Analiza strategiczna wybranych branż przemysłu rolno ..., Prezentacje z Globalizacja

Pobierz Analiza strategiczna wybranych branż przemysłu rolno ... i więcej Prezentacje w PDF z Globalizacja tylko na Docsity!

Spis treści str.

Wprowadzenie..……………………………………………………………..…………..

1. Charakterystyka przemysłu spożywczego w Polsce oraz metodologia badań (Krzysztof Firlej)................................................................……………………..
2. Wykorzystanie kluczowych czynników sukcesu w analizie strategicznej na przykładzie branży piekarniczo - cukierniczej (Magdalena Gorzelany - Dziadkowiec).………………………….…..………..
3. Wybrane metody analizy strategicznej branży mleczarskiej (Tomasz Bober).………………………………………………………………..
4. Analiza strategiczna branży owocowo - warzywnej (Ewa Kozień)……...……..……………………………………………………..
5. Analiza konkurencyjności w sektorze mięsnym (Krzysztof Misiołek)..………………………………………………………......
6. Analiza sektora piwowarskiego (Janusz Fudaliński)……...………………………………………….…………..
7. Analiza międzynarodowej konkurencyjności wybranych branż sektora rolno - spożywczego (Halina Smutek)……………………….…………………………..…………..

Spis tabel………….………………………………………………………………….. 124 Spis rysunków…………………………………………………………….…………... Spis wykresów…………………………………………………………….………….. Literatura……………………………………………………………………………...

Mleko, którego udział w towarowej produkcji rolnictwa wynosi około 18%, jest jednym z najważniejszych produktów rolniczych. Jego produkcja stanowi źródło dochodów dla około 495 tys. gospodarstw rolnych. Przemysł mleczarski jest liczącym się działem przetwórstwa żywności, gdyż jego udział w zatrudnieniu wynosi 12%, w przychodach ze sprzedaży około 18%, oraz 10% eksporcie rolno-spożywczym. Kolejną część opracowania stanowiła charakterystyka branży owocowo – warzywnej. Celem analizy strategicznej branży owocowo – warzywnej była diagnoza i ocena możliwość funkcjonowania i rozwoju producentów i przetwórców owoców i warzyw. Analiza sytuacji strategicznej branży owocowo – warzywnej została opracowana z wykorzystaniem modelu pięciu sił Portera, który obejmuje: konkurencje podmiotów branży, zagrożenie ze strony substytutów, zagrożenie ze strony nowych podmiotów wchodzących do branży, siłę przetargową nabywców i dostawców. Analiza dotyczyła sytuacji strategicznej w zakresie przetwórstwa oraz produkcji świeżych owoców i warzyw. Piątą część opracowania stanowiła analiza sektora mięsnego. Sektor mięsny w Polsce w okresie po przystąpieniu do Unii Europejskiej był jednym z najszybciej rozwijających się działów polskiej gospodarki. Wzrosło spożycie mięsa i popyt krajowy, istotnie wzrosły obroty handlu zagranicznego mięsem i jego przetworami, dokonała się restrukturyzacja i modernizacja sektora przemysłu mięsnego. Gwałtownie wzrósł eksport zarówno w ramach Unii, jak i na rynku trzecie. Aktualnie w związku z barierami popytu krajowego, tempo wzrostu sektora zależy głównie od eksportu. Równocześnie Polska jest też znaczącym importerem żywca zwierzęcego oraz mięsa (np. w asortymencie wieprzowym, jesteśmy importerem netto). Coraz większy wpływ na kierunki zmian w kraju mają zmiany cen konkurentów regionalnych (np. niemiecka, duńska wieprzowina), czasami również światowych (np. sezonowana wołowina kulinarna południowoamerykańska). Przemysł mięsny jest ściśle powiązany z bazą surowcową i rynkami zbytu, które w znacznym stopniu determinują rynek mięsa. Celem tej części opracowania byłą analiza konkurencyjności branży mięsnej, określenie sił konkurowania, wskazanie ramowych założeń strategii i kluczowych kompetencji niezbędnych do ich realizacji. Celem szóstej części opracowania było dokonanie przeglądowej analizy sektora piwowarskiego w gospodarce Polski oraz wskazanie zarysu stopnia jego rozwoju, a także przedstawienie kontekstu działalności podmiotów w tej branży w ujęciu globalnym, ponieważ niewątpliwie ograniczenie perspektywy analitycznej jedynie do

