Pobierz Badanie neuropsychologiczne funkcji poznawczych i więcej Prezentacje w PDF z Neurologia tylko na Docsity! Badanie funkcji poznawczych w codziennej praktyce – co powinien zrobić lekarz Magdalena Gugała-Iwaniuk Ksenia Sławińska I Klinika Neurologiczna IPiN Cele badania neuropsychologicznego ● Ocena funkcjonowania poznawczego, behawioralnego i emocjonalnego ● Określenie rodzaju i stopnia nasilenia deficytów w funkcjonowaniu ● Próba sklasyfikowania profilu funkcjonowania charakterystycznego/typowego dla określonego zespołu chorobowego ● W kontekście różnicowania zespołów otępiennych – ocena funkcjonowania poznawczego dostarcza informacji o obecności lub braku otępienia, o rodzaju procesu otępiennego i stopniu jego nasilenia ● Umożliwia monitorowanie skuteczności leczenia, określenie dynamiki progresji choroby Przesiewowe metody badania stanu psychicznego ● MMSE (Mini-Mental State Examination) ● Test Rysowania Zegara ● Skala Funkcjonowania Poznawczego Addenbrooke'a (Addenbrooke's Cognitive Examination - ACE-III) ● Skala MoCA (Montreal Cognitive Assessment) ● Zadania kliniczne do oceny tzw. objawów czołowych (FAB, Frontal Assessment Battery at Bedside) ● Geriatryczna Skala Oceny Depresji MMSE (Folstein, Folstein, McHugh, 1975) ● Badanie trwa około 10 minut ● 30 zadań sprawdzających: orientację w czasie, orientację w miejscu, zapamiętywanie, uwagę i liczenie, przypominanie, nazywanie, powtarzanie, rozumienie, czytanie, pisanie oraz rysowanie ● Wstępna, orientacyjna ocena funkcjonowania poznawczego (wynik nie może być podstawą rozpoznania otępienia) ● Kryteria oceny: 30-27 wynik prawidłowy 26-24 zaburzenia poznawcze bez otępienia 23-19 otępienie w stadium łagodnym 18-11 otępienie w stadium umiarkowanym 10-0 otępienie w stadium głębokim MMSE c.d. ● Niższy punkt odcięcia dla osób z podstawowym wykształceniem (22pkt.), wyższy - dla osób z wyższym wykształceniem (24pkt.) ● Korekta wyników ze względu na wiek i wykształcenie (tabele dostępne w „Diagnostyce i leczeniu otępień”) ● Polska normalizacja: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 2010 – wyniki przeliczone wyrażone na skali stenowej ● Wartość we wstępnej diagnozie objawów o łagodnym nasileniu Test Rysowania Zegara c.d. ● 10-6 pkt. - rysunek tarczy zegara jest prawidłowy 10 - wskazówki są we właściwych miejscach 9 – drobne pomyłki w położeniu wskazówki 8 – wyraźne błędy w położeniu obu wskazówek 7 – wskazówki są w niewłaściwym położeniu 6 – brak wskazówek, inne oznaczenie godziny (np. zapis liczbowy bądź zakreślenie godziny) ● 5-1 pkt. - rysunek tarczy i oznaczenie godzin są nieprawidłowe 5 – grupowanie cyfr po jednej stronie tarczy lub ich odwracanie 4 – niewłaściwa sekwencja cyfr bądź pomijanie godzin lub umieszczanie ich poza tarczą 3 – tarcza i cyfry narysowane są obok siebie, nie ma wskazówek 2 – rysunek tarczy wskazuje na zrozumienie instrukcji, ale daleki jest od zegara 1 – osoba badana nie wykonała zadania lub rysunek nie nadaje się do interpretacji Skala Funkcjonowania Poznawczego Addenbrooke'a – ACE-III (Addenbrooke's Cognitive Examination, Hodges, 2014) ● Polskie tłumaczenie (w 3 wersjach) oraz instrukcja przeprowadzania testu dostępna po zalogowaniu na stronie: https://www.neura.edu.au/frontier/download-form?test=aceiii ● Umożliwia ocenę następujących aspektów funkcjonowania: ● Uwaga – orientacja zapamiętywanie 3 słów seryjne odejmowanie