Analiza Biblii - Notatki - Biblia - Część 2, Notatki z Teologia prawosławna

Pobierz Analiza Biblii - Notatki - Biblia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Teologia prawosławna tylko na Docsity!

 Jeremiaszowi przypisuje się ks. Trenów (5 krótkich utworów,4 pierwsze to akrostychy)  Piękna artystycznie księga  Pieśni Jeremiasza były śpiewane podczas liturgii w Wielkim Tygodniu

3) Ezechiel („Bóg jest mocny”)

 Najbardziej ciemny, trudny prorok  Pochodził z rodziny kapłańskiej  Ogromna tęsknota za ojczyzną  W 5 roku wygnania rozpoczyna działalność prorocką  Wielka wizja powołania, pojawiają się 4 istoty, które potem będą symbolizowały ewangelistów  Ostre działania przeciwko pseudoprorokom  Idea zmartwychwstania ludzkości  Wizja zrastających się kości  Opowiadanie o swych straszliwych wodzach: Gogiu i Magogu, którzy mogą zniszczyć lud wybrany  Mowa przeciwko pasterzom Izraela

4) Daniel (Bóg jest sędzią)

 Bardzo skomplikowana księga  Złożona z dwóch części i dodatku: o I część- historyczno-dydaktyczna  Historia młodego Daniela  Uczta Baltazara  Historia 3 młodzieńców wrzuconych do pieca ognistego  2 historie o sprawiedliwym i mądrym Danielu o II część- apokryficzna  Wizje Daniela o zwierzętach  Wizja 4 upadających królestw  Pierwsza refleksja nad teologią historii  Karier zrobiła historia Zuzanny oskarżonej o cudzołóstwo, a także uczta Baltazara

PROROCY MNIEJSI

 JEST ICH 12  Ks. Ozeasza -> miłość do Boga Izraela w postaci miłości mężczyzny do kobiety  Ks. Jonasza-> dzieje krnąbrnego człowieka, który ma nawrócić Babilończyków, nienawidzi ich więc ruszył w przeciwnym kierunku. Zostaje na 3 dni połknięty przez rybę. Po tym idzie do Babilończyków, którzy się nawracają - idea uniwersalizmu.  Ks. Micheasza-> prosty rolnik. U niego improperia (wyrzuty Boga skierowane do ludu, wypomina niewierność ) trischagion- święty, święty, świety  Sofoniasz- opis apokaliptycznego Dnia Sądu (stąd „dies irae, dies illa”) stąd dies irae wszedł jako sekwencja do mszy żałobnych.

NOWY TESTAMENT

 Jerozolima stolicą duchową  Samaria zaludniona była ludźmi wyznającymi różne religie, uznawali tylko Torę, mieli własną świątynie, nie cierpieli się z Żydami.  Galilea pod wpływami greckimi, żyli z rybołówstwa.  W Judei rządził prokurator, który mieszkał w Cezarei (Poncjusz Piłat)  Świątynia w 64 r. została zbezczeszczona przez Pompejusza.  W świątyni było 7200 kapłanów i 9600 lewitów.  Na czele stał arcykapłan (Kajfasz)  Kapłaństwo było dziedziczne (ród Aarona)  Na wiosnę było święto Paschy (pamiątka wyjścia z Egiptu)  49 dni później było święto Tygodnia (Zielone Świątki)  We wrześniu święto Namiotów  Jedyną świątynią dla Żydów była ta w Jerozolimie  Na prowincji znajdowały się synagogi(miejsca pobożności, Żydzi zbierali się co szabat, by modlić się w słuchać Pisma św.)  Obok synagog były szkoły biblioteki

