Badanie procesów globalizacyjnych i regionalizacyjnych: analizy regionalne, Notatki z Polityka publiczna

Pobierz Badanie procesów globalizacyjnych i regionalizacyjnych: analizy regionalne i więcej Notatki w PDF z Polityka publiczna tylko na Docsity!

1. Region w SM Wykład 1 18.02.

mgr Paulina Pietrowiak, [email protected], Dyżur: poniedziałek 18:30-20:00, s. 406 Egzamin: 2/3 pytania otwarte, przekrojowe + 2 / 3 szczegółowe Plan wykładów: Terminologia – badanie procesów Globaliz i Regionaliz. Poziomi analizy regionalnej. Nowy regionalzsm Aspekty praktyczne w poszczególnych częściach świata

Wstęp

XIX wiek – Niemiecki Związek Celny

1. Symptom, że nadchodzi coś nowego,

2. tworząc unię celną → zrzeszanie państw Niemieckich z tymi samym podłożem kulturowym.

3. Dążenie Prus do:

(a) wzmacniania słabych p. niemieckich, (b) ujednolicania systemów monetarnych, walutowe etc.

(c) utworzenie jednego państwa Niemieckiego

4. Pierwszy przejaw, że państwa mogą ze sobą współpracować

5. Instytucjonalizacja współpracy regionalnej

XIX/XX w. - koncepcje geopolityczne

Karl Haushofer : koncepcja pan-regionów o cechach jak:

1. Wspólne granice

2. Więzi kulturowe

3. Synergiczne oddziaływanie w ramach regionu

Przykłady pan-regionów: Ameryka Płn / Płd, Niemcy, Chiny, Japonia

Pakt Ligi Narodów – Uznanie roli regionów dla bezpieczeństwa międzynarodowego.

Samuel Cohen - koncepcja regionów geostrategicznych.

Krytyka Nicholasa Spykmana (teoria Rimlandu ) i Harolda Mackindera (teoria Heartlandu ).

Area studies (Studia Regionalne, AS / SR)- rozwój

Rozwój po II WŚw, wynikał z rywalizacji zimnowojennej.

L’ 40. i 50. – tworzenie się AS w USA - > departament stanu fundusze ze względu na zimną wojnę

zapotrzebowanie na badaczy: społecznych, gosp., polit. znających poszczególne regiony)

Odwrót w latach 90, - wiedza badaczy nie obejmowała TSM itp.

Powrót → po pojawieniu się zagrożeń asymetrycznych - nowy interdyscyplinarny charakter SR

Integracja europejska - Początek studiów w latach 50. Teorie integracji europejskiej:

1. Neofunkcjonalizm

2. Spillover – Efekt rozlewania skutków integracji – Korzyści, które uzyskały państwa uczestniczące w

integracji, tworzą zachętę dla innych, by zacząć współpracę w wybranych obszarach.

Pytanie o przydatność teorii integracji poza Europą.

Fale regionalizmu

1. I fala - Lata 60.-70.

• Liczne ugrupowania regionalne
• Kwestie liberalizacji handlu, niezbyt określone idee
• Hasłowość ugrupowań regionalnych – rzucanie haseł a nie walka o własne idee
• Rozbieżne interesy państw rozsadzały inicjatywy integracyjne

Kryzys – ok 1975- 85

o Zastój integracji europejskiej – skupienie się państw na problemach wewnętrznych

o Seria kryzysów światowych: (a) energetyczno-surowcowy, (b)żywnościowy, (c) zadłużeniowy

’86 – nowy etap integracji gosp – JAE

Koniec syst. Bretton Woods ’71 i wystąpienie Nixona → GLOBALIZACJA

procesów ekonom i rynków finan.

2. II fala regionalizmu – od 1991 r.

o Koniec Zimnej Wojny - upadek dwubiegunowości, nowe niedwubiegunowe rozwiązania

o Bardziej spontaniczny proces integracji regionalnej, nie narzucony przez rywalizację mocarstw

o Otwarty charakter regionalizmu – celem jest zwiększenie udziału w gospodarce światowej, a

nie budowa bezpieczeństwa militarnego.

o Kompleksowy charakter integracji - wielowymiarowa

o Pojawienie się aktorów niepaństwowych , choć państwa nadal pozostają najważniejsze

Pojęcia

Region

część większej całości zdecydowanie się z niej wyodrębniająca

• wydzielony,
• stosunkowo jednorodny obszar,
• odróżniający się od terenów przyległych cechami naturalnymi lub nabytymi.

wyróżniki – element charakt. np. dla geografii, etnografii, gospodarki, polityki, kultury

Region W SM

grupa państw wyodrębniona na podst. określonego kryterium, np. geogr., ekonom., polit. itp.

Nye

ogr. liczba państw, połączonych geograficzną bliskością i pewnym stopniem wzajemnej współzależności.

Kryteria wyodrębnienia: (a) poziom i zakres wymiany, (b) formalna organizacja, (c) polit. współzależność

Łoś – Nowak

• obszar państw współpracujących ze sobą w bliskim sąsiedztwie +
• wspólnota dziedzictwa kulturowego, ideałów politycznych, interesów gosp i społ
• = tworzy szczególną świadomość społeczną.

Regionalizacja

Proces wyodrębniania się regionu na podst okr kryteriów + polityka regionalna danego ugrupowania:

• eliminowanie barier dla współpracy
• kreacja podstaw prawnych wsp (umowy)
• tworzenie struktur dla wsp (organizacje)

Regionalizm

Jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji rozwojowych w SM przełomu XX i XXI w (H).

odzwierciedlenie realnych procesów i zjawisk wyrażających się w dążeniach państw do poszukiwania najbardziej efektywnych form współpracy.

• wszelkie formy zrzeszania się i wsp. (sojusze, zw. Integracyjne) ograniczonej liczby państw wg

kryterium geogr. (położonych blisko siebie) o wspólnych celach jęz., kultur., wsp. tradycji, ideologii itp.

Sąsiedztwo + podobieństwa (ustojowe, gosp, kulturowe, religijne)

w celu: poszukiwania najefektywniejszych form wsp. ( H )

• sposób realizacji PZ p. w regionie geogr , max. realizacji interesów p. (bezp., suweren, rozwój) →

prymat interesu narodowego + przekonanie, że P. samo nie może ich zrealizować ( H )

• ruch zmierzający do organizowania władzy politycznej w obrębie naturalnych regionów
• ruch w kierunku budowy wspólnot kt czł są złączeni historycznymi więzami wynikającymi z

przynależności do mniejszych grup powiązanych wspólną przestrzenią geograficzną (Symonides)

• wsp. mn państw związanych wspólnotą interesów (Osmańczyk)

dążenie do zaspokojenia tychże w obszarach: bezp. rozwoju, prestiżu itp.

Źródło R: Stale rosnące interesy p. → coraz nowe formy wsp. (vide ETAPY Regionalizacji)

Podłoże: czynnik geogr + czynniki integrujące (kult, społ, hist, polit, ideolog, relig)

Państwa gł. podmiotami zjawiska → przez swoją zewnętrzną aktywność go inicjują i kształtują. Cel państwa: dążenie do realizacji interesów (rozwój, bezp, suwerenność rola mn). Efekt przekonania, że państwo samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swych potrzeb i interesów i nie jest to możliwe

Regionalizm w ujęciu socjologicznym – Powstanie tożsamości regionalnej. Przywiązanie do regionu.