poziomu krajowego wydawałoby się działaniem zbyt uproszczonym. O ile jednak w procesie diagnozowania w działalności organizatorskiej diagnoza jest z reguły wkomponowana w całościowe koncepcje metodyczne doskonalenia organizacji, które oprócz oceny zawierają zadania związane z projektowaniem usprawnień oraz ich wdrażaniem, o tyle przy diagnozowaniu rozwoju sektora ocena sprowadza się do rejestracji stanu rzeczywistego i konsekwencji stąd wynikających. Jako wtórny, ale nie mniej istotny cel, przyjęto także nakreślenie analizy porównawczej tej branży odniesionej do wybranych krajów europejskich, co stwarza przesłanki do porównania stopnia rozwoju polskiego sektora piwowarskiego oraz trendów w nim zachodzących w ujęciu globalnym. Ważnym jest także (co można traktować jako cele cząstkowe) przedstawienie ogólnej sytuacji w sektorze piwowarskim, prognoza możliwości rozwojowych sektora oraz ocena poziomu jego rozwoju. W obecnych realiach procesy internacjonalizacji i globalizacja mogą stwarzać warunki zapewniające przetrwanie i rozwój firmy pod warunkiem nowego spojrzenia na sposób jej przeprowadzania i dostrzeżenia konieczności zmian w tym zakresie. Funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynku krajowym, zwłaszcza jeśli ten nie zalicza się do dużych, stanowiłoby czynnik ograniczający jego możliwości rozwojowe ukierunkowane na poprawę pozycji knkurencyjnej poprzez między innymi wykorzystanie środków produkcji z różnych krajów. Globalna konkurencja zmusiła firmy do poszukiwania nowych źródeł przewagi konkurencyjnej. Tradycyjne koncepcje strategiczne, takie jak strategiczne dopasowanie zasobów i możliwości, czy tradycyjnie pojmowane strategie konkurencyjne w globalnych warunkach tracą na znaczeniu. Dlatego analiza konkurencyjności wybranych branż sektora rolno – spożywczego stała się tematem ostatniej (siódmej) części opracowania.

dekadzie najważniejszymi czynnikami zwiększającymi popyt na żywność w skali świata^2. W większości przypadków źródłem przewag konkurencyjnych jest stosowanie przez przedsiębiorstwa strategii kosztowo-cenowych. W naszym kraju jest to możliwe dzięki niższym cenom produktów rolnictwa, niższym kosztom pracy (wynagrodzenia pracowników przemysłu spożywczego kształtują się poniżej przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce w przypadku produkcji artykułów spożywczych, a powyżej w przypadku produkcji wyrobów tytoniowych) i pozostałym czynnikom produkcji oraz niższym marżom przetwórczym. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w miarę postępowania procesów konwergencji gospodarki Polski w ramach rynku Unii Europejskiej, znaczenie przewag, które daje stosowanie strategii kosztowo-cenowych będzie spadać. Istotne znaczenie będzie miało wykorzystanie innowacyjnych strategii do zdobywania przewagi konkurencyjnej. Właściwe sformułowanie strategii działania w aspekcie wykorzystania nowych środków finansowych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej na lata 2014 - 2020, stanowić będzie główne wyzwanie dla ekonomistów i praktyków zajmujących się przemysłem spożywczym. Funkcjonowanie tego przemysłu w okresie poakcesyjnym dowiodło, że posiada on znaczący potencjał rozwojowy, gdyż nasz kraj w 2012 roku był szóstym producentem żywności w Unii Europejskiej, z ogólnym udziałem w jej produkcji wynoszącym 7,4% i około 30-sto procentowym eksportem^3.

