Pobierz biologia klasa 7 dział układ krwionośny. i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity!
Notatki: J.Krasińska - na podst. “Histologia” M. Zabel
7. Układ krwionośny
Układ krwionośny: ● system krążenia dużego - rozprowadzający krew od serca na obwód i z powrotem ● system krążenia płucnego - rozprowadzający krew od serca do płuc i z powrotem ● ciśnienie krwi: 120 (skurczowe)/80 (rozkurczowe) mm Hg
7. 1 Serce - ogólna budowa:
● serce tworzą 4 niezależne jamy: dwa przedsionki i dwie komory ● mięsień sercowy opiera się na rusztowaniu, jakim jest tzw. szkielet serca zbudowany z tkanki łącznej włóknistej zbitej ● szkielet łącznotkankowy składa się z:
**- przegrody błoniastej
- pierścieni włóknistych** (odgraniczają przedsionki od komór i otaczają odejścia dużych pni tętniczych) - trójkątów włóknistych (miejsca połączenia pierścieni włóknistych) ● ściana serca utworzona jest z 3 warstw:
- **wsierdzia (warstwa wewnętrzne)
- śródsierdzia (warstwa środkowa)
- nasierdzia (warstwa zewnętrzna)**
a.) Wsierdzie (endocardium)
● wewnętrzna struktura serca ● ma bezpośredni kontakt z krwią - wyściela powierzchnie przedsionków, komórek oraz zastawki serca Warstwy budujące wsierdzie serca (od strony światła) ● najbardziej powierzchownie (od strony światła) leży warstwa komórek śródbłonka spoczywająca na błonie podstawnej → umożliwia ona ciągły przepływ krwi przez jamy serca ● warstwa luźnej tkanki łącznej ● warstwa mięśniowo-sprężysta → zawiera włókna kolagenowe i sprężyste ● najgłębiej leży warstwa łącząca wsierdzie ze śródsierdziem → zawiera liczne naczynia krwionośne, nerwy, kom.tłuszczowe
b.) Śródsierdzie (myocardium, mięsień sercowy):
● zbudowane z tk. mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca, z komórek mięśnia sercowego - kardiomiocytów ● kardiomiocyty wzajemnie się przeplatają tworząc przestrzenną sieć → w wolnych miejscach sieci znajdują się liczne naczynia włosowate, które stale dostarczają komórkom tlen i niezbędne substancje odżywcze ● w tkance łącznej śródsierdzia występują komórki układu bodźcoprzewodzącego serca
c.) Nasierdzie (epicardium):
● tworzy zewnętrzną warstwę ściany serca oraz blaszkę trzewną worka osierdziowgo ● zbudowane z tkanki łącznej z licznymi włóknami: kolagenowymi i sprężystymi ● od strony jamy osierdziowej nasierdzie pokrywa nabłonek jednowarstwowy płaski, tzw. międzybłonek (mesothelium)
7.2 Osierdzie (pericardium):
● łącznotkankowy worek w którym znajduje się serce ● od strony światła worka osierdziowego znajduje się warstwa surowicza wyścielona nabłonkiem jednowarstwowym płaskim ● jamę osierdzia wypełnia płyn surowiczy pełniący funcję “smaru” dzięki któremu możliwe są swobodne ruchy serca podczas jego pracy
7.3 Zastawki serca (valvuale cordis):
● utworzone przez trzy warstwy:
- środkową (zbudowaną z tk. łącznej właściwiej włóknistej; włókien kolagenowych i sprężystych)
- dwie warstwy zewnętrzne (budowa jak nasierdzie)
7.4 Układ bodźcowoprzewodzący, unerwienie i unaczynienie serca:
Układ bodźcowo-przewodzący:
● zapewnia rytmiczne skurcze serca, umożliwiając mu na pompowanie krwi ● impulsy są generowane w węźle zatokowo-przedsionkowym → jest on zbudowany ze zmodyfikowanych komórek mięśnia sercowego ● fala pobudzenia rozprzestrzenia się po sercu się pozostałym elementom układu:
**- włóknom międzywęzłowym
- węzłowi przedsionkowo-komorowemu
- oraz pęczkowi przedsionkowo-komorowego (Hisa)** wraz z jego rozgałęzieniami
Unaczynienie serca:
