Audyt wewnętrzny jako narzędzie poprawy efektywności ..., Prezentacje z Transport

Pobierz Audyt wewnętrzny jako narzędzie poprawy efektywności ... i więcej Prezentacje w PDF z Transport tylko na Docsity! Uniwersytet Warszawski Wydział Zarządzania Mgr Olga Irodenko Audyt wewnętrzny jako narzędzie poprawy efektywności jednostek administracji rządowej w Polsce Praca doktorska na kierunku Finanse Praca wykonana pod kierunkiem dr hab. Marty Postuły Promotor pomocniczy dr Małgorzata Winter Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski Katedra Finansów i Rachunkowości Warszawa, grudzień 2018 2 Spis treści Uzasadnienie wyboru tematu ........................................................................................... 3 Cele pracy i przyjęte hipotezy .......................................................................................... 4 Metody badań .................................................................................................................... 5 Struktura pracy ................................................................................................................. 7 Ustalenia poznawcze ....................................................................................................... 10 Podsumowanie ................................................................................................................. 21 Bibliografia – wybrane pozycje ...................................................................................... 25 Akty prawne – wybrane pozycje .................................................................................... 36 5 Hipoteza 2. Istnieje statystycznie istotna zależność między miarami jakości audytu wewnętrznego a miarami wydajności jednostek sektora administracji rządowej (stopniem realizacji zadań priorytetowych przez urzędy wojewódzkie). Hipoteza 3. Istnieje statystycznie istotna zależność między miarami wartości dodanej audytu wewnętrznego a miarami wydajności jednostek sektora administracji rządowej (stopniem realizacji zadań priorytetowych przez urzędy wojewódzkie). Hipoteza 4. Efektywne planowanie zadań audytowych ma pozytywny wpływ na realizację zadań publicznych. Hipoteza 5. Na wydajność działalności urzędów wojewódzkich nie ma wpływu liczba wydanych zaleceń, tylko efekty ich oddziaływania. Hipoteza 6. Efektywność audytu wewnętrznego ma dodatni wpływ na realizację podstawowych funkcji państwa przez urzędy wojewódzkie. Hipoteza 7. Wskaźniki efektywności audytu wewnętrznego mają tendencję do wzrostu w ciągu ostatnich 8 lat (2009–2017). Weryfikacja powyższych hipotez badawczych oraz realizacja podstawowego celu pracy doktorskiej nastąpiły w drodze pogłębionych studiów literaturowych oraz obowiązujących uregulowań prawnych, badań empirycznych, analiz statystycznych i opisowych posiadanych danych. Metody badań W założeniach metodycznych pracy badawczej przyjęto, że badaniu będą podlegać wszystkie urzędy wojewódzkie za lata 2009–2017. W efekcie badań pozyskano dane w zakresie realizacji planu audytu wewnętrznego dla wszystkich województw za lata 2009–2017 i w zakresie realizacji budżetu zadaniowego dla wszystkich województw za lata 2012–2017. Dla województwa Kujawsko-Pomorskiego za 2014 rok uzyskano niewypełniony formularz informacji o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym. Dla Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego nie otrzymano informacji o realizacji planu finansowego w układzie zadaniowym za 2017 rok. Przyjęty zakres czasowy determinują regulacje prawne, a mianowicie od 2009 roku po raz pierwszy były składane Informacje o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego, a od 2012 roku Informacje o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym. Dane empiryczne na potrzeby badania zostały przekazane na nośniku CD przez Ministerstwo Finansów. Dane pochodzą z dwóch źródeł: 6 1. Informacji o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego wszystkich urzędów wojewódzkich za lata 2009–2017 w formie załącznika do Komunikatu Ministra Finansów określającego wzór Informacji o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego na każdy rok, które kierownicy jednostek są zobowiązani do przedstawienia Ministrowi Finansów zgodnie z art. 295 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 2. Informacji o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym za lata 2012–2017 zgodnie z ustalonym katalogiem funkcji, zadań, podzadań i działań oraz celów i mierników dla poszczególnych urzędów wojewódzkich w formie aneksu tabelarycznego ustalonego przez Departament Budżetu Państwa Ministerstwa Finansów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości budżetowej w układzie zadaniowym. Na całość projektu badawczego składały się studia literaturowe, badania empiryczne, analizy statystyczne i opisowe posiadanych danych. Badania teoretyczne zostały przeprowadzone w celu rozpoznania podstaw teoretycznych badań nad efektywnością audytu wewnętrznego oraz podejść do pomiaru wskaźników efektywności audytu wewnętrznego. Przeanalizowano modele budżetowania zadaniowego w Polsce i na świecie, sięgnięto do czołowych koncepcji teoretycznych poprawy efektywności zarządzania finansami publicznymi. Ponadto przestudiowano międzynarodowe doświadczenie w zakresie zmian zachodzących w zarządzaniu w sektorze publicznym w zakresie budżetowania zadaniowego i audytu wewnętrznego. Część empiryczna, która została przedstawiona w następnych podrozdziałach pracy, powstała na podstawie wyników badań pochodzących z analizy wskaźników efektywności audytu wewnętrznego oraz wskaźników realizacji zadań publicznych przez urzędy wojewódzkie. Na potrzeby przeprowadzenia analiz statystycznych posłużono się następującymi programami komputerowymi: Microsoft Excel oraz SPSS 23 (program do obliczeń statystycznych). Zależność między wskaźnikami efektywności audytu wewnętrznego i przypisanych wag do ich wartości oraz między wskaźnikami realizacji planu finansowego w układzie zadaniowym na poziomie zadań została wyznaczona na podstawie współczynnika korelacji rang Spearmana. W przypadku danych mierzonych za pomocą skal nominalnych wykonano test U-Manna Whitneya. Przyjęte założenia metodyczne podyktowane zostały tym, że badane zmienne objaśniające (wskaźniki efektywności audytu wewnętrznego) i objaśniane (wskaźniki wykonania budżetu zadaniowego na poziomie zadań) nie spełniają założeń testów parametrycznych, takich jak normalność rozkładu oraz ilościowy charakter analizowanych