Pobierz Analiza ekonomiczna notatki i więcej Schematy w PDF z Analiza gospodarki tylko na Docsity!
1. ISTOTA I PRZEDMIOT ANALIZY EKONOMICZNEJ
Analiza ekonomiczna – dyscyplina naukowa zajmująca się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą różnych metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia. Jest ona również narzędziem przydatnym kierownictwu w podejmowaniu bieżących i strategicznych decyzji gospodarczych oraz kontroli ich wdrażania i efektów. Wyniki analizy ekonomicznej pozwalają sprawdzić czy dotychczasowa działalność przebiega zgodnie z założeniami oraz wykazać najkorzystniejszy scenariusz gospodarowania w przyszłości. Jej przedmiotem jest ocena działalności podmiotów gospodarczych na podstawie danych charakteryzujących stany i wyniki gospodarcze w postaci wartościowej lub ilościowej, w formie prostego lub zagregowanego pomiaru, za pomocą zespołu metod prezentowanych i uznanych w teorii analizy ekonomicznej. Analiza ekonomiczna może być rozpatrywana jako funkcja zarządzania (która łączy się z funkcją planowania i kontroli) oraz jako instrument zarządzania (system informacji ekonomicznej łączący informacje dyspozycyjne i ewidencyjne). Charakter przedmiotu oraz zakres analizy ekonomicznej zależy od: podmiotu, który sporządza analizę celu przeprowadzonych badań stanu prawnego badanej jednostki obowiązujących zasad rachunkowości Podstawowe składowe przedmiotu analizy ekonomicznej: stan ekonomiczny – ujmuje statycznie przedmiot analizy, gdyż określa go na dzień bilansowy. Charakteryzuje on wyposażenie przedsiębiorstwa w majątek (aktywa) trwały i obrotowy oraz źródła pokrycia tego majątku w podziale na kapitały własne i obce. wyniki ekonomiczne – stanowią dynamiczny element przedmiotu analizy ekonomicznej, określają efekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Są one ustalane w odniesieniu do pewnego okresu obrotowego. Analizie podlega wynik finansowy netto całokształtu działalności oraz wyniki cząstkowe uzyskane w poszczególnych jej rodzajach, jak również czynniki kształtujące wynik finansowy przedsiębiorstwa. organizacja i metody gospodarowania – determinują zarówno stan, jak i wyniki ekonomiczne podmiotu gospodarczego. Problematyka ta obejmuje przede wszystkim sposób powiązania komórek organizacyjnych i zakres zadań (controlling), organizację pracy ludzi i wyposażenia majątkowego, organizacje poszczególnych sfer działania podmiotu gospodarczego, ocenę efektywności wdrażanych przedsięwzięć inwestycyjnych, motywacje pracowników i kadry menedżerskiej, kontrolę, audyt wewnętrzny oraz nadzór korporacyjny. Są to zatem metody oddziałujące na stopień wykorzystania angażowanych czynników produkcji.
2. KLASYFIKACJA ANALIZY EKONOMICZNEJ
Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa ze względu na: szczegółowość badań
- ogólna
- szczegółowa przedmiotowy badań
- całościowa
- odcinkowa częstotliwość i czas prowadzenia analizy
- ciągła
- okresowa
- doraźna Lub
- wstępna
- bieżąca
- następcza metody badań
- funkcjonalna
- kompleksowa
- decyzyjna
- systemowa Lub
- systemowa
- niesystemowa rodzaj informacji
- wskaźnikowa
- zależnościowa Ze względu na przyjęty okres analizę można podzielić na: analizę retrospektywną (ex post) analizę bieżącą (operatywną) analizę prospektywną (ex ante) Analiza retrospektywna – należy do najlepiej opracowanych i najczęściej stosowanych rodzajów analizy ekonomicznej. Może być przeprowadzana na wszystkich szczeblach zarządzania przedsiębiorstwem. Stanowi ona podstawę weryfikacji decyzji, które były podjęte w przeszłości oraz jest punktem odniesienia działań bieżących i przyszłych. Analiza operatywna – ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o zjawiskach i procesach gospodarczych i ich wynikach w relatywnie krótkich odcinkach czasu, jak zmiana, dzień, dekada. Analizę tę prowadzi się przede wszystkim w tych ogniwach przedsiębiorstwa, w których prawidłowy przebieg procesów ma znaczenie z punktu widzenia ostatecznych wyników podmiotu gospodarczego.
