Pobierz Próbna Matura z OPERONEM: Biologia, Poziom Rozszerzony - Zadania i Odpowiedzi i więcej Ćwiczenia w PDF z Biologia tylko na Docsity!
Miejsce na identyfikację szkoły
Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów.
LISTOPAD
PESEL ZDAJĄCEGO
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
KOD
ZDAJĄCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorówszkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
BIOLOGIA
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron (zadania 1.–33.).
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego eg-
zamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym za-
daniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atra-
mentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.
Życzymy powodzenia!
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą” Poziom rozszerzony Biologia
Zadanie 1. ( 1 pkt ) Woda, o której powszechnie mówi się, że jest substancją życia, ma wiele cennych właściwości fizykochemicznych. Dzięki nim ma ogromne znaczenie dla organizmów żywych i środowiska. Przyporządkuj opisom dotyczącym wody (kolumna I) właściwości fizykochemiczne wody (ko - lumna II). I. Woda w organizmie lub środowisku
- Pocenie się chroni organizm człowieka przed przegrzaniem.
- Krople deszczu mają kulisty kształt.
- Pod taflą lodu w okresie zimy nie zamiera życie. II. Właściwości fizykochemiczne wody A. Duże napięcie powierzchniowe B. Największa gęstość w temp. +4°C C. Dobre przewodnictwo elektryczne D. Wysokie ciepło parowania
- – ..........................................., 2. – ..........................................., 3. – ...........................................
Zadanie 2. ( 2 pkt ) Plastydy, występujące w komórkach roślinnych, stanowią grupę struktur różniących się zarów- no pod względem budowy, jak i pełnionych funkcji, co pokazano na schemacie.
Na podstawie analizy schematu i własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
bez dostępu światła
po oświetleniu światło
Chromoplasty
Protoplastydy
Etioplasty Leukoplasty
Chloroplasty
Stwierdzenie P/F
- Proplastydy to młodociana postać plastydów, występująca w komórkach embrional- nych, dająca początek wszystkim rodzajom plastydów.
- Chloroplasty powstają wyłącznie z proplastydów i etioplastów.
- Chromoplasty powstają z proplastydów lub chloroplastów, nie biorą bezpośredniego udziału w procesie fotosyntezy.
- Leukoplasty pod wpływem światła mogą się przekształcać w chloroplasty.
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Na podstawie tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).
Zadanie 7. ( 2 pkt ) Poniżej przedstawiono fragment pewnego peptydu, pochodzącego od człowieka, który zo- stał zakwalifikowany do przeszczepu nerki.
............ – Ala – Gly – Pro – Ser – Ala – Val – .............. Do kliniki transplantologii zgłosiły się dwie osoby z rodziny chorego, wyrażające gotowość oddania jednej nerki. Sekwencje aminokwasów w odpowiednich łańcuchach peptydowych wy- mienionych osób są następujące: Osobnik A ............ – Gly – Ala – Ser – Val – Pro – Ala – ............. Osobnik B ............ – Ala – Gly – Pro – Ala – Ser – Val – ............ Podaj, która z wyżej wymienionych osób będzie lepszym dawcą narządu. Odpowiedź uzasadnij. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 8. ( 2 pkt ) Bardzo ważnym składnikiem naszego pożywienia, prócz białek, cukrów i tłuszczów, są sub- stancje mineralne, które utrzymują organizm człowieka w dobrej kondycji, chronią przed stre- sem i wzmacniają odporność. Wyjaśnij, jaką rolę w utrzymaniu dobrej kondycji ruchowej człowieka odgrywa żelazo, a jaką
- wapń. Żelazo – .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. Wapń – ............................................................................................................................................... ..............................................................................................................................................................
Zadanie 9. ( 2 pkt ) Na podstawie podanych funkcji dopisz nazwę biologiczną ludzkiego narządu należącego do układu krążenia.
- Miejsce rozpadu erytrocytów, rezerwuar krwi – .........................................
- Narząd, w którym dojrzewają limfocyty T – .........................................
- Narządy, w których filtrowana jest limfa .........................................
- Miejsce produkcji erytrocytów – .........................................
Stwierdzenie P/F
- Apoptoza jest procesem fizjologicznym.
- Proces apoptozy wymaga nakładu energii.
- Apoptoza może powodować powstanie stanu zapalnego.
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 10. ( 3 pkt ) Hematokryt jest to jeden ze wskaźników krwi, oznaczający stosunek objętości elementów mor- fotycznych do całkowitej objętości krwi. W tabeli przedstawiono średnie wartości hematokrytu człowieka w różnych grupach wiekowych.
Fizjologia z elementami anatomii i histologii Źródło:^ A.^ Lesicki,^ L.^ Ratajczak, [w:] Biologia. Jedność i różnorodność^ M.^ Krenz-Niedbała,^ A.^ Kozłowska-Rajewicz,, Warszawa 2008. a) Dane z tabeli przedstaw w postaci diagramu słupkowego.
b) Sformułuj wniosek wynikający z analizy diagramu. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Grupa wiekowa Hematokryt (w %) Noworodek 50 Niemowlę ok. 1 roku 35 Dorosła kobieta 42 Dorosły mężczyzna 47
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 14. ( 2 pkt ) Spośród wymienionych cech wirusów wybierz dwie sugerujące przynależność wirusów do ma- terii żywej i dwie – do materii nieożywionej. Wpisz w wykropkowanych miejscach odpowiednie cyfry.
