Pobierz Bankowość - podstawowe zagadnienia i więcej Opracowania w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!
Funkcje pieniądza: Funkcja środka wymiany – pośredniczy w wymianie handlowej Funkcja miernika wartości – umożliwia porównywanie towarów, usług Funkcja gromadzenia oszczędności – środek tezauryzacji Formy pieniądza: Pieniądz bezgotówkowy – pieniądz żyrowy, tworzony przez banki komercyjne Pieniądz gotówkowy Pieniądz elektroniczny – reprezentuje wartość pieniężną, uznawany przez inne placówki niż emitent jako środek płatniczy Agregaty pieniężne (sumy wartości pieniądza w obiegu oraz depozytów bankowych o różnym stopniu płynności; płynność – względna wartość i szybkość zamiany gotówki) M0 – pieniądz gotówkowy w obiegu (z kasami banków) M1 – M0 + depozyty bieżące M2 – M1 + depozyty i inne zobowiązania do 2 lat włącznie M3 – M2 + bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi Kreacja pieniądza (proces wprowadzania do obiegu nowych zasobów pieniądza): Pierwotna kreacja pieniądza – przez bank centralny; dokonywana przez udzielanie kredytów oraz skup zagranicznych walut i dewiz Wtórna kreacja pieniądza – przez banki komercyjne; udzielanie kredytów klientom banku Polityka monetarna : NBP Kontrola podaży pieniądza Główny cel – stabilizacja cen (niska i stabilna inflacja) Dodruk pieniędzy – legalne okradanie obywateli (wartość oszczędzonych pieniędzy spada) Wartość każdej waluty zmierza do 0 Inflacja powinna utrzymywać się na poziomie 2,5% (+/- 1%) Inne cele: o wysoki poziom zatrudnienia o stabilność kursu walutowego o wzrost gospodarczy Narzędzia polityki pieniężnej: operacje otwartego rynku – operacje banku centralnego na papierach wartościowych stopa rezerw obowiązkowych – banki komercyjne muszą je wpłacać do banku centralnego; funkcja – w razie upadku banku bank będzie wypłacalny polityka stóp procentowych – operowanie stopami procentowymi Cechy banku:
specjalistyczna firma handlowa, handlująca pieniędzmi występują ograniczenia w tworzeniu banków wykonywanie określonych usług finansowych udział kapitałów własnych w finansowaniu działalności jest niski Historia: Domy bankowe istniały w Babilonii w IV w. p.n.e., w starożytnej Grecji i Rzymie. Bankowość nowożytna rozwinęła się od XII w. w miastach włoskich – pierwszy bank 1157 r. w Wenecji Włoskie słowo banca oznaczało stół (ławę), za którym siadali pierwsi bankierzy w dzielnicach handlowych i wymieniali pieniądze; Słowo bank: Prawną definicję banku zawiera Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Ochrona nazw „bank” i „kasa” Wyrazy „bank” i „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku. Nie dotyczy to jednostek, z których działalności jednoznacznie wynika, że nie wykonują czynności bankowych. Kasa jest jednostką, która gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce. Instytucja kredytowa Pojęcie instytucji kredytowej występuje regulacjach UE i prawie bankowym - jest to pojęcie szersze od pojęcia bank. Instytucja kredytowa oznacza podmiot, którego przedmiotem działalności jest przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych i innych środków podlegających zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego. Banki – wybrane cechy szczególne Przywilej egzekucyjny banków – na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej – przedmiotem ochrony są informacje dotyczące bankowej uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy; bank ma obowiązek udostępniania informacji stanowiących tajemnicę m.in. innym bankom i instytucjom kredytowym, Komisji Nadzoru Bankowego, sądowi lub prokuratorowi w związku z toczącym się postępowaniem, sądowi w związku z postepowaniem, prezesowi NIK Czynności bankowe sensu stricto – zastrzeżone Czynności bankowe sensu largo – mogą je wykonywać Inne usługi banków; Banki mogą:
Dokonywanie alokacji i transformacji środków pieniężnych w gospodarce: Bank jest instytucją transformacyjną pośredniczącą w doprowadzaniu do uzgodnienia podaży i popytu. Transformacja dotyczy: o Kwot – banki przyjmują dużą ilość małych wkładów i środki pozyskane w ten sposób udostępniają w postaci dużych sum kredytobiorcom o Terminów – banki mogą, korzystając z faktu, że część wkładów nie zostanie wycofana w terminie wymagalności, udzielić kredytów na dłuższe terminy niż to wynika ze zobowiązań wobec deponentów o Przestrzeni – lokata złożona w jednej miejscowości może być podstawą do udzielenia kredytu w innym miejscu o Informacji – banki likwidują konieczność indywidualnego sprawdzania wiarygodności uczestników rynku finansowego Elementy systemu bankowego System bankowy składa się przynajmniej z: o Banku centralnego (emisyjnego) o Banków operacyjnych Jest to system dwuszczeblowy w odróżnieniu od jednoszczeblowych. Jednoszczeblowy – monobankowy – system występował w gospodarce centralnie planowanej – funkcje banku centralnego i banku komercyjnego pełnił jeden bank, nie ma oddzielonego ryzyka operacyjnego od funkcji centralnych, brak konkurencji Elementy współczesnego systemu bankowego: Instytucje stabilizujące system bankowy o Bank centralny o Instytucja gwarantująca depozyty w bankach o Nadzór nad bankami Instytucje tworzące system bankowy o Różne rodzaje banków Instytucje wspierające funkcjonowanie sektora o Biura kredytowe o Izby rozliczeniowe o Związki banków itp. System bankowy: Dwuszczeblowość: bank centralny (funkcje banku centralnego, cechy banku centralnego) + banki komercyjne (forma prawna). Niezależność BC; Do kryteriów niezależności NBP należą: o długość kadencji Prezesa Zarządu (6 lat) – dłuższa od Parlamentu w niepokrywających się terminach, o procedura wyboru Prezesa Zarządu – nieodwołalność Prezesa o kolegialność władz NBP – Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd NBP, Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
o Odpowiedzialność przed Parlamentem za realizację polityki pieniężnej – założenia rocznej i średniorocznej polityki pieniężnej i sprawozdanie z ich realizacji. Cele BC (stabilność cen – priorytet + wspieranie polityki gospodarczej); 2 modele organów nadzoru; scentralizowany, zdecentralizowany BC na świecie (EBC, NBP, FED, Bank Anglii) Modele systemów finansowych system kontynentalny - (inaczej zorientowany bankowo, niemiecko-japoński, reński) system anglosaski (inaczej zorientowany rynkowo, amerykański) System anglosaski Opiera się na rynkach finansowych Podstawowy przepływ kapitału odbywa się poprzez emisję papierów wartościowych i giełdę Banki wykorzystywane są przede wszystkim do funkcji płatniczych i rozliczeniowych oraz zaspokajania zapotrzebowania na kredyt krótkoterminowy Wyraźne oddzielenie banków inwestycyjnych od depozytowo- kredytowych Zalety Wady Pobudzanie innowacji finansowych Pełna informacja dot. podmiotów finansowanych przekazywana ogółowi Ułatwienia zarządzania ryzykiem finansowym Oparcie podmiotów gosp. na anonimowym rynku papierów wartościowych Krótkoterminowa perspektywa decyzji ekonomicznych Mniejsza efektywność w dochodzeniu roszczeń Model kontynentalny Przepływ kapitału odbywa się przede wszystkim poprzez banki Główną funkcję w systemie finansowym pełni system bankowy Banki mają charakter banków uniwersalnych Zalety Wady wykorzystanie ekonomii skali lepsze przygotowanie banków do monitorowania firm efektywniejsza windykacja kredytów przez banki możliwość długoterminowego finansowania Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych Możliwość pojawienia się opóźnień informacyjnych Konwergencja systemów finansowych
Łączy operacje depozytowo - kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi W UE wyróżnia się: o Instytucje kredytowe – banki uniwersalne- pełen zakres usług finansowych o Firmy inwestycyjne – tylko usługi banku uniwersalnego bez działalności depozytowo- kredytowej Uniwersalizm jest cechą bankowości europejskiej. Banki operacyjne: Spełniają istotne funkcje społeczne (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego) Są przedsiębiorstwami których celem jest maksymalizowanie nadwyżki finansowej dla właścicieli Banki hipoteczne: Zajmują się udzielaniem długoterminowych kredytów zabezpieczonych na hipotece nieruchomości Pozyskują środki poprzez emisje listów zastawnych Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe: Pierwsze SKOK 1992 r. – zmiany w Ustawie o związkach zawodowych – SKOK jako instytucje podobne do pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych Regulacja ustawowa – Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych Prowadzą działalność finansową polegającą na udzielaniu kredytów, pożyczek, poręczeń, gwarancji oraz działalności ubezpieczeniowej nie jest bankiem Co wpływa na kształt i rozwój systemu bankowego?
- Zanikanie tradycyjnych barier między poszczególnymi typami instytucji rynku finansowego.
- Tendencje do zmniejszania liczby banków poprzez tworzenie regionalnych ugrupowań.
- Tendencje do powstawania holdingów i konglomeratów finansowych.
- Liberalizacja (deregulacja) rynku dające wszystkim instytucjom rynku finansowego prawo do udziału w grze rynkowej.
- Wprowadzenie norm ostrożnościowych ograniczających ryzyko bankowe;
- Innowacje bankowe i nowe produkty oddziałujące na konkurencję.
- Wykształcenie się międzynarodowej, transgranicznej bankowości.
- Intensyfikacja pozabilansowych form aktywności banków.
