2.9. Akredytacja i certyfikacja
Akredytacja - formalne uznanie przez instytucję nadzorującą
kompetencje organu wydającego orzeczenie o jakości wyrobów lub
usług; na ogół dotyczy laboratoriów badawczych oraz instytucji
wydających atesty lub certyfikaty.
Atestacja - postępowanie polegające na zbadaniu zgodności
wyrobu i (lub) procesu z wymaganiami jakościowymi oraz wydaniu
świadectwa (atestu) potwierdzającego odpowiednią jakość; atest ma
zwiększyć zaufanie do produktu (usługi) w obrocie towarowym,
bądź stanowi podstawę dopuszczenia obiektu technicznego (np.
statek) do eksploatacji przez instytucję ubezpieczeniową.
Certyfikacja - podobnie jak atestacja, polega na poświadczeniu, że
wyrób lub usługa są zgodne z wymaganiami jakościowymi
(szczególnie zalecanymi w normach ISO serii 9000) i zaspokajają
potrzeby użytkowników.
Istnieje przeświadczenie o wyższej randze certyfikatu niż
atestu, lecz decydujące znaczenie ma autorytet instytucji wydającej
świadectwo zgodności (atest lub certyfikat).
Dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej określają
podstawowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i
ochrony środowiska. Wymagania te są bezwzględnie obowiązujące,
a wyroby, które je spełniają są oznaczone stylizowanym symbolem
ČE .
Sytuacja w Polsce
jest w aspekcie wprowadzenia do praktyki gospodarczej zaleceń
norm ISO serii 9000 - szczególnie ważna. Ze zrozumiałych
względów dążymy do wejścia na rynki międzynarodowe, ale do
tego wymagane jest posiadanie przez nasze przedsiębiorstwa
certyfikatów, potwierdzających zgodność kształtowania jakości z
normami ISO serii 9000.
A przedsiębiorstw, które takie certyfikaty mają - jest jeszcze
bardzo mało! Dlatego też, wysiłki w tym kierunku - muszą być
zdecydowanie wzmożone!
Dla wyrobienia poglądu jak ta sytuacja wygląda za granicą -
przedstawiono kilka danych liczbowych wg [ 14 / 61 ]:
Na dzień 31 grudnia 1993 ilość firm certyfikowanych wynosiła
ogółem 45 000, przy czym w stosunku do roku 1992 nastąpił wzrost
o 70% . Największy udział firm certyfikowanych ma Wielka
Brytania: 62,5% , a reszta krajów europejskich: 21,5% . Pozostałe
16,0% przypada na kraje Australii, Ameryki i Dalekiego Wschodu.
Zastosowanie poszczególnych modeli zapewnienia jakości na
1993.12.31 wynosi: ISO 9001 - 20%; ISO 9002 - 75%; ISO 9003 -
5% .). Głównymi założeniami norm ISO serii 9000 są:
- jakość jest sprawą wszystkich pracowników
przedsiębiorstwa,
- w tworzeniu jakości uczestniczą wszystkie jednostki
organizacyjne przedsiębiorstwa,
- w realizacji zadań jakościowych, musi być uwzględniany
przede wszystkim interes nabywcy,
- jakość musi być celem bezpośredniego i skutecznego
zarządzania, umożliwiającego korekturę
niewłaściwego funkcjonowania.
Normy ISO 9000 regulują działania organizacyjne w
przedsiębiorstwie, zapewniając uzyskanie pożądanej jakości
wyrobów lub usług.
W Polsce normy ISO 9000 zostały przetłumaczone z
angielskiego i ukazały się w roku 1990 jako zbiór [ 3 ].
Kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przetłumaczyły
normy ISO 9000 na własne języki, nadając im symbol EN 29000 -
co rozumie się jako normy europejskie, ujęte w zbiorze [ 10 ].
Od l października 1993 ustanowiono Polskie Normy, jako
odpowiedniki norm europejskich EN , nadając im symbole: PN -EN
29000 oraz PN-EN 45000.
2.7. Dokumentacja systemu
Jest to zbiór różnego rodzaju utrwalonych materiałów
przydatnych do udokumentowania zaistniałych faktów i
zrealizowanych lub zaplanowanych działań. Dokumentami
najbardziej typowymi dla przedsiębiorstwa są (ISO 9004 p. 17.2 [
13 / 114 ]:
- rysunki oryginalne (zestawieniowe, wykonawcze,
ofertowe),
- światłokopie i kserokopie,
- specyfikacje wymagań,
- księga jakości,
- procedury,
- instrukcje robocze.