siódemek ● Pamięć – przypominanie 3 słów ● Fluencja słowna – fonemiczna (słowa na '”k”) oraz semantyczna (nazwy zwierząt) ● Pamięć - pamięć krótkotrwała – zapamiętanie nazwiska i adresu w 3 próbach ● Pamięć - pamięć semantyczna – pytania o nazwiska premiera, papieża itp. ACE-III c.d. ● Język – rozumienie – polecenia - pisanie 2 zdań - powtarzanie słów i przysłów - nazywanie obiektów - rozumienie – wskazywanie obrazków związanych z różnymi stwierdzeniami - czytanie ● Funkcje wzrokowo-przestrzenne – kopiowanie wstęgi Mobiusa i sześcianu - rysowanie zegara - percepcja – liczenie kropek i rozpoznawanie liter ● Pamięć – przypominanie nazwiska i adresu oraz rozpoznawanie ● Wynik ogólny 100pkt. ● Punkt odcięcia (na podstawie normalizacji w populacji angielskiej): 88pkt. - 94%czułości i 89% trafności dla demencji; 82pkt. - odpowiednio 84% i 100% Zadania kliniczne do oceny tzw. objawów czołowych (Frontal Assessment Battery at Bedside, FAB, Dubois, 2000) ● Zebrane próby eksperymentalno-kliniczne służące do oceny funkcji wykonawczych: ● Myślenie abstrakcyjne - podobieństwa: „w czym są do siebie podobne... ?” ● Elastyczność poznawcza - fluencja słowna literowa ● Programowanie celowych czynności ruchowych - powtarzanie sekwencji ruchów (praksja dynamiczna) ● Podatność na interferencję - instrukcje konfliktowe ● Hamowanie niepożądanych reakcji - zadanie typu „działaj – nie działaj”: ● Niezależność zachowania od warunków zewnętrznych - zachowanie patologicznie uzależnione od otoczenia (zachowanie użytkownika) Geriatryczna Skala Oceny Depresji (Yesavage, 1983) ● Wersja pełna – 30 cech ● Wersja skrócona – 15 cech Szczegółowe badanie neuropsychologiczne – wybrane metody ● Poziom intelektualny: Test Matryc Ravena, Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych (WAIS-R) ● Procesy uwagi: odejmowanie seryjne 100-7, Test Łączenia Punktów, Kolorowy Test Połączeń, podtest Powtarzanie cyfr z WAIS-R ● Procesy językowe: Bostoński Test do Diagnozy Afazji, Test Nazywania, test fluencji słownej ● Procesy pamięci słuchowo-werbalnej: Kalifornijski Test Uczenia się Językowego (CVLT), Test Słuchowo-Werbalnego Uczenia się Rey'a (AVLT) ● Procesy pamięci wzrokowo-przestrzennej: Test Figury Złożonej Rey'a, Test Pamięci Wzrokowej Bentona ● Funkcje wykonawcze i myślenie: Test Łączenia Punktów, test fluencji słownej, Test Sortowania Kart z Wisconsin, wybrane podtesty z WAIS-R Kiedy skierować na badanie, mimo że badania przesiewowe są w normie ● Gdy są widoczne zaburzenia zachowania w czasie badania ● Gdy wysoki poziom funkcjonowania przedchorobowego ● Gdy niepłynna mowa ● Pogorszenie sprawności w pracy ● Wyniki badań przesiewowych są niespójne z tymi z wywiadu Współpraca z neuropsychologiem – kiedy nie kierować pacjenta na badanie ● Gdy wyniki badania przesiewowego wskazuje na umiarkowany lub bardziej zaawansowany proces otępienny (MMSE mniejszy lub równy 18 pkt.), badanie neuropsychologiczne ma ograniczoną wartość. ● Pacjent ma zaburzenia świadomości ● W złym stanie psychofizycznym, np.: - w okresie żałoby - po nieprzespanej nocy - w sytuacji silnego stresu lub zmęczenia - na czczo - po punkcji lędźwiowej itp. - podczas zmiany leczenia farmakologicznego Co powinien zrobić neurolog przed skierowaniem pacjenta na badanie neuropsychologiczne ● Wyjaśnić cel badania ● Przyjąć świadomą zgodę na badanie ● Uprzedzić o konieczności posiadania okularów, aparatu