biologia notatki do matury, Egzamin maturalny z Biologia

Pobierz biologia notatki do matury i więcej Egzamin maturalny w PDF z Biologia tylko na Docsity!

NOTATKI Z BIOLOGIINOTATKI Z BIOLOGII

Matura. Poziom rozszerzonyMatura. Poziom rozszerzony

Aneta PorębskaAneta Porębska

edukejszyn.pledukejszyn.pl

1.1. Badania biologiczneBadania biologiczne

Rozumowanie dedukcyjneRozumowanie dedukcyjne – – przechodzenie od ogółu do szczegółu.przechodzenie od ogółu do szczegółu.

Rozumowanie indukcyjneRozumowanie indukcyjne – – od szczegółu do ogółu.od szczegółu do ogółu.

Czym różni się obserwacja od doświadczenia?Czym różni się obserwacja od doświadczenia?

Obserwacja nie ingeruje wObserwacja nie ingeruje w czynniki wpływające na organizm, pozostaje biernaczynniki wpływające na organizm, pozostaje bierna wobecwobec

obserwowanego obiektu, zjawiska, procesu. Doświadczenie z koleiobserwowanego obiektu, zjawiska, procesu. Doświadczenie z kolei to metoda prowadzeniato metoda prowadzenia

badań, w której celowo jest zmieniany jeden zbadań, w której celowo jest zmieniany jeden z czynników.czynników.

Obserwacja i doświadczenieObserwacja i doświadczenie (eksperyme(eksperyment) tont) to metody badawcze,metody badawcze, czyli metody poznawaniaczyli metody poznawania

świata.świata.

Obserwacja jest najstarszą metodąObserwacja jest najstarszą metodą naukową. Rezultatem obserwacji sąnaukowe.naukowe. naukową. Rezultatem obserwacji są spostrzeżeniaspostrzeżenia

Metoda naukowaMetoda naukowa jest sposobejest sposobem uzyskiwania mm uzyskiwania materiału naukateriału naukowego do prowadzeniaowego do prowadzenia badań.badań.

Główne etapy badań biologicznych (metodaGłówne etapy badań biologicznych (metoda naukowa):naukowa):

1.1. Określenie problemu badawczegoOkreślenie problemu badawczego - postawienie celu badania.- postawienie celu badania.

2.2. Postawienie hipotezy, którą będzie można potwierdzić albo obalićPostawienie hipotezy, którą będzie można potwierdzić albo obalić. Hipoteza jest stawiana na. Hipoteza jest stawiana na

podstawie aktualnej wiedzy.podstawie aktualnej wiedzy.

3.3. Weryfikacja hipotezy (zaplanowanie przebiegu badań, wykonanie badańWeryfikacja hipotezy (zaplanowanie przebiegu badań, wykonanie badań, dokumentacja), dokumentacja)

4.4. Wniosek.Wniosek.

Badania muszą być powtarzalne.Badania muszą być powtarzalne.

Zweryfikowane hipotezy mogą służyć doZweryfikowane hipotezy mogą służyć do stworzeniastworzenia teorii naukowejteorii naukowej, która jest, która jest

usystematyusystematyzowaną logiczną wiedzązowaną logiczną wiedzą na temat jakiegoś zjawiska lubna temat jakiegoś zjawiska lub procesu.procesu.

Próbę badawcząPróbę badawczą tworzą organizmy lubtworzą organizmy lub procesy poddawane działaniu wybranego czynnika.procesy poddawane działaniu wybranego czynnika.

Próba kontrolnaPróba kontrolna to organizmy tego samego gatunku, ale niepoddawane wpływowi danegoto organizmy tego samego gatunku, ale niepoddawane wpływowi danego

czynnika.czynnika.

Zmienna niezależnaZmienna niezależna jest zmieniana, ajest zmieniana, a zmienna zależnazmienna zależna ulega zmianie w wyniku dzianiaulega zmianie w wyniku dziania

zmiennej niezależnej.zmiennej niezależnej.

Obiektem badań nie może być gatunek chroniony.Obiektem badań nie może być gatunek chroniony.

Inne metody badawcze:Inne metody badawcze:

 mikroskopiamikroskopia

 frakcjonowanie komórekfrakcjonowanie komórek

 określanie widmaokreślanie widma

 znaczniki radioaktywneznaczniki radioaktywne  elektroforezaelektroforeza

 krzyżówki testowe.krzyżówki testowe.

Mikroskopy ze sztucznym światłem toMikroskopy ze sztucznym światłem to mikroskopy świetlne.mikroskopy świetlne.