Dedukcja – uwzględnia przejście od ogólności do pojęć szczegółowych, elementarnych. Po wstępnej ocenie zjawiska ogólnego dokonuje się badania przyczyn, które miały wpływ na jego ukształtowanie się. Ten tok postępowania odpowiada analizie. Indukcja – polega na odwrotnym toku badań niż dedukcja. W pierwszej kolejności są rozpatrywane zjawiska szczegółowe, a następnie zjawiska ogólne pozostające w przyczynowym związku z tymi zjawiskami szczegółowymi. Ten tok postępowania związany jest z syntezą. Uwzględniając kryterium formy opisu badanych zjawisk, można wyróżnić: Metody analizy jakościowej – mogą służyć do opisu zjawisk niemierzalnych lub do werbalnej czy graficznej prezentacji zjawisk mierzalnych, w uzupełnieniu badań ilościowych. Metody analizy ilościowej – znajdujące zastosowanie w badaniach zjawisk kwantyfikowalnych; metody te ze względu na możliwość uwzględniania lub pomijania zdarzeń losowych można podzielić na dwie zasadnicze grupy: deterministyczne (nieuwzględniające czynnika losowego) oraz stochastyczne (uwzględniające zdarzenia przypadkowe).
4. ŹRÓDŁA ANALIZY EKONOMICZNEJ
Zewnętrzne
- roczniki statystyczne,
- informacje bankowe i giełdowe,
- publikacje fachowe,
- regulacje prawne, finansowe, celne itp.,
- informacje agencji ratingowych,
- informacje wywiadowni gospodarczych Wewnętrzne Ewidencyjne
- sprawozdawczość finansowa i rzeczowa,
- księgowość firmy,
- statystyka ekonomiczna,
- spisy inwentarzowe,
- dokumentacje (produkcji, zatrudnienia, handlu, konstrukcji),
- systemy kalkulacyjne Pozaewidencyjne
- plany długo- i krótkoterminowe, w tym biznesplany,
- wielkości postulowane, np. kosztorysy i kalkulacje wstępne,
- protokoły i wnioski pokontrolne,
- wyniki dotychczasowych analiz ekonomicznych,
- protokoły z posiedzeń zarządu i rady nadzorczej,
- informacje z rozmów prowadzonych z pracownikami, kontrahentami, bankami.
5. OBSZARY ANALIZY PRZEDSIĘBIORSTWA
Makrootoczenie jest to zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikający z tego, że działa ono w określonym kraju i regionie, w określonej strefie klimatycznej, w danym układzie międzynarodowym, politycznym, ekonomicznym, społecznym, demograficznym, prawnym itp. Cechą makrootoczenia jest to, że silnie określa możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo nie jest jednak w stanie zmienić tych warunków. Otoczenie stwarza szanse lub zagrożenia, które powinny być obserwowane i przewidywane oraz odpowiednio uwzględniane w programach rozwoju przedsiębiorstw. Elementami otoczenia konkurencyjnego są podmioty gospodarcze, które mają z przedsiębiorstwem powiazania kooperacyjne lub konkurencyjne. Jego głównym składnikami są dostawcy, odbiorcy, istniejący i potencjalni konkurenci. Otoczenie konkurencyjne oddziałuje na przedsiębiorstwo, ale również przedsiębiorstwo ma możliwość aktywnego reagowania na bodźce. Zachodzi tutaj sprzężenie zwrotne. Przedsiębiorstwo może otoczenie konkurencyjne badać, przewidywać jego zachowanie, ale też kształtować. O ile makrootoczenie tworzy określony układ szans i zagrożeń dla wszystkich przedsiębiorstw w danym kraju, o tyle otoczenie konkurencyjne określa warunki funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw w danym sektorze i na geograficznie danym rynku, dostarczając istotnych informacji o szansach i zagrożeniach związanych z rozwojem danego sektora, z zachowaniem się dostawców i klientów, a przede wszystkim z zachowaniem się istniejących konkurentów i możliwością pojawienia się nowych.