Regionalność

stopień wyodrębnienia regionu

1. przestrzeń,

2. wspólne oddziaływanie na zewnątrz,

3. istnienie regionalnego społeczeństwa/ społeczności,

4. poziom instytucjonalizacji

Spór między neoliberalizmem i neorealizmem – Neoliberałowie uważali regionalizację za element porządku

postwestfalskiego, neorealiści obawiali się negatywnego wpływu na bezpieczeństwo międzynarodowe.

Wykład 2 26.02. Terminologia CD. Kształtowanie się procesów G/R i wpływ na stosunki polityczne i gosp REGIONALIZM jako PROCES (wg H)

• jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji w IR
• odzwierciedla realne procesy poszukiwania efektywnych form realizacji interesów,
• uwarunkowane racją stanu (interesem polit, ekonom) państwa
• państwo

o główny podmiot REG i aktor IR (korporacje nie integrują się / regionalizują ale wsp gosp)

o dąży do zaspokojenia potrzeb i interesów - siły, bezp, suweren, rozw i rozbudowy funkcji mn

o inicjuje REG dla rozszerzenia swoich wpływów – geogr i przedmiot. (wzmacnianie pozycji)

REGIONALIZM

• efekt przekonania, że państwo nie jest wstanie samodzielnie zaspokoić swoich interesów
• • akceptacja synergii i antyteza autarkii
• wszelkie formy wsp mn – sojusze, zw integracyjne państw położonych blisko geograficznie realizm
  • bliskość powinna być zachowana

konstruktywizm - konieczne podzielanie idei i przesiąkanie ich do innych warstw społ.

• dodatkowe kryteria: (a) zbliżenie gospodarek krajów, (b) komplementarność gospod,

podobieństwo (c) ustrojów społ – gosp, (d) kultury, (e) tradycji, (f) historii.

• zdolność do samorozwoju → państwa celujące w budowę własnego ugrupowania rozwijają się Etapy rozwoju REGIONU: I poziom - pojawienie się świadomości regionalnej
• elity - nośniki nowych idei w regionie→ świadomość, że można podzielać wspólne potrzeby, cele
• świadomość wspólnych: (a) obszaru zamieszkiwania, (b) celów, (c) wartości, (d) doświadczeń

historycznych, (e) dziejów (np. Grupa Wyszehradzka: odwoływanie do histor. spotkania Węgier, Czech

i Polski w XVI w), (f) postrzegania świata (np. społeczeństwa otwarte vs nacjonalistyczne)

II poziom - wspólnota potrzeb i celów

• świadomość regionalna buduje wspólnotę potrzeb i celów
• powstają wspólne: koncepcje, doktryny, przedsięwzięcia, ruchy regionalne (np. Europejscy

Federacjonaliści eur. : hasło unii narodów po II WŚw - Spinelli, Monet, Schuman, Churchill. Adenauer

→ powojenne procesy integracyjne E Zach na tym oparte)

III poziom – potrzeba regulacji nowej współpracy

• Warunki dla efektywnej współpracy → tworzenie systemów: (a) stałe konsultacje i konferencje

regionalne, (b) na wyższym etapie - początek tworzenia wspólnych norm prawnych,

(c) kształtowanie się instytucji regionalnych

• Funkcje instytucji: (a) stabilizacyjno – legitymizująca działań państw (przekonują SM, że region ma

legitymację do działania w tej formie), (b) popychanie do przodu integracji

IV – Integracja ( Uwaga : integracja to nie regionalizacja)

• organizowanie się państw wobec wspólnych, konkretnych celów
• najbardziej zaawansowana forma regionalizmu Haas - DF. integracji politycznej

• proces, w toku którego uczestnicy życia politycznego danego ugrupowania zobowiązują się do

przekazania lojalności, działań na poziom ponadnarodowy do nowego centrum kt instytucje przejmują

zwierzchnią jurysdykcję nad państwami narodowymi.

• wykształcenie się nowego centrum politycznego = wspólnota polityczna powstała w wyniku

kompromisów (wypracowanie wsp interesów na bazie najmniejszego wspólnego mianownika)

eliminujących różnice mdzy stronami

• instytucjonalizacja wspólnoty interesów → formalno-pr mn porozumienie →dowód integracji Proces integracji politycznej→ długotrwały, o indywidualnej dynamice wymaga by państwa porzuciły koncepcję pełnej samodzielności na rzecz bycia częścią całości – wspólnoty regionalnej Podejścia do tworzenia wspólnoty mn pluralistyczne – najniższy poziom instytucjonalizacji, oparcie o tradycyjne układy i dyplomację – efekt: współpraca niepodległych państw funkcjonalne – wsp pozapolityczna gdzie łatwiej o porozumienie (np. wspólna polityka rolna itp.) neofunkcjonalne – tworzenie wsp. instytucji przejmujących kompetencje państwa na rzecz wspólnoty federalistyczne - likwidacja p. narodowego i zastąpienie go regionalnym p. o federacyjnej strukturze. Rozbieżność terminów integracja: (a) polityczna, (b) ekonomiczna (a) jw. (b) pełna liberalizacja wsp gosp, swoboda wymiany t, u, k + koordyn./ unifikacja polit gosp. Różne tempo (a) i (b) – różnica korzyści, zaangażowanie problemu bezpieczeństwa w integrację polit Bez zaadresowania problemu bezp R nie zachodzi W procesie → wzajemne oddziaływanie sfery E i P. REGIONALIZACJA jako proces międzynarodowy
• ma cechy dwu sfer: (a) polit wewnętrznej (pochodzi od państw) i

(b) polit zagranicznej (jak państwo reaguje na otoczenie mn)

• idea wspólnych interesów pozostaje kluczowa, często służy realizacji interesów narodowych
• Podejście instrumentalne → dający się wyodrębnić system działań ( w przypadku UE procedur),

nakierowanych na osiągnięcie celów polit zagr państwa w danym regionie geograficznych.

• Potencjał państwa i możliwość odgrywania roli w IR określają jego gotowość i możliwość kreowania

form integracyjnych w regionie i PZ jako takiej.

Regionalizm

o działania na rzecz tworzenia środowiska sprzyjającego realizacji własnych interesów w regionie

przez tworzenie instytucji wokół wartości, celów

o kształtuje nowy ład w regionie w formie prointegracyjncych sojuszy, porozumień funkcjonalnych

wobec własnych potrzeb i interesów w regionie

o alternatywa dla ładu globalnego → łady regionalne funkcjonują obok ładu globalnego

Regionalizm w PZ → państwo podporządkowuje PZ budowie strefy wpływów. FORMY:

o regiony przygranicznej wsp (Euroregiony, Azja Pd i Pd-Wsch – mn integracja gosp, luźne kontakty

gosp bez czynnika instytucjonalizacji i formalizacji)

o środek prowadzenia polityki przez mocarstwa (np. Koncert Mocarstw, III Zimna Wojna ,

regionalizm w polit. USA → przystosowanie globalnej strategii do specyfiki regionu) → tworzenie

stref wpływów przez tworzenie ugrupowań regionalnych (np. CEFTA, wpływy w Am Pd).