słuchowego (jeśli używa). Wnioski i interpretacja badania neuropsychologicznego – znaczenie w diagnozie różnicowej ● Rola informacji uzyskanych z wywiadu na temat czasu trwania, narastania i dynamiki objawów ● W szczegółowym badaniu – charakterystyczne profile funkcjonowania w różnych jednostkach chorobowych Wnioski i interpretacja badania neuropsychologicznego – znaczenie w diagnozie różnicowej ● Otępienie korowe (w chorobie Alzheimera) vs otępienie podkorowe (w zespołach pozapiramidowych, móżdżkowych) ● Otępienie korowe: charakterystyczne nasilone zaburzenia pamięci epizodycznej oraz „ogniskowe” objawy behawioralne: agnozja wzrokowa, afazja, apraksja; zaburzenia uwagi, myślenia i funkcji wykonawczych; towarzyszą objawy psychiatryczne ● Otępienie podkorowe: charakterystyczne spowolnienie psychoruchowe, apatia, zaburzenia uwagi, funkcji wzrokowo-przestrzennych i wykonawczych (np. fluencji słownej); względnie mniej nasilone zaburzenia pamięci epizodycznej; często towarzyszą zaburzenia nastroju ● Otępienie naczyniowe: wyraźna męczliwość i wyczerpywalność podczas badania, zaburzenia uwagi i funkcji wykonawczych, zaburzenia pamięci Wnioski i interpretacja badania neuropsychologicznego – znaczenie w diagnozie różnicowej ● Otępienie czołowo-skroniowe (fronto-temporal dementia, FTD, choroba Picka): 1. postać z dominującymi zaburzeniami zachowania (behavioral variant FTD, bvFTD) – wczesne zmiany zachowania i osobowości, zaburzenia funkcji wykonawczych i myślenia, względnie zachowane funkcje pamięciowe 2. afazja pierwotna postępująca (primary progressive aphasia, PPA): - wariant semantyczny (otępienie semantyczne- semantic dementia, SD; wariant skroniowy FTD, svPPA): wczesne zaburzenia rozumienia znaczenia komunikatów językowych oraz rozpoznawania wzrokowego (może być obecna agnozja wzrokowa, prozopagnozja) - wariant z zaburzoną płynnością mowy (non-fluent variant PPA, nfvPPA): agramatyzm i apraksja mowy, mowa niepłynna, wysiłkowa Diagnoza neuropsychologiczna ● Badają klinicyści, nie testy. ● „no batteries can substitute knowledge” (Lezak) ● Badanie psychologiczne wywiera wpływ na osobę badaną. „Diagnoza jest ingerencją, mogącą spowodować zmiany w sposobie istnienia drugiego człowieka” (Stemplewska-Żakowicz, 2005) Bibliografia Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego. Medisfera,Otwock, 2012. Dubois, et al. A Frontal Assessment Battery at Bedside – The FAB. Dubois et al. Neurology 2000: 551621-1626. Kotapka-Minc S. Znaczenie badania neuropsychologicznego w diagnostyce otępienia. Polski Przegląd Neurologiczny 2007, tom 3,2, 61-68. Sitek E., Barczak A., Narożańska E., Harciarek M., Brokhius B., Dubaniewicz-Wybieralska M., Sławek J. Afazja pierwotna postępująca – zastosowanie nowych kryteriów diagnotystycznych w praktyce klinicznej. Polski Przegląd Neurologiczny 2014; 10 (1): 23-33. Sławek J. Otępienie w zespołach pozapiramidowych. Polski Przegląd Neurologiczny 2008, tom 4,3, 129-139. Stańczak J. MMSE. Polska normalizacja. Warszawa, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 2010. Stemplewska-Żakowicz K., Krejtz K. (red.) Wywiad Psychologiczny. Wywiad jako spotkanie z człowiekiem. Warszawa, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, 2005 Yesavage J.A. Geriatric Depression Scale, Psychopharmacol. Bull. 1988, 24, 709-710. ● www.mocatest.org ● Www.neura.edu.au/frontier/download-form?test=aceiii