Przeglądowy schemat podstawowej dokumentacji systemu
jakości, pokazano poglądowo na rys. 12.
Rys. 12. Piramida ważności i zasiągu dokumentów systemu jakości
Dokumentacja systemu jakości jest ujęta w p.5.3 normy ISO
9004 l 13 / 22, 93 ]. Dzieli się tradycyjnie na trzy grupy:
- księga jakości,
- procedury,
- instrukcje.
Księga jakości (nazywana mniej trafnie: podręcznik jakości) -
dokument ujęty normą ISO 9004 p.5.3.2 [ 13 / 22, 93 ] -
zawierający szczegółowe informacje o przedsiębiorstwie i jego
systemie zapewnienia jakości, a więc:
- charakterystyka przedsiębiorstwa,
- jego polityka jakości,
- wykorzystywany model systemu zapewnienia jakości
(rys.9),
- określenie odpowiedzialności, kompetencji i
współzależności personelu,
- realizacja działań projakościowych w poszczególnych
obszarach systemu jakości,
- procedury oraz instrukcje stosowane w systemie
zapewnienia jakości,
- zasady wykorzystania, przechowywania oraz
aktualizacji księgi.
Celami, które księga jakości powinna spełniać, jest
udowodnienie:
- klientom wiarygodności firmy i wyrobienie przekonania
o jakości wyrobów i terminowości ich dostaw,
- załodze, że organizacja i działalność firmy są podstawą
jej sukcesu,
- instytucjom zewnętrznym, że działalność firmy jest
zgodna z normami ISO 9000.
Księga jakości stanowi podstawowy dokument niezbędny przy
zawieraniu transakcji handlowych.
Szczegóły dotyczące księgi jakości zawarte są m.in. w
książkach [l l] i [16].
Procedura - opis postępowania i warunków wykonania oraz
kontroli działań projakościowych realizowanych w systemie
zapewnienia jakości.
Procedury są ujęte w normie ISO p.5.2.5 [
13 / 93 ]. Na treść procedury składają się:
- określenie przedmiotu i wykonawcy działania,
- określenie celu i zakresu rozpatrywanego działania,
- podanie szczegółów realizacji (materiały, sprzęt,
kontrola);
- wykaz dokumentów związanych,
- rozdzielnik.
Więcej szczegółów podano m.in. w [li], [17].
Instrukcje - to dokumenty opisujące wykonanie różnych
działań.
Aby uniknąć przeładowania systemu jakości materiałem
dokumentalnym, należy wykonywać tylko takie instrukcje, które są
niezbędne dla osiągania celów jakościowych.
Wykorzystywanie instrukcji ułatwia ich podział na instrukcje:
- systemowe - stanowią uszczegółowienie procedur,
podając dokładne opisy wykonawcze,
- techniczne - stanowią podstawę realizacji procesów
technologicznych (np. instrukcje obróbki cieplnej
części maszynowych).
Auditor
- osoba mająca potwierdzone odpowiednim świadectwem
kwalifikacje do dokonywania auditów.
Auditorem w określonej dziedzinie, nie może być osoba za tę
dziedzinę odpowiedzialna.
Audit systemu jakości
-jest ujęty normą ISO 9004 p.5.4, w której zaleca się, aby
wszystkie elementy składowe i aspekty funkcjonowania systemu
były poddawane systematycznym auditom wewnętrznym i
podczas nich starannie oceniane. Celami tych auditów powinny
być stwierdzenia określające stopień spełnienia wymagań
jakościowych stawianych rozpatrywanym elementom systemu.
Plan auditu (p.5.4.2 ISO 9004, odpowiednio [13/94 ]) powinien
zawierać:
- powód dokonywania auditu (np.: przegląd
okresowy, zgłoszone uchybienia, zmiany
organizacyjne systemu),
- wyszczególnienie obszarów i działań, których
audit ma dotyczyć,
- - określenie kwalifikacji personelu
przeprowadzającego audit
3.0. Uszkodzenia obiektów technicznych
Z uwagi na to, że uszkodzenie obiektu jest centralnym
zagadnieniem w problematyce niezawodności, wymaga zatem
odrębnego omówienia.
Najogólniej uszkodzenie definiowane jest jako
utrata zdolności obiektu do wypełniania wymaganych funkcji [20].
Inaczej przez uszkodzenie rozumie się zdarzenie (losowe)
polegające na przejściu obiektu ze stanu zdatności do stanu
niezdatności (Rys.3)
Przez stan niezdatności lub krócej niezdatność (fault, pannę)
rozumieć należy stan obiektu charakteryzujący się niezdolnością
do wypełniania wymaganych funkcji (z określonymi przez
producenta charakterystykami ilościowymi).