1.1. Metodyczne podstawy badań Zbiór działań diagnozujących organizację i jej otoczenie, wytyczający możliwość sformułowania odpowiedniej strategii oraz zbudowanie i realizację planu strategicznego to analiza strategiczna. W polskiej literaturze przedmiotu analiza strategiczna dotyczy dwóch podstawowych obszarów, które diagnozują otoczenie i wewnętrzną strukturę organizacji. W przypadku analizy otoczenia badamy otoczenie bliższe (konkurencję, klientów, dostawców, i in.) oraz otoczenie dalsze (środowisko polityczne, prawne, ekologiczne, społeczne itp.). Przy dokonywaniu analizy wewnętrznej badamy następujące obszary funkcjonalne organizacji: finanse, personel, logistykę, marketing, sprzedaż, produkcję itd. Niezbędne w ogólnej analizie (^2) J. Seremak-Bulge, Perspektywy rynku żywnościowego. Cz. I. Przyczyny wzrostu cen żywności , "Przemysł Spożywczy" 2013, nr 12, s. 16-19, ; Perspektywy rynku żywnościowego. Cz. II. Zmiany popytu na 3 żywność , "Przemysł Spożywczy" 2013, nr 2, s. 2-5. Polska w czołówce producentów żywności, https://wpolityce.pl/, dostęp: 20.12.2013.

strategicznej jest holistyczne podejście do badanej organizacji, przejawiające się w globalnym spojrzeniu na badane przedsiębiorstwo uwzględniające zarówno otoczenie, jak i stan wewnętrzny. Analiza strategiczna stanowi najważniejszy element zarządzania strategicznego, ponieważ od trafności wniosków skonstruowanych na tym etapie, będzie zależała przyjęta do realizacji strategia działania. G. Gierszewska i M. Romanowska uważają, że wśród analiz wykorzystywanych w zarządzaniu organizacji, analiza strategiczna wyróżnia się ze względu na następujące dwie cechy:

1. Łączenie dwóch sposobów spojrzenia na zarządzanie i dwóch źródeł informacji: jednoczesne badanie otoczenia i samej organizacji oraz konfrontowanie wyników tych badań. Jest to sposób postępowania mający korzenie w sztuce strategii wojennej, zupełnie zaś obcy tradycyjnej analizie;
2. Interdyscyplinarny charakter analizy strategicznej, czyli wykorzystywanie metod zarówno ilościowych, jak i jakościowych z dziedziny statystyki, ekonomii, finansów, socjologii, psychologii, statystyki i marketingu^4. Nie ma jednego uniwersalnego sposobu przeprowadzania analizy strategicznej, dlatego ważne jest, aby znać metody i techniki, które można wykorzystać do diagnozy organizacji. Dla zrealizowania celu pracy wykorzystano następujące metody i techniki badawcze: analizę ekonomiczną, analizę strategiczną wybranych branż przemysłu spożywczego, analizę danych statystycznych przedsiębiorstw, kwerendę źródłową literatury polskiej i zagranicznej. Jako wiodące zastosowano procedury wyjaśniania przyczynowo – skutkowego. Połączono podstawy teoretyczne z badaniami analitycznymi, co pozwoliło autorom na szczegółowe wnioskowanie. Zastosowano metody z zakresu statystyki matematycznej: współczynniki określające siłę i kierunek związków pomiędzy wybranymi zmiennymi, analizę czynnikową oraz metody taksonomiczne. Zakres czasowy badań obejmował lata 2010-2012, natomiast podmiotowy przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego funkcjonujące w jego wybranych branżach w Polsce.

1.2. Cel pracy, cele szczegółowe, hipotezy i zakresy badawcze Przemysł spożywczy w Polsce prężnie się rozwija, ale w jego bieżącym działaniu pojawiają się istotne dylematy dotyczące skutecznego i efektywnego

(^4) G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa , PWE, Warszawa 1997, s. 18.