zmiennych. Obserwacje zmiennych niezależnych (efektywność audytu wewnętrznego) przyjmują nietypowe wartości i zostały określone na podstawie przypisanej wagi. Zastosowane 7 narzędzia statystyczne opierają się na porównywaniu rangowym, co najlepiej charakteryzuje zależności między zmiennymi efektywności audytu wewnętrznego a zmiennymi realizacji budżetu zadaniowego, które nie mają rozkładu normalnego, a wartości niektórych wskaźników mają charakter jakościowy, jak np. wskaźnik „Czy została dokonana samoocena w roku sprawozdawczym?” – wartością wskaźnika jest odpowiedź „tak” lub „nie”. Struktura pracy Opracowanie składa się ze wstępu, czterech rozdziałów i podsumowania. Dwa pierwsze rozdziały mają charakter teoretyczny, trzeci – metodyczny, a ostatni – empiryczny. Rozdział pierwszy pracy poświęcono rozpoznaniu podstaw teoretycznych badań nad administracją publiczną w zakresie poprawy efektywności zarządzania środkami publicznymi i podwyższania jakości świadczonych usług publicznych. Przedstawiono ewolucję w podejściu do pomiaru efektywności działalności administracji publicznej, główne postulaty stosowanych koncepcji – Nowego Zarządzania Publicznego (New Public Management) oraz Nowego Ładu Publicznego (New Public Government). Ponadto przestudiowano międzynarodowe doświadczenia w ramach zmian zachodzących w zarządzaniu w sektorze publicznym w zakresie budżetowania zadaniowego i audytu wewnętrznego. W rozdziale pierwszym określono czynniki efektywnego zarządzania, odwołując się do dotychczasowego dorobku w tej dziedzinie. Przedstawiono też instrumenty efektywnego zarządzania w administracji publicznej, takie jak: audyt wewnętrzny i budżet zadaniowy oraz ich genezę i rozwój na tle dorobku nauk o zarządzaniu. W rozdziale drugim zawarto opis podstaw metodologicznych badań nad efektywnością audytu wewnętrznego w sektorze prywatnym i publicznym. W tej części pracy skoncentrowano się na istocie i funkcjach pomiaru funkcjonowania audytu wewnętrznego w sektorze publicznym. W pierwszej części rozdziału przedstawiono wyniki międzynarodowego projektu badawczego The Global Internal Audit Common Body of Knowledge (CBOK) w ramach analizy stosowanych mierników skuteczności funkcjonowania audytu wewnętrznego w sektorze publicznym i głównych kierunków zmian roli audytora w sektorze publicznym. Scharakteryzowano główne ryzyka i zagrożenia sprawnego funkcjonowania audytu wewnętrznego w sektorze publicznym w porównaniu do sektora prywatnego, przedstawiono współczesne narzędzia analizy danych w celu usprawnienia pomiaru wyników działań audytorów wewnętrznych w ramach stosowania międzynarodowych standardów audytu wewnętrznego. Ponadto w tej części zawarto rozważania na temat głównej roli audytu wewnętrznego w podwyższaniu wydajności jednostek sektora publicznego. W rozdziale tym 10 oraz wskazano na istotne niedociągnięcia wymagające poprawy w zakresie podniesienia efektywności funkcjonowania audytu wewnętrznego w sektorze publicznym. Podsumowanie pracy zawiera odpowiedź na sformułowaną tezę główną pracy, dotyczącą pozytywnego wpływu efektywności audytu wewnętrznego na wydajność jednostek administracji rządowej w Polsce, jak również ocenę postawionych hipotez badawczych. Przedstawiono główne wnioski i wyniki badań empirycznych, również określono rekomendacje w kierunku podnoszenia efektywności pracy audytorów wewnętrznych w sektorze publicznym. Ustalenia poznawcze W celu osiągnięcia głównego celu badania opracowano szereg wskaźników, które posłużyły weryfikacji hipotez badawczych postawionych w pracy. Pomiar efektywności funkcjonowania audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich został dokonany na podstawie wskaźników wyodrębnionych na podstawie studiów literaturowych, raportów rocznych Ministerstwa Finansów dotyczących oceny funkcjonowania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych oraz Informacji o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego przez urzędy wojewódzkie za lata 2009–2017. W tabeli 1 została przedstawiona analiza wskaźników pomiaru efektywności funkcjonowania audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich za lata 2009–2017, przedstawionych w trzech grupach, które określają zmienne: 1) skuteczności audytu wewnętrznego, 2) wartości dodanej audytu wewnętrznego oraz 3) jakości audytu wewnętrznego. W celu określenia skal pomiarowych poszczególnych wskaźników została zastosowana 5-stopniowa skala Likerta. Dla określenia wag i charakterystyk wskaźników w ramach poszczególnych skal pomiarowych zostało zastosowane podejście autorskie na podstawie analizy populacji, rozkładu zmiennych, wytycznych krajowych Ministerstwa Finansów, standardów międzynarodowych IIA oraz studiów literaturowych w zakresie pomiaru efektywności audytu wewnętrznego w sektorze publicznym. Tabela 1. Charakterystyka wskaźników pomiaru efektywności audytu wewnętrznego z opisem przyjętych skal pomiarowych Wskaźnik Symbol Opis wskaźnika i skal pomiarowych Wskaźniki skuteczności audytu wewnętrznego Czas przeznaczony na realizację czynności bezpośrednio związanych z czynnościami audytowymi w ogólnym budżecie czasu X1 Wskaźnik odzwierciedla udział procentowy osobodni wykorzystanych na realizację czynności bezpośrednio związanych z prowadzeniem audytu wewnętrznego, mierzony jako iloraz sumy czterech zmiennych – stosunku czasu przeznaczonego na przeprowadzenie: 11 1) zadań zapewniających, 2) czynności doradczych, 3) czynności związanych z monitorowaniem realizacji zaleceń oraz czynności sprawdzających, 4) czynności związanych z procesem planowania i sprawozdawczości rocznej w stosunku do łącznego, planowanego budżetu czasu KAW. Wskaźnik mierzony jest w 5-stopniowej skali Likerta, gdzie wartości oznaczają: 1 – że działalność KAW jest nieefektywna i średni czas komórki audytu wewnętrznego bezpośrednio związany z czynnościami audytu stanowi poniżej 30%, 2 – że działalność KAW jest mało efektywna, a średnia suma osobodni wykorzystanych bezpośrednio na czynności audytowe jest < 40%, 3 – że działalność KAW nie jest wystarczająco efektywna, a poziom osobodni związanych z wykonaniem czynności audytowych wynosi od 40% do 60%; 4 – że efektywność funkcjonowania KAW wymaga doskonalenia, a poziom wskaźnika stanowi od 60% do 69%, 5 – oznacza, że działalności komórki audytu wewnętrznego jest efektywna, a wskaźnik czasu na realizację czynności bezpośrednio związanych z prowadzeniem audytu wewnętrznego jest > 70%. Efektywny czas audytu na poziome wyższym niż 70% jest rekomendowanym wskaźnikiem dla jednostek sektora