wyjaśniających mechanizm jego powstawania. Wyróżniamy: lukę zgodności, lukę nadmiaru i lukę niedoboru. Wyniki porównań stanowić mogą sygnał do podjęcia racjonalizacji prowadzonej działalności poprzez uczenie się najlepszych praktyk. Tego rodzaju idea przyświeca benchmarkingowi, jako metodzie doskonalenia procesów biznesowych. Rodzaje porównań: Porównania z danymi postulowanymi – polegają najczęściej na odniesieniu osiągniętych wskaźników do danych planu. Mogą tutaj wystąpić także porównania danych rzeczywistych z danymi kalkulacji wstępnej, kosztorysów, kosztu normatywnego lub szczegółowych limitów czy norm. Porównania w czasie - polegają na ocenie dynamiki zjawisk gospodarczych, ocenie rozmiarów i tempa zmian wskaźników ekonomicznych w badanym okresie w porównaniu do okresów ubiegłych lub okresu przyszłego. Porównania w czasie mogą obejmować: porównania zwykłe (ze stałą podstawą odniesienia) oraz porównania łańcuchowe (ze zmienną podstawą odniesienia). Porównania w przestrzeni – polegają na przeciwstawianiu wybranych wskaźników badanej jednostki gospodarczej podobnym, porównywalnym wielkościom innej jednostki. Możemy tu wyróżnić: porównania wewnętrzne (w obrębie jednego przedsiębiorstwa) oraz porównania zewnętrzne (odniesienie wskaźników charakteryzujących badane przedsiębiorstwo do wybranych danych dotyczących innych przedsiębiorstw i otoczenia przedsiębiorstwa). Ograniczenia porównywalności: Nieporównywalność lub brak bazy odniesienia, Błędy metodologiczne budowy wskaźników i ich interpretacji, np. niepełna znajomość porównywanych ze sobą obiektów. Rodzaje zakłóceń (zmian) w porównywalności: Metodologiczne, Finansowe, Organizacyjne, Przedmiotowe.
7. METODA WZORCOWYCH UKŁADÓW NIERÓWNOŚCI WSKAŹNIKÓW
Porównania dynamiki charakterystycznych wskaźników mogą potwierdzać intensywny rozwój przedsiębiorstwa bądź wskazywać na występujące zakłócenia. Faktyczne ukształtowanie się dynamiki wskaźników porównywane jest z wzorcowymi układami nierówności wskaźników modelami następstwa szeregowego. Przykłady:
ik<iz i – indeks dynamiki k – kapitał z – zysk netto iR<iM<iP<iZ i – indeks dynamiki R – zatrudnienie M – stan składników majątkowych P – przychody Z – zysk przedsiębiorstwa
- Analiza przyczynowa i konstrukcje wybranych metod analizy przyczynowej Analiza przyczynowa znajduje zastosowanie na etapie szczegółowego badania analitycznego, w którym dąży się do ustalenia wpływ określonych czynników na powstanie odchyleń ustalonych w toku analizy porównawczej. Polega ona przede wszystkim na: Określeniu czynników oddziałujących na objęty badaniem wskaźnik ekonomiczny; Obliczeniu wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań. Metody analizy przyczynowej: kolejnych podstawień, różnicowania, reszty, różnic cząstkowych, wskaźnikowa, proporcjonalnego podziału odchyleń, podstawień krzyżowych, funkcyjna, logarytmowania. KONSTRUKCJA WYBRANYCH METOD a) Metoda kolejnych podstawień może być stosowana w ujęciu rozwiniętym (nazywanym metodą podstawień łańcuchowych) lub uproszczonym (nazywanym metodą różnicowania). Metoda podstawień łańcuchowych polega na kolejnym zastępowaniu poszczególnych elementów bazowych danymi rzeczywistymi i ustalaniu odchyleń cząstkowych na podstawie wykształcających się tzw. iloczynów skorygowanych. Jeśli badany wskaźnik jest iloczynem trzech czynników, możemy go zapisać wzorem:
