ANATOMIA Układ hormonalny, hormony, Egzaminy z Anatomia

Pobierz ANATOMIA Układ hormonalny, hormony i więcej Egzaminy w PDF z Anatomia tylko na Docsity!

ANATOMIA

Układ hormonalny, hormony

wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie procesów chemicznych zachodzących w komórkach

Prowadzący: Dr Ziemowit Ciepielewski mgr Aleksandra Piwka

MINIMALNY ZAKRES OBOWIĄZUJĄCYCH NAZW ŁACIŃSKICH - UKŁAD HORMONALNY

podwzgórze - hypothalamus jądro przykomorowe - nucleus paraventricularis jądro nadwzrokowe - nucleus supraopticus przysadka - hypophysis gruczołowa część przysadki - adenohypophysis nerwowa część przysadki - neurohypophysis szyszynka - corpus pineale, syn. glandula pinealis grasica - glandula thymus gruczoł tarczowy – glandula thyroidea gruczoły przytarczyczne – glandulae parathyroideae trzustka – pancreas gruczoł nadnerczowy – glandula suprarenalis rdzeń nadnerczy - suprarenal medulla kora nadnerczy - cortex glandulae suprarenalis warstwa kłębkowata - zona glomerulosa warstwa pasmowata - zona fasciculata warstwa siatkowata - - zona reticularis jajnik – ovarium jądro – testis nerka - ren

Cząsteczki sygnałowe funkcjonują w układach regulujących

podstawowe czynności życiowe komórek, a także ich śmierć.

• Komórka potrzebuje wielu sygnałów do przeżycia, wzrostu i podziału, dyferencjacji.
• Jeśli zostaje pozbawiona tych sygnałów przechodzi formę „samobójstwa komórkowego” znanego jako programowana śmierć komórki lub apoptoza.

Komórka potrzebuje zasilania informacyjnego

• komórki komunikują się między sobą
• komórki wysyłają i otrzymują informacje ( sygnały )
• informacja jest przetwarzana we wnętrzu komórki co umożliwia odpowiedź ( transdukcja sygnału )
• następuje uruchomienie odpowiednich szlaków metabolicznych ( zmiana aktywności komórki )

Proces przekazywania sygnału obejmuje:

ROZPOZNAWANIE SYGNAŁU  przez receptory

TRANSDUKCJĘ  zmiana sygnału zewnątrzkomórkowego w informację wewnętrzkomórkową

EFEKT  modyfikacja funkcji komórkowych

SPOSOBY KOMUNIKACJI MIĘDZYKOMÓRKOWEJ

LOKALNY OBWODOWY

Extracellular signaling Podstawowe pojęcia c.d.:

połączenie ligandu z jego specyficznym receptorem

na komórce docelowej – powstanie kompleksu ligand-

receptor wywołuje zmiany kształtu i konformacji w

obrębie receptora

ligand

receptor

Kompleks ligand-receptor

CZĄSTECZKI SYGNAŁOWE DZIAŁAJĄ NA RÓŻNYCH

DYSTANSACH (ODDALENIE W CZASIE I PRZESTRZENI)

1. Transmisja autokrynowa

• miejscem syntezy i miejscem działania jest ta sama komórka
• częsty sposób działania czynników wzrostu oraz hormonów plejotropowych (prolaktyna i hormon wzrostu)
• substancje w tej transmisji działają same na siebie regulując proliferację
• często spotykana w komórkach nowotworowych 2. Transmisja parakrynowa - niewielkie oddalenie miejsca syntezy od miejsca działania , - najczęściej obejmuje sąsiadujące komórki - obejmuje wszystkie rodzaje ligandów w tym hormony - często odbywa się przy udziale substancji pośredniczących (neurotransmitery lub niektóre czynniki wzrostowe) - np. skórna reakcja alergiczna

Cząsteczki sygnałowe c.d.

3. transmisja endokrynowa

• oddalenie miejsca syntezy od miejsca działania
• cząsteczka sygnałowa nosi nazwę hormonu
• zwykle przenoszona przez układ krwionośny (wyjątek: neurony podwzgórza)
• Układ hormonalny = układ dokrewny (klasyczne ujęcie układu hormonalnego) Wiele substancji może działać przez dwa lub trzy typy transmisji np. czynniki wzrostu, prolaktyna czy noradrenalina

Strzałki skierowane w dół oznaczają pobudzanie gruczołów i komórek do działania, strzałki skierowane w górę – hamowanie aktywności przysadki mózgowej wtedy, gdy poziom hormonów wytwarzanych przez gruczoły jest za wysoki

PODZIAŁ HORMONÓW ze względu na miejsce działania

• wydzielane przez wyspecjalizowany gruczoł
• działają na długich dystansach (transmisja endokrynowa)
• przenoszone z krwią, często przy udziale wyspecjalizowanych białek
• posiadają całe narządy docelowe (wyjątek: hormony wszędobylskie - plejotropowe) - wydzielane przez tkanki lub pojedyncze komórki np. nabłonek jelita czy limfocyty - działają na krótkich dystansach (transmisja para- i autokrynowa) - wydzielane przez tkanki np. przewodu pokarmowego - działają docelowo na tkankę w pobliżu miejsca wydzielania

HORMONY DOKREWNE KLASYCZNE HORMONY LOKALNE

Steroidy

 - Cholesterol C 

• Pregnenolon C
• Glikokortykoidy C
• Mineralocortykoidy C - Androgeny C - EstrogenyC

Białka i peptydy

• Peptydy – najczęściej kilka aminokwasów
  • Gonadotropin Releasing Hormone (GnRH) – 10 aminokwasów,
  • Oksytocyna – 8 aminokwasów
  • Opioidy (enkefaliny) – 5 aminokwasów
• Białka – długie łańcuchy aminokwasów
  • Prolaktyna – 198 aminokwasów
  • ACTH – 39 aminokwasów
• Glikoproteiny – hormony białkowe połączone z cząsteczkami węglowodanów - TSH (tyreotropina), LH (hormon luteinizujący), EPO (erytropoetyna)

Hormony wytwarzane przez gruczoły dokrewne:

• podwzgórze : liberyny, statyny, oksytocyna, wazopresyna (magazynowane i wydzielane z tylnego płata przysadki)
• przedni płat przysadki: hormony tropowe
• szyszynka: melatonina
• taczyca: tyroksyna (T 4 ), trijodotyronina (T 3 ), kalcytonina
• prztarczyce: parathormon
• grasica: tymulina, tymozyna i tymostymulina
• kora nadnerczy: mineralokortykosteroidy (aldosteron), glikokortykosteroidy (kortyzol), androgeny (testosteron)
• rdzeń nadnerczy: adrenalina, noradrenalina
• trzustka: insulina, glukagon, somatostatyna
• nerka: erytropoetyna, hormon D
• jądra: testosteron
• jajniki: estrogeny, progesteron

Hormony wytwarzane przez gruczoły dokrewne:

LIBERYNY^ PODWZGÓRZE

STATYNY

HORMONY WŁASNE: wazopresyna (ADH), oksytocyna (OXT)

hormony hamujące

hormony uwalniające (^) ich wytwarzanie zachodzi w wielkokomórkowych j. przykomorowego i j.^ neuronach nadwzrokowego

PRZYSADKA MÓZGOWA (płat tylny)

KRĄŻENIE OGÓLNOUSTROJOWE nerwowa kontrola tylnego płata przysadki przez podwzgórze

• kortykoliberyna (CRH)
• melanoliberyna (MRH)
• tyreoliberyna (TRH)
• somatoliberyna (SRH, GHRH)
• gonadoliberyna (GnRH)
  • somatostatyna (SIH)
  • melanostatyna (MIH)
  • prolaktostatyna (PIH – domapina)
• powstają w drobnokomórkowych neuronach
• aksony neuronów tych jąder dochodzą do^ j. łukowatego^ oraz innych j. podwzgórza; wyniosłości przyśrodkowej do (^) układu wrotnego przysadki (komora III), gdzie hormony przechodzą.

PRZYSADKA MÓZGOWA (część przednia)

HORMONY TROPOWE