GRUPY SPOŁECZNO-POLITYCZNE

 Kapłani- z rodu Aarona  Lewici - z rodu Lewiego  Faryzeusze- jest to najliczniejsza grupa. Pobożni Żydzi odznaczali się wielką gorliwością. Stworzyli system nakazów i zakazów, a kto ich nie przestrzegał był nieczysty, studiowali prawo i drobiazgowo go przestrzegali. Ale mniej zajmowali się duchem, co krytykował Jezus  Saduceusze – powstali w II w., liberalna arystokracja, niewielka grupa ludzi, sprzyjali hellenizmowi. Przyjmowali wyłącznie Torę. Stanowili grupę rządzącą i wpływową, nie lubili się z faryzeuszami  Uczeni w Piśmie- dzięki nim powstaje prawo obyczajowe (Halacha) i interpretację moralną Pisma św. (Hagada)  Esseńczycy- grupa ascetów żydowskich, pościli, studiowali PŚ byli na bardzo wysokim poziomie moralnym (w 1949 odkryto ich klasztor w Qumran)  Zeloci ( zelotes- gorliwi) nożownicy, terroryści żydowscy, zabijali legionistów  Lud ziemi- zwyczajni prości ludzi, nie zachowywali czystości, nie chodzili do świątyni i synagog, za największą hołotę uważano w Judei pasterzy.  celnicy- urzędnicy fiskusa rzymskiego, zdzierali podatki, nadmiar zostawał dla nich, byli agentami rzymskimi, obserwowali ludność żydowską, więc nienawidzono ich  Sanhedryn - rada 70-ciu, wydawali najważniejsze wyroki, ale wyroki śmierci. Musiał potwierdzać Poncjusz Piłat.

3 wielkie święta

 Dwa typy datacji: o Wcześniejsza: Ew. Marka w latach 50 , Łukasza i Mateusza w 60 o Późniejsza: MK przed 60, Łk i MT lata 70(dziś tę się preferuje)  Wszystkie ewangelie powstawały w I w., niedługo po śmierci Chrystusa.

EWANGELIA WEDŁUG ŚW.MATEUSZA

 Przypisywana celnikowi Mateuszowi, którego powołał na apostoła Jezus  Napisana dla środowiska żydowskiego  Odwoływanie do proroków ST  Odwoływanie do tradycji żydowskich  Człowiek wychowany na Biblii  Ew. podzielona na wielkie części: o O dzieciństwie o Kazanie na Górze o Przypowieści

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA

 Najkrótsza, pierwsza  Był synem Marii, w jej domu zbierali się apostołowie  Kuzyn Barnaby (opiekuna Pawła)  Jest to prawdopodobnie zapis nauki św. Piotra  Napisana dla mieszkańców Rzymu  Głosił Ew. w Aleksandrii  Nie ma jego ciała w Aleksandrii, bo kupili je Wenecjanie  Ew. bardzo cenna, bo opiera się na osobistych wspomnieniach i wiedzy Piotra  90% tej Ew. ściągnął Mt i Łk

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. ŁUKASZA

 Pierwsze rozdziały poświęcone Maryi i Bożemu narodzeniu  Legenda przypisała Łk znajomość z Matką Bożą, a także uznała Łukasza za Malarza Maryi  Był Grekiem, lekarzem  U niego są wiadomości medyczne (Jezus pocił się krwawym potem)  Łukasz jest autorem dziejów apostolskich  Napisana piękną, elegancką greką  Towarzyszył w wyprawach św. Pawłowi  W Dz pojawia się 1 os. (styl autobiograficzny)  3 piękne kantyki na początku:  Kantyk Zachariasza- > Benedictus  Kantyk Maryi-> Magnificat  Kantyk Symeona ->Nunc Dimitris  Podkreślenie Bożej miłości i miłosierdzia (u niego przypowieści o synu marnotrawnym oraz o miłosiernym Samarytaninie)

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. JANA

 Ostatnia ewangelia  Bliski apostoł Jezusa  Gwałtownik, syn Zebedusza  Pod koniec życia został biskupem w Efezie, tu powstają listy, ewangelia i apokalipsa  Pisze jako kronikarz i jako teolog (daje interpretacje)  Słynny prolog o słowie (zaczyna tak samo, jak zaczyna się Rdz: „Na początku było..”  Znał ówczesne problemy gmin  Mocno podkreślał symbolikę  Daje szereg nowych elementów( wesele w Kanie, historia Nikodema)  Mało przypowieści, ale za to oryginalne  Najbardziej duchowa  Pierwsze wielkie dzieło teologii