● jest bardzo bogate, ze względu na dużą aktywność i metabolizm komórek sercowych ● od początkowego odcinka aorty odchodzącą naczynia tętnicze wieńcowe → rozgałęziając się tworzą gęstą sieć łożyska naczyń włosowatych w obrębie mięśnia sercowego (zaopatrują poszczególne kardiomocyty) ● odtlenowana krew zostaje odprowadzona za pośrednictwem naczyń żylnych uchodzących do zatoki wieńcowej, a stamtąd do prawego przedsionka
Unerwienie serca:
● jest unerwione zarówno przez przywspółczulny jak i przywspółczulny układ nerwowy ● gałęzie tych układów tworzą splot sercowy, który dzieli się na 4 sploty rozlokowane w różnych warstwach serca
7.5 Wewnątrzwydzielnicza funkcja serca:
● komórki prawego przedsionka (tzw. komórki mioendokrynowe) posiadają pęcherzyki wydzielnicze ● produkują one przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF), którego funkcje to:
- rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych → obniżenie ciśnienia krwi
- zwiększa wydalanie sodu z moczem
- hamuje wydzielanie renininy i aldosteronu
Na podstawie średnicy naczyń tętniczych oraz budowy ich ściany środkowej możemy rozróżnić ich trzy rodzaje:
a.) Tętnice typu sprężystego:
● największe naczynia tętnicze ● średnica większa niż 1 cm ● są to: aorta, tętnica podobojczykowa, tętnica wspólna szyjna, tętnica wspólna biodrowa, tętnica płucna, tętnica kręgowa ● rola: przenoszenie krwi pod dużym ciśnieniem z serca do dalszych, mniejszych rozgałęzień ● budowa: → dobrze rozbudowana błona środkowa z licznymi (kilkadziesiąt warstw) okrężnie układającymi się włóknami sprężystymi (tzw. błony okienkowate) → pomiędzy błonami okienkowatymi widoczne są komórki mięśni gładkich → mają bardzo dobrze wykształconą blaszkę sprężystą wewnętrzną, która dzieli się na część wewnętrzną i zewnętrzną
b.) Tętnice typu mięśniowego:
● średnica: od 100 μm do 10 cm ● naczynia tętnicze średniego kalibru, tworzą odgałęzienia od tętnic sprężystych ● budowa: → w błonie środkowej dominują komórki mięśni gładkich ● rola: dystrybucja krwi na obwód dzięki licznym komórkom mięśni gładkich
c.) Tętniczki:
● średnica: poniżej 100 μm ● budowa: → błona wewnętrzna: cienka warstwa z komórek śródbłonka i blaszki sprężystej wewnętrznej → błona środkowa: kilka (1-5) warstw okrężnie ułożonych miocytów, z którymi graniczy przydanka z tk. łącznej luźnej ● rola: poprzez zmianę napięcia warstwy mięśniowej tętniczki odgrywają decydującą rolę w regulacji obwodowego oporu łożyska naczyniowego ● tętniczki przedwłosowate (średnica do: 20 μm) - miejsce połączenia tętniczek z naczyniami włosowatymi; charakteryzują się występowaniem okrężnie układających się miocytów po zewnętrznej stronie śródbłonka
d.) Naczynia włosowate:
● średnica: 7 - 10 μm ● naczynia o najmniejszej średnicy i najcieńszej ścianie ● rola:
- tworzą rozległą sieć w narządach i tkankach, co pozwala im zaopatrywać komórki organizmu w tlen oraz niezbędne subst.odżywcze
- tworzą selektywną barierę regulującą wymianę tlenu, CO 2 i subst.odżywczych pomiędzy kwią, a komórkami, oraz komórkami, a powietrzem w płucach
- wymiana zachodzi dzięki mechanizmom: dyfuzji, filtracji, resorpcji
Naczynia włosowate - budowa szczegółowa:
W skład ścian włośniczek wchodzą trzy elementy:
1. Komórki śródbłonka (endothelium):