Różnorodność podejść regionalnych wyznacznikiem mocarstwowej pozycji

o regionalizm narzędziem PZ (typowe w USA), Niemcy, Japonia, Australia – analogicznie

Joseph Ney – upolitycznienie integracji

• w miarę rozwoju R jego aspekt polityczności się nasila bo pogłębianie integracji zaostrza problem

nierównomiernego rozłożenia kosztów i korzyści integracji → ryzyki kryzys integracji

• upolitycznienie integracji: (a) zwiększa złożoność, (b) angażuje więcej aktorów, (c) tworzy więcej

problemów, (d) zwiększa koszty uczestnictwa, (e) przyspiesza lub hamuje regionalizm, w zależności od

konfiguracji interesów (które grupy interesów i opinii przeważają) → nie zagraża integracji R gdy

lobbują za nią silne grupy interesów (integracja potrzebuje silnych patronów) przykłady porażek – III

fala regionalizmu - ugrupowania Globalnego Pd

Metoda wyodrębniania się REGIONU jako SYSTEMU Regionalizacja wyodrębnia systemy regionalne, nie pokrywające się z tradycyjnym pojęciem R geogr.

Thomson kryterium geograficzne + uczestnicy (min 2, de facto bilateralizm) + intensywność i regularność integracji + zachowanie poczucia własnej odrębności (współzależność ale nie jeden obszar) Czynnik geograficzny – regionalizm FIZYCZNY a FUNKCJONALNY

• do ’01 – czynnik wybijający się na pierwszy plan
• Katzenstein to krytykuje – region to produkt wspólnoty kultury, historii – jest zjawiskiem, pojęciem

dynamicznym, twór o płynnych granicach (zmiana członkostwa, zmiana samorefleksji regionu)

• Haetner analogicznie – nie ma naturalnych granic regionu, geogr. nie determinuje regionu – jest on

konceptem poznawczym – jeśli społeczność widzi siebie jako wspólnotę – należy to rozumieć jako

region.

• Geoekonomia - czynnik geograficzny zastąpiony przez powiązania geoekonomiczne, dla realizacji

interesów – poszerza się wpływy przez poszerzanie wpływów gosp

• Adler – czynnik geogr jest niewiarygodny i nie przystaje do wsp stos mn Pozostaje to nadal kwestią sporną, zależy od tego co badamy – interakcje mdzy państwami czy badanie bezpośredniej bliskości geograficznej i jej wpływu na wsp np. EU – tworzenie stref wolnego handlu (np. z Koreą Pd – dowód odterytorialnienia regionu) Regionalizm fizyczny zastępuje regionalizm funkcjonalny. Dla opanowania anarchii nie jest ważna geografia Ważne są: poziom handlu mdzy partnerami mdzy regionami i łączenia regionów, poziom mobilności kapitału, osób, poziom zinstytucjonalizowania procesu podejmowania decyzji, rola instytucji ponadnarodowych, poziom koordynacji polit monetarnej / fiskalnej Podsumowanie - REGION wymaga Narzędzie
• zestawu idei, zasad
• wspólnych interesów i celów
• wspólnego programu (pozwala na instytucjonalizację i kooperację)
• jednorodnej strategii działania de iure (zasady, normy, reżimy, instytucje) (EU) de facto – wsp nieformalna (ASSEAN)
• kształtowania przyjaznego śr mn
• pomocy w realizacji własnych celów
• budowy prestiżu,
• instytucjonalizacji wsp GLOB - proces top-down (państwa / elity narzucają) (???) REGION – proces oddolny (???) R jako regionalny kompleks bezpieczeństwa (RKB) - subsystem – powiązany interesami bezp. Morgan , Leik – szerokie podejście - wspólna percepcja zagrożeń godzących w interesy (np. przekroczenia połowów) proces tworzenia regionów – bardzo różnie ujmowany Szkoła kopenhaska Buzan „Regions and Powers,. The structure of International Securirty” ‘ Katzenstein A Worls fo Regions – Asia & Europe in the American Imperium, Core States - bezpieczeństwo regionów określonych geograficznie. - grupa państw o zbliżonej/powiązanej percepcji B , nie mogą go zapewnić samodz. - przejaw regionalizacji bezpieczeństwa narodowego i mn. - subsystem mn o określonej strukturze wewnętrznej. Zależności: (a) pozytywne – współpraca gospodarcza, wspólne interesy; (b) negatywne - brak zaufania, podejrzliwość, rywalizacja. Gdy przewaga:
• negatywnych integracji → dominacja zagrożenia i rywalizacji (odbicie w regionie anarchii SM ) → ryzyko konfliktu rośnie
• pozytywnych interakcji→ zawiązuje się wspólnota bezpiecz. eliminując konflikty wewnątrz regionu W zależności od stopnia instytucjonalizacji i rodzaju relacji mdzy uczestnikami → FORMY RKB: (a) równowaga sił → (b) strefy wpływów (hegemoniczny przymus), → (c) koncert państw, → (d) pluralistyczna wsp. bezp., → (e) hegemon. przywództwo oparte o porozumienie, → (f) wspólnota bezp

końcowy etap → instytucjonalizacja bezp → system bezp. zbiorowego Działania org regionalnych wobec konfliktu: (a) jednolite stanowisko , (b) tworzenie norm regionalnych, (c) budowa stabilnego środowiska regionalnego, (d) strategia izolacji konfliktu + mediacji. (a) – kluczowe dla skuteczności działań dla zapewnienia regionalnego bezp. Funkcja RKB: (a) gwarantują B / stabilność wewnątrzregion , (b) udział w mechanizmach budowy zaufania (CSBM) (c) przełamywanie stereotypów (d) wspólne działanie p-ko zagrożeniom (e) wspólne standardy Funkcja RKB wobec SM: (a) sworznie regionalnej wsp, (b) współzależność mdzy regionami (wobec zagrożeń o skali globalnej) ale: znacząca rola globalnych mocarstw w większości RKB Analizę B można ograniczyć do interakcji w regionie. Zależności zachodzą pomiędzy podmiotami w regionie, rzadko pomiędzy regionami Zagrożenia – generalnie występują regionalnie. np.: Afryka – problemy etniczne, walka o surowce / Azja – walka o terytoria / dominację. Regiony powinny być traktowane jako mini systemy mn RKB nie mylić z regionalizmem. (kultura itp. nie mają znaczenia). Tzw strefy / państwa buforowe izolują regiony, np.:

• Afganistan między Bliskim Wschodem i Azją Południowo-wschodnią
• Linia Polska-Węgry-Jugosł oddzielała blok wschodni od zachodniego (zimna wojna). Regiony

1. nieustrukturalizowane – interakcje nie stworzą struktur bezp. (gł. problemy wewnętrzne)

2. RKB – ustrukturyzowane – jest ich 11

a. scentralizowane wokół jednego globalnego mocarstwa: Am Pn, Europa, Rosja

b. RKB Wielkich mocarstw – Azji Wschodniej

c. standardowe – bez global level power (Azja Pd, BW, Afryka: Zach, Pd, Pn, Wsch, Śr, Róg)

Powstały w oparciu o współzależn. w ramach RKB. Bezp wiąże się z bliskością geogr i poczuciem b. Wykład 3 05.03. Globalizacja jako proces w IR Podręcznik G – a SM – Haliżak, Kuźniar, Symonides Unikać skrajności: - nie banalizować G w IR – bez determinizmu G w IR (przenikanie IR przez G) Koncepcja R. funkcjonalnego - KLUCZOWE

1. Ogólne pojęcie G GLOBALIZACJA jako: Termin: pojawił się w Webster's Dictionary w ‘ 61 , wcześniej używany był termin "globalny”

Ideologia: integracja /unifikacja narodów, państw w skali globalnej.