 Ewangelie są wiarygodnym świadectwem historycznym

INNE ŹRÓDŁA O JEZUSIE:

 Źródła pogańskie -> żadnej wzmianki o Jezusie w Iw.  W II w. zaczynają pojawiać się świadectwa bo rośnie liczba chrześcijan o Pliniusz Młodszy (pierwszy pozabiblijny opis mszy świętej) o Swetoniusz (świadectwo obecności i roli chrześcijan)  Korneliusz Tacyt-> opis pożaru Rzymu i chrześcijan (odnosi się do nich z pogardą) wspomina o Jezusie /lata 20 II w./  Józef Flawiusz - > Żyd, faryzeusz rozkochany w Rzymie, podczas wojny żydowsko- rzymskiej Flawiusz został dowódcą jednej z twierdz, wzięto go do niewoli, a potem został tłumaczem cesarza (zostaje uznany przez Żydów za zdrajcę, żeby się im przypodobać piszę ‘Starożytności Żydowskie”

TREŚĆ EWANGELII

1.Życie Jezusa

a) dzieciństwo

 Ew. dzieciństwa zawiera się w 2 pierwszych rozdziałach Łk i Mt  Genealogie Jezusa (coś niesłychanie ważnego dla Żydów)  W Łk wiadomości o Maryi  Rozdział o zwiastowaniu piękny literacko  Łac. fiat-> niech tak się stanie

 Paweł zaczyna nauczać chrześcijan, zaczyna być prześladowany i ucieka  W Antiochii rodzi się nazwa chrześcijanie  Mieszkańcy Antiochii wysyłają Barnabę i Szawła na Cypr, do Salaminy  Przechodzą przez Cypr, Paweł przemawia przed prokonsulem w Pasos- > od tej chwil nie Szaweł, a Paweł  Z Pasos udają się do Azji Mniejszej  Prześladowania Pawła  Problem Pogan - > w Jerozolimie odbywa się narada apostołów (tzw. I Sobór Jerozolimski)  Zapada ważna decyzja: poganie mają z szacunkiem odnosić się do ST  Po powrocie do Antiochii następuje konflikt między Pawłem i Piotrem  Druga podroż św. Pawła do lata 50-  Paweł w Antiochii znajduje sobie ucznia Tymoteusza  Dochodzą do Filippi (Europa) była tam mała gmina żydowska  Paweł został zamknięty w więzieniu, jest trzęsienie ziemi, wszyscy oprócz Pawła uciekają, on oznajmia że jest obywatelem rzymskim  Paweł udaje się do Koryntu  W trzeciej podróży Paweł udaje się do Efezu, stamtąd oddziałuje na inne gminy (to jego ostatnia podróż)  Paweł wraca do Jerozolimy, trwa tu wielka akcja antypawłowa: kapłani wiedzą , że ich rola słabnie  Udaje się do świątyni i zostaje oskarżony o wprowadzenie człowieka nieobrzezanego (groziło za to ukamienowanie)  Pawła uratowali żołnierze rzymscy, wychłostali go  Chrześcijaństwo doszło do centrum państwa- na tym można zakończyć opowieść  Potem Paweł wędruje do Hiszpanii, Epiru, przemawiał w Rzymie  W jednym z listów Paweł umieszcza swoją autobiografię  Nie są to wielkie działa literatury  Wszystko pisane z entuzjazmem, więc często brak słów  Są w NT listy pozorne- 7 w Apokalipsie: nagany Pawła do 7 gmin  Listy św. Pawła to największy zbiór listów

Listy Św. Pawła

 Jest ich 14, ale 1 na pewno nie jest św. Pawła (List do Hebrajczyków)  Wielkie listy o List do Rzymian o Listy do Koryntian (2) o Listy do Tessaloniczan (2) o Listy do Galatów  Listy Pasterskie: o Listy Tymoteusza (2) o Listy Tytusa  Wszystkie listy są bardzo osobiste, końcowe pozdrowienia nie mają końca  Pasterskie jak i więzienne pisane są z wielkim zaangażowaniem  Dość jednolite ale mają wstawki (np. fragmenty hymnów, które dziś się nie zachowały i fragmenty poetyckie autorstwa św. Pawła- hymn o miłości)  List to nie suchy takt, ale rozmowa z czytelnikiem