2.6. System jakości
System jakości - to struktura organizacyjna ujmująca
podział odpowiedzialności, procedury, procesy i zasoby
umożliwiające wdrożenie zarządzania jakościowego (wg ISO
8402 p.3.8 oraz [ 13 / 10,39]).
Do określenia systemu jakości, w normie ISO 8402 dodaje
się następujące uwagi:
- system jakości powinien być tylko tak rozległy, jak to
jest potrzebne do spełnienia celów jakościowych.^
- w związku z zawieranymi umowami, obowiązującymi
prze-pisami i przeprowadzaniem ocen, może być wymagane
udokumentowanie zastosowania wskazanych elementów systemu.
Cele systemu jakości wg [ 12 ] - można sformułować jako
uzyskanie:
- poziomu jakości (i jego utrzymanie) zaspokajającego
oczekiwania klienta,
- odpowiedniego stopnia wiarygodności u klienta, że
założona jakość będzie osiągnięta, co może
wymagać oceny i udokumentowania przez
niezależną instytucję,
- ogólnego przekonania, że stosowane metody
zarządzania zapewniają osiągnięcie zamierzonej
jakości.
Główne etapy realizacji systemu jakości od rozpoznania i
badania rynku, aż po likwidację już wykorzystanego wyrobu -
pokazano w ujęciu graficznym na rys. 11 w postaci kręgu
jakości.
Struktura systemu jakości jest omówiona w p.5.2 normy
ISO 9004 ([13 / 22, 92 ]). Do najistotniejszych szczegółów tego
zagadnienia należy zaliczyć:
- odpowiedzialność kierownictwa przedsiębiorstwa za
wprowadzenie polityki jakości oraz za decyzje w
zakresie inicjowania, rozwoju, wdrożenia i
utrzymywania systemu jakości,
Potencjał jakościowy przedsiębiorstwa - stopień przystosowania
przedsiębiorstwa do potrzeb rynku, w aspekcie wymagań
norm międzynarodowych ISO serii 9000.
Potencjał jakościowy przedsiębiorstwa można obliczyć,
wykorzystując metodę kryterialnego wzorca jakości [ l ]. Wzorzec
powinien ujmować przynajmniej 15 następujących kryteriów:
1) certyfikacja systemu jakości (alt.)
2) eksport wyrobów (alt.)
3) interes klienta (oc.)
4) fachowość kadry (oc.)
5) stan Księgi Jakości (oc.)
6)jakość dostaw komponentów (oc.)
7) jakość wykorzystywanych materiałów (oc.)
8) osprzęt wykonawczy (oc.)
9) stan reklamacji (oc.)
10) poziom wadliwości (oc.)
11) stan szkoleń (oc.)
12) zaangażowanie kierownictwa (oc.)
13) zaangażowanie wykonawców (oc.)
14) stan marketingu (oc.)
15) stan informacji o jakości (oc.)
Stosowana skala ocen punktowych (skrót: oc.) stanów
kryteriów jest następująca:
9 - stan bardzo korzystny ^^jakichkolwiek zastrzeżeń), 8 -
orzeczenie TAK (skrót: alt.) - nie ma wątpliwości, 7 - stan
korzystny (są wątpliwości lub zastrzeżenia nieistotne dla
meritum),
Motywacja personelu
do działań projakościowych dla przedsiębiorstwa, może być
dwojakiego rodzaju:
- psychologiczna - gdy świadomy swej roli dla sprawy jakości oraz
znaczenia problemu jakości dla poprawy sytuacji przedsiębiorstwa i
całej gospodarki - pracownik z własnej inicjatywy dokłada
wszelkich starań, aby zrobić jak najlepiej to, co do niego należy,
- ekonomiczna - gdy bodźcem do działań pracownika na rzecz
jakości jest doraźna korzyść materialna w postaci odpowiedniej
formy wynagrodzenia.
Informacje na temat personelu przedsiębiorstwa i jego
motywacji zawarte w normie ISO 9004 p. 18 - zamieszczono na
sir.: 31, 115 do 117 pracy [ 13].
Szkolenia
to ogromnie istotna forma podnoszenia kwalifikacji personelu
przedsiębiorstwa oraz niezbędnego zgłębiania jego wiedzy o
jakości (normy ISO 9001 p.4.18; 9002 p.4.17; 9003 p.4.2; 9004
p.18.1.2- 18.1.4 oraz [ 13/67,80,85, 115, 116 ]).
