Arkusze dla nauczyciela do obserwacji ucznia ze specjalnymi ..., Notatki z Psychologia

Pobierz Arkusze dla nauczyciela do obserwacji ucznia ze specjalnymi ... i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Arkusze dla nauczyciela do obserwacji ucznia ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Aby zapewnić wszystkim uczniom w miarę wyrównane szanse edukacyjne podczas nauki w szkole,

istotne jest przede wszystkim rozpoznanie ich potrzeb. Ważną metodę przydatną w poznawaniu

uczniów stanowi obserwacja pedagogiczna^1. Polega ona na planowanym i celowym, a przede

wszystkim świadomym rejestrowaniu zachowań i umiejętności ucznia oraz zjawisk i zdarzeń,

w których uczestniczy dane dziecko.

Z zapisów podstawy programowej kształcenia ogólnego^2 jasno wynika konieczność prowadzenia

przez nauczyciela obserwacji i diagnozy ucznia w celu rozpoznania jego możliwości i potrzeb

rozwojowych. Dopiero na tej podstawie nauczyciel może odpowiednio planować pracę ze swoimi

uczniami.

Czym jest obserwacja pedagogiczna? Jej podmiotem jest uczeń komunikujący się ze światem ludzi

i przedmiotów za pomocą różnych form ekspresji. Obserwacja pedagogiczna to jedna z

najważniejszych metod poznawania i zrozumienia uczniów przez nauczyciela oraz istotna forma

i sposób gromadzenia informacji o nich. Do efektywnej obserwacji niezbędna jest wiedza nauczyciela

dotycząca cech charakterystycznych rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka w danym wieku.

Istotne wydaje się również systematyczne rejestrowanie zachowań osoby obserwowanej oraz

umiejętność interpretacji informacji uzyskanych przez nauczyciela.

„Obserwacją nazywamy metodę, której istotną cechą jest nieingerowanie w przebieg badanych

zjawisk, ograniczanie się do rejestrowania ich naturalnego przebiegu”^3.

Cechy dobrej obserwacji:

1 Informacje przygotowano w oparciu o materiał Mirosławy Matczak – nauczyciela-konsultanta ds. edukacji

przedszkolnej i wczesnoszkolnej WODN w Łodzi – dostępny online:

http://www.mojebambino.pl/pliki/newsletter/Obserwacja_i_poznanie_dziecka_zestaw_do_ukierunkowanej_o

.pdf [dostęp: 12.11.2019 r.].

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej

wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym

dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego

dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz

kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r., poz. 356).

3 Babska Z., (1986), Metody badawcze stosowane w psychologii rozwojowej, [w:] Żebrowska M. (red.)

Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży , Warszawa: PWN, s. 211.