 Listy często łamią zasady retoryki,

 List do Rzymian

 najważniejszy list  Paweł w gminie rzymskiej jeszcze nie był, gdy pisał list  podyktował list, który zapisał Tercjusz, a zawiozła Febe  Do Rzymu przybył dopiero później, w kajdanach  Tematem usprawiedliwcie człowieka, które dokonuje się przez wiarę  Stosunek do władzy  Omówienie sprawy stosunku do pogan i obyczajów rzymskich

 Listy do Koryntian  Pierwszy list zawiera szereg informacji, nauk praktycznych  Nauka o kościele, jako ciele Chrystusa  Przepiękny Hymn o miłości  W drugim liście Paweł odpiera zarzuty  Autobiografia Pawła (pierwsza chrześcijańska autobiografia)

 Listy do Tessaloniczan  Potępienie poglądu głoszącego, że Pan niedługo powróci, więc nie trzeba pracować („kto nie chce pracować, niech nie je”)  Afirmacja pracy i życia

 Listy więzienne:  Listy do Efezjan  List do Filipian  List do Kolosan  List do Filemona

 Informacje o gminach małoazjatyckich, gdzie zaczyna się pojawiać gnoza -> zaprzeczenie wcielenia Chrystusa, bo ciało jest złe  św. Paweł ostro krytykuje grozę, stąd hymn o Chrystusie  List do Filemona jest najkrótszy (w oryginale greckim tylko 335 słów), dotyczy osobistego problemu, jest adresowany do Filemona. Był on bogatym mieszkańcem Kolosów, miasta we Frygii. Nawrócenie zawdzięczał Pawłowi, kiedy ten działał w Efezie, tj. w okresie jego trzeciej wyprawy misyjnej (por. Dz 19,10). Bogaty Filemon miał niewolników, a jeden z nich, imieniem Onezym, okradłszy swego pana, zbiegł i dotarł do stolicy imperium rzymskiego. Tam spotkał się z Więźniem - Apostołem i dzięki niemu stał się chrześcijaninem. Paweł chętnie zatrzymałby przy sobie niewolnika-zbiega, ale podporządkował się wymogom ówczesnego prawa i postanowił odesłać go do Filemona. Paweł, podobnie jak Onezym, wiedział, że niełatwe to będzie spotkanie. Z tej racji wręczył mu ,,bilet sercem pisany" odręcznie na papirusie. Onezym miał stanąć przed swoim panem Filemonem i osobiście wręczyć list, w którym Paweł - „starzec", więzień dla sprawy Jezusa Chrystusa, prosił o przebaczenie dla Onezyma. Filemon miał mu przebaczyć kradzież, a przede wszystkim ucieczkę, za którą surowe prawo rzymskie przewidywało wytatuowanie na czole zbiega piętna „F” (,,Fugitivus”- uciekinier) i obłożenie aż do śmierci żelazną obręczą. List stanowi perłę wśród listów Apostoła, odsłania jego szlachetne serce,