W oparciu o materiały zawarte w [ 14 ] - można sformułować
najistotniejsze zalecenia dotyczące szkoleń:
1) Lokalizacja szkoleń - poza miejscem pracy, daje lepsze
wyniki, gdyż sprzyja koncentracji uczestników na
przerabianych tematach i zapobiega nadmiernej absencji
uczestników (szczególnie personelu kierowniczego).
2) Udział dyrekcji - jest konieczny, co stanowi element
dopingujący całą załogę.
3) Wykładowcy - powinni być specjalistami z poza
przedsiębiorstwa, gdyż z reguły mają oni szersze
spojrzenie na problematykę jakości i dysponują
wypróbowanymi materiałami dydaktycznymi.
4) Rodzaj zajęć - najlepsze wyniki dają:
- wykłady naświetlające i komentujące poszczególne
zagadnienia,
- ćwiczenia na przykładach ogólnych,
- warsztaty przewidziane na praktyczne rozwiązywanie
konkretnych zagadnień jakościowych własnego
przedsiębiorstwa,
- prezentacja uzyskanych wyników i ogólna dyskusja.
5) Liczebność grupy - najlepiej od 25 do 30 osób, które w trakcie
ćwiczeń i warsztatów można podzielić na 4 do 5
współzawodniczących zespołów.
6) Pomoce dydaktyczne :
- do wykładów - konspekty zawierające podstawowe tezy
omawianych zagadnień (otrzymuje każdy uczestnik)
oraz foliogramy ułatwiające wykładowcy prezentację
przerabianego materiału,
- do ćwiczeń - tematy zadań i ew. formularze do zapisów
wyników (otrzymuje każdy uczestnik) oraz tablica bądź
duże arkusze papieru do zapisów i komentowania
wyników.
7) Czasokres szkoleń:
- dla kadry kierowniczej - najlepiej 4 do 5 dwudniowych sesji
wyjazdowych,
- dla bezpośrednich wykonawców zadań wytwórczych: 2- do
3-godzinne spotkania po godzinach pracy na terenie
przedsiębiorstwa (o liczebności zależnej od potrzeby).
8) Sprawdzanie wyników - śledzenie prób wdrożenia do praktyki
zdobytej przez uczestników wiedzy oraz testy sprawdzające
(wnioski z takiej weryfikacji powinny być wykorzystane w
następnych szkoleniach).
9) Zaangażowanie uczestników - zwiększają: różnorodność
ćwiczeń i warsztatów, pytania i dyskusje pobudzające inicja-
.
Przeprowadzenie auditu - p.5.4.3 ISO 9004 ([ 13/95 [)-jako
obiektywna ocena wykwalifikowanych auditorów, powinna
ujmować: - st ruktury organizacyjne,
- procedury zarządzania i działań projakościowych,
- zasoby kadrowe, sprzętowe i materiałowe,
- zakres prac, operacje i procesy wytwórcze,
- wytwarzane wyroby (spełnialność wymagań),
- dokumentację systemu (liczebność, rzeczowość,
.użytkowanie, przechowywanie).
Raport z auditu - p.5.4.4 ISO 9004 ([ 13 / 95 ]} - jako
dokument dla kierownictwa przedsiębiorstwa, powinien zawierać:
- udokumentowane szczegółowe przykłady
niezgodności lub uchybień (z ewentualnym
określeniem oczywistych przyczyn),
- propozycje odpowiednich działań korygujących,
- ocenę wprowadzenia i skuteczności działań
korygujących, zaproponowanych po uprzednich
auditach.
Ocena systemu zarządzania jakościowego
ujęta jest w normie ISO 9004 p.5.5 [13/95 ]. Wykonywana
przez upoważnionych członków kierownictwa lub kompetentne
osoby niezależne, powinna sprowadzać się do:
- analizy wyników auditów elementów systemu (p.5.4.3
ISO 9004),
- określenia ogólnej efektywności systemu zarządzania
jakościowego w osiąganiu wytyczonych celów,
- uaktualnienia systemu na skutek wprowadzania
nowych technologii czy modyfikowania wymagań
jakościowych (sytuacja rynkowa, społeczna i
środowiskowa).
Ze względu na przeznaczenie odróżnia się audit:
- wewnętrzny - stanowi podstawę określenia zaufania
firmy do siebie,
- zewnętrzny - jest podstawą określenia zufania klienta
do firmy,
- certyfikacyjny - jest podstawą formalnego uznania
firmy przez uprawnioną instytucję nadrzędną.