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Diagnozowanie jest procesem ciągłym, pozwalającym na uchwycenie wielkości i zakresu zmian dokonanych – czy dokonujących się – w uczniu i określenie, co dalej czynić, by wspierać jego rozwój. Podstawą planowania procesu edukacyjnego w szkole czy indywidualnego wsparcia dla ucznia jest właśnie diagnoza jego rozwoju. Działania nauczyciela mające na celu wsparcie ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego powinny zostać poprzedzone opracowaniem przez zespół pracujących z uczniem nauczycieli, specjalistów i wychowawców grup wychowawczych wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (WOPFU). Jest ona złożonym procesem rozpoznania, uwzględniającym kontekst funkcjonowania dziecka zarówno w przedszkolu, jak i szkole, którego cel stanowi ocena:  poziomu wiedzy i umiejętności;  potrzeb rozwojowych i edukacyjnych;  zakresu możliwości psychofizycznych i ograniczeń oraz trudności. Obserwację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej mogą ułatwić przykładowe „Arkusze do obserwacji”. Zostały one zaprojektowane tak, aby zespół nauczycieli mógł wziąć pod uwagę trzy płaszczyzny determinujące funkcjonowanie ucznia: jego rozwój fizyczny, intelektualny (osiągnięcia dziecka) i społeczno-emocjonalny. Nauczyciele mają prawo modyfikować arkusze. Wersję rozszerzoną można stosować dla uczniów z klas młodszych, kiedy wiele umiejętności dopiero się kształtuje, a skróconą – dla uczniów z klas VII i VIII bądź ze szkoły ponadpodstawowej. Ważne, aby nie zapominać, że obserwacja pedagogiczna, służąca zebraniu informacji na temat funkcjonowania ucznia w środowisku edukacyjnym, nie była prowadzona jedynie podczas obowiązkowych zajęć. Skarbnicą wiedzy dotyczącej potrzeb i możliwości ucznia jest on sam w sytuacjach nieformalnych, np. podczas przerw międzylekcyjnych, zabawy w ogrodzie, w szatni przedszkolnej/szkolnej itp. Warto zwrócić uwagę na relacje z rówieśnikami, jakość i częstotliwość nawiązywania kontaktów, sposób konwersowania, zainteresowania, które przejawia na przykład podczas zabaw dowolnych. Warto, aby każdy nauczyciel nauczył się postrzegać specjalne potrzeby edukacyjne nie tylko jako wynik działania czynników tkwiących w samym uczniu. Ważne są bowiem również oddziaływania tych uwarunkowań, które składają się na kontekst edukacyjny, w jakim funkcjonuje uczeń. Istotne wydaje się dostrzeganie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży nie tylko z punktu widzenia

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

czynników osobowych, uwarunkowań rozwojowych konkretnego ucznia, ale również poprzez pryzmat psychospołecznych uwarunkowań środowiska, w którym dane dziecko funkcjonuje (oczywiście poza uwzględnieniem wpływu czynników środowiskowych – zarówno barier, jak i elementów wspierających – na jakość procesu kształcenia i wychowania). Zatem w rozpoznawaniu specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia należy uwzględnić wspieranie jego mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień, ale konieczne jest również branie pod uwagę przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu, wskazanie barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w środowisku przedszkolnym lub szkolnym. Określenie sytuacji i warunków, które determinują to, jak dziecko lub uczeń funkcjonuje, staje się koniecznością. Nie wolno także zapominać o rozpoznaniu środowiska i przyczyn ograniczających bądź wspierających optymalne funkcjonowanie, bo ma to wpływ na zniwelowanie lub skompensowanie tych uwarunkowań. Ocena funkcjonowania ucznia powinna uwzględniać przede wszystkim:  mocne strony,  predyspozycje,  zainteresowania i uzdolnienia uczniów. Wymienione obszary są niezwykle istotnym punktem wyjścia dla każdego nauczyciela planującego wsparcie. Niemożliwa jest bowiem praca nad usprawnianiem lub rozwinięciem zaburzonych funkcji bez wiedzy, co uczeń lubi robić lub w czym jest naprawdę dobry. To właśnie na mocnych stronach dziecka i jego zainteresowaniach nauczyciel może oprzeć oddziaływania edukacyjne lub terapeutyczne. Zakres i charakter wsparcia, zaplanowanego przez zespół na podstawie analizy wpływu zarówno czynników wewnętrznych (rozwoju fizycznego, intelektualnego i społeczno- emocjonalnego), jak i zewnętrznych, powinien odpowiadać na indywidualne potrzeby edukacyjne ucznia.