S 0 = a 0 ×b 0 × c 0
S 1 = a 1 × b 1 ×c 1
Gdzie:
Oa = S 0 × A ( 1 +
B + C
BC
Ob = S 0 × B ( 1 +
A + C
AC
Oc = S 0 ×C ( 1 +
A + B
AB
Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie również wtedy, gdy badany wskaźnik jest ilorazem. Należy wówczas wskaźniki A, B, C dla liczników obliczyć identycznie jak w przypadku iloczynów, natomiast wskaźniki te dla czynników w mianowniku będą odwrotnością, tj.:
A =
a 0
a 1
B =
b 0
b 1
C =
c 0
c 1
9. Metody Macierzowe (Portfelowe)
Metody macierzowe (portfelowe) umożliwiają głównie dokonanie oceny analizowanego obiektu w dwuwymiarowym układzie współrzędnych. Procedura badawcza może mieć układ trzyetapowy: zdefiniowanie wymiarów macierzy, identyfikacja stanów tych wymiarów w odniesieniu do konkretnego obiektu, porównanie aktualnej pozycji obiektu z wzorcem (np. tabela zalecanych strategii, tabela ocen jakościowych). Metody macierzowe pozwalają analizować zajmowane przez obiekty pozycje z przyjętym repertuarem różnicującym oceny, bez potrzeby wyznaczania wartości zmiennej syntetycznej (agregatowej). Wskaźnik Y Wysoki Niski
niski wysoki Wskaźnik X Przykłady: Względny udział w rynku (X) i wzrost rynku (Y) – macierz BCG Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa i atrakcyjność rynku (macierz Mc. Kinseya) Fazy życia produktu i pozycja konkurencyjna (macierz A.D. Liffle’a)
10. ANALIZA PIRAMIDALNA
Rozwinięcie analizy wskaźnikowej, na zasadzie budowy zależności hierarchicznej wskaźników, stanowi analiza piramidalna. Budowa zależności funkcyjnej w postaci piramidy wskaźnika odbywa się poprzez opis syntetycznego wskaźnika za pomocą wskaźników niższego rzędu (coraz bardziej szczegółowych). W hierarchicznej rozbudowie piramid wskaźników z reguły występuje kilka stopni podziału (dezagregacji), z których każdy związany jest z zespołem dedukcyjnie ddobranych wskaźników. Punkt krytyczny w budowie piramidy stanowi wybór wskaźnika syntetycznego – kryterium oceny wyodrębnionego systemu czy podsystemu działalności gospodarczej. Głębokość dezagregacji zjawisk ogólnych uzależniona jest od potrzeb analitycznych. Warto zaznaczyć, że różnorakie mogą być rozwinięcia określonego wskaźnika syntetycznego, do zjawisk uznanych za elementarne można docierać różnymi drogami pośrednimi, jak też na bazie określonego zbioru zmiennych egzogenicznych można sporządzić wiele konstrukcji piramid wskaźników. Analiza piramidalna stanowi narzędzie planowania i kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Analiza ta polega na dezintegracji wskaźnika ekonomicznego, a zatem jest badaniem analitycznym, w którym daną relację rozkłada się na części, w celu poznania zależności przyczynowo-skutkowych istniejących między wskaźnikami cząstkowymi tej struktury. Analiza piramidalna opiera się na systemie wskaźników charakteryzujących się określoną logiką budowy, wśród których można wyróżnić: System wskaźników umiejscowionych , ,obok siebie”, charakteryzujący się ścisłym zakresem i formalnymi powiązaniami poszczególnych relacji; System wskaźników wzajemnie ściśle powiązanych w układzie pionowym i poziomym, odpowiadającym treści badanych zależności.