finansów publicznych przez Ministerstwo Finansów. Wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość X1.1 Wskaźnik wyraża poziom wykonania budżetu czasu pracy na czynności związane z planowaniem i sprawozdawczością, w tym: przygotowanie rocznego planu, uzgodnienie z kierownikiem jednostki zakresu realizacji planu audytu, opracowanie sprawozdania z wykonania planu, informacji o realizacji zadań z zakresu audytu. Liczony jako iloraz wykorzystanych osobodni na planowanie i sprawozdawczość i planowanej liczby osobodni. Wskaźnik mierzony jest w 5-stopniowej skali Likerta, gdzie 1 – wartość wskaźnika przybiera wartość < 52% i jest nieefektywny; 2 – od 53% do 64% i jest mało efektywny; 3– od 65% do 76% i nie jest wystarczająco efektywny; 4 od 77% do 88% i wymaga doskonalenia; 5 – stopień realizacji planu audytu w zakresie planowania i sprawozdawczości jest > 89% i jest efektywny. Wykonanie budżetu czasu pracy na zadania zapewniające X1.2 Wskaźnik wyraża stopień realizacji planu audytu w zakresie wykorzystanej liczby osobodni na zadania zapewniające. Liczony jako iloraz wykorzystanych osobodni na czynności zapewniające i planowanej liczby osobodni. Wskaźnik mierzony jest w 5- stopniowej skali Likerta, gdzie 1 – wartość wskaźnika przybiera wartość < 28% i jest nieefektywny; 2 – od 29% do 46% i jest mało efektywny; 3 – od 47% do 64% i nie jest wystarczająco efektywny; 4 od 65% do 82% i wymaga doskonalenia; 5 – stopień realizacji planu audytu w zakresie planowania i sprawozdawczości jest > 83% i jest efektywny. Stopień realizacji planu audytu w zakresie wykonania liczby zadań zapewniających X2 Wskaźnik wyraża stopień wykonania zaplanowanych zadań zapewniających zrealizowanych i zakończonych w roku kalendarzowym w stosunku do wszystkich zaplanowanych zadań zapewniających, w tym zleconych. W celu pomiaru wskaźnika analizie zostały poddane wszystkie zadania zapewniające rozpoczęte i zakończone w roku kalendarzowym, z wyłączeniem zadań zapewniających kontynuowanych z lat poprzednich oraz rozpoczętych, a nie zakończonych w roku kalendarzowym. Wskaźnik powstał jako stosunek liczby zrealizowanych zadań zapewniających do wszystkich zadań zapewniających ujętych w rocznym planie audytu. Zmienna jest mierzona w 5-stopniowej skali Likerta, gdzie skrajnie wartości oznaczają: 1 – wartość wskaźnika przybiera wartość < 12 20% i jest nieefektywna; 5 – stopień realizacji planu audytu w zakresie zadań zapewniających jest > 80%. Stosunek liczby obszarów ryzyka w których zakończono zadania audytowe do liczby zidentyfikowanych ryzyk na etapie planowania X3 Wskaźnik informujący, jaki jest stopień zbadanych obszarów ryzyk, gdzie są zakończone zadania zapewniające w stosunku do łącznej liczby obszarów ryzyk, zidentyfikowanych na etapie sporządzenia rocznego planu audytu. Zmienna ta jest mierzona w 5-stopniowej skali Likerta. Z analizy rozkładu zmiennych (n = 143) wynika, że najniższy poziom wartości wskaźnika lata 2012–2017 kształtuje się na poziomie od 0 do 10%, gdzie występuje aż 37% badanej populacji. Na poziomie 100% występuje tylko jedna obserwacja, trzy obserwacje przybierają wartości od 50% do 60%. Dla obserwacji na poziomie > 50% została przyporządkowana skala 5 – oznacza, że działalność KAW jest efektywna. Dla pozostałych obserwacji zastosowano narzędzie skali Likerta. Cykl audytu X4 Czas wyrażony w latach, w którym przy niezmienionych zasobach osobowych komórki audytu wewnętrznego zostały przeprowadzone zadania zapewniające we wszystkich obszarach ryzyka. Oblicza się jako iloraz wszystkich obszarów ryzyka oraz liczby obszarów ryzyka wyznaczonych do przeprowadzenia zadań zapewniających w roku następnym. Wskaźnik będzie mierzony na podstawie 5-stopniowej skali Likerta. Rozkład zmiennych (n = 93) przedstawia się następująco: 1 obserwacja na poziomie 92 lat i 30 lat, dla których została nadana waga na poziomie 1. Wszystkie wskaźniki od 1 roku do 4 lat będą przedstawiać grupę z przypisaną wartością wagi na poziomie 5 (na podstawie wytycznych Ministerstwa Finansów do przeprowadzenia samooceny komórek audytu wewnętrznego jednostek sektora finansów publicznych). Pozostałe obserwacje zostały podzielone według 5-stopniowej skali Likerta, gdzie 4 oznacza, że cykl audytu wynosi od 4 do 11 lat, 3 – cykl audytu od 12 do 19 lat, 2 – od 20 do 26 lat. Wykonanie budżetu czasu pracy na urlopy i inne nieobecności X5 Wskaźnik odzwierciedla stopień realizacji budżetu pracowników komórki audytu wewnętrznego w zakresie urlopów oraz innych nieobecności. Wartość wskaźnika ma charakter ujemny: wzrost wskaźnika powoduje zmniejszenie wartości zmiennych objaśnianych. Wskaźnik jest mierzony w 5-stopniowej skali Likerta, gdzie 1 oznacza, że działalność KAW jest nieefektywna, a wartość wskaźnika przekracza 300%, 5 oznacza efektywną działalność audytu wewnętrznego. Wartość dodana audytu wewnętrznego Stopień akceptacji zaleceń wynikających z przeprowadzonych zadań audytowych X6 Wskaźnik wyraża stopień zasadności wydawanych zaleceń wynikających z przeprowadzonych audytów wewnętrznych oraz akceptacji tych zaleceń przez kierownictwo jednostki audytowanej. Wskaźnik jest liczony jako iloraz sumy zaakceptowanych zaleceń przez kierownika jednostki audytowanej lub kierownika jednostki i sumy wydanych zaleceń. Wskaźnik mierzony w 5-stopniowej skali Likerta, gdzie 1 oznacza, że audyt wewnętrzny nie przysparza wartości dodanej dla jednostki audytowanej, 2 – że audyt wewnętrzny nie ma korzystnego wpływu na działalność jednostki audytowanej, 3 – że tworzy minimalną wartość dodaną w nielicznych obszarach, 4 – że tworzy wartość dodaną, 5 – wartość dodana działań audytu wewnętrznego przysparza wartość dodaną organizacji na bardzo istotnym poziomie. 15 Tabela 2. Wartości współczynników korelacji rang Spearmana (rs) dla wskaźników efektywności audytu wewnętrznego i zadań priorytetowych Lp. Nazwa zadania priorytetowego na 2017 rok i dwa kolejne lata (numeracja odpowiada strukturze w budżecie zadaniowym) Wskaźnik efektywności audytu wewnętrznego, gdzie występuje korelacja Współczynnik korelacji Spearmana, (rs) 1. 2.5. W Bezpieczeństwo granicy zewnętrznej UE i terytorium RP (do 2016 roku – Ochrona granicy państwowej, kontrola ruchu granicznego i zarządzanie migracjami) X8.1. Wykonanie budżetu czasu pracy na czynności sprawdzające 0,254 (waga), n = 73 2. 3.1. W Oświata i wychowanie X8.1. Wykonanie budżetu czasu pracy na czynności sprawdzające –0,343, n = 48 3. 