Mikroskop fluoroscencyjnyMikroskop fluoroscencyjny to rodzaj mikroskopu optycznego. Preparaty, które wto rodzaj mikroskopu optycznego. Preparaty, które w nim badamy sąnim badamy są

zabarwione znacznikami fluoroscencyjnymi, które przy odpowiednim oświetleniu emitują intensywnezabarwione znacznikami fluoroscencyjnymi, które przy odpowiednim oświetleniu emitują intensywne

światło.światło.

Powiększenie mikroskopuPowiększenie mikroskopu (czyli stosunek rozmiaru obrazu do(czyli stosunek rozmiaru obrazu do rozmiaru przedmiotu) zależy odrozmiaru przedmiotu) zależy od

iloczynu powiększenia okularu, obiektywu i nasadki okularowej.iloczynu powiększenia okularu, obiektywu i nasadki okularowej.

Zdolność rozdzielczaZdolność rozdzielcza to najmniejsza odległość między dwoma punktamito najmniejsza odległość między dwoma punktami obiektu, przy której są oneobiektu, przy której są one

rozróżniane jako oddzielne.rozróżniane jako oddzielne.

Mikroskop elektronowyMikroskop elektronowy::

W mikroskopach elektronowych do uzyskania obrazuW mikroskopach elektronowych do uzyskania obrazu wykorzystuje sięwykorzystuje się wiązkę elektronówwiązkę elektronów. We. We

wnętrzu takiego mikroskopu znajduje sięwnętrzu takiego mikroskopu znajduje się próżna,próżna, aby elektrony nie uległy rozproszeniu.aby elektrony nie uległy rozproszeniu. ObserwacjiObserwacji

dokonuje się w sposób pośredni.dokonuje się w sposób pośredni.

Mikroskopy elektronowe umożliwiają badanie struktury materii na poziomie atomowym.Mikroskopy elektronowe umożliwiają badanie struktury materii na poziomie atomowym.

Transmisyjny mikroskop elektronowy:Transmisyjny mikroskop elektronowy:

 Powiększenie do 1000000 razy, zdolność rozdzielcza: 0,2 nmPowiększenie do 1000000 razy, zdolność rozdzielcza: 0,2 nm

 Wymagane jest odpowiednie przygotowanie preparatu (utrwalenie)Wymagane jest odpowiednie przygotowanie preparatu (utrwalenie)

 Możliwe jest obserwowanie tylko martwych obiektówMożliwe jest obserwowanie tylko martwych obiektów

 Obraz jest uzyskiwany dzięki elektronom przechodzącym przez warstwę preparatuObraz jest uzyskiwany dzięki elektronom przechodzącym przez warstwę preparatu

 Grubość preparatu mniejsza niż 1 mikrometr.Grubość preparatu mniejsza niż 1 mikrometr.

Skaningowy mikroskop elektronowy:Skaningowy mikroskop elektronowy:

 PowiększeniePowiększenie do 500000 razy, zdolność rozdzielcza: 1 nmdo 500000 razy, zdolność rozdzielcza: 1 nm

 Elektrony bombardują powierzchnię preparatu dając trójwymiarowy obrazElektrony bombardują powierzchnię preparatu dając trójwymiarowy obraz

 Obserwacje tylko martwych komórek.Obserwacje tylko martwych komórek.

W mikroskopie optycznym obecne są soczewkiW mikroskopie optycznym obecne są soczewki szklane, a wszklane, a w elektronowyelektronowymm

elektromagnetyczne.elektromagnetyczne.

3.3. Składniki nieorganiczne organizmówSkładniki nieorganiczne organizmów

Związki chemiczne mogą być organiczne lub nieorganiczne –Związki chemiczne mogą być organiczne lub nieorganiczne – podział ze względu na obecnośćpodział ze względu na obecność

węgla.węgla.

Związki organiczneZwiązki organiczne – – główny składnik to węgiel; białka,główny składnik to węgiel; białka, cukry, lipidy, kwasy nukleinowe.cukry, lipidy, kwasy nukleinowe.

Związki nieorganiczneZwiązki nieorganiczne – – woda, sole mineralne, kwasy, wodorotlenki, tlenki.woda, sole mineralne, kwasy, wodorotlenki, tlenki.