Proces: budowa, poszerzanie, pogłębiania powiązań i współzależ gosp, polit, kult, nauk, relig.

intensyfikacja wszystkich sfer (nawet przestępczości)

Istota: przekształcenia rodzące strumienie wzajemnych oddziaływań

wzrost : (a) powiązań między podmiotami życia mn (strumienie handlu, inwestycje, finanse, migracje kulturowe), (b) odziaływań (lokalne wydarzenia na inne części i cały świat)→ zanikanie : (a) granicy lokalne

• globalne, (b) barier politycznych, (c) różnic kulturowych, (d) różnic w systemach prawnych, (e) znaczenia geografii i dystansu → świat „one place”. Zjawisko: złożone, wielowymiarowe, wykracza poza ekonomię i finanse, obejmuje: polit, bezp, ekologię, kulturę, religię – wszystko co składa się na IR Najczęściej używane w odniesieniu do: zaawansowanej formy dział gosp realizowanej równocześnie na płaszczyźnie: (a) mn , (b) rynków, sektorów i przedsiębiorstw,

(H – ekon jest polityką)

2. Historia G - nie jest zjawiskiem nowym: wczesne cywilizacje – wymiana handlowa – początek procesów G

rozumianych jako wzrost mn wymiany handlowej

• nowożytnie XVIII / XIX – początki (Wallerstine – od odkryć geogr – protoglobalizacyjne ruchy)
• zjawiska przygotowawcze powodują wzrost zamożności jednostek- pojawiają się potrzeby ponad

egzystencjalne daje podstawę dla światowych rynków finansowych.

• Rozwój G przypada po II WŚw, (Początki " Ery G ." → powstanie systemu Bretton Woods ’

(powojenny ład gosp). ) w l’ 60. i 70. XX w. ( Rozwój G. → l’70 i wzrost roli kapitału: (a) tania energia

i transport + (b) nowe technologie _ (c) finansowa deregulacja (post-Bretton-Woods).

• W l’ 90 G nabiera tempa i charakteru, przyczyniają się: (a) rewolucja naukowo-techniczna, (b)

liberalizacja przepływów finansowych , (c) działalność korporacji transnarodowych (KTN).

Faktyczna G. → ekonomia + kult masowa, edukac, nauka, badania (wszystkie dziedziny życia).

5. Czynniki kształtujące proces G :

siły i procesy kt. doprowadziły do powstania firm mn, a następnie globalnych (przygotowanie G):

• kompresja czasu i przestrzeni – zjawisko „kurczenia się świata” poprzez wspólne uczestnictwo w wydarzeniach na całym świecie, globalna oferta towarów;
• wielopoziomowość – proces przebiega równolegle na poziomie gałęzi gospodarki, rynków lokalnych, regionalnych, światowych. Największe znaczenie ma G. na poziomie KTN.
• wymyka się klauzuli suwerenności państwa – władza nie ma na nią wpływu → dokonuje się poza kompetencją suwerenności czy państwa motorem G? ( sporne !)
• granice stają się przepuszczalne, deterytorializacja → transnarodowa
• dialektyczny charakter – w procesie G. ścierają się powiązane subprocesy i zjawiska, mające często przeciwstawny charakter. Np. globalizacja – regionalizm, integracja – dezintegracja; Sprzyjające G - przemiany polit i instytucjonalne, w skali świata i pojedynczych krajów: (a) upadek systemu komunistycznego i koniec zimnej wojny, (b) liberalizacja obrotów handlowych i kapitałowych, proces masowej prywatyzacji i deregulacji wielu branż gosp. 5. Wymiary globalizacji :
• ilościowy – wielkość, intensywność szybkość przepływów (tow/usł, kapit, technol, inform);
• jakościowy – współzależności/powiązania strukturalno-technolog. rynków /gospodarek
• gospodarczy – światowe rozszerzanie się systemu kapitalistycznego + transformacja lokalnych gospodarek w jeden "globalny" system. G. finansowa + technologie IT elektronicznego przepływ śr. fin. + transakcje gosp. na całym świecie w czasie rzeczywistym + szybki rozwój KTN.
• kulturowy turystyka, migracje, komercjalizacja kultury, konsumeryzmu + marketingu mn KTN + rozwój masowych środków komunikacji („makdonaldyzacja).
• polityczny – normy i org mn (Grupa , WTO) → wpływ na gosp świata + ograniczanie niezależność państw narodowych. 6. Mechanizm działania procesów G Rynki
• finansowe : (a) globalne, autonomiczne (postęp technolog) i (b) niestabilne i powiązane

→ grożą stabilności i trwałości systemu (efekt domina)

• tow ar i usług (a) b stabilny, (b) poszerza się przedm. i podmiotowo, (c) G usług fin, transp itp

→ wpływa na polityczne funkcji państwa (np. Schell a p. ropowe)

• pracy (a) mniej zglobalizowane, (b) praca zdalna (rewolucja informatyczna),

(c) zglobalizowane rynki regionalne (nrp. Unia Europejska)

G. dział gosp- zniesienie barier handlu / przepł. kapitału + możliwość dział. gosp na całym świecie BIZ KTN dążących do min. kosztów i max. zysków w skali globalnej. Największe zn. → dział KTN, kt mają największe zdolności do dostosowania się do ery globalizacji i kształtowania tego procesu. Konkurencyjność - nowa, globalna konkurencja, kt wzmaga presję na megafuzje i przejęcia firm. G. prod przemysł. - sieć powiązań firm świata zmienia sposób dział. → specjalizacja i G. strategie G. wiedzy i technologii - postęp techn transport /telekomunik natychmiast dociera do wszystkich. G. współzależności i oddziaływań - wysoki stopień powiązań i współzal. → zjawiska w jednych krajach i regionach oddziałują na inne kraje i regiony. Różny poziom korzystania przez kraje z G → lepiej rozwinięte więcej korzystają (zdolność p. do dostosowania się do wyzwań G i przemian polit kt pociąga za sobą G) 7. Pokrewne pojęcia :

• internacjonalizacja gospodarki – w tradycyjnym rozumieniu oznacza rozwój stosunków mn. między względnie niezależnymi gospodarkami oraz przedś. Narodowymi (w zasadzie proces ilościowy dotyczący wzrostu handlu zagr). Gdy G. jest procesem jakościowym i poza poszerzaniem zasięgu stosunków gospodarczych zawiera w sobie funkcjonalną integrację rozproszonych po całym świecie działań - oznacza nową jakość internacjonalizacji gosp.
• transnacjonalizacja gospodarki – oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarką światową głównie poprzez działania KTN. Proces ten dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów (kapitału, technologie, metod organizacji) z jednej gospodarki do drugiej.
• „działanie na odległość” – współzależność i wzajemne przenikanie się zdarzeń lub działań w życiu poszczególnych ludzi i w skali globalnej. Na etapie globalizacji zdarzenia i działania w jednej części świata mają znaczenie dla indywidualnych podmiotów i społeczeństw.
• globalizacja przemysłu – pozycja konkurencyjna danego przedsiębiorstwa na jednym rynku jest kształtowana w dużym stopniu pod wpływem jego pozycji na innych rynkach i odwrotnie.
• globalizacja działalności KTN – rozszerzanie i pogłębianie działań przedsiębiorstw zmierzające do wytwarzania i sprzedawania produktów i usług na większej liczbie zagranicznych rynków. Globalnie konkurujące KTN optymalizują efekty w układzie ogólnoświatowych i jednocześnie dostosowują się do wymagań rynków lokalnych.