5.1. W Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa i ochrona interesów Skarbu Państwa X1. Czas przeznaczony na realizację czynności bezpośrednio związanych z czynnościami audytowymi w ogólnym budżecie czasu 0,237, n = 93 X10. Czy została przeprowadzona samoocena w roku badawczym? 0,239 (waga), n = 93 4. 7.1. W Budownictwo i mieszkalnictwo (w poprzednich latach „Nadzór budowlany” oraz „Zagospodarowanie przestrzenne i gospodarka nieruchomościami”) X11. Czy została przeprowadzona ocena zewnętrzna w rozumieniu standardu 1312? 0,219 (waga), n = 91 5. 9.1. W Ochrona i popularyzacja dziedzictwa i tożsamości narodowej w kraju i za granicą X2. Stopień realizacji planu audytu w zakresie wykonania liczby zadań zapewniających 0,348, n = 59 0,331 (waga) X9. Wykonanie budżetu w zakresie godzin poświęconych na szkolenia 0,340 0,398 (waga), n = 59 6. 11.4. W Gotowość struktur administracyjno- gospodarczych kraju do obrony państwa X11. Czy została przeprowadzona ocena zewnętrzna w rozumieniu tandardu 1312 waga? 0,308 (waga), n = 96 7. 12.1. W System ochrony środowiska i informacji o środowisku (do 2016 roku zadanie „Gospodarka odpadami”, obecne jako podzadanie) X1. Czas przeznaczony na realizację czynności bezpośrednio związanych z czynnościami audytowymi w ogólnym budżecie czasu? 0,262, n = 96 8. 13.1. W Pomoc i integracja społeczna (do 2016 roku zadanie Aktywizacja społeczna osób niepełnosprawnych) X1.1. Wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość 0,539 waga, –0,678, n = 16 X9. Wykonanie budżetu w zakresie godzin poświęconych na szkolenia 0,668 (waga), n = 16 9. 13.4. W Wspieranie zatrudnienia i przeciwdziałanie bezrobociu (do 2016 roku jednym z zadań w tym obszarze występowało: Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych, od 2016 roku jako podzadanie) X1.1. Wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość 0,562 (waga), n = 15 X2. Stopień realizacji planu audytu w zakresie wykonania liczby zadań zapewniających 0,562 (waga), n = 15 10. 19.1. W Transport drogowy i infrastruktura drogowa (do 2016 roku – zadanie Wspieranie transportu drogowego) X1.3. Wykonie budżetu czasu pracy na czynności doradcze 0,283 0,239 (waga), n = 79 X9. Wykonanie budżetu w zakresie godzin poświęconych na szkolenia 0,291, 0,256 (waga), n = 83 11. 20.1. W System opieki zdrowotnej i dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej (dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej) X1.1. Wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość 0,275, n = 94 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań. 16 Współczynniki korelacji przedstawione w tabeli 2 udowadniają hipotezy 1-3 i mają następujące znaczenie dla efektywności realizacji zadań publicznych: 1. Zmienne skuteczności audytu wewnętrznego 1.1. Efektywny czas przeznaczony na realizację czynności bezpośrednio związanych z czynnościami audytowymi w ogólnym budżecie czasu powoduje wzrost wskaźnika realizacji zadań priorytetowych: 5.1. Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa i ochrona interesów Skarbu Państwa; 12.1. System ochrony środowiska i informacji o środowisku. 1.2. Efektywny stopień realizacji planu audytu w zakresie wykonania liczby zadań zapewniających ma pozytywny wpływ na wskaźnik realizacji zadania priorytetowego 9.1. Ochrona i popularyzacja dziedzictwa i tożsamości narodowej w kraju i za granicą. 1.3. Efektywne wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość powoduje wzrost wskaźnika realizacji zadań priorytetowych: 13.1. Pomoc i integracja społeczna; 13.4. Wspieranie zatrudnienia i przeciwdziałanie bezrobociu; 20.1. System opieki zdrowotnej i dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej. Przedstawione wyniki świadczą o prawidłowości postawionej hipotezy 1, zgodnie z którą istnieje statystycznie istotna zależność między miarami skuteczności audytu wewnętrznego a stopniem realizacji zadań priorytetowych państwa. 2. Zmienne wartości dodanej audytu wewnętrznego 2.1. Efektywne wykonania budżetu czasu pracy na czynności sprawdzające powoduje wzrost wskaźnika realizacji zadania priorytetowego 2.5. Bezpieczeństwo granicy zewnętrznej UE i terytorium RP. 2.2. Nieefektywne wykonanie budżetu czasu pracy na czynności sprawdzające (przekroczenie planowanej liczby osobodni) powoduje zmniejszenie wskaźnika realizacji zadania 3.1. Oświata i wychowanie. 2.3. Efektywne wykonie budżetu czasu pracy na czynności doradcze pozytywnie wpływa na wskaźnik realizacji zadania priorytetowego 19.1. Transport drogowy i infrastruktura drogowa. Wyniki opisane powyżej pozwalają potwierdzić prawidłowość hipotezy 3, zgodnie z którą istnieje statystycznie istotna zależność między wartością dodaną audytu wewnętrznego a stopniem realizacji zadań priorytetowych państwa. 3. Zmienne jakości audytu wewnętrznego 3.1. Przeprowadzenie samooceny w roku badawczym wpływa na wzrost wskaźnika wykonania zadania priorytetowego 5.1. Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa i ochrona interesów Skarbu Państwa 17 3.2. Przeprowadzenie oceny zewnętrznej w rozumieniu standardu 1312 ma pozytywny wpływ na realizację zadań priorytetowych: 7.1. Budownictwo i mieszkalnictwo; 11.4. Gotowość struktur administracyjno-gospodarczych kraju do obrony państwa. 3.3. Efektywne wykonanie budżetu w zakresie godzin poświęconych na szkolenia wpływa na wzrost wskaźników realizacji zadań priorytetowych: 9.1. Ochrona i popularyzacja dziedzictwa i tożsamości narodowej w kraju i za granicą; 13.1. Pomoc i integracja społeczna; 19.1. Transport drogowy i infrastruktura drogowa. Przedstawione wyniki dowodzą prawidłowość hipotezy 2, zgodnie z którą istnieje statystycznie istotna zależność między miarami jakości audytu wewnętrznego a miarami realizacji zadań priorytetowych państwa. W ramach udowodnienia hipotez 4, 5, 7 została dokonana analiza wskaźnikowa oraz analiza korelacji między wskaźnikami efektywności funkcjonowania audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że występuje rosnący trend wśród większości wskaźników efektywności w komórkach audytu wewnętrznego urzędów wojewódzkich od 2009 do 2017 roku (hipoteza 7). W tabeli 3 przedstawiono syntetyczną analizę średnich poziomów wskaźników charakteryzujących skuteczność audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich za lata 2009–2017. Tabela 3. Średni poziom wykonania wskaźników skuteczności audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich za lata 2009–2017 Rok Czas przeznaczony na realizację czynności bezpośrednio związanych z czynnościami audytowymi w ogólnym budżecie czasu Wykonanie budżetu czasu pracy na planowanie i sprawozdawczość Wykonanie budżetu czasu pracy na zadania zapewniające Wykonanie budżetu czasu pracy na urlopy i inne nieobecności Stosunek liczby obszarów ryzyka w których zakończono zadania zapewniające do liczby zidentyfikowanych na etapie planowania Stopień realizacji planu audytu w zakresie wykonania liczby zadań zapewniających Cykl audytu, (w latach) 2009 59% 135% 85% 158% 15% 64% 2010 57% 125% 72% 142% 13% 73% 2011 64% 128% 130% 15% 64% 2012 65% 127% 103% 129% 18% 77% 9,3 2013 69% 94% 90% 134% 13% 61% 14,2 2014 70% 120% 84% 125% 18% 65% 10,0 2015 64% 93% 89% 152% 22% 69% 9,6 2016 71% 106% 100% 143% 16% 59% 8,7 2017 71% 104% 110% 143% 22% 70% 6,3 Śred Nia 65% 113% 96% 140% 17% 67% 9,7 20 wskaźników wartości dodanej audytu wewnętrznego. Szczególne znaczenie dla poziomu wydajności mają wskaźniki wykonania czynności sprawdzających i doradczych, co z kolei potwierdza też stwierdzenie, że czynności sprawdzające i doradcze przysparzają wartość dodaną organizacji przez wspieranie kierownika jednostki w realizacji określonych celów oraz monitorowanie skuteczności wdrożenia zaleceń audytowych. Ciekawy jest fakt, że liczba zaakceptowanych zaleceń poaudytowych, która ma bardzo wysoki poziom (około 95%) nie ma wpływu na poziom wydajności jednostek publicznych w zakresie realizacji zadań priorytetowych. Powyższe może wynikać z charakteru wskaźnika, który wyraża miarę liczbową, a nie jakościową. Jakościowym odzwierciedleniem zaakceptowanych zaleceń w wyniku badania audytowego jest poziom oddziaływania w postaci zminimalizowania zidentyfikowanych ryzyk oraz usprawnienia działalności organizacji, które można uzyskać już na poziomie czynności sprawdzających, co też znalazło swoje potwierdzenie w przedstawionych wynikach badań empirycznych. Wskaźniki jakości audytu wewnętrznego są rozpatrywane przez pryzmat spełnienia wymogów standardów audytu wewnętrznego w zakresie realizacji programu zapewnienia i poprawy jakości (standard 1300). W tabeli 5 zostały przedstawione wartości wskaźników jakości audytu wewnętrznego w urzędach wojewódzkich za lata 2009–2017. Tabela 5. Wartości wskaźników jakości audytu wewnętrznego w latach 2009–2017 Rok Średni poziom wykonania budżetu w zakresie godzin na szkolenie Liczba odpowiedzi „tak” na pytanie „Czy została przeprowadzona samoocena w roku badawczym?” Liczba odpowiedzi „tak” na pytanie: „Czy została przeprowadzona ocena zewnętrzna w rozumieniu standardu 1312?” 2009 87% 2010 86% 1 2011 1 7 2012 100% 12 13 2013 106% 12 13 2014 121% 13 12 2015 113% 11 12 2016 83% 14 9 2017 113% 13 10 Razem 98% 76 77 Źródło: opracowanie własne na podstawie Informacji o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego urzędów wojewódzkich za lata 2009–2017. 21 Z zaprezentowanych wyników badań wskaźników jakości audytu wewnętrznego wynika, że wskaźniki te kształtowały się na wysokim poziomie, jednak wymagają jeszcze poprawy w zakresie spełnienia wymogów standardu 1300 – program zapewnienia i poprawy jakości w ramach przeprowadzenia samooceny i oceny zewnętrznej. Należy podkreślić bardzo wysoki poziom wykonania planu komórki audytu wewnętrznego na szkolenia i doskonalenie zawodowe, co ma pozytywny wpływ na jakość przeprowadzanych audytów wewnętrznych przez wykorzystanie aktualnej wiedzy praktycznej oraz merytorycznej. Wskaźnik z przeprowadzenia samooceny przez audytorów wewnętrznych ma tendencję do wzrostu oraz pozytywny jest fakt, że większość urzędów wojewódzkich przeprowadza samoocenę, co oznacza wzrost świadomości audytorów w zakresie podwyższenia jakości świadczonych usług. Na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych w zakresie wpływu jakości audytu wewnętrznego na wydajność jednostek publicznych udało się stwierdzić, że przeprowadzenie samooceny oraz oceny zewnętrznej przez audytorów wewnętrznych, a także wykonanie planu w zakresie szkoleń ma pozytywny wpływ na poziom realizacji zadań publicznych państwa. Powyższe stwierdzenie potwierdza hipotezę, która twierdzi o istnieniu statystycznie istotnej zależności między miarami jakości audytu wewnętrznego a miarami poziomu realizacji zadań publicznych przez jednostki administracji rządowej w Polsce. W wyniku przeprowadzonych badań empirycznych nie potwierdziła się hipoteza mówiąca o tym, że efektywność audytu wewnętrznego ma pozytywny wpływ na realizację podstawowych funkcji państwa przez urzędy wojewódzkie (hipoteza 6). Otrzymane wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że audyt wewnętrzny przyczynia się do usprawnienia poszczególnych obszarów działalności jednostek publicznych, które powinny zostać zidentyfikowane na etapie planowania. Funkcja państwa przedstawia ogół zadań, które należy osiągnąć i zbyt ogólnie prezentuje obszary działalności jednostki. Lepszym rozwiązaniem jest podejście do weryfikacji wartości dodanej audytu wewnętrznego na poziomie zadań (istotnych obszarów), ponieważ na tym polega rola audytu – identyfikacja kluczowych obszarów działalności organizacji oraz usprawnienie ich słabszych stron. Podsumowanie W wyniku przeprowadzonych badań empirycznych został zrealizowany główny cel naukowy opracowania, który polegał na przedstawieniu wpływu efektywności audytu wewnętrznego na wydajność jednostek administracji rządowej w Polsce. Zostały udowodnione hipotezy badawcze, polegające na przedstawieniu pozytywnego wpływu wskaźników 22 efektywności audytu wewnętrznego na poziom realizacji zadań publicznych przez jednostki sektora administracji rządowej. Efektywność audytu wewnętrznego odgrywa istotną rolę w usprawnieniu działalności i przysporzeniu wartości dodanej funkcjonowania administracji rządowej w Polsce w zakresie efektywności wydatkowania środków publicznych oraz realizacji zadań publicznych przez jednostki publiczne. Bardzo ważnym czynnikiem w tym zakresie jest podnoszenie świadomości samych audytorów wewnętrznych w ich przyczynianiu się do przysporzenia wartości dodanej dla organizacji, czego efektem jest przeprowadzenie samooceny oraz oceny zewnętrznej, które wymagają jeszcze poprawienia na poziomie urzędów wojewódzkich. Przedstawiona w opracowaniu rola audytu wewnętrznego w administracji publicznej w Polsce potwierdza jego istotę i główne założenia funkcjonowania. Jednak realizacja poszczególnych etapów audytu wewnętrznego w sektorze publicznym wymaga doskonalenia, zwłaszcza w zakresie planowania zadań audytowych na podstawie zidentyfikowanych ryzyk w badanej organizacji. Efektywne planowanie na etapie początkowym procesu badania audytowego przekłada się na cały proces audytu wewnętrznego oraz wyniki końcowe badania. Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe rozdysponowanie czasu pracy między czynnościami, które są bezpośrednio związane z wykonaniem zadań audytowych, a mianowicie na: zadania zapewniające, czynności doradcze, czynności sprawdzające, planowanie i sprawozdawczość. Należy też zmienić podejście do planowania czasu pracy na czynności sprawdzające i doradcze, którym poświęcano za mało czasu w planach audytu, a mają one bardzo istotny wpływ na realizację zadań publicznych i przysporzenie wartości dodanej jednostkom publicznym. Istotność czynności doradczych w procesie świadczenia usług audytorskich jest podkreślona na poziomie zakresu pojęciowego audytu wewnętrznego w polskich regulacjach prawnych, a więc powinny one znaleźć swoje odzwierciedlenie w planowaniu zadań audytowych na bardziej istotnym poziomie. Z kolei czynności sprawdzające w swojej istocie zapewniają ocenę skuteczności realizacji zaleceń wydanych w wyniku przeprowadzonych badań audytowych. Na tym etapie audytor wewnętrzny może sprawdzić efekty swojej pracy na podstawie weryfikacji uzyskanych przez jednostkę usprawnień w wyniku wdrożenia zaleceń poaudytowych. Kolejnym bardzo ważnym elementem w zakresie poprawienia efektywności funkcjonowania komórek audytu wewnętrznego jest właściwa identyfikacja istotnych obszarów działalności jednostek publicznych oraz określenie poziomu ryzyka. Powyższe czynniki mają kluczową rolę w procesie całego badania audytowego, ponieważ niewłaściwe określenie istotnych ryzyk na początkowym etapie nie przyniesie żadnej wartości dodanej dla jednostki publicznej i nie przyczyni się do usprawnienia działalności w zakresie kluczowych 25 Bibliografia – wybrane pozycje 1. Adams M.B., Agency Theory and the Internal Audit, “Managerial Auditing Journal” 1994, vol. 9, no. 8, s. 8–123, https://doi.org/10.1108/02686909410071133. 2. Al-Twaijry A.A.M., Brierley J., Gwilliam D., The development of internal audit in Saudi Arabia: an institutional theory perspective, “Critical Perspectives on Accounting” 2003, vol. 14, no. 5, s. 507–531, http://dx.doi.org/10.1016/S1045-2354(02)00158-2. 3. Alzeban A., Gwilliam D., Factors affecting the internal audit effectiveness: A survey of the Saudi public sector, “Journal of International Accounting Auditing and Taxation” 2014, vol. 23, no. 2, s. 74–86, http://dx.doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2014.06.001. 4. Anderson R.J., Svare J.C., Imperatives for Changes: The IIA’s Global Internal Audit Survey for Action, Report V, The Institute of Internal Auditors Research Foundation (IIARF), 2010. 5. Anderson U., Assurance and consulting services, in: Research Opportunities in Internal Auditing, A.D. Bailey, A.A. Gramling, S. Ramamoorti, (eds.), The Institute of Internal Auditors Research Foundation, Altamonte Springs, FL 2003, s. 97–129. 6. Arena M., Azzone G., Identifying organizational drivers of internal audit effectiveness, “International Journalof Auditing” 2009, vol. 13, no. 1, s. 43–60. 7. Bartosiewicz A., Transformacja audytu wewnętrznego w Polsce – od audytu zgodności do audytu efektywnościowego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2015, nr 390, s. 36–44. 8. Bason C., Leading Public Sector Innovation. Co-creating for a better society, 2nd Edition, Policy Press, University of Bristol, Bristol, Great Britain 2018. 9. Bednarek P., Samoocena audytu wewnętrznego w Polsce: stan wiedzy i kierunki dalszych badań, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014, nr 343, s. 31–41. 10. Bourne M., Implementing a balanced scorecard performance measurement system, in: A.J. Smith (red.), Handbook of Management Accounting, CIMA Publishing, Oxford 2007. 26 11. Burnaby P., Hass S., A Summary of the Global Common Body Of Knowledge 2006 (CBOK) Study in Internal Auditing, “Managerial Auditing Journal” 2009, vol. 24, no. 9, s. 813–834, https://doi.org/10.1108/02686900910994782. 12. Chapman C., Anderson U., Implementing the Professional Practices Framework, The Institute of Internal Auditors Research Foundation, Altamonte Springs, FL 2002. 13. Charnes A., Cooper W., Rhode E., Measuring the efficiency of decision making units, “European Journal of Operational Research” 1978, vol. 2, no. 6, s. 429–444, http://doi:10.1016/0377-2217(78)90138-8. 14. Chen J.F., Lin W.Y., Measuring Internal Auditing’s Value, Report III, The IIA’s Global Internal Audit Survey: A Component of the CBOK Study, The Institute of Internal Auditors Research Foundation, Altamonte Springs, FL 2010. 15. Chojna-Duch E., Audyt wewnętrzny w sektorze finansów publicznych – aktualne problemy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki finansowe. Ubezpieczenia” 2012, nr 53, s. 337–350. 16. Cohen A., Sayag G., The Effectiveness of Internal Auditing: An Empirical Examination of its Determinants in Israeli Organisations, “Australian Accounting Review” 2010, vol. 20, no. 3, s. 296–307, http://dx.doi.org/10.1111/j.1835-2561.2010.00092.x. 17. Coram P., Ferguson C., Moroney R., The value of internal audit in fraud detection, “Accounting and Finance” 2008, vol. 48, no. 4, s. 543–559. 18. Curristine T., Performance Budgeting in OECD Countries, OECD 2007. 19. Czerwiński K., Książka procedur audytu wewnętrznego, materiały niepublikowane, CISA, Warszawa 2002. 20. Dubis G.S., Jain P., Manchanda A., Thakkar R., IPPF – Practice Guide Measuring internal audit effectiveness and efficiency, IIA, December 2010 https://global.theiia.org/standards-guidance/recommended-guidance/practice- guides/Pages/Measuring-Internal-Audit-Effectiveness-and-Efficiency-Practice- Guide.aspx. 21. Emerson H., The twelve principles of efficiency, 3rd printing, “The Engineering Magazine”, New York 1913. 27 22. Franek S., Budżet zadaniowy w jednostkach samorządu terytorialnego – specyfika stosowanych rozwiązań, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2015, nr 404, s. 115–124. 23. Franek S., Reguły fiskalne w przemianach instytucjonalnych finansów publicznych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki, Ubezpieczenia” 2010, nr 39, s. 65–77. 24. Frederickson H.G., Can Public Officials Correctly Be Said to Have Obligations to Future Generations?, ”Public Administration Review” 1994, vol. 54, no. 5, s. 457–464. 25. Frederickson H.G., Public Administration and Social Equity, “Public Administration Review” 1990, vol. 50, no. 2, s. 228–237. 26. Frederikson H.G., The Repositioning of American Public Administration, “Political Science and Politics” 1999, vol. 32, no. 4, s. 701–712. 27. Frigo M.L., A Balanced Scorecard Framework for Internal Auditing Departments, The Institute of Internal Auditors Research Foundation, Altamonte Springs, FL 2002. 28. Gasparski W., Comments on the Concept of Efficiency, in: Praxicological Studies, Polish Contributions to the Science of Efficient Action, W. Gasparski, T. Pszczółkowski (red.), Reidel Publishing Company, cop. PWN, Warszawa– Dorrdrecht–Boston–London 1983. 29. Goodwin J., A comparison of internal audit in the private and public sectors, “Managerial Auditing Journal”, 2004, vol. 19, no. 5, s. 640–650, http://search.proquest.com/docview/274693306?accountid=14887 [15.07.2017]. 30. Hanf K., Scharpf F.W., Interorganizational Policymaking: Limits to Coordination and Central Control, Sage Publications, London 1978. 31. Hausner J. (red.), Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005. 32. Hawkesworth I., von Trapp L., Nielsen D.F., Performance Budgeting in Poland. An OECD Review, “OECD Journal of Budgeting” 2011, vol. 1, 7th Annual Meeting on Performance and Results, OECD Conference Centre, Paris, 9–10 November 2011. 30 55. Marsh D., Rhodes R.A.W., Policy networks in British government, Clarendon Press, London 1992. 56. Mautz R., Sharaf H., The Philosophy of Auditing, American Accounting Association, Sarasota 1961. 57. McQuaid R., Theory of Organization Partnership: Partnership Advantages, Disadvantages and Success Factor, in: The New Public Governance, S.P. Osborne (red.), Routledge, London 2010, s. 353–365. 58. Melian-Gonsalez A., Batisto-Carino R., Sances-Madina A., Identifying and Assessing Valuable Resources and Core Capabilities in Public Organizations, “International Review of Administrative Sciences” 2010, vol. 78, no.1, s. 97–114. 59. Merchant K.A., van der Stede W.A., Management Control Systems: Performance Measurement, Evaluation and Incentives, Prentice Hall, Harlow 2011. 60. Międzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu wewnętrznego, The Institute of Internal Auditors, Florida 2001. 61. Mielcarz A., Modernizacja budżetowania zadaniowego (GPRAMA) jako działania podejmowane przez administrację prezydenta B. Obamy w celu racjonalizacji finansów publicznych w Stanach Zjednoczonych, w: Woźniak B., Postuła M. (red.), Budżet zadaniowy metodą racjonalizacji wydatków, CeDeWu, Warszawa 2012. 62. Mihret D. G., James K., Mula J. M., Antecedents and organizational performance implications of internal audit effectiveness: Some propositions and research agenda, “Pacific Accounting Review”, 2010, vol. 22, no. 3, s. 224–252, http://dx.doi.org/ 10.1108/01140581011091684. 63. Model IA-CM w sektorze publicznym, opracowanie Departamentu Audytu Sektora Finansów Publicznych Ministerstw Finansów na podstawie materiałów internetowych Instytutu Audytorów Wewnętrznych (IIA), https://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=99689ce2-2413-44e1-9257- bea4101bf749&groupId=764034 [25.08.2017]. 64. Modzelewski P., Opolski K., Kocia A., Podstawy teoretyczne pomiaru funkcjonowania sieci administracji publicznej, CeDeWu, Warszawa 2014. 65. Modzelewski P., System zarządzania jakością a skuteczność i efektywność administracji samorządowej, CeDeWu.pl Rubinum, Warszawa 2009. 31 66. Moeller R., Nowoczesny Audyt Wewnętrzny, Oficyna, Warszawa 2015. 67. Morill C., Internal auditors and the external audit: a transaction cost perspective, “Managerial Auditing Journal” 2013, vol. 18, no. 6/7, s. 490–504, https://doi.org/10.1108/02686900310482632. 68. Moynihan D., Lavertu S., Does involvement in performance management routines encourage performance information use? Evaluating GPRA and PART, “Public Administration Review” 2012, Vol. 72/4, s. 592–602. 69. Moynihan D.,Beazley I., Toward Next-Generation Performance Budgeting: Lessons from the Experiences of Seven Reforming Countries, International Bank for Reconstruction and Development, The Word Bank, Washington 2016, s. 12–31, http://documents.worldbank.org/curated/en/356081478497402740/pdf/109808-PUB- Box396311B-PUBLIC-DOCDATE-11-1-16.pdf [10.11.2018]. 70. Musgrave R.A., Musgrave P.B., Public Finance in Theory and Practice, McGraw-Hill, New York 1989. 71. Niskanen W.A., Bureaucrats and Politicians, „Journal of Law and Economics” 1975, vol. 18, no. 3, s. 617–643, DOI: 10.1086/466829. 72. Ocena funkcjonowania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych w 2017 roku, Raport Departamentu Polityki Wydatkowej Ministerstwa Finansów, https://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=16d6f4ea-00d3- 4dd7-bd3f-c38123aacdd6&groupId=764034 [01.08.2018]. 73. O’Keefe T.B., Simunic D.A., Stein M.T., The production of audit services: Evidence from a major public accounting firm, “Journal of Accounting Research” 1994, vol. 32, no. 2, s. 241–261, http://dx.doi.org/10.2307/2491284. 74. O’Loughlin C.J., Internal Audit Quality Assurance and Improvement, a Call to Action, CBOK, The IIA Research Foundation, 2016, https://www.iia.nl/SiteFiles/Publicaties/Foundation%20CBOK%20IA%20QAIP%20Se pt%202016%20V3.pdf [09.07.2017]. 75. Oosthuizen J., van Rensburg J., Coetze P., Internal Audit Public Sector Capability: a case study, “Journal of Public Affairs” 2016, vol. 16, no. 2, s. 181–191. 76. Opolski K., Modzelewski P., Zarządzanie jakością w usługach publicznych, CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa 2004. 32 77. Osborne S.P., Kaposvari A., Towards a Civil Society? Exploring its Meanings in the Context of Post-Communist Hungary, “Journal European Social Policy”, vol. 7, no. 3, s. 209–222. 78. Osborne S.P., The New Public Governance?, “Public Management Review” 2007, vol. 8, no. 3, s. 377–387, doi:10.1080/14719030600853022. 79. Owsiak S. (red.), Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011. 80. Owsiak S., Finanse publiczne. Współczesne ujęcie, PWN, Warszawa 2017. 81. Piasczyk A., Audyt wewnętrzny, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2004. 82. Piasczyk A., Kontrola wewnętrzna w praktyce, Vademecum wiedzy dla kontrolera wewnętrznego, zewnętrznego i audytora, Europejskie Centrum Ekonomiczne „Prestiż”, Lublin 2009. 83. Piper A., Auditing the public sector: Managing Expectations, Delivering Results, The Institute of Internal Auditors Research Foundation, USA 2015, www.theiia.org/goto/CBOK [10.07.2017]. 84. Planowanie w układzie zadaniowym na 2017 rok, Rada Ministrów, Warszawa 2016, https://www.senat.gov.pl/.../881- _planowanie_w_ukladzie_zadaniowym_na_2017_ro...[10.12.2017]. 85. Polityka Jakości Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, https://www.mazowieckie.pl/pl/urzad/struktura-organizacyjna/dyrektor- generalny/polityka-jakosci/26,Polityka-Jakosci.html [12.09.2017]. 86. Postuła M., Budżet zadaniowy w Polsce – osiągnięcia i wyzwania na przyszłość, w: Instrumenty nowoczesnego zarządzania finansami publicznymi w wybranych krajach Unii Europejskiej, E. Ruśkowski (red.),Temida2, Białystok 2011, s. 83–107. 87. Postuła M., Perczyński P. (red.), Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2010. 88. Postuła M., Rola ewaluacji w budżetowaniu zadaniowym, w: Haber A., Szałaj M. (red.), Ewaluacja wobec wyzwań stojących przed sektorem finansów publicznych, PARP, Warszawa 2009. 35 114. Spending Review 2015, Report by the Comptroller and Auditor General HM Treasury UK, HC 571, Session 2016-17 21, July 2016, https://www.nao.org.uk/wp- content/uploads/2016/07/Spending-Review-2015.pdf [05.11.2018]. 115. Spira L.F., Page M., Risk Management: the Reinvention of Internal Control and the Changing Role of Internal Audit, “Accounting, Auditing and Accountability Journal” 2003, vol. 16, no. 4, s. 640–661. 116. Spraakman G., Canadian Internal Audit Practice: A Comparison of Profit Pursuing and Government Organizations, “Optimum”1985, vol. 16, s. 85–92. 117. Spraakman G., Transaction Cist Economics: a Theory for the Internal Audit?, “Managerial Auditing Journal” 1997, vol. 12, no. 7, s. 323–330. 118. Stowarzyszenie Audytorów Wewnętrznych IIA Polska, Definicja audytu wewnętrznego. Kodeks etyki oraz Międzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu wewnętrznego (tłumaczenie na język polski), wrzesień 2011. 119. Susmanschi G., Georgescu L.S., Performance Evaluation of Internal Audit, „Economics, Management, and Financial Markets” 2014, vol. 9(1), s. 485–491. 120. Szpor A., Kontrola zarządcza a mediacja w administracji publicznej, „Kontrola Państwowa” 2011, nr 5, s. 14–15. 121. The CBOK 2015 Global Internal Audit Practitioner Survey Questions, The Global Internal Audit Common Body of Knowledge, The Institute of Internal Auditors Research Foundation, The Institute of Internal Auditors Research Foundation (IIARF), 2015. 122. The National Partnership for Reinventing the Government, National Performance Review, https://govinfo.library.unt.edu/npr/library/status/ex.sum.html [11.07.2017]. 123. Tomaszkiewicz A., Wartość dodana wnoszona przez audyt wewnętrzny, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica ” 2010, nr 244, s. 111–122. 124. Torfing J., Triantafillou P., What’s in a Name? Grasping New Public Governance as a Political-Administrative System, “International Review of Public Administration” 2013, vol. 18, no. 2, s. 9–25. 125. Ucieszyńska M., Skuteczność i efektywność audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, „ Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2017, nr 471, s. 402–412. 36 126. United Kingdom and Ireland: Models of Effective Internal Audit: How to organise a successful internal audit function, IIA, https://www.iia.org.uk/.../Models-for-Effective- Internal-Audit-FIN... [20.08.2017]. 127. United States Office of Management and Budget (2015), OMB Circular No. A-11. 128. Weber M., Essays in sociology Essays in sociology (co-authors H.H. Charles CH.W. Mills), 2nd Edition, Routledge, London 1970. 129. Wildeman R., W. Jogo, Implementing the Public Finance Management Act in South Africa. How Far Are We, The Institute for Democracy in South Africa, Pretoria 2012. 130. Williamson O.E., Ekonomiczne instytucje kapitalizmu. Firmy, rynki, relacje kontraktowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998. 131. Winiarska K., Audyt wewnętrzny 2008, Difin, Warszawa 2008. 132. Winiarska K., Audyt wewnętrzny. Teoria i zastosowanie, Difin, Warszawa 2017. 133. Woźniak, B., Postuła, M., Budżet zadaniowy metodą racjonalizacji wydatków, CeDeWu, Warszawa, 2012. 134. Wytyczne do samooceny audytu wewnętrznego w jednostce sektora finansów publicznych, https://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/kontrola- zarzadcza-i-audyt-wewnetrzny/audyt-wewnetrzny-w-sektorze-publicznym/metodyka/- /asset_publisher/SVp7/content/wytyczne-do-samooceny-audytu-wewnetrznego-w- jednostce-sektora-finansow-publicznych [10.12.2017]. 135. Ziegenfuss D.E., Developing an Internal Auditing Department Balanced Scorecard, „Managerial Auditing Journal” 2000, vol. 15, no. 1/2, s. 12–19. 136. Zmiany w systemie budżetu zadaniowego w 2016 roku, Analiza własna i postulaty dysponentów, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2015, www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=375e8fd1-ab8a-4a24... [11.12.2017]. Akty prawne – wybrane pozycje 1. Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 lutego 2018 roku w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie audytu wewnętrznego oraz informacji o pracy i wynikach tego audytu (Dz.U. z dnia 16 marca 2018 r., poz. 506). 37 2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 1 lutego 2010 roku w sprawie przeprowadzania i dokumentowania audytu wewnętrznego (Dz.U. z 2010 r., nr 21 poz. 108) 3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 czerwca 2013 roku w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2014. 4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 czerwca 2014 roku w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2015. 5. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 maja 2016 roku w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2017. 6. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2011 roku w sprawie sprawozdawczości budżetowej w układzie zadaniowym (Dz.U. 2011, nr. 298, poz. 1766). 7. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 września 2015 roku w sprawie audytu wewnętrznego oraz informacji o pracy i wynikach tego audytu (Dz. U. z dnia 28 września 2015 r., poz. 1480). 8. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 maja 2008 roku w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2009, Dz.U. z 2008 r., nr 87 poz. 537. 9. Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 września 2017 roku w sprawie w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. 10. Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku (Dz.U. z 2009 r., 157 poz. 1240 z późn. zm.). 11. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (Dz.U. z 1998 r. nr 155 poz. 1014 ze zm). 12. Zarządzenie nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 10 stycznia 2017 roku w sprawie kontroli zarządczej w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim we Wrocławiu.