11. ZRÓWNOWAŻONA KARTA WYNIKÓW
Twórcy (R.S. Kaplan i D.P. Norton) zrównoważonej karty wyników (zwanej też strategiczną kartą wyników) udowodnili, że do oceny misji i strategii firmy można użyć dowolnych miar operacyjnych, uznanych za krytyczne (mających szczególny ciężar gatunkowy). Zrównoważona karta wyników jest
Podstawowym kryterium wyodrębnienia w bilansie aktywów trwałych jest czas, w którym będą one przynosić korzyści ekonomiczne – wymogiem jest okres dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, z wyjątkiem należności z tytułu dostaw i usług. Aktywa obrotowe to takie aktywa, które w przypadku: Aktywów rzeczowych są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej jednostki, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy; Aktywów finansowych są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia ich złożenia, wystawienia lub nabycia albo stanowią aktywa pieniężne; Należności krótkoterminowych obejmują ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów (niezaliczanych do należności finansowych), które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dna bilansowego; Rozliczeń międzyokresowych nie trwają dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Cechą charakterystyczną aktywów obrotowych jest to, że pozostają w ciągłym ruchu przechodząc przez kolejne fazy działalności i zmieniają swą formę. Źródła finansowania majątku są zawarte w pasywach bilansu i obejmują: Kapitał (fundusz) własny, który stanowią: I. Kapitał (fundusz) podstawowy. II. Kapitał (fundusz) zapasowy. III. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. IV. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe. V. Zysk (strata) z lat ubiegłych. VI. Zysk (strata) netto. VII. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, do których zalicza się: I. Rezerwy na zobowiązania. II. Zobowiązania długoterminowe (w tym kredyty i pożyczki, zobowiązania z tytułu dłużnych papierów wartościowych). III. Zobowiązania krótkoterminowe (z tytułu kredytów i pożyczek, emisji dłużnych papierów wartościowych, dostaw i usług, podatków, ceł i innych świadczeń, wynagrodzeń, zobowiązania wekslowe, a także fundusze specjalne). IV. Rozliczenia międzyokresowe (ujemna wartość firmy i inne rozliczenia międzyokresowe). Efektywne wykorzystanie informacyjnej zawartości tego sprawozdania wymaga odpowiedniego przekształcenia – opracowania tzw. bilansu analitycznego. Bilans analityczny jest wykorzystywany we wstępnej ocenie majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania. Stanowi on podstawę obliczania większości wskaźników stosowanych w analizie wskaźnikowej. Przekształcenie formy sprawozdawczej bilansu w formę analityczną polega zazwyczaj na zastąpieniu układu poziomego układem pionowym oraz pominięciu pozycji szczegółowych i korygujących.
W bilansie analitycznym aktywa są grupowane według wzrastającego stopnia ich płynności. Pasywa są natomiast klasyfikowane według wzrastającego stopnia ich wymagalności (pilności spłaty). Wstępna ocena ma charakter badania bilansu w przekroju poziomym i pionowym. Badanie w przekroju poziomym polega na porównywaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej okresów sprawozdawczych. Analiza pozioma sprowadza się do ustalenia i oceny zmiany stanu poszczególnych składników bilansu. Zmianę aktywów i pasywów z okresu na okres można wyrazić zarówno w kwotach absolutnych, jak i w procentach. Analiza bilansu w przekroju pionowym polega na ustaleniu i ocenie struktury aktywów i pasywów. Przeprowadzając taką analizę, oblicza się udział poszczególnych składników majątku i kapitałów w łącznej sumie bilansowej, a także bada się wewnętrzne struktury podstawowych grup aktywów i pasywów.