 Obrazy trzeba tłumaczyć w kontekście ST, historii środowiska hellenistycznego  Należy pamiętać o wartości symbolicznej liczby w ówczesnej kulturze  autor wyraża swoje utwory w obrazach, czyli musimy skupić się na głównej myśli obrazu  fragmenty niejasne trzeba interpretować w świetle jasnych  Nie jest to wykład chronologiczny ani systematyczny  Jest to I apokalipsa chrześcijańska, ale ma swojego poprzednika w naukach Chrystusa  Utwór na pewno powstaje w Efezie, około 96 r.  Napisał to Jan na wyspie Patmos, w niedzielę -> nie wiemy jednak jaki Jan  Zaczyna się od 7 listów do 7 kościołów  Jan pisze do biskupa  Opisuje sytuacje w danym kościele, gani i chwali  Osobą centralną obrazów jest baranek i Besta  Baranek otwiera siedem pieczęci księgi danej przez Boga  Pojawiają się czterej jeżący apokalipsy (wojna, Głód, Zaraz + Chrystus(?)  Wybranych zostaje 144 ludzi do zbawienia  7 aniołów z 7 trąbami pojawiają się nieszczęścia  Pojawia się Niewiasta, która jest prześladowana przez Smoka  Anioł zapowiada Sąd i przychodzi ktoś podobny do Zbawiciela, który przybywa z kosa by żąć  Pojawia się Wielka Nierządnica , upada Babilon (symbol zła), nierządnica potępiona, następuje alleluja, dobro zwycięża.  Z nieba zstępuje Nowe Jeruzalem  Ma nastąpić okres 1000 –letniego królestwa, gdy szatan będzie związany  Na koniec następuje opis Jerozolimy Niebieskiej  Interpretacja apokalipsy jest trudna  Jest to księga o walce dobra i zła  Pocieszenie dla chrześcijan I wieku.

APOKRYFY

 W języku popularnym apokryfy to coś nieautentycznego, nieprawdziwego  Apokryf obejmuje 3 grupy  Apokryfy NT  Apokryfy ST  Księgi deuterokanoniczne  Apokryf- księgi wyłączone z użycia , ale nie wyrzucane  Być może apokryfy służyły jako ks. ezoteryczne u gnostyków  Pojęcie negatywne  CECHY:  Autor podaje się za świadka wydarzeń, podpisuje cudzym mieniem (w tytule postać biblijna, w NT apostołowie)  Nie możemy podać kategorii czasu, zjawisko apokryfów nie minęło  Apokryfy są w różnych formach (opowiadania, listy, kazania, aforyzmy)  Dzieła nie heretyckie, ale prostych ludzi  Najstarsze apokryfy sięgają I wieku  CELE:

 Nie były konkurencyjne dla pism testamentalnych  Najpierw apokryfy powstawały jako utwory teologiczne, by głosić jakąś prawdę  Bywały też utworami egzegetycznymi, wyjaśniały słowa Pisma Św.  Obrazowy sposób myślenia  W poł. IV w. powstają listy św. Pawła i Seneki(chrześcijanie byli postrzegani jako sekta, autor chciał pokazać fundamenty intelektualne)  Były tez powody polityczne  Racje polityki kościelnej  Motywy religijne np. apokryfy muzułmańskie  Istnienie „białych plam”- szereg rzeczy, o których nie wiemy, uzupełniono te braki apokryfami. o JAK można podzielić apokryfy:  Wedle NT (ewangelie, listy)  Wedle ST  Apokryf (gr. ἀπόκρυφος, apókryphos - ukryty, tajemny) – określenie używane w starożytności niechrześcijańskiej w stosunku do tekstu religijnego lub filozoficznego w hellenistycznych religiach misteryjnych oraz systemach filozoficznych o charakterze hermetycznym. Apokryfy były szeroko rozpowszechnione aż do schyłku starożytności na terenie cesarstwa rzymskiego, szczególnie w jego wschodniej części w postaci nurtu religijnego zwanego gnostycyzmem. Jednakże w tym ostatnim przypadku zagadnienie związane z apokryfami łączy się już z chrześcijaństwem, co wynika z charakteru samego gnostycyzmu. W tym kontekście termin apokryf w kręgach filozoficzno-religijnych oznaczał, że do poszczególnych ksiąg mają dostęp tylko osoby wtajemniczone, posiadające określoną wiedzę ( gnosis ), niedostępną dla profanów. W Kościołach protestanckich księgi te są określane jako pseudoepigrafy.  Termin apokryf funkcjonuje również poza kontekstem religijno-filozoficznym w znaczeniu bardziej ogólnym, określającym teksty niepewnego pochodzenia, autentyczności. Termin ten stosuje się do utworów o fałszywym pochodzeniu, czyli nie od autora, za którego jakieś dzieło uchodzi, utwór "wydobyty z ukrycia", także rzekomo (np. cykl Witolda Jabłońskiego "Gwiazda Wenus, Gwiazda Lucyfer"), rzekomo autentyczny ("Apokryfy" Stanisława Lema to zbiór recenzji i wstępów nieistniejących książek). Termin ten stosuje się zarówno do utworów o naprawdę nieustalonym pochodzeniu, autorstwie i autentyczności, ale także dla tych, dla których ich "apokryficzność" jest doskonale znana i zamierzona przez, chociażby, autora.