● nabłonek jednowarstwowy płaski, pochodzenia mezenchymalnego ● wyścielają (od strony światła) naczynia krwionośne, limfatyczne oraz jamy serca ● jądro komórkowe ulega uwypukleniu → tworzy zgrubienie cytoplazmy ● komórki śródbłonka mają wielokątny oraz wydłużony kształt, przylegają do siebie i połączone są ze sobą strefami zamykającymi oraz połączeniami typu nexus ● w cytoplazmie obecne są pęcherzyki, które świadczą o transporcie substancji przy udziale pinocytozy i transcytozy ● transport gazów i substancji chemicznych z krwi do tkanek (i odwrotnie) odbywa się przy udziale dyfuzjii ● diapedaza - przechodzenie leukocytów z naczyń włosowatych do tkanek; jest możliwe dzięki występowaniu porów cytoplazmatycznych i przestrzeni między komórkami śródbłonka ● komórki śródbłonka są zaangażowane w syntezę i wydzielanie substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania łożyska naczyniowego. Substancje to m.in.: ● prostacyklina - zapobiega agregacji płytek krwi, rozszerza naczynia ● endoteliny - stymuulują skurcz mięśni gładkich, pobudzają komórki do podziałów ● tlenek azotu (NO) - działa rozkurczająco na naczynia krwionośne ● konwertaza angiotensyny - przekształca angiotensynę 1 w angiotensynę 2, która podnosi ciśnienie krwi
2.Błona podstawna
● stanowi podłoże dla komórek śródbłonka ● uczestniczy w procesach dyfuzji i filtracji ● składa się z dwóch blaszek:
- blaszka podstawna, o średnicy ok.50 nm (kolagen typu IV i V, fibronektyna i laminina)
- blaszki siateczkowata (włókna siateczkowate) 3. Pericyty
● znajdują się w naczyniach włosowatych i pozawłosowatych ● tworzą połączenia typu nexus z komórkami śródbłonka ● posiadają wypustki ( z filamentami aktynowymi), który mogą czasem obejmować cały obwód naczynia włosowatego → charakteryzują się one kurczliwością i mogą do pewnego stopnia regulować przepływ krwi przez naczynia włosowate ● mają zdolność syntezy składników blaszki podstawnej ● mogą przekształcać się w fibroblasty, adipocyty czy miocyty ● biorą udział w procesach proliferacji, regeneracji oraz fagocytozy
a.) Żyły duże
● zalicza się do nich: żyła główna górna i dolna, żyła wrotna oraz bezpośrednio do nich uchodzące pozostałe naczynia żylne ● budowa:
- błona wewnętrzna posiada dobrze wykształconą blaszkę sprężystą wewnętrzną
- błona środkowa jest znacznie cieńsza i posiada mniej komórek mięśni gładkich
- błona zewnętrzna składa się z tk.łącznej luźnej z licznymi pęczkami miocytów o podłużnym przebiegu ● ich budowa związana jest z koniecznością zapobiegania zapadaniu się ich światła podczas okresów niskiego ciśnienia krwi
b.) Żyły średnie i małe
● mają znacznie gorzej wykształcone poszczególne warstwy ogólnego schematu budowy naczyń ● budowa:
- błona wewnętrzna posiada cienką warstwę podśródbłonkową
- błona środkowa jest cieńsza, zawiero dużo mniej k.mięśniowych gładkich
- najlepiej wykształcona jest błona zewnętrzna, zbudowana z tk.łącznej luźnej oraz pęczków włókien kolagenowych
c.) Żyłki
● średnica: 20-30 μm ● budowa ich ścian jest znacznie uproszczona:
- błona wewnętrzna zostaje ograniczona do warstwy śródbłonkowej i cienkiej warstwy tkanki łącznej
- błona środkowa to 1 lub 2 warstwy komórek mięśni gładkich z niewielką liczbą włókien kolagenowych i sprężystych
- błona zewnętrzna nie posiada mięśni gładkich
Naczynia limfatyczne:
● układ limfatyczny stanowi ślepo zakończone łożysko naczyniowe w którym przenoszona jest limfa ● limfa - wnikający do naczyń limfatycznych płyn tkankowy o składzie podobnym do osocza (mniejsza ilość białek, większa ilość lipidów) ● naczyniami limfatycznymi przenoszone są także niektóre komórki, m.in: limfocyty, komórki dendrytyczne i makrofagi (w stanach patologicznych komórki nowotworowe) ● komórki te przedostają się do naczyń głównie w trakcie ich przepływu przez węzły chłonne, które służą również do filtracji limfy ● jednokierunkowy przepływ limfy zapewniony jest dzięki skurczom mięśni gładkich narządów sąsiadujących z naczyniami limfatycznymi