13. WSTĘPNA ANALIZA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
Rachunek zysków i strat prezentuje wielkości strumieniowe, czyli poniesione w okresie sprawozdawczym koszty i straty oraz osiągnięte przychody i zysk. Jest to więc sprawozdanie informujące o dokonaniach przedsiębiorstwa za dany okres. Rachunek zysków i strat może być sporządzony w wariancie kalkulacyjnym lub w wariancie porównawczym. Różnica między tymi wariantami polega przede wszystkim na sposobie ujęcia kosztów sprzedanych produktów, a mianowicie wariant kalkulacyjny zawiera koszt układu funkcjonalno-przedmiotowego, natomiast wariant porównawczy – koszty układu rodzajowego. Występują również różnice w prezentowaniu przychodów ze sprzedaży. W obu przypadkach rachunek zysków i strat sporządza się tzw. metodą drabinkową, czyli ujmuje się na przemian poszczególne rodzaje przychodów (zysków), odpowiadające im koszty (straty) i wyniki finansowe. W sprawozdaniu tym wykazuje się oddzielnie: Przychody i koszty dotyczące sprzedaży produktów, towarów i materiałów; Pozostałe przychody i koszty operacyjne; Przychody i koszty finansowe; Obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) za bieżący i poprzedni rok obrotowy. W konstrukcji rachunku zysków i strat występuje kilka rodzajów wyniku finansowego: Wynik ze sprzedaży, czyli różnica między przychodami netto ze sprzedaży i zrównanymi z nimi a kosztami działalności operacyjnej (wariant porównawczy). Wynik z działalności operacyjne, będący sumą wyniku ze sprzedaży i salda pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych. Wynik brutto, stanowiący wynik z działalności operacyjnej powiększony o przychody finansowe i pomniejszony o koszty finansowe. Wynik netto to wynik brutto po uwzględnieniu obowiązkowych zmniejszeń zysku (przede wszystkim podatku dochodowego) lub zwiększeń straty.
Podział na koszty stałe i zmienne pozwala odzwierciedlać związki zachodzące w krótkim okresie pomiędzy poziomem kosztów przedsiębiorstwa i rozmiarami wielkości produkcji. Wyodrębniane są: Koszty stałe (ich poziom jest niezależny od wielkości produkcji) Koszty zmienne (ich poziom uzależniony jest od wielkości produkcji) Wśród kosztów stałych wyodrębniane są: Koszty bezwzględnie stałe (zupełnie niezależne od zmian wielkości produkcji, np. amortyzacja budynków, czynsze) Koszty względnie stałe (nie ulegają zmianom w ramach określonych rozmiarów produkcji
- zdolności produkcyjnej – po ich przekroczeniu z reguły wzrastają skokowo, aby znowu utrzymywać się na stabilnym niezmienionym poziomie; ponoszone są głównie na zwiększenie zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa). Wśród kosztów zmiennych wyróżniamy: Koszty zmienne proporcjonalnie (jednakowe przyrosty wielkości produkcji powodują jednakowe przyrosty poziomu kosztów zmiennych) Koszty zmienne progresywnie (jednakowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają coraz większe przyrosty kosztów zmiennych) Koszty zmienne degresywnie (jednakowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają coraz niższe przyrosty kosztów zmiennych). Analiza relacji koszt – produkcja – zysk opiera się na pewnych założeniach upraszających rzeczywistość. I tak, mówiąc koszty stałe, w modelach przyjmuje się, że w pewnych przedziałach czasowych są one całkowicie stałe (w długich horyzontach czasowych wszystkie koszty są zmienne). W rzeczywistości ta stałość ma charakter przybliżony, tzn. oscyluje wokół określonej wartości. Natomiast koszty zmienne przyjmuje się jako zmienne proporcjonalne, czyli takie, których zmiana jest wprost proporcjonalna do zmiany produkcji. Przy niewielkich zmianach produkcji koszty te mają faktycznie charakter proporcjonalny. Jednak większe zmiany mogą zaburzyć tę proporcjonalność, np. w sytuacji, w której wzrost zakupów spowodowany wzrostem produkcji umożliwia otrzymanie większych upustów cenowych od dostawców i wówczas koszt np. materiałów przyrasta wolniej niż produkcja. Uwzględniając w analizie produkcję, zakłada się, że zostanie ona sprzedana (produkcja = sprzedaż), co w praktyce musi być spełnione, gdyż przedsiębiorstwo nie jest w stanie funkcjonować, produkując przez dłuższy czas na magazyn. Podział na koszty stałe i zmienne jest szczególnie przydatny w procesie planowania i prognozowania, gdyż określa ich związek z produkcją. Natomiast ewidencja księgowa ex post często nie rozróżnia podziału kosztów na stałe i zmienne. W dotychczasowych rozważaniach o kosztach ujmowaliśmy je globalnie, tzn. mówiąc koszty stałe, mieliśmy na myśli całkowite koszty stałe, które nie zmieniają się wraz ze zmianą produkcji (a więc i sprzedaży), natomiast koszty zmienne to łączne koszty zmienne wynikające ze skali produkcji. Jeżeli jednak te same koszty będziemy rozpatrywać w przeliczeniu na jednostkę produkcji (lub sprzedaży), wówczas koszty stałe wraz ze wzrostem skali produkcji rozkładają się na coraz to większą liczbę produktów. Nazywane jest to relatywną obniżką kosztów stałych. Natomiast koszty zmienne w
przeliczeniu na jednostkę produkcji pozostają stałe bez względu na skalę produkcji (przy założeniu, że są to koszty zmienne proporcjonalne).