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

5. skoordynowanie używa obu rąk 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. wydaje się zręczny 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Percepcja zmysłowa Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
7. wzrok 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
8. słuch 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. dotyk 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
10. węch 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
11. smak 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 ROZWÓJ INTELEKTUALNY UCZNIA (osiągnięcia szkolne) PROCESY POZNAWCZE Spostrzeganie wzrokowe i słuchowe Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
12. jest spostrzegawczy 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
13. dostrzega podobieństwa i różnice 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

wychwytuje informacje ważne z punktu widzenia omawianego tematu 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

4. szybko odnajduje informacje w materiale wizualnym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. umie odwzorować to, co znajduje się na tablicy 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. zapisuje usłyszany tekst 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Uwaga Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

jest skupiony w trakcie zajęć, potrafi długo utrzymywać uwagę na danym zadaniu 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

2. jest wytrwały w pracy 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

potrafi pracować mimo bodźców rozpraszających (dystraktorów) 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

4. potrafi skupić się na poleceniach nauczyciela 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

5. ma podzielną uwagę 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

6. pamięta kierowane do niego polecenia 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Pamięć Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

7. łatwo uczy się na pamięć 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

8. zapamiętuje dyktowany tekst 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

9. potrafi odtworzyć różne treści 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

10. dokonuje trafnych skojarzeń/pamięta trudniejsze (nowe, fachowe) zwroty wprowadzane na lekcji

5. liczy w pamięci 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

6. pamięta zadania zlecone przez nauczyciela 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Myślenie Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

7. szybko wychwytuje związki między pojęciami 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

8. szybko kojarzy fakty, informacje 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

9. potrafi uogólniać różne treści 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

10. wyciąga trafnie wnioski 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

11. dokonuje trafnych skojarzeń 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

12. generuje ciekawe, niekonwencjonalne pomysły na rozwiązywanie różnych problemów

7. potrafi zaprezentować własny punkt widzenia 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
8. dokonuje trafnych analiz różnych treści 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. podejmuje inicjatywę pracy umysłowej 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Mowa/Komunikowanie się Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. mówi poprawnie pod względem artykulacyjnym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
2. mówi poprawnie pod względem gramatycznym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. mówi poprawnie pod względem stylistycznym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
4. poprawnie formułuje zdania, wypowiedzi 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. jego wypowiedzi są płynne i rozbudowane 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. chętnie zabiera głos 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
7. łatwo werbalizuje własne myśli 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Zainteresowania i uzdolnienia Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
8. posiada zainteresowania akceptowane społecznie 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. posiada zainteresowania nieakceptowane społecznie 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
10. dzieli się swoimi zainteresowaniami 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

prezentuje na forum klasy i/lub szkoły swoje zainteresowania 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

5. poświęca wolny czas na poszerzanie zainteresowań i pasji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. posiada zainteresowania czynnościami szkolnymi 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
7. preferowane przedmioty i czynności ucznia (jakie):
8. zainteresowania pozaszkolne (jakie?):

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Motywacja Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. uważa na lekcji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
2. słucha z zainteresowaniem nauczyciela i kolegów zabierających głos 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. jest aktywny na zajęciach (zgłasza się, robi notatki) 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
4. jest zawsze przygotowany do lekcji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. potrafi prosić o pomoc, gdy czegoś nie wie 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. ma odrobione prace domowe 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
7. ma zawsze potrzebne pomoce do lekcji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
8. zgłasza się do wykonywania zadań dodatkowych 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. dzieli się wiedzą z innymi 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
10. jest wytrwały w pracy 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
11. chętnie podejmuje się zlecanych zadań 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
12. dobrze współpracuje na zajęciach 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
13. chce i lubi się uczyć 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Kontrolowanie emocji, radzenie sobie w sytuacjach trudnych Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
14. kontroluje swoje zachowania w sytuacjach trudnych 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
15. dobrze funkcjonuje w warunkach stresu 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
16. podejmuje trudne zadania i konsekwentnie je realizuje 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
17. potrafi konstruktywnie rozwiązywać konflikty 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

spokojnie reaguje na opinie o sobie i zaistniałe sytuacje trudne 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Środowisko szkolne

Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. przestrzega norm i zasad obowiązujących w szkole 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
2. odnosi się z szacunkiem do innych osób 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. systematycznie uczęszcza do szkoły 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
4. inicjuje różne zadania na rzecz szkoły i klasy 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. aktywny, uczynny, chętnie pomaga innym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. realizuje swoje pasje i zainteresowania 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