- Wirusy nie mają budowy komórkowej.
- Wirusy są zdolne do namnażania (reprodukcji).
- Wirusy nie przejawiają samodzielnej aktywności metabolicznej.
- Wirusy podlegają procesowi ewolucji.
- Wirusy mogą wywoływać choroby u wszystkich typów organizmów. Cechy materii żywej – ....................................................................................................................... Cechy materii nieożywionej – ..........................................................................................................
Zadanie 15. ( 2 pkt ) Prosta budowa komórek bakteryjnych i niezbyt duża ilość ich form morfologicznych kontrastu- ją z wielką różnorodnością fizjologiczną, wyrażającą się między innymi mnogością sposobów odżywiania. Wśród bakterii wyróżnia się formy cudzożywne i samożywne. Cudzożywne bak- terie mogą być saprobiontami i pasożytami. Z kolei samożywne bakterie są zdolne do przyswa- jania dwutlenku węgla na drodze chemosyntezy, a niektóre na drodze fotosyntezy. Na podstawie informacji z tekstu zaprojektuj tabelę porządkującą bakterie według sposobów odżywiania się. Następnie podane niżej bakterie wpisz do odpowiednich kolumn w tej tabeli. bakterie glebowe, bakterie nitryfikacyjne, purpurowe bakterie siarkowe, bakterie chorobotwórcze
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 16. ( 2 pkt ) Fotosynteza jest podstawowym, anabolicznym procesem biologicznym warunkującym życie na Ziemi. Podaj argument potwierdzający: a) anaboliczny charakter procesu fotosyntezy .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) rolę procesu fotosyntezy dla zachowania życia na Ziemi w obecnej formie .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 17. ( 1 pkt ) Charakterystyczną cechą paprotni- ków, odróżniającą je od mszaków, jest wytwarzanie jednakowych lub zróżnicowanych zarodników, kieł- kujących w przedrośla, co ilustrują rysunki. Uporządkuj rysunki zgodnie z kie- runkami ewolucji sposobów roz- mnażania się roślin.
- – rys. nr ..........................................
- – rys. nr ..........................................
- – rys. nr ..........................................
Rys. 1. Różnozarodnikowość (heterosporia)
Rys. 3. Jednozarodnikowość (izosporia)
Rys. 2. Jednozarodnikowość (izosporia)
kiełkowanie
kiełkowanie
mikrospory
makrospory
dwupienność
kiełkowaniekiełkowanie dwupienność spory
kiełkowanie spory jednopienność
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 21. ( 2 pkt ) Spożywanie żywności przebadanej przez służby weterynaryjne i poddawanie jej obróbce ter- micznej to przykłady działań chroniących człowieka przed groźnymi pasożytami atakującymi układ pokarmowy. Podaj nazwy dwóch pasożytów, na zakażenie którymi mogą być narażeni smakosze befsztyka tatarskiego (pospolitego tatara) – potrawy przygotowanej ze zmielonej surowej polędwicy wo- łowej i podawanej z dodatkiem surowego żółtka jaja kurzego. Załóż, że produkty nie przeszły wymaganej kontroli sanitarnej. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 22. ( 1 pkt ) Na wykresie przedstawiono wpływ auksyny na reakcje wzrostowe organów roślinnych przy różnych wartościach jej stężenia.
Źródło: N. Lenart, Nowoczesne repetytorium z wybranych działów biologii , Warszawa 1997.
Dokonaj analizy powyższego wykresu, a następnie sformułuj jeden wniosek dotyczący wpływu stężenia auksyny na reakcje wzrostowe organów roślinnych. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 23. ( 1 pkt ) Na zajęciach kółka biologicznego uczniowie wykonali pewne doświadczenie. W dwóch szklanych słoikach, napełnionych taką samą ilością wody, umieścili po gałązce tej samej rośliny ogrodowej z tym, że jedna gałązka miała o wiele więcej liści. Następnie na po- wierzchnię wody w obydwu słoikach uczniowie nałożyli kilka kropli oleju roślinnego i zazna- czyli poziom wody. Słoiki przez 3 dni stały w tych samych warunkach oświetlenia i temperatu- ry. Po upływie tego czasu uczniowie porównali poziom wody w obydwu słoikach.