24. ANALIZA KOSZTU JEDNOSTKOWEGO
25. ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI
26. RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ
27. ANALIZA PRZYCHODÓW
28. ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO
29. ANALIZA ZYSKOWNOŚCI SPRZEDAŻY
30. ANALIZA PRODUKCJI
31. ANALIZA MATERIAŁOCHŁONNOŚCI
32. DŹWIGNIE: OPERACYJNA I FINANSOWA
33. ANALIZA GOSPODARKI ŚRODKAMI TRWAŁYMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE
34. ANALIZA MAJĄTKU OBROTOWEGO – ZAPASY, NALEŻNOŚCI
35. ANALIZA ZASÓB KAPITAŁOWYCH
36. ANALIZA WIELKOŚCI I STRUKTURY ZATRUDNIENIA
37. ANALIZA WYNAGRODZEŃ I PŁYNNOŚCI KADR
38. BADANIE WYDAJNOŚCI I RENTOWNOŚCI PRACY
Badanie wydajności pracy Wydajność pracy – stosunek wielkości wytworzonej produkcji do sumy pracy ludzkiej. Analiza przyczynowa: Wpływ czasu pracy zatrudnionych Wydajność pracy – iloczyn czasu pracy na jednego zatrudnionego i produktywności tego czasu. WP=TRPT TR – przeciętny czas pracy przypadający na jednego zatrudnionego (liczony w godzinach) PT – wydajność pracy liczona na jedną godzinę (produktywność czasu pracy) Na pozytywną ocenę zasługuje zachowanie w przedsiębiorstwie następującej relacji: iTR < iPT < iWP , gdzie: i – procentowa zmiana wielkości w czasie. Wpływ wynagrodzeń (lub kosztów pracy) Wydajność pracy – iloczyn wielkości wynagrodzeń (lub kosztów pracy) na jednego zatrudnionego i produktywności tych wynagrodzeń (lub kosztów pracy). WP=WRPW WR – przeciętne wynagrodzenie (lub koszt pracy) PW – produktywność wynagrodzeń (lub kosztów pracy) Na pozytywną ocenę zasługuje zachowanie w przedsiębiorstwie następującej relacji: iWR < iPW < iWP
Składkę na fundusz pracy, Składkę na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, Koszty kształcenia i doskonalenia kadr, Koszty dojazdu, dowozu i zakwaterowania pracowników, Koszty zakładowej administracji personalnej, Nagrody z zysku. Z punktu widzenia zarządzania zasobami ludzkimi wydziela się: Koszty pozyskania czynnika pracy (koszty rekrutacji, kształcenia i doskonalenia), Koszty utrzymania zasobów pracy w stanie gotowości eksploatacyjnej (składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, koszty bezpieczeństwa i higieny pracy, koszty dojazdu, dowozu i zakwaterowania), Koszty wykorzystania (płace dodatkowe, płace uzupełniające, nagrody z zysku). Czynniki kształtujące koszty pracy: Czynniki zewnętrzne (ubezpieczeń społecznych i kosztów związanych z zapewnieniem odpowiednich warunków pracy), Czynniki wewnętrzne (charakter działalności przedsiębiorstwa, asortyment produkcji, poziom stosowanej techniki i technologii). Wskaźniki oparte na kosztach pracy: Wskaźnik udziału kosztów pracy w kosztach własnych przedsiębiorstwa ( relacja całkowitych kosztów pracy i kosztów własnych przedsiębiorstwa), Wskaźnik udziału kosztów wynagrodzeń w całkowitych kosztach pracy (relacja kosztów wynagrodzeń do kosztów własnych przedsiębiorstwa), Wskaźnik relacji kosztów pracy do wartości produkcji sprzedanej netto, Wskaźnik relacji wynagrodzeń do produkcji sprzedanej netto, Relacja zysku netto do całkowitych kosztów pracy, Relacja wartości dodanej do całkowitych kosztów pracy, Relacja kosztów pracy do liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwie, Relacja kosztów pracy do liczby godzin opłaconych, Relacja kosztów pracy do liczby godzin przepracowanych.