III. Metody analizy przedsiębiorstwa:

1. Analiza kluczowych czynników sukcesu,
2. Bilans strategiczny,
3. Analiza łańcucha wartości. Analiza strategiczna wybranych branż przemysłu spożywczego obejmie następujące zagadnienia:
4. Charakterystykę przemysłu spożywczego w Polsce i istotę jego analizy strategicznej, która zostanie podparta jej implementacją w wybranych branżach;
5. Wykorzystanie KCS w analizie branży piekarniczo - cukierniczej;
6. Wybrane metody analizy strategicznej branży mleczarskiej;
7. Analizę strategiczną branży owocowo – warzywnej;
8. Analizę sił konkurencyjności w sektorze mięsnym;
9. Analizę branży piwowarskiej;
10. Analizę międzynarodowej konkurencyjności wybranych branż sektora rolno – spożywczego Mając na uwadze burzliwość otoczenia i zachodzące zmiany w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego, należy założyć, że mogą one adaptować się do zachodzących przemian i tworzyć nowe strategie działania. Koniecznym wydaje się zbadanie wybranych celów przedsiębiorstw, wśród których należy uwzględnić takie, jak: ekonomiczne, czyli optymalizację kosztów i poprawę wyników ekonomicznych; rynkowe - poprawę pozycji konkurencyjnej i zwiększenie skali działalności, wejście na nowe rynki i segmenty; strategiczne – zwiększenie elastyczności działania, koncentracja na wybranych, strategicznych obszarach działania przedsiębiorstw, zwiększenie skuteczności działania, dostęp do zewnętrznego know-how; operacyjne – podniesienie jakości realizowanych procesów operacyjnych; organizacyjne – uproszczenie struktur organizacyjnych; motywacyjne – łatwość porównywania wyników skuteczności działania pracowników. Menedżerowie przedsiębiorstw spożywczych powinni sobie odpowiedzieć na wiele pytań, takich, jak np.: jakie są silne i słabe strony firmy, jakie okoliczności zapewniły firmie osiągnięcie przewagi konkurencyjnej i czy ta koniunktura da się utrzymać. Należy także przeprowadzić analizę otoczenia konkurencyjnego, ocenę modeli biznesu konkurencji, zbadać pięć sił wpływających na atrakcyjność branży (model Portera), prawdopodobne działania i kontr-działania rywali. Istotne jest wyeksponowanie czynników tworzących wartość w branży oraz określenie, jakie są

główne czynniki tworzące koszty i źródła zróżnicowania produktu. Zbadanie otoczenia makroekonomicznego powinno wskazać szanse i zagrożenia z niego płynące przez pryzmat sił ekonomicznych, społecznych, technicznych, demograficznych i politycznych. Uwzględnione powinny być także aktywa komplementarne oraz zbadane i oszacowane poprzez: markę, potencjał wytwórczy, funkcje marketingowe, kanały dystrybucji, reputację, asortyment produktów, relacje z klientami i dostawcami, technologie komplementarne. Główną hipotezą badawczą opracowania jest stwierdzenie, że przewagę konkurencyjną w badanych branżach osiągną przedsiębiorstwa kierujące się podejściem holistycznym i potrafiące umiejętnie dokonywać analiz zarówno makro, jak i mikrootoczenia oraz otoczenia konkurencyjnego. Efektem naukowym i praktycznym niniejszego opracowania będzie wskazanie, że dla osiągnięcia wysokiej pozycji konkurencyjnej przez polskie branże przemysłu spożywczego muszą przekształcać tradycyjne modele zarządzania, wprowadzając elastyczność działania, jak również stosować strategie globalne, aby dostrzec szanse i zagrożenia w różnorodności kulturowej odbiorców ich produktów. Efektem praktycznym będą wskazówki i rekomendacje dla właścicieli i menedżerów przedsiębiorstw funkcjonujących w wybranych branżach.