pąki korzenie
pędy
% reakcja wzrostowa organów na auksynę (IAA)
stymulacja
hamowanie stężenie auksyny w mg/dm^3
200
100
(^010) -6 10 -4 10 -2 (^1 10 100 )
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Sformułuj problem badawczy, który chcieli rozwiązać uczniowie za pomocą opisanego do- świadczenia. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 24. ( 3 pkt ) Niektóre organizmy, na przykład storczyki czy porosty, żyją na gałęziach i pniach wysokich drzew. Zyskują w ten sposób podporę i miejsce z dostępem do światła. Chociaż samodzielnie wytwarzają związki organiczne, jednak w pewnym stopniu szkodzą swym gospodarzom. a) Podaj nazwę grupy ekologicznej, do której należą opisane organizmy. .............................................................................................................................................................. b) Zapisz jeden przykład potwierdzający fakt, że te organizmy, chociaż same produkują związ- ki organiczne, szkodzą roślinom, na których żyją. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. c) Zakreśl poprawną nazwę strefy klimatyczno-roślinnej, w której żyje ta grupa ekologiczna. A. Tajga B. Sawanna C. Las równikowy D. Pustynia
Zadanie 25. ( 1 pkt ) Poniżej podano trzy stwierdzenia dotyczące procesu crossing-over.
- Polega na wymianie odcinków chromatyd między chromosomami homologicznymi pod- czas mejozy.
- Wraz z wymianą fragmentów chromatyd następuje wymiana genów (allei).
- Częstość zachodzenia procesu crossing-over pomiędzy dwoma genami wzrasta wraz ze zwiększeniem ich odległości na chromosomie. Zakreśl odpowiedź, w której prawidłowo określono słuszność powyższych stwierdzeń. A. Tylko zdania 1. i 2. są prawdziwe. B. Tylko zdanie 1. jest prawdziwe. C. Prawdziwe są wszystkie zdania. D. Prawdziwe są tylko zdania 1. i 3.
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 28. ( 2 pkt ) Synteza kwasu DNA jest możliwa wyłącznie na matrycy DNA. Oceń prawdziwość tej tezy i uzasadnij odpowiedź. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 29. ( 2 pkt ) Niezwykle spektakularnym wydarzeniem 2005 roku było poznanie pełnej sekwencji genomu człowieka. To odkrycie umożliwiło zdobycie wielu cennych informacji o pochodzeniu i ewolu- cji człowieka, o budowie i funkcji pojedynczych genów, a także wzbudziło w ludziach wielkie nadzieje na postęp w walce z chorobami. Sekwencjonowanie genomu człowieka wywołało rów- nież wiele dyskusji i kontrowersji związanych z możliwością wykorzystania wiedzy dotyczącej sekwencji DNA wbrew interesom konkretnej osoby. Zapisz dwa przykłady potencjalnych zagrożeń dla interesów ludzi, których genom zostanie zbadany w laboratorium i zapisany na jakimś nośniku. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 30. ( 1 pkt ) Poniżej przedstawiono schemat krążenia azotu w przyrodzie.
Uzupełnij powyższy schemat i wstaw w miejsca oznaczone literami A i B właściwe nazwy pro- cesów. Wybierz je spośród podanych niżej. nitryfikacja, amonifikacja, mineralizacja, denitryfikacja
odżywianie
konsument wydalanie
amoniakprodukt
nitryfikacyjnebakterie
azotyny
azotany
atmosferyczny^ N
i symbiotycznewolno żyjące asymilujące azot^ bakterie
roślinnego i zwierzęcegoresztki pochodzenia grzyby i bakterierokładane przez
producent
........................................ ........................................
B
A
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
Zadanie 31. ( 2 pkt ) Jednym z zastosowań technik elektroforetycznych i hybrydyzacyjnych w inżynierii genetycznej jest możliwość dokonywania analizy ludzkiego DNA. Rozdzielone na żelu i połączone z mem- braną fragmenty DNA danego osobnika hybrydyzuje się ze znakowaną sondą, zawierającą sekwencje powtórkowe, pochodzące z odpowiednio dobranych rejonów ludzkiego genomu. Wzór prążkowy uzyskany po hybrydyzacji z taką sondą jest odmienny dla każdego człowieka z wyjątkiem bliźniąt jednojajowych. Wzory takie noszą nazwę genetycznych odcisków palców lub identyfikacji genetycznej. (^) Źródło: A. Joachimiak, Genetyka , Kraków 1983. Podaj przykłady dwóch sytuacji społecznych, w których wykorzystanie opisanej techniki może przynieść pozytywny skutek. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 32. ( 2 pkt ) Jednym z istotnych czynników, który przyczynił się do wielkiej kariery ewolucyjnej organi- zmów eukariotycznych w porównaniu do organizmów prokariotycznych, było zwiększenie ilo- ści DNA, wytworzenie diploidalnych komórek somatycznych i rozmnażanie płciowe. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla osiągnięcia sukcesu ewolucyjnego przez organizmy eukariotycz- ne miało: a) zwiększenie ilości DNA .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) rozmnażanie płciowe .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
Zadanie 33. ( 1 pkt ) Zakreśl zestaw, w którym poprawnie wymieniono prawidłowości procesu ewolucji. A. Stałe tempo, wielokierunkowość, dobór naturalny, izolacja, wymieranie gatunków B. Zróżnicowane tempo, nieodwracalność, postępowy charakter, wielokierunkowość C. Postępowy charakter, nieodwracalność, jednokierunkowość, dryf genetyczny D. Dobór naturalny, izolacja, dryf genetyczny, walka o byt, zmienność organizmów