Z uwagi na przedmiot badania odróżnia się audit:
- systemu dla:
* określenia odchyleń od
systemu odniesienia, * oceny
kompletności wdrożenia, *
określenia skuteczności
działania,
- procedury dla:
* analizy zasadności treści, * stwierdzenia czy
dokumenty są dostępne w miejscu ich
użytkowania,
* stwierdzenia aktualności
dokumentów, * sprawdzenia ich
stosowania,
zgodności z wymaganiami norm ISO serii 9000 - szczegóły w
p. 2.9.2.
Nadzorowanie jakości
- to wg normy ISO 8402 p.3.11 - systematyczna obserwacja i
sprawdzanie stanu procedur, metod, warunków działania,
procesów, wyrobów i usług oraz analiza danych w stosunku do
ustaleń - w celu upewnienia się, że określone wymagania
jakościowe zostaną spełnione [ 13 / 11, 39, 40 ].
Może hyc prowadzone przez odbiorcę, w celu upewnienia się,
że wymagania jakościowe zawarte w umowie będą spełnione.
Podczas nadzorowania jakości, należy baczyć na czynniki, które
mogą przyczynić się do pogorszenia jakości.
Przegląd systemu jakości
- to zgodnie z normą ISO 8402 p.3.12 - formalna ocena przez
ścisłe kierownictwo stanu i dostosowania systemu jakości do
polityki jakości i nowych celów, wynikających ze zmieniających
się okoliczności [13/11,40].
Rezultatem takiego przeglądu powinna być decyzja o
pozostawieniu stanu aktualnego lub dokonanie zmian
doskonalących.
Ocena systemu jakości przed zawarciem umowy
- dotyczy dostawców i może być wykonywana bezpośrednio
przez odbiorcę lub po uzgodnieniu między zainteresowanymi
stronami, może być zlecona jednostce niezależnej (ISO 9000
p.8.4 albo[ 13/52]).
^ Audit jakości -> analiza jakości
wg ISO 8402 p.3.10 oraz ostatniej wersji PN-EN 28402 - to
systematyczne i niezależne badanie, mające określić, czy działa-
2.4. Charakterystyka podstawowych norm
PN-EN 28402. Jakość. Terminologia
Jest to słownik zawierający definicje i komentarze 22
najczęściej spotykanych w zagadnieniach jakościowych
terminów.
Rys.9. Normy składowe grupy ISO 9000
PN-EN 29 000. Zarządzanie jakością i zapewnienie
jakości. Wytyczne wyboru i stosowania
Norma ta objaśnia różnice i wzajemne zależności między
podstawowymi pojęciami dotyczącymi zapewnienia jakości, ,
Wybór tych elementów oraz zakres ich wykorzystania przez
jednostkę gospodarczą, zależy w szczególności od stopnia
zaopatrzenia rynku , rodzaju wyrobu i wymagań użytkowników.
Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub
usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia
stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).
Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm
terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się
jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i
wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i
zapewnienie środków obsługi.
Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do
wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym
przedziale czasu.
Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na
obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w
danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać
wymagane funkcje
Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej
się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani
(klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej
polityce obsługi.
Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie
umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych
warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy
założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.
Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji
w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do
osiągnięcia stanu granicznego.
Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem,
jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być
rozpatrywane indywidualnie.
Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu
niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej
losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość
oczekiwana, wariancja itp.).
Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub
usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia
stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).
Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm
terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się
jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i
wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i
zapewnienie środków obsługi.
Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do
wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym
przedziale czasu.
Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na
obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w
danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać
wymagane funkcje
Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej
się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani
(klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej
polityce obsługi.
Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie
umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych
warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy
założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.
Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji
w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do
osiągnięcia stanu granicznego.
Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem,
jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być
rozpatrywane indywidualnie.
Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu
niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej
losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość
oczekiwana, wariancja itp.).
Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub
usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia
stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).
Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm
terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się
jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i
wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i
zapewnienie środków obsługi.
Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do
wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym
przedziale czasu.
Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na
obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w
danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać
wymagane funkcje
Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej
się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani
(klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej
polityce obsługi.
Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie
umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych
warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy
założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.
Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji
w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do
osiągnięcia stanu granicznego.
Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem,
jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być
rozpatrywane indywidualnie.
Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu
niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej
losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość
oczekiwana, wariancja itp.).
Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub
usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia
