antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, Notatki z Filologia polska

Pobierz antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku i więcej Notatki w PDF z Filologia polska tylko na Docsity!

1. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku *Rozwój literatury sowizdrzalskiej (rybałtowskiej) 1590-1630; korzystanie z małych form refleksyjnych, satyrycznych, lub dramatycznych *pseudonim, drukarnia i miejsce wydania anonimowe, bądź teoretycznie podane, ale w formie żartu *doświadczenie biograficzne grup plebejskich (plebejskich inteligentów) *powracająca sylwetka klechy (osoba dramatu w komedii lub podmiot liryczny/narrator w poezji)- przedstawia przede wszystkim doświadczenie społeczne własnej grupy, nie identyfikuje się z plebsem, ale przemawia w jego imieniu *ukazane różne środowiska życia człowieka- wiejska plebania, parafialna szkółka, społeczność karczmy, zawodowi żebracy, krakowskie stragany, miasta i miasteczka, mieszczaństwo, rzemieślnicy; zarysowanie nowych typów bohaterów, próba różnicowania języka NOWY SOWIZŹRZAŁ, ALBO RACZEJ NOWYŹRZAŁ autor: Jan z Kijan czas powstania: 1596 (lub 1614) *próba stworzenia polskiego bohatera plebejskiego, ale prezentującego postawę typowego uczonego plebejusza polskiego i konflikty rzeczywistości społecznej *próba nakreślenia biografii bohatera *rozpoczyna się wierszowaną narracją o sobie samym w stylu błazeńskim; później znika narrator mówiący o sobie, w jego miejsce pojawiają się fraszki, anegdoty i pieśni odwołujące się do doświadczeń biograficznych bohatera *polski Sowizdrzał w swoich żartach i szyderstwach przekazuje też refleksyjność i pesymizm- wtedy narrator przestaje być błaznem *skupienie się na przekazaniu rozmaitości refleksji autora zamiast na konstrukcji plastycznej i wyrazistej postaci bohatera PEREGRYNACJA MAĆKOWA *najciekawsza prozaiczna opowieść fantastyczna i blagierska (nie pokrywająca się z prawdą) *czas powstania: 1612 *dowcipnie skomponowana powiastka filozoficzna, oparta na sensie przysłowia „wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma”, parodiująca opowieści o krajach mlekiem i miodem płynących i o niesamowitości relacji podróżniczych *tekst zachowuje rysy potocznej opowieści bohatera przygód, mazurskiego chłopa, który „umyślił se udać się do cudzych krain, od czego mu też i sierce potężnej siły dodawało”; opowieści Maćka o dziwnych przygodach i niebezpieczeństwach wędrówki po baśniowych krajach znanych z literackiej i folklorystycznej tradycji europejskiej kończy się szczęśliwym powrotem do ubogiego domu rodzinnego i „Napomnieniem do samsiadów” WYPRAWA PLEBAŃSKA (początek nowej komedii) czas powstania: 1590 *dialog między Plebanem (który nie ma pojęcia o wojnie), zobowiązanym do uzbrojenia i wyprawienia na wojnę jezdnego pachołka,a jego pomocnikiem parafialnym Albertusem, który na

oczach publiczności staje się owym pachołkiem; obaj nie są przekonani o sensowności swoich działań, ale wybierają się na krakowskie targowisko ze starociami, by zakupić coś, co nada się na zbroję (część uzbrojenia rozlatuje się w drodze powrotnej); kupują też najtańszego konia *utwór jest dialogiem polemicznym w obliczu postanowień zjazdu łęczyckiego (1589), które narzucały na duchownych obowiązek będący głównym motywem utworu; jest to też dialog fabularny, ponieważ ukazana jest realizacja podjętych postanowień *tekst ciągły, bez podziału na akty, sceny, bez chórów, choć autor sięgnął po najprostsze środki dramatyczne, przedstawiające trzy etapy realizacji nakazu (trzy obrazy)- znalezienie w Albertusie kandydata na żołnierza, rozmówcy na targu krakowskim ze starzyzną, gdzie kandydat otrzymuje wyposażenie wojenne, a na końcu Albertus zaopatrzony w żywność, węzełek z pieniędzmi i ojcowskie rady plebana opuszcza plebanię *prostota kompozycji=prostota koncepcji; obie główne postacie tak śmieszne, jak i wzruszające *sztuka portretowania postaci, prototyp sytuacji fabularnej