Judaizm i chrześcijaństwo

Z punktu widzenia judaizmu i chrześcijaństwa apokryfami określano pisma niepewnego pochodzenia, które nie zostały przyjęte do kanonu pism świętych, czyli będące niejako w pewnej opozycji do kanonu. W tym sensie stosuje się też termin pseudoepigraf.

We wczesnym chrześcijaństwie i to w jego najwcześniejszym okresie piśmiennym, tego rodzaju księgi zostały odrzucone, gdyż uznano, że nie zostały one napisane bezpośrednio pod wpływem Ducha Świętego. Kryteriami, jakimi kierowano się przy odrzuceniu tego rodzaju pism były m.in.:

 niepewne pochodzenie danego tekstu, a więc nie gwarantującego przekazu od apostoła

• ucznia Jezusa;

Apokryfy te są wytworem w zasadzie wyłącznie środowiska żydowskiego, ale nie tylko palestyńskiego – wiele z nich powstało w środowiskach diaspory babilońskiej, antiocheńskiej czy aleksandryjskiej. Nawiązują one bezpośrednio do kanonicznych ksiąg Starego Testamentu, uchodząc często za samodzielne księgi święte, albo za rozszerzenie ich kanonicznych odpowiedników. W przeważającej mierze większość z nich powstała w okresie od II w. p.n.e. do końca I w. n.e. Ten okres historii Izraela obfitował w wiele znaczących wydarzeń i nowych wyzwań, jakie stanęły przed Żydami. Przede wszystkim kwestia hellenizacji narodu i religii – starcie dwóch stanowisk w łonie judaizmu. Wszystkie te problemy odzwierciedlone są w pismach apokryficznych. Jednakże zasadniczo apokryfy reprezentują stanowisko harmonijnego współistnienia monoteizmu starotestamentalnego z filozofią grecką, co raczej nie sprzyjało przychylnemu spojrzeniu bardziej ortodoksyjnych środowisk żydowskich, a poglądy tam zawarte często były prezentacjami nowych idei, które znaleźć można w Nowym Testamencie. Znakomita większość apokryfów starotestamentalnych dotrwała do naszych czasów dzięki pisarzom wczesnochrześcijańskim, co nie jest przypadkiem, gdyż wynikało to z faktu, że po określeniu tzw. kanonu hebrajskiego przez rabinów zgromadzonych w Jamni, zreformowany judaizm rabiniczny jednoznacznie odżegnywał się od pism odrzuconych na tymże zgromadzeniu, a właśnie często w tych pismach chrześcijanie szukali argumentów w polemice z judaizmem rabinicznym. Apokryfy starotestamentalne inspirowały również pisarzy wczesnochrześcijańskich, wywierając przez to dość wyrazisty wpływ na ich poglądy.

Wśród apokryfów starotestamentalnych wyróżnia się trzy podstawowe grupy:

 Opowiadania mają charakter quasi-historyczny, opisują zazwyczaj dzieje narodu w jakimś wycinku, albo koleje losu jakiejś osoby – nawiązują one albo do rzeczywistych wydarzeń, albo też (tak jest najczęściej) oparte są na legendach. o Księga Jubileuszów; o 3 Księga Ezdrasza; o 3 Księga Machabejska; o Apokalipsa Mojżesza; o Życie Adama i Ewy; o Testament Adama; o Wniebowstąpienie Izajasza.

 Pisma dydaktyczne to księgi mądrościowe zawierające pouczenia dotyczące spraw moralnych i religijnych. Do nich można zaliczyć: o Testamenty Dwunastu Patriarchów; o Psalm 151 i 4 dalsze; o Psalmy Salomona; o Modlitwa Manassesa; o 4 Księga Machabejska; o pisma dydaktyczne z Qumran.