40. ISTOTA I RODZAJE INWESTYCJI RZECZOWYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Inwestycje rzeczowe – polegają na przyroście lub wymianie materialnych składników majątku trwałego przedsiębiorstwa: maszyn, urządzeń, gruntów, budynków i środków transportu. Wśród nich można wyróżnić:
inwestycje nowe (rozwojowe) – zakup lub wytworzenie nowych aktywów, do których możemy zaliczyć: maszyny, urządzenia. Tworzenie nieistniejących dotychczas ośrodków produkcji możemy również zakwalifikować do tej grupy, a mogą być nimi : nowe przedsiębiorstwo, filie, oddziały. inwestycje odtworzeniowe – rozumiane jako wymiana zużytych technicznie oraz moralnie maszyn i urządzeń na nowe; zapobiegają wzrostowi kosztów z powodu nadmiernej eksploatacji majątku, inwestycje modernizacyjne – mające na celu dostosowanie składników majątku trwałego do obecnego poziomu rozwoju technologicznego, inwestycje strategiczne – zmierzające zarówno do umocnienia osiągniętej pozycji rynkowej przedsiębiorstwa, jak również do utrzymania wypracowanego udziału w rynku. Można przy tym wymienić jako przykład: otwarcie nowej filii, fuzję z konkurentem, wchodzenie w związki kooperacyjne, jak również dywersyfikację działalności. Wśród omawianego rodzaju inwestycji można wyszczególnić inwestycje defensywne, które dążą do utrzymania wypracowanego udziału w rynku oraz inwestycje ofensywne służące umocnieniu pozycji przedsiębiorstwa na rynku. Podstawowe kryteria podziału: według rodzaju inwestycji: projekty rzeczowe i projekty finansowe, według celu inwestycji: projekty odnowy, projekty modernizacji, projekty rozbudowy i projekty twórcze, według stopnia zależności między przedsięwzięciami: projekty niezależne, projekty wzajemnie wykluczające się i projekty zależne, według rozkładu korzyści w czasie: typowe i nietypowe, według okresu czasu: krótko-, średnio- i długookresowe. Pięć podstawowych typów inwestycji (A. Johnson): ekspansja na rynkach, odtworzenie aktualnych mocy produkcyjnych, dostosowanie do nowych norm prawnych, badania i rozwój, inne. Cykl życia projektu rzeczowego: faza przedinwestycyjna formułowanie koncepcji inwestycji – studium możliwości, przygotowanie studium przedrealizacyjnego (warianty realizacyjne), sporządzenie ostatecznej wersji projektu, ocena i podjęcie decyzji. Faza inwestycyjna (plany techniczne, negocjacje i umowy, budowa i instalacja sprzętu, rekrutacja i szkolenie kadr, oddanie do eksploatacji) Faza eksploatacji Faza likwidacji (w przypadku zaniechania).
