Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, Publikacje z Banking and Finance

Pobierz Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i więcej Publikacje w PDF z Banking and Finance tylko na Docsity!

Rozdział 6

Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

Jacek Gad

Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie podstawowych narzędzi analizy finansowej. Po jego lekturze Czytelnik zdobędzie informacje pozwa- lające wykorzystywać podstawowe narzędzia analizy finansowej do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w czterech kluczowych obszarach: płynności, rentowności, obrotowości i zadłużenia.

Analiza finansowa – wprowadzenie Analiza finansowa, będąca obok analizy gospodarczej częścią analizy ekono- micznej, dostarcza informacji do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Anali- za ta pozwala na sformułowanie wniosków odnośnie do funkcjonowania przedsię- biorstwa w przeszłości, a także stanowi bazę informacyjną na potrzeby decyzji do- tyczących przyszłości. Należy zauważyć, że analiza finansowa obejmuje zagadnienia związane z całokształtem działalności przedsiębiorstwa. Obiektywna ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa jest możliwa w sytuacji istnienia ujednoliconych mier- ników. Analiza finansowa zawiera wiele mierników dotyczących zarówno dokonań jednostki w danym okresie, jak i jej sytuacji finansowej na dany dzień. Kluczową rolę w procesie opracowywania analizy finansowej pełni metoda porównań, gdzie bazą odniesienia mogą być analogiczne wielkości z poprzednich okresów, wielkości postulowane (ocena wykonania planu czy normy) oraz wielkości osiągnięte przez inne przedsiębiorstwa. Zakres analizy finansowej zależy od tego, jakimi danymi dysponowano, przeprowadzając analizę (analiza płytka, analiza pogłębiona), a ponadto od tego, w jakim celu została ona przeprowadzona. Nie ulega wątpliwości, że inne obszary analizy finansowej będą istotne na przykład dla przedstawicieli banków, a inne dla wierzycieli czy akcjonariuszy. Wyróżniamy dwa podstawowe etapy analizy finansowej , tj. analizę wstępną sprawozdań finansowych oraz analizę wskaźnikową sprawozdań finansowych.

70 Jacek Gad

Wstępna analiza sprawozdań finansowych Wstępna analiza sprawozdań finansowych dostarcza podstawowych informa- cji na temat architektury finansowej przedsiębiorstwa. Na analizę wstępną spra- wozdań finansowych składają się analiza pionowa (struktury) i analiza pozioma (dynamiki). W przypadku bilansu analiza pionowa (struktury) polega na określeniu udziału poszczególnych składników bilansu w sumie bilansowej (por. tabela 6.1).

Tabela 6.1. Bilans – analiza struktury

Wyszczególnienie Rok bieżący (tys. PLN) Udział (%) Aktywa A. Aktywa trwałe 156 436 45, B. Aktywa obrotowe 189 006 54, Razem aktywa 345 442 100, Pasywa A. Kapitał własny 209 221 60, B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 136 221 39, Razem pasywa 345 442 100, Źródło: opracowanie własne.

W przypadku rachunku zysków i strat analiza pionowa (struktury) polega na ustaleniu udziału poszczególnych rodzajów przychodów w sumie przychodów oraz udziału poszczególnych rodzajów kosztów w sumie kosztów (por. tabela 6.2).

Tabela 6.2. Rachunek zysków i strat – analiza struktury

Wyszczególnienie Rok bieżący (tys. PLN) Udział (%) Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 398 374^ 95, Pozostałe przychody operacyjne 9620 2, Przychody finansowe 9969 2, Zyski nadzwyczajne 348 0, Razem przychody 418 311 100,

72 Jacek Gad

Do wstępnej analizy sprawozdań finansowych zaliczamy, oprócz analizy struk- tury i dynamiki, analizę relacji między źródłami finansowania. Wyróżniamy dwie reguły związane ze strukturą finansowania, tj. złotą regułę finansowania oraz złotą regułę bilansową. Zgodnie ze złotą regułą finansowania nie należy zadłużać przedsiębiorstwa ponad wartość kapitałów własnych.

KW (^) * 1 KO gdzie: KW – kapitał własny; KO – kapitał obrotowy. Według złotej reguły bilansowej aktywa trwałe powinny być sfinansowane ka- pitałem stałym łączącym w sobie kapitał własny oraz długoterminowy kapitał obcy.

KS (^) * 1 AT gdzie: KS – kapitał stały; AT – aktywa trwałe

Wskaźnikowa analiza sprawozdań finansowych Wskaźnikowa analiza sprawozdań finansowych jest rozwinięciem analizy wstępnej. Do korzyści wynikających z zastosowania wskaźnikowej analizy spra- wozdań finansowych zaliczamy między innymi możliwość porównania w czasie i analizy trendów w zakresie badanych zjawisk; ponadto dzięki powszechnemu wy- korzystaniu wskaźników możliwe jest prowadzenie analiz porównawczych zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym, a duża różnorodność wskaźników pozwala na kompleksową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Słabe strony wykorzystania wskaźnikowej analizy sprawozdań finansowych związane są między innymi z tym, że analiza pojedynczych wskaźników w ode- rwaniu od pozostałych informacji może dawać mylny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa; ponadto tylko wybrane wskaźniki posiadają wzorcowe wielkości, a zmiany w zakresie sprawozdawczości finansowej (stosowanie różnych standar- dów rachunkowości) mogą utrudniać porównywalność wskaźników. Wyróżniamy cztery podstawowe obszary analizy finansowej , tj. rentowność, płynność, obrotowość oraz zadłużenie. Analiza rentowności dostarcza informacji na temat zyskowności przedsiębior- stwa. Najczęściej stosuje się trzy podstawowe wskaźniki rentowności, tj. rentow- ność sprzedaży ( Return on Sales – ROS)^1 , rentowność aktywów ( Return on Assets

• ROA) oraz rentowność kapitału własnego ( Return on Equity – ROE).

(^1) Rentowność sprzedaży może być liczona dla sumy przychodów (rentowność sprzedaży brutto) albo tylko dla przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (rentowność sprzedaży netto).

Rozdział 6. Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa (^73)

Przy obliczaniu rentowności sprzedaży wykorzystuje się dane jedynie z ra- chunku zysków i strat. Rentowność sprzedaży netto równa 5% oznacza, że każde 100 złotych przychodów ze sprzedaży generuje 5 złotych zysku.

Rentowność sprzedaży brutto (ROS) =^

Zysk netto Przychody ze sprzedaży produktów, towarów × 100% i materiałów + Pozostałe przychody operacyjne

• Przychody finansowe + Zyski nadzwyczajne

Rentowność sprzedaży netto (ROS)

Zysk netto × 100% Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Przy obliczaniu rentowności aktywów i kapitału własnego wykorzystuje się dane zarówno z bilansu, jak i z rachunku zysków i strat. Rodzi to pewne proble- my związane z niewspółmiernością danych. Otóż bilans jest sprawozdaniem sta- tycznym, prezentującym stan majątku i źródeł jego finansowania na dany dzień, natomiast rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem dynamicznym, prezentu- jącym przychody, koszty oraz wynik finansowy za dany okres. Aby choć w części wyeliminować te problemy, przy obliczaniu rentowności aktywów oraz rentowności kapitału własnego bierze się pod uwagę średni stan aktywów ogółem oraz średni stan kapitału własnego.

Rentowność aktywów (ROA) = Zysk netto^ × 100% Średni stan aktywów ogółem

Rentowność kapitałów (ROE) =

Zysk netto × 100% Średni stan kapitału własnego

W przypadku rentowności przyjmuje się, że im większa jest wartość wskaźni- ków, tym lepsza sytuacja przedsiębiorstwa w tym obszarze. Analiza płynności pozwala ocenić zdolność jednostki do regulowania bieżą- cych zobowiązań. Wskaźniki płynności są opracowywane z wykorzystaniem danych z bilansu. Wyróżnia się trzy poziomy płynności odzwierciedlone przez kolejne wskaź- niki. Pierwszy wskaźnik dotyczy płynności bieżącej. Przyjmuje się, że powinien on wynosić około 1,8–2,0, czyli aktywa obrotowe powinny być dwukrotnie większe niż zobowiązania krótkoterminowe.

Rozdział 6. Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa (^75)

Obrotowość zapasów w dniach =

Średni stan zapasów × 365 Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Wskaźnik obrotowości należności w dniach wskazuje, ile średnio w roku jed- nostka oczekuje na spłatę swoich należności. Wskaźnik obrotowości zobowiązań w dniach wskazuje, ile średnio w roku jednostka zwleka ze spłatą swoich zobo- wiązań.

Obrotowość należności w dniach

Średni stan należności z tytułu dostaw i usług × 365 Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Obrotowość zobowiązań w dniach

Średni stan zobowiązań z tytułu dostaw i usług × 365 Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Za pomocą wyżej wymienionych trzech wskaźników obrotowości można obli- czyć cykl konwersji gotówki^2 , czyli okres oczekiwania na środki pieniężne od mo- mentu zapłaty za materiały do momentu otrzymania środków pieniężnych z tytułu spłaty należności. Analiza zadłużenia dostarcza informacji na temat udziału kapitału obcego w finansowaniu aktywów jednostki. Do obliczania wskaźników zadłużenia wyko- rzystujemy dane z bilansu. Wskaźnik ogólnego zadłużenia równy 40% oznacza, że aktywa w 40% są finansowane kapitałem obcym.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania × 100% Aktywa ogółem

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego oraz wskaźnik zadłużenia długo- terminowego wskazują na relacje między kapitałem obcym i kapitałem własnym w danej jednostce.

(^2) Wskaźnik konwersji gotówki = wskaźnik obrotowości zapasów + wskaźnik obrotowości należności

• wskaźnik obrotowości zobowiązań.

76 Jacek Gad

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania × 100% Kapitał własny

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego =^

Zobowiązania długoterminowe × 100% Kapitał własny

Z punktu widzenia długoterminowego funkcjonowania przedsiębiorstwa istot- ne znaczenie ma relacja między przychodami i kosztami podstawowej działalności operacyjnej jednostki. Do oceny tego obszaru służą wskaźniki oparte na kosztach. Przyjmuje się, że wskaźnik operacyjności powinien wynosić od 50 do 90%. Przyjmuje się również, że optymalny wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych powinien kształtować się na poziomie od 5 do 15%.

Wskaźnik operacyjności =

Koszt wytworzenia + Koszty ogólnego zarządu + Koszty sprzedaży × 100% Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Wskaźnik obciążenia przychodów ze sprzedaży produktów kosztami ich wytworzenia

Koszt wytworzenia × 100% Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych

Koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży × 100% Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

Należy podkreślić, że przy interpretacji wskaźników finansowych należy za każdym razem odnieść się do sektora, w którym funkcjonuje dana jednostka. Poszczególne sektory charakteryzują się różną rentownością, płynnością, obroto- wością czy zadłużeniem.