• W ramach KTN zachodzi również proces „integracji korporacyjnej” → włączanie nowych jednostek (zagr. filii) do struktur organizacyjnych KTN (rozbudowa systemów korporacyjnych). Scalanie działań w różnych jedn. org. oznacza się terminem „integracji funkcjonalnej”. 8. Cechy/następstwa G,:

1. Mobilność i jej wartość 2. Uwolnienie kapitału i decyzji od miejsca
2. Segregacja przestrzenna 5. Wykluczenie 6. Bezcielesność władzy
3. Kurczące się czas i przestrzeń 8. Nieustanny ruch 9. proces nieodwracalny (?) G. nie znosi istniej ą cego porz ą dku mn. (pa ń stwa, pr, org, inst) →nadaje mu nowy sens. Trudno ocenić co jest skutkiem G. a co się dzieje niezależnie (dawna internacjonalizacja, integracja) Zmiana roli, pozycji i funkcji pa ń stw (granice, migracje, ludno ść , prawa i swobody, przep ł yw inform.) 9. Globalizacja – PROCES

• stosunki społeczne o światowym zasięgu → łączą lokalności → wydarzenia oddziałują na siebie w sali

globu

• wzajemne warunkowanie się tego co globalne i lokalne, niezależnie od położenia w przestrzeni
• odterytorialnienie zjawisk i procesów społecznych: analogiczne zjawiska ekon, polit, demogr, społ,

kultu, niezależnie od kontekstu geogr i gospod.

• wykształcenie się transnarodowej przestrzeni społecznej (ujednolicanie się świata) → całość wzajemnie

powiązanych elementów gosp i wspólnej kultury.

• ujednolicanie się wartości, zwyczajów i technologii
• wizja świata jako „jednego miejsca” (single place)

Istota

• Wzrost znaczenia pozapa ń stwowych uczestników ż ycia mn: org. mn., NGOs, KTN, medi
• nowe regulacje mn : zasada nieproliferacja broni atomowej, R2P
• Wzrost pluralizmu aktorów SM - Multi level governance w UE - rz ą dzenie na poziomie lokalnym,

regionalnym itp.- ró ż ne podmioty, które dzia ł aj ą w ramach gosp. ś wiatowej usi ł ujemy w łą czy ć w to

rz ą dzenie, poziom bogactwa i rozwoju poszczególnych pa ń stw i regionów

G. jest jednocześnie: procesem, dyskursem (forma organizacji języka), stanem i teorią. *** G. aspekty teoretyczne *** w l’60 zaczęto używać pojęcia G pierwsze koncepcje z XIX w dotyczyły wąskich powiązań - Mocarstwo Bryt a jego kolonie. Koncepcje teoretyczne oparte na klasycznych teoriach ekonom wolnego handlu (Smith itp.) Pierwszy dowód na obecność G w IR - Mc’ Luhan ‘66 „globalna wioska” – opisał efekt G Świat staje się „single place” – bariery geogr, polit, migracji ludności uległy zniesieniu Kompresja czasu i przestrzeni, zanik odrębnych jednostek państwowych → 1 wspólnota / miejsce.

Teorie podkreślające:

1. dążenia do ujednolicenia: (a) systemu-świata - Wallerstein, (b) makdonaldyzacji – Ritzer

2. różnorodność: (a) globalizacji - Huntington, (b) globaljnej ekumeny – Hannerz, (c) globalnego obszaru –

Robertson, (d) glokalizacji – Bauman

Teoria imperializmu (Hobson, historycznie pierwsza ’02)

• Imperializm: (a) polityka państw o statusie /aspiracjach mocarstwowych rozszerzania wpływów polit,

gosp. milit. i kulturalnych na obszary do niego nie należące. (b) okres historyczny ostatniej ćwierci

XIXw, odznaczający się światową dominacją kilku wielkich mocarstw. W PZ cechuje się

ekspansywnością i interwencjonizmem dyplom.

• Pierwsze teorie I - koniec XIX wieku: szybki rozwój państw kolonialnych wynikał z eksploatacji

kolonii (Lenin - Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu ‘ 1917 ).

• Obecnie I → gł. polityka USA na BW czy Izraela wobec Autonomii Palestyńskiej.

Teoria zależności (Prebisch,’50 szkoła zależności, teoria uzależnienia, teoria dependencji)

• perspektywa badawcza nauk społeczn. opisująca, jak kraje rozwinięte bogacą się, wykorzystując

przepływ dóbr z biedniejszych krajów. Różnice w poziomie rozwoju krajów są wynikiem stosunków

ekonom. pomiędzy nimi.

• L’50/60 - odpowiedź na teorię modernizacji. Obecne kraje rozwijające się są w nowej sytuacji

zależności od krajów rozwiniętych w gosp. światowej, co nie miało miejsca wcześniej w historii. Kraje

radzenia sobie z zagrożeniami mn (globalne , ponadlokalne zagrożenia) – daje to możliwość zapewnienia bezpieczeństwa - utrata znaczenia p. narodowych (Symonides się nie zgadza) Do czego służy różnorodność kulturowa:

1. Porozumiewanie się wewnątrz grupy 2. Oswojenie środowiska naturalnego
2. Opór stawiany centrum 4. Przyjemność z różnorodności i opanowanie kultury.
3. Twórcze konfrontacje 6. Korzystanie z innych kultur, utrzymanie alternatywy Makdonaldyzacja (Ritzer)
   • system racjonalizacji. Proces

stopniowego upowszechniania si

zasad dziaa Macdonalda.

• Wyznaczniki makdonaldyzacji:

1. Efektywno

2. Kalkulatywnoc

3. Przewidywalno

4. Zastpienie technologii ludzkiej, nie

wymagajc udziau czowieka.

Koncepcja globalizacji (wg. Huntington)

• cywilizacja jest największą jednostką kulturową, najszerszą płaszczyzną kulturowej tożsamości.

Określana przez obiektywne elementy: język, religie, historię, obyczaje oraz subiektywną identyfikację

ludzi.

• XXw – zmiana stosunków mdzy cywilizacjami. Przejście od naporu jednje (Zachodu) do

wielokierunkowych interakcji mdzy wszystkimi.

• Narodziny cywilizacji uniwersalnej (kultura Davos-1% rządzi resztą, rozpowszechnienie kultury

zachodniej).

• ‘93 The Clash of Civilizations? przeciwstawił się tezie Fukuyamy o końcu historii. Politykę zdominują

w przyszłości starcia między cywilizacjami. Źródłami konfliktów mn. będą różnice kulturowe,

wywodzące się z podziałów religijnych. Jedynie wielka ignorancja ludzi zachodu pozwala

twierdzić, że kultura zachodu jest dominuj ca na świecie.