1.3. Faktografia przemysłu spożywczego w Polsce w sektorze agrobiznesu, analiza ekonomiczna - organizacyjna i finansowa w latach 2010- 2012 Przemysł rolno – spożywczy jest najważniejszym ogniwem agrobiznesu, który w łańcuchu żywnościowym jest finalnym odbiorcą surowców gospodarstw rolniczych. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład przemysłu spożywczego integrują ogniwa agrobiznesu, gdyż surowce są kontraktowane i skupowane od rolników, a następnie przetwarzane i uszlachetniane na produkty żywnościowe. W dalszej kolejności są one sprzedawane na rynku wewnętrznym i eksportowane. Bardzo istotne znaczenie mają zakłady przetwórcze funkcjonujące w przemyśle, które spełniają funkcję produkcyjną i przetwórczą. W nowocześnie zorganizowanych zakładach przetwórczych dokonywane jest zabezpieczenie nietrwałych surowców roślinnych i zwierzęcych, w celu ich spożycia w późniejszym terminie lub ich przetworzenie. W obecnych czasach wiele produktów posiada długi okres przechowywania przez nawet kilka miesięcy i z tego powodu wymagają zastosowania właściwego opakowania oraz zastosowania przy ich produkcji złożonych metod technicznych i kontrolno – analitycznych. Już w okresie

Powiązania przemysłu spożywczego w łańcuchu agrobiznesu zostały przedstawione na rys. 1. Schemat obejmuje związki wszystkich zasadniczych sfer oddziaływania występujących w procesie wytwarzania produktów finalnych żywności i napojów przeznaczonych do konsumpcji. Przemysł spożywczy jest niezwykle wysoko uzależniony od stanu i koniunktury w rolnictwie. Surowce produkowane w rolnictwie, ich ceny i jakość warunkują funkcjonowanie zakładów przetwórczych oraz ich wyniki ekonomiczne. W strukturze działowo - gałęziowej polskiego agrobiznesu oprócz przemysłu spożywczego i rolnictwa znajdują się także:

• przemysły wytwarzające środki produkcji dla rolnictwa oraz związane z nim usługi;
• przemysły wytwarzające środki produkcji dla przemysłu spożywczego oraz związane z nimi usługi;
• rybołówstwo, leśnictwo i inne nierolnicze jednostki gospodarcze, które wytwarzają surowce do produkcji żywności oraz związane z nimi usługi;
• przetwórstwo rolno - spożywcze obejmujące przemysł spożywczy i rzemiosło spożywcze, wraz ze świadczonymi usługami;
• obrót surowcami rolnymi oraz finalnymi produktami żywnościowymi, obejmujący zwłaszcza handel hurtowy i detaliczny (strefa marketingu);
• usługi materialne świadczone przez inne gałęzie i działy gospodarki narodowej na rzecz jednostek sfery agrobiznesu (w szczególności usługi transportu, łączności, budownictwa, nauki, oświaty itp)^8. Dobra i usługi przeznaczone na eksport i pochodzące z importu są zaliczane do struktury agrobiznesu w zależności od tego, czy są związane z produkcją produktów żywnościowych, czy też środków wykorzystywanych do produkcji żywności itp.

(^8) Encyklopedia agrobiznesu , red. A. Woś, Fundacja Innowacja, Warszawa 1998, s. 16 - 17.

2

Śwytwarzaniarodki produkcji do żywności:

• w- wyroby hutnicze,ęgiel i inne paliwa,
• wyroby przemysłumetalowego,
• maszyny i urz- środki transportu,ądzenia
• artykuły elektrotechniczne,- produkty chemiczne,
• szkło i ceramika,- wyroby papiernicze,
• inne produkty przemysłowe. Usługi produkcyjne dlarolnictwa i przemysłu spo - budowlane, żywczego:
• maszynowe,- remontowe,
• agrotechniczne,- weterynaryjne,
• inne. Produkcja pasz Usługi transportowe

ż^ Importywności ż^ Eksportywności

ż^ Spoywnożycieści

ROLNICTWO rybołówstwo i inne gałwytwarzajęzieące surowcedo produkcji żywności.

SPO^ PRZEMYSŁŻYWCZY

żywno^ Handelścią

Gastro-nomia

obsługuj^ Nauka, oąśce gospodarkwiata i szkolnictwo wyę żywnościowższeą

Żzbioroweywienie

Schemat struktury działowo – gałęziowej agrobiznesu

Rys. 1.1. Schemat struktury agrobiznesu i jego podział na działy Źródło: Encyklopedia agrobiznesu , red.A. Woś, Fundacja Innowacja, Warszawa 1998, s. 17, [za:] A. Woś, J. St. Zegar, Gospodarka żywnościowa, Problemy ekonomiki i sterowania , PWE, Warszawa 1983. Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano syntetycznej charakterystyki stanu funkcjonowania przemysłu spożywczego w latach 2010 - 2012. W 2014 roku minie pierwsza dekada przynależności Polski do struktur unijnych, w której zdecydowanie pozytywnie oceniane jest jego funkcjonowanie i rozwój przez ekonomistów zajmujących się problematyką agrobiznesu, a przede wszystkim przemysłu spożywczego. Szczególnie w ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój wymiany handlowej produktami wytwarzanymi w przemyśle rolno - spożywczym. Jak zauważa M. Tereszczuk w całym okresie członkostwa Polski we Wspólnocie Europejskiej, wartość eksportu produktów rolno-spożywczych zwiększyła się czterokrotnie, a importu trzyipółkrotnie, natomiast saldo obrotów wzrosło aż siedmiokrotnie^9. Polski przemysł spożywczy dobrze poradził sobie z kryzysem gospodarczym, gdyż za jego skutek można uznać tylko niewielkie spowolnienie produkcji, które miało miejsce w 2008 roku. Polska żywność stała się rozpoznawalna,

(^9) M. Tereszczuk, Rośnie polski eksport produktów rolno-spożywczych , "Przemysł Spożywczy" 2013, nr 12, s. 2-5.

Na szczególną uwagę zasługuje struktura podmiotowa polskiego przemysłu spożywczego, w której dominują małe i średnie przedsiębiorstwa, a w tylko w niektórych branżach duże, co sprzyja zjawisku konkurencyjności. Tabela 1. 1. Liczba podmiotów gospodarczych wpisana do rejestru REGON zgodnie z PKD, Sekcja C, Dział 10,11,12 - stan na dzień 30.10.2012 r. Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe Liczba podmiotów Dział 10 Produkcja artykułów spożywczych 31 946 Dział 11 Produkcja napojów 1 673 Dział 12 Produkcja wyrobów tytoniowych 43 Ogółem 33 662 Źródło: opracowanie własne na podstawie rejestru REGON

Małe i średnie firmy muszą dbać o wzrost wydajności produkcji oraz wyższą efektywność, aby sprostać firmom globalnym, które coraz aktywniej zadamawiają się na polskim rynku. Ogółem liczba podmiotów gospodarczych wpisana do rejestru REGON (zgodnie z PKD, Sekcja C, Dział 10,11,12 stan na dzień 30.10.2012 r.) wynosiła 33 662, w tym produkcją artykułów spożywczych zajmowało się 31 946, produkcją napojów 1 643, a produkcją wyrobów tytoniowych 43 (tab. 1.1.). Oceniając wybrane wskaźniki charakteryzujące funkcjonowanie przemysłu spożywczego w Polsce w latach 2010-2012 zauważamy zarysowującą się stagnację w dynamice produkcji sprzedanej artykułów spożywczych w całym badanym okresie, wyraźny wzrost dynamiki produkcji sprzedanej napojów w 2011 roku i jego stagnację w 2012 roku (tab.1.2.). Zmniejszeniu uległa natomiast dynamika produkcji sprzedanej wyrobów tytoniowych w 2011 roku, by w 2012 roku wzrosnąć o niespełna 10 %. Świadczy to o wyraźnej stabilizacji popytu na artykuły spożywcze i o wyraźnym jego wzroście, w stosunku do okresu sprzed dwóch lat na napoje i wyroby tytoniowe. W badanym okresie niewielkim wahaniom uległy także wskaźniki cen, które w przypadku artykułów spożywczych wzrosły o niespełna 5 %, a w przypadku napojów i wyrobów tytoniowych nie przekroczyły 2,8 %. Na wskaźniki cen produkcji sprzedanej artykułów spożywczych i napojów wpływały niestabilne ceny surowców pochodzenia rolniczego, a w przypadku wyrobów tytoniowych coroczny wzrost stawek akcyzy na papierosy i inne wyroby tytoniowe.