- Akceptowanie i kontrolowanie zagranicznych inwestycji w kapitał akcyjny banków danego kraju. Rodzaje banków w Polsce: Formy prawne banków w Polsce:
o banki państwowe o banki w formie spółek akcyjnych (tym również banki hipoteczne); w tym banki giełdowe o banki spółdzielcze Według struktury właścicielskiej: o państwowe, z większościowym udziałem kapitału państwowego o prywatne Według prowadzonej polityki: o uniwersalne (np. Pekao SA, BZ WBK) o specjalistyczne detaliczne (np. Lukas Bank, Getin Bank SA) samochodowe (np. VOLKSWAGEN BANK POLSKA SA, Toyota Bank Polska SA, Fiat Bank Polska SA itp.) Banki państwowe tworzone przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Skarbu w drodze rozporządzenia (nie podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych) Banki w formie spółek akcyjnych dominują w Polsce (m. in rozbudowana sieć oddziałów) Regulacje w Kodeksie spółek handlowych Organy: Rada nadzorcza i zarząd o Rada nadzorcza (co najmniej 5 osób) powoływana jest przez walne zgromadzenie – obowiązek informowania KNF o składzie i zmianach o Zarząd (co najmniej 3 osoby) powoływany przez Radę nadzorczą (również obowiązek informacyjny), z tym, że powołanie 2 osób w tym prezesa następuje za zgodą KNF Bank hipoteczny Podstawową czynnością banku jest udzielanie kredytów hipotecznych, refinansowanych przede wszystkim ze środków pozyskiwanych z emisji hipotecznych listów zastawnych Oddziały instytucji kredytowych w Polsce: Instytucje kredytowe z państw UE w ramach tzw. jednolitej licencji bankowej mogą w Polsce prowadzić działalność: jako oddział instytucji kredytowej w ramach działalności transgranicznej Związek Banków Polskich (ZBP) Samorządowa organizacja banków, powołana w 1991 jako izba gospodarcza zrzeszająca banki Członkostwo w ZBP ma charakter dobrowolny i obejmuje banki działające na obszarze RP utworzone i działające na podstawie prawa polskiego. Zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów członków Biuro Informacji Kredytowej
Zaspokajanie potrzeb członków spółdzielni Dbałość o środowisko lokalne (przede wszystkim, gdy środowisko to jest ekonomicznie trudne) Społecznie użyteczne cele działalności spółdzielni Rozwój bazy członkowskiej (edukacja ekonomiczna członków spółdzielni) Sposób podziału nadwyżki finansowej Cechy spółdzielni Możliwość swobodnego i dobrowolnego przystępowania i występowania ze spółdzielni (otwarte członkostwo); członkowie spółdzielni są jej właścicielami; wyróżnia się spółdzielnie: o Otwarte – z usług korzystają członkowie i nie członkowie o Zamknięte – z jej usług korzystają wyłącznie członkowie Demokratyczna struktura Lokalny charakter Zrzeszanie się Współpraca między spółdzielniami Spółdzielnie w Polsce Banki spółdzielcze SKOK Odmienne zasady funkcjonowania Różne podstawy regulacyjne Usługi banków zrzeszających: Reprezentowanie członków banków spółdzielczych w organach struktur spółdzielczości kredytowej Monitoringu i kontrola, ustawowo: o obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG o bank zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową o prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych w nim banków spółdzielczych Stosunki operacyjno-biznesowe np.: o inwestycyjne o usługi prawne o marketingowe o Informatyczne o Szkoleniowe Zasada terytorialności działania banków spółdzielczych Bank spółdzielczy prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba, oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placówki wykonujące czynności bankowe, Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe: pierwsze SKOK 1992 r. – zmiany w Ustawie o związkach zawodowych – SKOK jako instytucje podobne do pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych
Cechy – SKOK: SKOK są związkami (uniami) kredytowymi (ang. credit unions) SKOK są spółdzielniami zamkniętymi SKOK świadczą usługi wyłącznie dla osób fizycznych Ograniczone pole członkostwa unii kredytowych: o Członkami kas mogą być osoby połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności: pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy, osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej w porównaniu do banków świadczą usługi na znacznie mniejszą skalę SKOK prowadzą działalność niezarobkową Usługi – SKOK: Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić następujące czynności: gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych, pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia Zrzeszanie się – SKOK: SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową (Kasą Krajową) Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK pełni funkcje: o nadzorcze (brak licencjonowania, brak min. poziomu funduszy własnych) o instytucji centralnej („banku” SKOK, refinansowe), o reprezentacyjne i inne Inne przedsiębiorstwa: Kasy oszczędnościowe – świadczące usługi drobnym wytwórcom i gospodarstwom domowym Budowlane kasy oszczędnościowe – udzielają kredytów na budownictwo mieszkaniowe Parabanki – świadczą usługi podobne do bankowych