PODSUMOWANIE

Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. mocne strony ucznia:
2. słabe strony ucznia (wskazanie barier i ograniczeń w funkcjonowaniu):
3. przyczyny niepowodzeń edukacyjnych:

Podpis nauczyciela

Wnioski i uwagi:

Wzór arkusza obserwacji (wersja skrócona)

1. Imię i nazwisko ucznia

2. Klasa

3. Daty dokonywania obserwacji:

a) I obserwacja

b) II obserwacja

Oznaczenia do skali punktowej:

 5 pkt oznacza bardzo dobre opanowanie sprawności lub umiejętności

 4 pkt – dobre

 3 pkt – dostateczne

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

 2 pkt – niedostateczne

 1 pkt – brak opanowania sprawności lub umiejętności

ROZWÓJ FIZYCZNY UCZNIA Motoryka duża i mała Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

wykazuje prawidłową postawę ciała 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

2. w sposób prawidłowy porusza się 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. chętnie uczestniczy w zajęciach ruchowych 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
4. poprawnie trzyma przybory, narzędzia pisarskie i kreślarskie 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. prawidłowo planuje układ przestrzenny prac, tabel, wykresów

6. dobrze wykonuje rysunki 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Zmysły Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
7. wzrok 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
8. słuch 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. dotyk 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
10. węch 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
11. smak 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 ROZWÓJ INTELEKTUALNY UCZNIA (osiągnięcia szkolne) PROCESY POZNAWCZE Spostrzeganie wzrokowe i orientacja przestrzenna (percepcja słuchowa, wzrokowa) Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
12. zapisuje usłyszany tekst 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

POZIOM OPANOWANIA TECHNIK SZKOLNYCH (CZYTANIE, PISANIE, LICZENIE) Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

opanował na poziomie bardzo dobrym /koniecznym, wiadomości szkolne wynikające z podstawy programowej 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Czytanie, pisanie, liczenie Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. sprawnie czyta tekst 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
2. rozumie czytany tekst 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. potrafi wybierać z tekstu istotne informacje 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
4. wykazuje właściwe tempo pisania dla wieku (nadąża za grupą) 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. pismo jest czytelne pod względem graficznym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. potrafi dokonywać prostych obliczeń matematycznych w pamięci (mnożenie, dzielenie, odejmowanie, dodawanie) 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
7. potrafi zamieniać jednostki 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Mowa/Komunikowanie się Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja
8. rozumie kierowane do niego polecenia 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
9. potrafi udzielić odpowiedzi na zadane pytania 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
10. odpowiada pełnymi zdaniami i używa odpowiedzi rozbudowanych

4. potrafi zadawać pytania zgodnie z tematem 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. operuje bogatym zasobem słownictwa 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
6. mówi poprawnie pod względem artykulacyjnym 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej

Zainteresowania i uzdolnienia Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

1. zainteresowania czynnościami szkolnymi 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

2. preferowane przedmioty i czynności ucznia (jakie?):

3. zainteresowania pozaszkolne (jakie?): ROZWÓJ SPOŁECZNO-EMOCJONALNY Motywacja Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

4. jest aktywny na lekcji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

5. jest przygotowany do zajęć 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

6. wykonuje dodatkowe działania na rzecz szkoły 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

7. jest zawsze przygotowany do lekcji 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

8. systematycznie uczęszcza na zajęcia lekcyjne 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

9. odrabia prace domowe 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

10. pracuje mimo niepowodzeń 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1 Radzenie sobie w sytuacjach trudnych, kontrola emocjonalna Lp. Wyniki obserwacji I obserwacja II obserwacja

11. stosuje się do ogólnie przyjętych norm etyczno-

• moralnych i zasad współżycia społecznego

2. wyraża emocje w sposób akceptowalny społecznie 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
3. potrafi poprosić o pomoc, kiedy sobie nie radzi

4. potrafi opanować emocje w sytuacji porażki, oceny słabej 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
5. w sposób jasny wyraża swoje potrzeby 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1