Teoria globalnej ekumeny (obszaru stale zamieszkanego przez ludzi) wg Hannerza – kulturowa, jako obszar

ciągłych wzajemnych interakcji kultur., wzajemnych penetracji i wymiany kulturowych treści.

1. G. homogenizacja – całkowite przejęcie wzorców kulturowych zachodu przez resztę świata

2. Nasycenie kulturowe – przejęcie wzorców Zach , ale z uporami i będzie to proces długotrwały.

3. Deformacja kulturowa – kultura centrum przechodzi na peryferie w uproszczonej wersji

4. Dojrzewanie amalgamatu kulturowego – równorzędny dialog kultur

Koncepcja glokalizacji (wg Baumana) - Skupienie się na regionie. Lokalnie skonkretyzowana kultura nigdy nie będzie globalna. Finanse i ekonomia i owszem Wskazuje na występowanie tendencji globalizacyjnych i lokalizacyjnych jednocześnie. Globalizacja wyostrza dysproporcje. Współwystępowanie tendencji G i lokalnych.

„Lexus i drzewo oliwne” Friedman

G. nie jest przejściowym trendem, lecz SM, kt zastąpił zimnowoj. ład.

Leus = modernizacja, masowość, prywatyzacja Drzewo oliwne (biblijne) – przywiązanie do korzeni (niezależnie od tego jak są ubogie czy prymitywne) Tożsamość kulturowa – unikalny dla jednostki zestaw czerpanych z różnych źr treści kulturowych z kt się identyfikuje. Lokalizm – pojęcie dotyczące dużego obszaru geograficznego. Szerokie pojęcie. Regionalizm – przywiązanie do języka, kultury. Małe ojczyzny. Tendencje globalizacji:

1. Świat jednobiegunowy – tryumf zachodu. Dominacja

2. Świat jako rzesza plemion – bunt antyglobalistyczny.

3. Retrybalizacja – nowa plemienność. Wracanie do swoich korzeni.

Zachód posiada 3 atrybuty władzy: Siła militarna Przewaga technologiczna Symbolizm ***** FALE G *** I fala G – wiek XIX – 1870 – do 1914 zjawiska**

• wzrost wolumenu wymiany mn
• zmiana postrzegania relacji mdz krajami → liberalizacja relacji
• Europa otwiera się na handel, przestano go postrzegać jako grę o sumie „0”
• Pax Britanica

o silne mocarstwo mn + siła by narzucić własne reguły gry w układzie mn,

o kształtuje SM + doktryna gosp laissefaire → przebudowała stos polit i ekon świata

§ protoG miała wymiar lokalny, ograniczony, zahamowany

• konwergencja polit i ekonom na skalę co najmniej transatlantycką → novum w SM
• efekt – wyrównanie się standardów życia w krajach dotkniętych tymi procesami

(choć np. Indie się nie załapały, w logikę G jest wpisana nierówność)

Mechanizm I Fali G ODDOLNY :

1. postęp naukowy → 2. modernizacja produkcji i zatrudnienia → 3. skokowy wzrost produkcji (konsumpcjonizm i ujednolicanie gustów odbiorców) → 4. wzrost dochodu grup społ → 5. społeczna legitymizacja systemu → 6. dążenie do pozyskania rynków zbytu → 7. współpraca polit i gosp państw→ 8. przyspieszone różnicowanie poziomu rozwoju państw Wywodzi się nie z woli polit państw (przekraczanie kompetencji suwerenności państwa) Efekty bezpośrednio ich dotyczył → różnice mdzy państw. narastały coraz szybciej (nie tylko ekon) Odcisnęła się na formułowaniu polit mn: przepływ kapitału → integracja finansowa → zbliżanie się celów politycznych. Brytania była pierwszym motorem procesów. Przyśpieszyła podpisanie traktatu o strefie wolnego handlu

• Fr – Brytania w 1860 r - początkowo 2-str, z czasem dołączały inne państwa → Szwecja, Dania, Holandia (dopuszczono, na innych warunkach). Od działań gosp i liberalizmu do efektów politycznych i zmuszenia państw do wsp 1914 – narastanie sporów polit, I WŚw – cezura, wstrzymanie procesów G (regres) II Fala G - od końca l’40 XX w odrodzenie się G
  • po II WŚw
• nowy mn ład gosp + rywalizacja zimnowojenna
• wzrost znaczenia korporacji mn
• system Breton Woods
• wycofanie USD z denominacji złotem
• koniec Pax Britanica na rzecz Pax American
• wolumen handlu zwiększa i przyśpiesza Mechanizm odgórny
• państwa konstruowały nowy system społ- gosp
• napędzały G projektując ją
• twórcy wierzyli, że liberalizacja handlu w oparciu na wielostronnej wsp państw – GATT/WTO będzie sukcesem- warunek konieczny wsp ekonom to wsp polit i instytucjonalna – jako gwarant bezpieczeństwa światowego I fala – założenie max dochodów II fala – max bezpieczeństwa światowego, pogłębianie powiązań ekonom i polit potencjały sił i współzależność zniechęcą do wypowiadania wojen Projektowanie bodźców
• wzrost dochodów krajowych
• popularyzacja postępu technicznego
• modernizacja sposobów produkcji wsp miały wspierać org mn – BŚw, MFW, MBOiR (IBRD) – miały porządkować zasady na jakich procesy G będą się odbywać, p. chciały utrzymać kontrolę nad G za pośrednictwem org mn idea polit., ekonom. i powiązania gosp jako narzędzie dla zapewnienia światowego bezp. podział ról mdzy nowymi org był zaprojektowany BŚ – wsparcie rozwoju i odbudowy gpo MFW – zarządzanie polit kursów walut. i fin krótkorem. braku równowagi w stos płatniczych Breton Woods – powstał GATT – reżim dla handlu mn – idea typowa dla II fali G Mechanizm II F G - ODGÓRNA

3 płaszczyzny analizy

• debata o tym czym są procesy regionalizmu i czym był region w okresie zimnej wojny

(dawny układ geograficzny) – bloki mocarstwowe uznane za przejaw procesu regionalizacji

badacze chcieli lepiej zrozumieć dlaczego maiła miejsce rywalizacja mdzy blokami

• dyskurs metodologiczny i ontologiczny (czym jest nauka o regionach) mdzy: pozytwist, racjon i

postpozyt (jakie metody analizy są dostępne? jak badać cele, role regionu w ładzie mn?)

• poziom analizy umieszczony w myśli nt klasycznych i alternatywnych Analiza regionalna - nowe narzędzie w SM Czym jest i jak badać R.? Jak docierać do tego co powoduje, że regiony się tworzą? Co oznacza to dla ładu mn? – transformacja ładu czy transformacja w ramach ładu mn? Nowe podejście do teorii SM - posługiwanie się poziomem AR w dyskusji pozytywizm-racjonalizm Debata o poziomie analizy regionalnej trwa – pluralizm badawczy

---

Region jako poziom analizy Odwołują się do niego różne teorie TSM (klasyczne i nowe) I Pozytywizm (i. ‘50/’60)

• rozwój badań nad regionalizmem i regionalizacją
• impuls: dostrzeżenie znaczenia Globalnego Południa dla ładu mn i SM (regionalizm p. Pd)
• by badać regionalizm Południa trzeba wyodrębnić procedery badawcze
• nowy obszar badawczy wymagał nowych kryteriów
• Kaplan: kryteria obiektywne wyodrębnienia R → R. to subsystem

o subsystem: struktura posiadająca współzależne i będące w interakcji elementy + granice

o metody badawcze : ilościowe, systemowe, dedukcja - pochodzą z podejścia systemowego

regiony to subsystemy w ramach systemu mn

charakteryzowały się lokalną specyfiką (uwarunkowania historyczne, kulturowe itp.)

o popularne w okr. dekolonizacji: przydatne do wyciągnięcia subsystemu do badania (specyfika),

łatwiejsze do analizy procesów kt prowadzą do regionalizacji

Krytyka: Podejście systemowe do regionu (przez pryzmat bloku) jest ograniczające. Przedstawianie regionalnych subsystemów w kontekście rywalizacji mocarstw nie wyjaśnia zachowań nie-mocarstw w R. Polityka w Regionie nie koniecznie odzwierciadla politykę mocarstw na poziomie globalnym. Regionalne subsystemy to nie tylko strefy wpływów a dynamika ładu mn nie ogranicza się do dynamiki bipolarnej. SM są bardziej złożone i urozmaicone na poziomie subsystemów. Proto-kryteria Regionu – pierwsze cechy określające R.:

• mniejszy podporządkowany system mn w większym systemie mn (bez aspektów ekonomicznych)
• struktura i subregiony – na wzór systemu mn (Ogólna, nadrzędna struktura SM) model żyrandola – region W każdym momencie jest możliwa interwencja mocarstw R. nie miał autonomii, wyróżniany geogr., kartograficznie itp. - na ostatnim miejscu czynniki polit. subsystem – region →komponent systemu, duża interakcja, współzależność subsystem – struktura kt posiada współzależne i będące w relacji elementy + granice Region = Subsystem wg. W. Thompson’a 4 zmienne – decydujące:
• szczególnie wysoki stopień regularności i intensywności interakcji między uczestnikami regionu

(zmiana u jednego uczestnika oddziałuje na pozostałych)

• bliskość geograficzna
• uczestnicy postrzegają siebie jako subsystem
• obserwatorzy zewnętrzni akceptują , że jest to subsystem (KLUCZOWE)

(zgodnie uznają region jako teatr odrębnych działań)

• składa się z min 2 członków (mogły to być tylko państwa) 21 zmiennych określających czym jest subsystem (nie wymagane) wprowadził pojęcie „ regionalny ” odłączając pojęcie „regionu” od kryterium geograficznego, mimo to ale powiązania miały miejsce mdzy państwami, a państwo to jednostka geograficzna. Odchodząc od determinizmu geograficznego, badał czym są wewnętrzne podmioty regionalne. nadal problem z wyodrębnieniem Początkowo kryteria ilościowe (granice, handel, interakcje)

Potem dopiero tożsamość (subiektywny sposób analizy) Postulaty by się nie spierać ale by użyć podejścia empirycznego w identyfikacji uczestników ale gdy region wyodrębnia się w oparciu o relacje ekonomiczne itp. i pojawia się samoświadomość regionalna to kompozycja i ilość uczestników regionu nie może być ustalone w oparciu o subiektywne postrzeganie. Zastąpienie metod dedukcji metodami empirycznymi - indukcyjne (od analizy jednego regionu wyprowadzano ogólne tezy co do charakterystyki teoretycznej regionu) Późno zrozumiano, ze region jest zjawiskiem dynamicznym. Nowe pomysły analizy regionu LJ Cantori i SL Siegel Dostrzegali wartość analizy regionalnej jako takiej, a nie tylko jako narzędzie do badania SM Wersja analizy regionalnej stricte R. – obszar gdzie bliskie geogr państwa tworzą w sferze stos zagr. wzajemnie powiązaną jednostkę R. - grupa państw postrzegana z zewnątrz jako region jako całość wobec swojego środowiska Definicja kluczem teorii: (a) nazwanie regionu odrębnym bytem , choć nadal składającym się z państw, (b) postrzeganie z zewnątrz jako samodzielny byt a nie tylko cząstka SM, (c) użycie kryterium politycznego, (d) uzupełnienie o nowe kryteria wyodrębnienia: geogr, polit. + (!) więzy: etniczne, język., społ., kulturowe, historyczne → kształtuje się poczucie tożsamości , kt umacniają działania regionalne. Nabiera kształtu, pojawia się samodzielność i tożsamość – robi się też bardziej skomplikowany Części Regionu: (a) centrum – jądro – państwo kluczowe dla R. (zw. ze starym regionalizmem – model top-down, tylko państwa mają moc sprawczą w SM) - może istnieć więcej niż jedno centrum , (b) peryferia, (c) intruzja – obecność, wpływ państw (np. mocarstwa) spoza „macierzystego” regionu kt mogą silnie oddziaływać (np. państwa z regionu B oddziałujące na region A) - stymuluje dochodzenie do wspólnoty poglądów w regionie, wymusza myślenie o sobie per „my” 4 cechy regionu

• stopień spójności (by mieć potencjał regionotwórczy), R zaczyna mieć własny interes (pochodna

i suma interesów państw – najmniejszy wspólny mianownik),

• model działań i komunikacji,
• poziom i rozkład potęgi,
• struktura stosunków dla każdej zmiennej przewidziano konkretne wartości i stany – np. analiza czy region jest w sojuszu wojskowym czy równowaga sił, sytuacja permanentnego kryzysu i konfliktu zbrojnego nadal R. nie istniał w oderwaniu od czynnika geogr. – nie determinizm ale geogr wyznaczała gr. R. Cohen - region geostrategiczny próba połączenia czynników politycznych i geograficznych Pierwotnie świat składał się z dwu stref bram: świat oceaniczny (Am Pn,Śr, Pd, Europa, Mahreb, Pacyfik) i interkontynentalny (Eur Wsch i Chińska Azja Wsch), półwysep Indyjski (mikroregion) – wymykał się władzy obu bloków → rola pomostu polit i gosp Pacyf i Atlant. Regiony - bytami autonomicznymi – własna indywidualność, struktury wewnętrzne, nie podporządk. blokom zimnowojennym (autonomiczne). Między nimi strefy pęknięcia – BW i Azja Pd Wch – obszary konfliktogenne – wojna w regionie i mdzy blokami ze względu na to co działo się w regionie (ryzyko konfliktu globalnego i lokalnego - konfliktogenność – brak czynników integrujących zapowiedział świat wielobiegunowy – regionalizm wielobiegunowy – stał się faktem 3 0 lat później wszystkie teorie pozytywistyczne:
• silnie znaczenie czynnika geograficznego (nie było wyodrębnienia regionu tożsamościowo)
• narzędzia analizy systemowej
• teorie subsystemów a potem makroregionów

B. Buzan i O. Waever Podejście strukturalne – miedzy poziomem globalnym i lokalnym - nawiązanie do pozytywizmu Region – podstawa kompleksu bezpieczeństwa – jednostka geopolityczna

• pomiędzy poziomem globalnym i lokalnym

Nowy regionalizm Zakończenie zimnej wojny – nowe podejście do Regionalizmu Reakcja na metodologię pozytywistyczną – innowacyjne podejścia, ale bez własnej metodologii - jedynie paradygmaty ontologiczne → Region to nie suma państw ale cognitive space W. Larner i W. Walters → Region to sposób konstruowania porządku mn Pytanie badacze: dlaczego wyodrębnił się nowy porządek mn? dlaczego zmieniła się struktura systemu mn? Odsłony: (a) genetyczna – przyczyny (b) funkcjonalna – nowe role regionalizmu na arenie mn (c) strukturalna – nowe formy regionalizmu Stary regionalizm państwowocentryczny, powiązany geograficznie, etnografii itp. Rozpatrywany z punktu widzenia bezpieczeństwa Dynamika debaty wzrosła, nowe dyskusje – relacja geografii i starych kryteriów wyodrębniania regionu i ich przydatność do def regionu – czy istnieje konieczność geograficznej bliskości by zaistniała jednostka badawcza w SM? Peter Katzenstein - regiony jako produkty kultury

• R powinien być rozpatrywany tak, że granice geogr nie są bardziej realne niż kulturalne, etniczne

tożsamości, ekonomiczne – wszystkie zmieniają się w przestrzeni i czasie i powinny być równie ważne,

kryterium geogr nie ma większej wagi niż inne, geografia nie jest przeznaczeniem

• R jest produktem kultury, historii i ulega zmianie w czasie
• R to kreacja polityczna, nie ma stałych wyznaczników geogr ani stałych w skali fizycznej
• przesunięcia z peryferii do centrum, zmiana stopnia integracji → zmieniają sam region Inni:
• nad czynnikiem geografii przeważa tożsamość → identyfikacja z ideą regionu stymuluje jego rozwój Hurrell, Hettne (ulubieńcy Zajączkowskiego) - cognitive space
• nie ma naturalnych regionów , wszystko to konstrukt, cognitive space
• kryteria wyodrębnienia: poczucie wspólnoty , wspólne wartości i cele
• wydobywa spadek znaczenia państwa jako regionotwórczego czynnika
• podkreślenie znaczenia społeczeństwa i świadomości zbiorowej
• nie jest sumą państw sąsiadujących, choć geografia nadal obecna
• dodanie innych ważnych zmiennych – polit homogeniczności, kulturowa różnorodność, nowi aktorzy Zmiana podejścia do pojęcia „granice” w SM → do charakteru funkcjonalnego
• spadek znaczenia roli państwa i kontroli nad własnym terytorium
• przejmowanie kompetencji przez struktury ponadpaństwowe
• postpoztywizm to dobrze tłumaczy Aktorzy tworzący regiony mogą mieć subiektywne rozumienie idei, znaczeń, koncepcji historycznych co do granic regionów. Np. USA i EU tworzą wspólną przestrzeń poznawczą (cognitive space) – są zbieżne przywiązaniem do wartości zachodnich (rządy prawa, demokracja, pr czł), wspólne postrzeganie dylematu bezpieczeństwa, asymetrycznych zagrożeń – tworzą wspólnotę Mimo że nie leżą obok siebie geograficznie Wspólnotę poznawczą tworzą elity i budują narzędzia poznawcze dla społeczeństw regionu Region jest wciąż w stanie tworzenia – in statu nascendi W. Larner i W. Walters
• R. to specyficzny sposób konstruowania porządku mn na nowo.

Nie ma już porządku pochodnego od decyzji mocarstw, ale każdy region może powstać dowolnie

• zaczęto R. przydawać wagę mini porządków MN w efekcie regionalizm nowym poziomem zarządzania

mn. (governance) a tworzący je aktorzy nie są zobowiązani do poddania się reżimowi, robią to

dobrowolnie. W ten sposób regionalizacja demokratyzuje procesy globalizacyjne.

R – pojęcie wielowymiarowe Pozytywizm - wchodzą w niego jednostki geopolityczne uznawane za: (a) jako produkty procesu regionalizacji (b)

wspólnoty bezpieczeństwa Postpozytywizm

• jednostki pozapaństwowe mogą tworzyć regiony i są ważne
• typologie rozmaite (nie ma jednej – nieobowiązkowe)
• R. jako : (a) konstrukcja poznawcza , (b) konstrukcja społeczna
• najważniejsza cecha → granice R nie istnieją – siła procesów społecznych je upłynnia.

W skrajnej koncepcji terytorium fizyczne nie ma znaczenia R. tworzą ruchy społeczne i interakcje

społeczne mdzy lokalnymi władzami a społecznością.

• Region nie jest statyczny
• nowa geografia regionalna – l’80/90 XXw - odejście od gr. geograficznej i granicy jako takiej
• Region funkcjonalny :granice nie są tożsame z gr. geogr. → gr: kulturowe, ekonomiczne itp.

R ma tylko znacznie funkcjonalne i systemowe

Granice nie są określone, nie pokrywają się z geograficznymi czynnikami, pochodne są np. rynkiem –

wprowadzenie gospodarki globalnej zmieniło rozumienie czym jest rynek. Znaczenie sił rynkowych dla

regionalizacji. Haliżak: Tabela – typy regionalizmów

Rodzaje R

1. Wewnętrzne, wewnątrz państw – małe, lokalne jednostki
2. Światowe – terytorialne
3. Transnarodowe – czynnik konstruujący – wspólne praktyki polityczne, normy, idee – najbardziej potencjałowe dla rozwoju regionalizmu – jego powstanie mogło prowadzić do regionalnej wspólnoty jako Frankofonia czy Commonwealth Hurrell – procesualne ujęcie regionu Regionalizm to zjawisko społeczno-ekonomiczne Ale ważne są przesłanki materialne do budowy tożsamości (a) wymiana handlowa, (b) wspólne postrzeganie zagrożeń, (c) wspólny interes bezpieczeństwa itp. Na tym gruncie dopiero rosły idee, wartości i społeczna konstrukcja regionu Metoda systemowa (słabsza od podejścia ilościowego). Procesualne podejście do SM: różne R. na różnych poziomach budowy własnej tożsamości. Zmienność jest stałą i trzeba ją uwzględniać.
   • regionalizm – bardzo otwarty termin

ale pozwala na identyfikowanie typów procesów regionalizacji jakie zachodzą

DLATEGO: zamiast definicji badanie wymiarów regionalizmu

• tożsamość : ma wymiar społeczny, ekonomiczny, inne
• współpraca regionalna występuje na różnych poziomach
• różne role rządów w tworzeniu regionów – procesualne podejście robi się skomplikowane podejście procesualne – jak proces się zaczyna i co się dzieje

ETAP I ETAP II ETAP III ETAP VI

Reg. proces

transakcji i

powiązań

świadomość współpraca

międzyrządowa

głęboka

integracja gosp

silna baza

materialna –

przedwstępny

warunek

baza gosp.,

wymiana

handlowa

świadomość

wspólnoty

idei,

historii,

poglądów

rodzi się

dzięki

poznaniu

się przy

okazji

rola państw:

monopol władzy,

użycia przemocy

itp. → dzięki nim

można mechanizm

regionalny

rozwijać

aktorzy

pozapaństwowi nie

regionalna

konsolidacja

powstanie bytu

regionalnego kt

międzynarodowo

jest postrzegany

jako region