 Apokalipsy – nawiązują one przede wszystkim do kanonicznych ksiąg prorockich o Księga Henocha; o Wniebowzięcie Mojżesza; o 4 Księga Ezdrasza; o Apokalipsa Barucha; o Apokalipsa Abrahama; o Testament Abrahama;

o Apokalipsa Eliasza; o Księga Eliasza; o Apokalipsa Sofoniasza; o Apokalipsa Ezechiela; o Księgi Sybillijskie.

Apokryfy (pseudoepigrafy) Nowego Testamentu

Niekanoniczne pisma chrześcijańskie odegrały znaczną rolę w kształtowaniu się różnych nurtów religijnych i religijno-filozoficznych w łonie chrześcijaństwa, same będąc często wytworem tychże odłamów, najczęściej gnostyckich. Niektóre księgi, uznane później jako apokryfy, były szeroko stosowane i komentowane w życiu religijnym chrześcijan i cieszyły się dużym autorytetem w pierwszych wiekach, zanim ostatecznie ukształtował się kanon.

Apokryficzna literatura Nowego Testamentu nie ukształtowała się tylko w starożytności. Chociaż jej rozwój przypada głównie na II i III wiek, to jednak pisma te powstawały także w następnych wiekach, aż do średniowiecza (i później).

Przyczyn powstawania chrześcijańskiej literatury apokryficznej jest wiele. Do najważniejszych należą przede wszystkim względy teologiczne (jako wyjaśnienie pewnych niejasności głównie z powodu powstawania coraz liczniejszych innych nurtów w łonie chrześcijaństwa bazujących na różnej interpretacji przesłania Jezusa lub zdarzeń z jego życia), filozoficzne (w odpowiedzi na ataki filozofów pogańskich, np. Celsusa). Kolejnymi bodźcami warunkującymi powstawanie apokryfów była z jednej strony potrzeba wyznawców chrześcijaństwa, do poznania bardziej szczegółowego życia i przesłania Jezusa Chrystusa, a z drugiej strony (dotyczy to różnych odrębnych odłamów w łonie chrześcijaństwa) uzasadnienie takich czy innych poglądów religijnych, rzekomego autorstwa któregoś z apostołów, aby w ten sposób nadać im rangę prawdy objawionej – dotyczyło to szczególnie pism gnostyckich.

Najogólniej apokryfy Nowego Testamentu dzieli się wg kryterium wierności kanonowi biblijnemu na:

 ortodoksyjne (nieheretyckie) – nie wykraczające doktrynalnie poza treści przedstawione w księgach kanonicznych, będące tylko uzupełnieniem tychże;  nieortodoksyjne (heretyckie) – przede wszystkim chodzi tutaj o apokryfy gnostyckie, znacząco odbiegające w swojej treści od ksiąg kanonicznych, istotnie zmieniającymi przesłanie Jezusa, albo jego pozycję i rolę, a nawet wszystko razem.

Apokryfy Nowego Testamentu zasadniczo dzielą się wg gatunków literackich, podobnie, jak i ich kanoniczne odpowiedniki, na:

o autorstwa poszczególnych apostołów:  Ewangelia Tomasza;  Ewangelia Filipa;  Ewangelia Macieja;  Ewangelia Piotra;  Ewangelia Judasza;  Ewangelia arabska Jana;  Ewangelia Bartłomieja

CYTATY BIBLIJNE

 "Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną."

 Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj.

— św. Paweł z Tarsu Biblia Tysiąclecia , List do Rzymian 12:

 Skoro Bóg jest z nami, któż przeciwko nam?

— św. Paweł z Tarsu

 Wierny przyjaciel potężną obroną, kto go znalazł, skarb znalazł.

— Mądrość Syracha 6, 14

 Czuwajcie! bo nie wiecie kiedy Pan Wasz przybędzie.

— Ew. Mt. 24, 42

 Stójcie niewzruszenie, opasawszy lędźwie prawdą i nałożywszy napierśnik prawości.

— List do Efezjan 6: