Pobierz Analiza rynku usług kolejowych w Polsce i więcej Publikacje w PDF z Economia Dei Trasporti tylko na Docsity!
I Efektywność transportu
672 AUTOBUSY 12 /201 7
Edyta ZIELIŃSKA
ANALIZA RYNKU USŁUG KOLEJOWYCH W POLSCE
Treścią niniejszego artykułu jest przedstawienie sytuacji transportu kolejowego w Polsce na przestrzeni lat 2010-2016. Wymieniono najważniejszych w 2016 r. przewoźników kolejowych w zakresie transportu osób i ładunków. Charakterystyce poddano wybrane składniki infrastruktury transportowej oraz flotę wykorzystywaną do świadczenia usług w zakresie przewozu osób i ładunków. Celem artykułu było także porównanie usług kolejowych realizowanych w naszym kraju z innymi gałęziami transportowymi. Podano informacje dotyczące liczby przewiezionych pasażerów w badanym okresie czasu oraz wymieniono najpopularniejsze kierunki ich podróży. Przedstawiono również dane na temat przewiezionej masy ładunków oraz informacje w zakresie przemieszczanych grup ładunków w Polsce koleją i transportem samochodowym.
WSTĘP
Transport kolejowy w Polsce ma istotne znaczenie zarówno w przemieszczaniu pasażerów jak i ładunków. Kolej zaspakaja potrzeby transportowe osób związane z realizacją ich indywidual- nych celów, umożliwia im dojazd do pracy, szkół, uczelni wyższych oraz pozwala zrealizować podróże wakacyjne [2]. Dzięki kolei moż- liwe jest dostarczanie towarów, wytworzonych przez różne zakłady produkcyjne, klientom zainteresowanym ich zakupem, którzy znaj- dują się w różnych, często odległych miejscach w kraju i za granicą. W celu oceny usług przewozowych realizowanych w Polsce przez kolej należy porównać ją z innymi gałęziami transportowymi. Na popularność transportu kolejowego istotny wpływ ma duże bez- pieczeństwo tego typu przewozów. Wypadkowość podczas prze- mieszczania osób i ładunków koleją jest znikoma w porównaniu do transportu samochodowego, w 2016 r. miało miejsce 201 wypadków i kolizji kolejowych, a wypadków i kolizji drogowych było aż 440286 [3]. Istotne znaczenie w popycie na usługi kolejowe ma dostępność do tego typu przewozów, jest ona o wiele większa niż w transporcie lotniczym, czy morskim. Przewozy kolejowe są też dużo tańsze niż przejazdy na tych samych trasach realizowane przez linie lotnicze.
1. SYTUACJA BRANŻY TRANSPORTOWEJ W POLSCE
Transport jest jedną z ważniejszych dziedzin polskiej gospo- darki, która wpływa bezpośrednio na rozwój kraju i jakość życia całego społeczeństwa. Jest branżą, która stale się rozwija, świadczy o tym np. wzrost przychodów z działalności transportowej prowa- dzonej w naszym kraju, pokazany na rys. 1.
0
50
100
150
200
250
2010 2012 2014 2016
124,
162,3 174,
206,
114,
146,
165,
191,
mld zł
Przychody ze sprzedaży usług we wszystkich gałęziach transportowych Koszt własny sprzedanych usług we wszystkich gałęziach transportowych
Rys. 1. Przychody i koszty działalności transportowej w Polsce [3]
Z rys. 1 wynika, że od 2010 r. stale rosną przychody ze sprzedaży we wszystkich gałęziach transportowych. Przychody te obejmują wpływy za: przewozy ładunków, pasażerów, bagażu i poczty oraz za przeładunki, spedycję, składowanie i magazynowanie towarów oraz inne usługi związane z obsługą transportu, np. wpływy z dzia- łalności biur podróży. W 2016 r. przychody z działalności transpor- towej wzrosły o 81,7 mld zł w porównaniu do 2010 r., natomiast koszty wynikające z działalności eksploatacyjnej przewoźników wzrosły o 77,3 mld zł. O dobrej sytuacji branży transportowej w Polsce świadczyć może wzrastająca liczba zatrudnianych osób na podstawie stosunku pracy (rys. 2) oraz rosnące ich przeciętne wynagrodzenie (rys. 3).
420
440
460
480
500
520
540
560
2010 2012 2014 2016
479
495 504
559
tys. osób
Rys. 2. Zatrudnienie na podstawie stosunku pracy w polskim sekto- rze transportu [3]
Przedstawione na powyższym wykresie informacje pozwalają stwierdzić, że w roku 2016 zatrudnionych osób w transporcie było o około 80 tys. więcej niż w 2010 r.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
2010 2012 2014 2016
2899 3134 3392
3555
zł
Rys. 3. Przeciętne wynagrodzenie brutto na podstawie stosunku pracy w całym sektorze transportu [3]
I
Efektywność transportu
12 /201 7 AUTOBUSY 673
2. CHARAKTERYSTYKA TRANSPORTU KOLEJOWEGO
W POLSCE
W Polsce usługi kolejowe polegające na przemieszczaniu osób realizowane są przez wielu przewoźników. Udział tych przewoźni- ków w rynku wg liczby przewiezionych w 2016 r. pasażerów poka- zano na rys. 4. Największe znaczenie w transporcie osób koleją w ubiegłym roku w naszym kraju miały Przewozy Regionalne, po- nieważ przemieściły ponad 27% spośród wszystkich pasażerów zainteresowanych takimi usługami, kolejne miejsce zajęły Koleje Mazowieckie z wynikiem prawie 21% i PKP Intercity przekraczając 14%. Największy udział w strukturze zatrudnienia wśród polskich przewoźników pasażerskich w 2016 r. miała PKP Intercity – 34,9%, następnie Przewozy Regionalne – 33% i Koleje Mazowieckie z wynikiem ponad 12%.
0
5
10
15
20
25
30
Regionalne^ Przewozy Mazowieckie^ Koleje^ PKP SKM^ PKP Intercity^ WarszawaSKM Śląskie^ Koleje^ Pozostali
27, 20, 14,31 (^) 13, 8, 5,
11,
%
Rys. 4. Udział przewoźników osobowych w rynku usług kolejowych w 2016 r. [4]
O sytuacji kolejnictwa w Polsce świadczyć mogą wyniki finan- sowe tej branży przedstawione na kolejnym wykresie. Biorąc pod uwagę opłacalność przewozów kolejowych pasażerskich sytuacja nie wygląda zbyt dobrze, ponieważ z analizy wyników finansowych tego typu usług można wyciągnąć wniosek, że od 2010 r. dopiero w 2016 r. przychody przewyższyły koszty. Znacznie lepiej wyglądają przychody z działalności kolejowej dotyczącej przewozów towarów, od 2010 r. przychody są znacznie wyższe niż koszty wynikające z tego transportu.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2010 2012 2014 2016
4,43^ 4,94^ 4,
5,
7,58^ 8,07^ 8,04 7,
4, 5,14 (^) 4,81^ 5,
7,4^ 7,85^ 7,83 7,
mld zł
Przychody usług pasażerskich Koszty usług pasażerskich Przychody usług towarowychKoszt usług towarowych
Rys. 5. Opłacalność przewozów kolejowych w latach 2010-2016 [4]
Na kolejnym wykresie wymieniono przewoźników kolejowych zajmujących się transportem ładunków. Największy udział w masie przewiezionych towarów transportem kolejowym w 2016 r. miało PKP CARGO z wynikiem 44,87%. Uzyskany przez PKP CARGO wynik znacznie odbiegał od udziałów pozostałych przewoźników realizujących kolejowe przewozy ładunków. Drugą pozycję z udzia- łem 17,99% uzyskała DB Cargo Polska, natomiast trzecią lokatę otrzymał Lotos Kolej (5,70%). PKP CARGO miała również najwięk- szy udział w strukturze zatrudnienia wśród przewoźników kolejo- wych w 2016 r. wynoszący aż 68,2%. Następne miejsca należały do DB Cargo Polska – 5% i Lotos Kolej – 4%.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
PKP CARGO DB Cargo Polska Lotos Kolej PKP LHS CTL Logistics PUK Kolprem Pozostali
43,
17,
5,7 (^) 4,48 (^) 4,31 (^) 2,
% 20,
Rys. 6. Udział przewoźników towarowych w rynku usług kolejowych w 2016 r. [4]
Na bezpieczeństwo transportu kolejowego w Polsce wpływ ma- ją różne czynniki, przede wszystkim największe znaczenie ma tutaj zachowanie maszynistów, pasażerów i pieszych oraz kierowców pojazdów samochodowych przejeżdżających przez tory. O bezpie- czeństwie w transporcie kolejowym decyduje także stan techniczny jego infrastruktury oraz środków transportu, których średni wiek określany jest w Polsce na około 30 lat. Liczbę linii kolejowych umożliwiających realizowanie usług transportowych przedstawiono na rys. 7, natomiast na rys. 8 pokazano ile kilometrów linii kolejo- wych przypada na poszczególne województwa znajdujące się w naszym kraju.
18400
18600
18800
19000
19200
19400
19600
19800
20000
20200
20400
2010 2012 2014 2016
20228 20328
19240 km 19132
Rys. 7. Liczba linii transportu kolejowego w Polsce [3]
Na rys. 7 widoczna jest zmniejszająca się liczba linii kolejowych eksploatowanych w naszym kraju. Taka sytuacja spowodowana jest zamykaniem linii nierentownych, na których świadczenie usług transportowych dla przewoźników jest nieopłacalne. Innym powo- dem malejącej liczby linii kolejowych w Polsce są coraz częściej prace remontowe oraz modernizacyjne prowadzone na wielu odcin- kach, celem poprawienia komfortu podróżowania, zwiększenia bezpieczeństwa i prędkości przejazdu.
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
(^2000 )
1199 10468901080 1059
1712
780
978 654
1192
1964
721
1081
1878
1148 km
Rys. 8. Liczba linii kolejowych w polskich województwach [3]
Powyższy wykres pozwala stwierdzić, że transport kolejowy najbardziej rozwinięty i dostępny jest w województwie śląskim ( km linii), wielkopolskim (1878 km linii) i dolnośląskim (1750 km linii),
I
Efektywność transportu
12 /201 7 AUTOBUSY 675
15). W tym zestawieniu kolej zajmuje drugie miejsce po transporcie samochodowym, podobnie jak to było w ocenie przemieszczania pasażerów. W roku 2016 transportem kolejowym przewieziono o około 5 mln ton towarów więcej niż w roku 2010, a w transporcie samochodowym zanotowano około 5-cio milionowy spadek przewo- zów w 2016 r. w porównaniu do roku 2010. Można przyjąć, że kolej przejęła część przewozów towarów od transportu samochodowego.
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2010 2012 2014 2016
217 231 228 222,
1551,8 (^) 1548,1 1547,9 1546,
69,7 65 64,1 67,
mln ton
Transport kolejowy Transport samochodowy Pozostałe rodzaje transportu
Rys. 15. Liczba przewiezionych ładunków w wybranych latach [3]
Na przykładzie wybranych pięciu państw należących do Unii Europejskiej pokazano jak wygląda transport wewnątrzwspólnoto- wy, czyli wywożenie i sprzedaż (rys. 16) oraz sprowadzanie i zakup (rys.17) towarów przy wykorzystaniu polskiego transportu kolejowe- go i samochodowego.
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
Austria Czechy Niemcy Słowacja Włochy
1651
5098
7591
(^14391716 )
8160
28493
3296 3170
mln ton
Transport kolejowy Transport samochodowy
Rys. 16. Eksport ładunków transportem kolejowym i samochodo- wym w 2016 r. [3]
Pokazane na rys. 16 dane informują o tym, że najwięcej towa- rów wyprodukowanych w naszym kraju sprzedano i dostarczono w roku 2016 za pomocą transportu samochodowego do Niemiec – 28493 tys. ton, podobnie sytuacja wyglądała na kolei, do naszych sąsiadów wywieziono 7591 tys. ton ładunków.
0
5000
10000
15000
20000
25000
Austria Czechy Niemcy Słowacja Włochy
495 2042
3987 (^12911314 )
7069
23397
3527 3801
tys. ton
Transport kolejowy Transport samochodowy
Rys. 17. Import ładunków transportem kolejowym i samochodowym w 2016 r. [3]
Oceniając dane pokazane na powyższym wykresie można wy- ciągnąć wniosek, że najwięcej produktów sprowadzamy transpor- tem samochodowym i kolejowym z Niemiec, oczywiście biorąc pod uwagę tylko analizowane państwa UE. W 2016 r. najwięcej towarów
transportem kolejowym sprowadzono do Polski z Rosji – 8095 tys. ton. Kryterium przyjętym do oceny rynku usług kolejowych w Polsce był także rodzaj transportowanego asortymentu. Na rys. 18 pokaza- no jakie ładunki najczęściej w naszym kraju przewozi się transpor- tem kolejowym a jakie pojazdami samochodowymi.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
41,
25,
12,
(^4 4) 1,5 1,7 (^) 1,2 (^1)
7, 2,
24,
2,9 5 4,
7,7 7,
12,4 (^) 10,
% 22
Transport kolejowy Transport samochodowy
Rys. 18. Struktura przewozów ładunków wg ich grup: 1 - mineralne paliwa, 2 - rudy metali i pozostałe wyroby górnictwa i kopalnictwa, 3 - koks i produkty rafinacji ropy naftowej, 4 - wyroby chemiczne, 5 - metale i wyroby metalowe gotowe (bez maszyn i urządzeń), 6 - surowce wtórne i odpady komunalne, 7 - produkty rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa, rybactwa i rybołówstwa, 8 – wyroby z pozosta- łych surowców niemetalicznych, 9 - produkty spożywcze i wyroby tytoniowe, 10 – inne towary nie wymienione wcześniej [3]
W transporcie kolejowym, jak wynika z powyższego wykresu, najpopularniejszym towarem jest paliwo mineralne, dużo przewozi się również rud metali i pozostałych wyrobów górnictwa i kopalnic- twa oraz koksu i produktów rafinacji ropy naftowej. W przewozach samochodowych duże znaczenie mają rudy metali i pozostałe wy- roby górnictwa i kopalnictwa, produkty spożywcze i wyroby tytonio- we.