Tabela1.2. Charakterystyka wybranych wskaźników przemysłu spożywczego w latach 2010 - 2012

Wskaźnik 2010 2011 2012

Dynamika produkcji sprzedanej artykułów spożywczych (w %) 104,6^ 104,1^ 104, Dynamika produkcji sprzedanej napojów (w %) 91,5 101,8 100, Dynamika produkcji sprzedanej wyrobów tytoniowych (w %) 98,5^ 97,2^ 107, Wskaźniki cen produkcji sprzedanej artykułów spożywczych (w %) 99,6^ 109,5^ 104, Wskaźniki cen produkcji sprzedanej napojów (w %) 100,0 102,8 101, Wskaźniki cen produkcji sprzedanej wyrobów tytoniowych (w %) 104,3^ 103,7^ 104, Udział artykułów spożywczych w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem (w % i mln zł) 14,3^ 14,

Udział napojów w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem (w %) 1,8^ 1,6^ 1, Udział wyrobów tytoniowych w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem (w %) 0,3^ 0,3^ 0, Eksport przetworów spożywczych (w mln zł) 5,2 5,2 5,

Eksport produktów rolno - spożywczych (w mld euro) 13,5 15,2 17,

Import produktów rolno - spożywczych (w mld euro) 10,9 12,6 13, Saldo handlu zagranicznego produktami rolno - spożywczymi (w mld euro) 2,6^ 2,6^ 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Zwiększeniu o ponad półtora procent uległ udział artykułów spożywczych w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem, co było związane z coraz większym zainteresowaniem polską żywnością na międzynarodowych rynkach, dalszą modernizacją przedsiębiorstw oraz wyraźnie odczuwalnymi efektami reorganizacji i dostosowania struktury organizacyjnej polskiego przemysłu spożywczego do wymagań unijnych. Udział napojów i wyrobów tytoniowych w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem był stabilny, przy czym w przypadku napojów zmiany nie przekraczały 0,2 %, a w przypadku wyrobów tytoniowych nie wystąpiły żadne zmiany. Podobnie wyglądała sytuacja w eksporcie przetworów spożywczych, gdzie zmiany oscylowały w granicach 0,4 %. Wyraźnie natomiast rósł poziom eksportu

wszystkim kraje Unii Europejskiej, a prym wśród nich wiodły Niemcy, gdzie sprzedano towary o łącznej wartości za 3,8 mld euro, drugim rynkiem była Wielka Brytania (1, mld euro), a na trzecim miejscu uplasowały się Czechy (1,1 mld euro). Zauważalny jest dynamiczny rozwój handlu z Rosją, gdzie eksport wzrósł rok do roku o 30 %, wynosząc również 1,1 mld euro oraz na rynki Azji, Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Uzgodnione zostały też warunki dostępu polskich produktów żywnościowych do rynków m.in. Japonii, Chin, Wietnamu, Singapuru”^14. Analizując udział poszczególnych produktów rolno spożywczych okazuje się, że najwięcej w latach 2011 i 2012 wyeksportowano wyrobów tytoniowych (odpowiednio za 1179 i 1327 mld euro), mięsa drobiowego (904 i 1017 mld euro), czekolady i wyrobów z kakao (789 i 852 mld euro), wołowiny (807 i 852 mld euro) i wieprzowiny (585 i 760 mld euro)^15. W 2012 r. (w cenach bieżących) zdecydowanie wzrosła produkcja globalna zwierzęca, natomiast minimalnie spadła produkcja globalna roślinna, co przełożyło się na ogólny wzrost globalnej produkcji rolniczej. W 2012 r. ważniejsze kategorie produkcji rolniczej w cenach bieżących na tle dwóch poprzednich lat kształtowalny się następująco:

• globalna produkcja rolnicza wyniosła 103,1 mld zł i była wyższa o 2,4% niż w 2011 r. (100,7 mld zł) i o 22,1% niż w 2010 r. (84,5 mld zł),
• końcowa produkcja rolnicza wyniosła 81,7 mld zł i była większa o 3,3% niż w roku poprzednim (79,1 mld zł) i o 22,8% niż w 2010r. (66,5 mld zł),
• towarowa produkcja rolnicza wyniosła 75,0 mld zł i była wyższa o 5,2% niż przed rokiem (71,3 mld zł) i o 26,3% niż w 2010 r. (59,4 mln zł)^16. Interesująco na tle wyników eksportowych wygląda sytuacja dotycząca wielkości produkcji produktów przemysłu spożywczego w badanym okresie (tab. 1.3.). Okazuje się, że wiodące we wzroście wśród rozpatrywanych i wybranych do porównań rodzajów produkcji były następujące: mięsa drobiowego, uboju bydła i cieląt, margaryn i produktów do smarowania, cukru, sera świeżego niedojrzewającego i twarogu, piwa otrzymywanego ze słodu oraz papierosów z tytoniu lub jego mieszanek. Wyraźnemu zmniejszeniu uległa natomiast produkcja i ubój trzody chlewnej, która spowodowana jest pojawianiem się na rynku dużej ilości surowca, jak również wysokimi kosztami

(^14) Ibidem. (^15) B. Drewnowska, Eksport żywności będzie rósł, ale wolniej , "Rzeczpospolita" 2013, nr 75. (^16) Produkcja i handel zagraniczny produktami rolnymi w 2012 r ., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013, s. 18.

produkcji wpływającymi na zmniejszanie się jej rentowności. Pomimo tego, że poziom produkcji określany jest jako stabilny, niemniej jednak jego fluktuacje wystąpiły w przypadku takich produkcji, jak: wędlin, soków z owoców i warzyw, mleka płynnego przetworzonego, masła i pozostałych tłuszczów do smarowania, wódki czystej, i wina gronowego. Wielkość amplitudy wahań w tych przypadkach można uznać za niewiele znaczącą dla ich producentów, gdyż wynikają one najczęściej z występujących różnic cenowych w poszczególnych latach, zmian legislacyjnych oraz trendów rynkowych kształtujących ich koniunkturę. Zwykle poziomy te powracają do poprzednich wartości, co zostało potwierdzone przez niektóre dane obejmujące 2013 rok. Tabela 1.3. Charakterystyka wielkości produkcji produktów przemysłu spożywczego w latach 2010

• 2012 Rodzaj produkcji 2010 2011 2012

Produkcja i ubój bydła i cieląt (w tys. t) 186 188 198 Produkcja i ubój trzody chlewnej (w tys. t) 847 821 778 Produkcja mięsa drobiowego (w tys. t) 1368 1440 1630 Produkcja wędlin (w tys. t) 666 746 720 Produkcja soków z owoców i warzyw (w tys. hl) 6497 5895 6835 Produkcja margaryn i produktów do smarowania (w tys. t) 375 380 404 Produkcja mleka płynnego przetworzonego (w mln l) 2612 2618 2560 Produkcja masła i pozostałych tłuszczów do smarowania (w tys. t) 175 168 171 Produkcja cukru (w tys. t) 1574 1943 1998 Produkcja sera świeżego niedojrzewającego i twarogu (w tys. t) 360 368 377 Produkcja wódki czystej w przeliczeniu na 100% (w mln l) 104 103 103 Produkcja wina gronowego (w mln l) 7,3 7,5 5, Produkcja piwa otrzymywanego ze słodu (w mln hl) 36,6 37,9 39, Produkcja papierosów z tytoniu lub jego mieszanek (w mld szt.) 143 150 156 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Oceniając potencjał ekonomiczny przemysłu spożywczego warto jeszcze rozpatrzyć spożycie podstawowych produktów w przeliczeniu na 1 mieszkańca, których poziom w poszczególnych latach przedstawia tabela 1.4. Z zamieszczonej w niej danych wynika, że nie wystąpiły żadne różnice w spożyciu zbóż, podobnie