw. Unia Protestancka (Francja, która
chciała rozerwać sojusz państw habsburskich; Szwecja, Niderlandy i Dania) oraz obóz
katolicki tzw. Liga Katolicka (Habsburgowie, Hiszpania)
c) kraje Europy Zachodniej przyjęły wybraną orientację –
protestancką lub katolicką.
Europa została podzielona, co pozwoliło na późniejsze umiędzynarodowienie konfliktu, który
początkowo wybuchł na obszarze Cesarstwa Habsburgów.
d) bezpośrednią przyczyną wojny był konflikt między protestanckimi Czechami (Czesi
od XIV w. wyznawali husytyzm), a Habsburgami..
Królestwo Czech wchodziło w
skład Cesarstwa Habsburgów. Był to jednak kraj o dużej ilości protestantów. Na początku
XVII w. cesarz zagwarantował protestantom czeskim wolność wyznania (list majestatyczny).
Ponieważ gwarancje te zostały złamane doszło do defenestracji praskiej (1618) – wyrzucenia
przez okno zamku na Hradczanach, namiestników cesarza Macieja I. Wydarzenie to
zapoczątkowało wojnę antyhabsburską w Czechach – pierwszy etap wojny trzydziestoletniej.
2. Wojna trwała 30 lat – od 1618 – 1630 r.
Wzięły w niej udział praktycznie wszystkie
państwa Europy Zachodniej i Środkowej. Po stronie pastw protestanckich walczyły: Anglia,
Francja, Szwecja, Dania, Niderlandy, Siedmiogród, część państw niemieckich. Po stronie
państw katolickich walczyły państwa rządzone przez Habsburgów. Wyróżniamy cztery etapy
wojny: (1) wojna czeska, (2) duński okres wojny, gdy na czele Unii Protestanckiej stanął król
Danii Chrystian; (3) okres szwedzki gdy na czele Unii Protestanckiej stanął Gustaw II Adolf;
(4) francuski okres wojny gdy na czele obozu protestanckiego stanął król Francji. Wojna była
bardzo krwawa. Po raz pierwszy w tak dużym stopniu ucierpiała ludność cywilna.