PODSUMOWANIE
Kolej w Polsce jest drugą najważniejszą po transporcie samo- chodowym gałęzią transportową zarówno w realizowaniu przewo- zów osobowych jak i towarowych. Bardziej opłacalne są w naszym kraju jednak przewozy kolejowe ładunków niż pasażerów, od roku 2010 przychody wynikające z transportu mienia są wyższe niż koszty z tym związane. Zupełnie inaczej sytuacja wyglądała w transporcie kolejowym osób, ponieważ działalność ta długo wią- zała się ze stratami i dopiero w 2016 r. przyniosła zyski przewoźni- kom pasażerskim. Istotną rolę wśród kolejowych przewoźników osób w Polsce w 2016 r. miały Przewozy Regionalne, ich udział w tego typu trans- porcie wynosił ponad 27%, natomiast w przemieszczaniu ładunków największy udział miało PKP CARGO – 43,87%. Najpopularniej- szym zagranicznym kierunkiem kolejowych podróży pasażerów (48,2%) oraz przewozów towarowych (49%) w 2016 r. były Niemcy. Kraj ten był także najbardziej związany z eksportem i importem towarów przy wykorzystaniu polskiego transportu kolejowego. Z przeprowadzonej w niniejszym artykule analizy transportu ko- lejowego wynika także, że jest to bezpieczny sposób realizowania przewozów pasażerskich oraz towarowych. W 2016 r. zmniejszyła się w porównaniu do roku 2010 liczba wypadków i kolizji kolejowych o 88 oraz ubyło poszkodowanych w nich osób o 20. W 2016 r. mniej niż np. w 2014 r. było ofiar śmiertelnych w wypadkach kolejowych z udziałem pojazdów samochodowych. Niestety, w Polsce w 2016 r. było najwięcej od 2010 r. zabitych w wypadkach kolejowych z udzia- łem pieszych.
I Efektywność transportu
676 AUTOBUSY 12 /201 7
BIBLIOGRAFIA
- Pietrzak K., Towarowy transport kolejowy w Polsce: konkuren- cja i konkurencyjność. Akademia Morska w Szczecinie, Szcze- cin 2015.
- Witkoś K.: Ocena realizacji potrzeb transportowych osób w wybranym regionie. Praca dyplomowa Politechniki Rze- szowskiej (promotor: Zielińska Edyta), Rzeszów, 2015.
- GUS. Wyniki działalności transportowej w latach 2010-.
- Urząd Transportu Kolejowego. Sprawozdanie z funkcjonowa- nia rynku transportu kolejowego w 2016 r. Warszawa 2017.
- www.bezpieczny – przejazd.pl/statystyki.
Analysis of the rail services market in Poland
This paper describes the condition of rail transport in Poland in the period from 2010 to 2016. It lists the most significant rail carriers in 2016 providing passenger and cargo transport. Chosen components of transport infrastruc- ture and fleet used to provide passenger and cargo transport services are characterized. The aim of this paper is also to compare rail services provided in our country with other means of transport. Information was provided on the number of passengers who were carried in the given period and on the most popular directions of their travel. Also data on the carried weight of cargo and information about transported groups of cargo in Poland by rail and by road transport were presented.
Autorzy: dr inż. Edyta Zielińska – Politechnika Rzeszowska, Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa; 35-959 Rzeszów, Tel. 17 743-23-58, [email protected]