Pierwiastki:Pierwiastki:

• • Makroelementy:Makroelementy: C, H, O, N, S, PC, H, O, N, S, P (6 pierwiastków biogennyc(6 pierwiastków biogennych), Ca, Mg, K, Na, Clh), Ca, Mg, K, Na, Cl
• • MikroelementyMikroelementy: Fe, Cu, Zn, Mn, Mo,: Fe, Cu, Zn, Mn, Mo, B, Se, Cr, I, F.B, Se, Cr, I, F.

Wapń:Wapń:

 Składnik szkieletów kręgowców i bezkręgowców oraz niektórych ścian komórkowychSkładnik szkieletów kręgowców i bezkręgowców oraz niektórych ścian komórkowych

 Jest niezbędny w funkcjonowaniu komórek nerwowychJest niezbędny w funkcjonowaniu komórek nerwowych

 Wpływa na skurcze mięśni –Wpływa na skurcze mięśni – przewodzenie impulsów bioelektrycznychprzewodzenie impulsów bioelektrycznych i ki krzepnięcie krwirzepnięcie krwi

 Aktywator enzymatycznyAktywator enzymatyczny

 BierzeBierze udział w reakcjach zapalenia, regeneracji i proliferacji (zdolność namnażania komórekudział w reakcjach zapalenia, regeneracji i proliferacji (zdolność namnażania komórek

przez organizmy)przez organizmy)

 BierzeBierze udział w wydzielaniu hormonów zwierzęcych i neurotransmiterów orazudział w wydzielaniu hormonów zwierzęcych i neurotransmiterów oraz gruczołówgruczołów

zewnątrzwydzielniczychzewnątrzwydzielniczych

 OObniża stopień uwodnienia koloidów komórkowychbniża stopień uwodnienia koloidów komórkowych

 NIEDOBÓR (hipokalcemia):NIEDOBÓR (hipokalcemia):

oo Krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych, próchnica zębów, zaburzenia krzepnięcia,Krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych, próchnica zębów, zaburzenia krzepnięcia,

drgawki i silne skurczedrgawki i silne skurcze mięśni szkieletowych; łamliwość kości, tężyczka, ból mięśni,mięśni szkieletowych; łamliwość kości, tężyczka, ból mięśni,

zaburzenia rytmu serca, krwotoki zzaburzenia rytmu serca, krwotoki z nosa, niedociśnienie tętnicze, stany depresyjne inosa, niedociśnienie tętnicze, stany depresyjne i

lękowelękowe

oo Nieprawidłowy wzrost i martwica organów roślinnych, zakłócenia gospodarkiNieprawidłowy wzrost i martwica organów roślinnych, zakłócenia gospodarki

wodnej, rozkład błon plazmatycznych; np. Suchawodnej, rozkład błon plazmatycznych; np. Sucha wierzchołkowa zgnilizna owocówwierzchołkowa zgnilizna owoców

pomidorapomidora

 NADMIAR (hiperkalcemia): zaparcia, nudności, brak apetytu.NADMIAR (hiperkalcemia): zaparcia, nudności, brak apetytu.

 Źródła wapnia: mleko i prŹródła wapnia: mleko i przetwory mleczne, konserwy rybne i ryby wędzone, nasiona faszetwory mleczne, konserwy rybne i ryby wędzone, nasiona fasoli,oli,

natka pietruszki, szpinak, orzechy, wody mineralne.natka pietruszki, szpinak, orzechy, wody mineralne.

Potas:Potas:

 Bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowychBierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych

 U zwierząt jest ważnym składnikiem płynów ustrojowych –U zwierząt jest ważnym składnikiem płynów ustrojowych – zwiększa stopień uwodnieniazwiększa stopień uwodnienia

płynu wewnątrzkomórkowego (zwiększenie płynności cytoplazmy)płynu wewnątrzkomórkowego (zwiększenie płynności cytoplazmy)

 Wpływa na skurcze mięśniWpływa na skurcze mięśni

 U roślin aktywator wielu enzymówU roślin aktywator wielu enzymów

oo NIEDOBÓR:NIEDOBÓR:

 Zaburzenia rytmu pracy serca, osłabienie pracyZaburzenia rytmu pracy serca, osłabienie pracy mięśni (w tym mięśniamięśni (w tym mięśnia

sercowego)sercowego)

 Żółknięcie liści (chloroza), więdnięcie rośliny,Żółknięcie liści (chloroza), więdnięcie rośliny, zahamowanie wzrostu korzeni izahamowanie wzrostu korzeni i

pędów, martwica organów.pędów, martwica organów.

 Źródła potasu: morele i figi suszone, awokado,Źródła potasu: morele i figi suszone, awokado, banany, ziemniaki, seler, kiwi,banany, ziemniaki, seler, kiwi,

pomidory, grejpfruty.pomidory, grejpfruty.

Azot:Azot:

 Bardzo duże znaczenie biologiczneBardzo duże znaczenie biologiczne

 Składnik aminokwasów, białek, nukleotydów, kwasów nukleinowychSkładnik aminokwasów, białek, nukleotydów, kwasów nukleinowych

 Bakterie azotowe mogą wiązać wolny azot z powietrzBakterie azotowe mogą wiązać wolny azot z powietrza.a.

 Wpływ azotu na organizm:Wpływ azotu na organizm:

oo Azot pod normalnym ciśnieniem jest obojętny dlaAzot pod normalnym ciśnieniem jest obojętny dla organizmów żywych. Może jednakorganizmów żywych. Może jednak

wywołać objawy zatrucia u osóbwywołać objawy zatrucia u osób przebywających w powietrzu o zwiększonymprzebywających w powietrzu o zwiększonym

ciśnieniu. W takich warunkach azot lepiej rozpuszcza się w płynach ustrojowycciśnieniu. W takich warunkach azot lepiej rozpuszcza się w płynach ustrojowych ih i

tkankach bogatych w lipidy (np. w mózgu), co prowadzi do pojawienia się objawówtkankach bogatych w lipidy (np. w mózgu), co prowadzi do pojawienia się objawów

zatrucia, takich jak:zatrucia, takich jak:

 przy ciśnieniu 4 atm:przy ciśnieniu 4 atm: euforia, skłonność do śmiechu, gadulstwo,euforia, skłonność do śmiechu, gadulstwo,

spowolnienie reakcji na bodźcespowolnienie reakcji na bodźce

 przy ciśnieniu 10 atm: ostre zaburzenia pracy mięśni, koordynacji ruchów,przy ciśnieniu 10 atm: ostre zaburzenia pracy mięśni, koordynacji ruchów,

zawroty głowy, zaburzenia świadomościzawroty głowy, zaburzenia świadomości

 przy ciśnieniu powyżej 10 atm: po kilku minutach następuje utrataprzy ciśnieniu powyżej 10 atm: po kilku minutach następuje utrata

świadomości i śpiączkaświadomości i śpiączka

oo Jeszcze bardziej niebezpieczne od rozpuszczania się azotu wJeszcze bardziej niebezpieczne od rozpuszczania się azotu w tkankach jest jegotkankach jest jego

wydzielanie się w postaci pęcherzyków gazuwydzielanie się w postaci pęcherzyków gazu podczas zmniejszania ciśnienia.Prowadzić to może do groźnej dla zdrowia i życiaProwadzić to może do groźnej dla zdrowia i życiapodczas zmniejszania ciśnienia. choroby dekompresyjnejchoroby dekompresyjnej

(kesonowej).(kesonowej).

Fosfor:Fosfor:

 Występuje w kwasach nukleinowych oraz niektórych lipidachWystępuje w kwasach nukleinowych oraz niektórych lipidach (fosfolipidy),(fosfolipidy),

 Składnik ATP –Składnik ATP – reguluje przemiany materii i energii w organizmie,reguluje przemiany materii i energii w organizmie,

 Składnik kości i zębów.Składnik kości i zębów.

Sód:Sód:

 Bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowychBierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych

 Zwiększa stopień uwodnienia płynu komórkowego.Zwiększa stopień uwodnienia płynu komórkowego.

 Niedobór: utrata pobudliwości komórek nerwowych.Niedobór: utrata pobudliwości komórek nerwowych.

Żelazo:Żelazo:

 Składnik hemoglobiny i mioglobiny (magazynującej tlen w mięśniach),Składnik hemoglobiny i mioglobiny (magazynującej tlen w mięśniach),

 Składnik enzymów uczestniczących w oddychaniu tlenowym iSkładnik enzymów uczestniczących w oddychaniu tlenowym i fotosyntezie,fotosyntezie,

 Niedobór: osłabienie, anemia, zaburzenia rytmu pracy serca, zakłócenie oddychaniaNiedobór: osłabienie, anemia, zaburzenia rytmu pracy serca, zakłócenie oddychania

komórkowego.komórkowego.

Jod:Jod:

 Składnik hormonów tarczycySkładnik hormonów tarczycy

 Niedobór: powiększenie tarczycy (wole), obrzęki skóry, niedorozwój umysłowy.Niedobór: powiększenie tarczycy (wole), obrzęki skóry, niedorozwój umysłowy.

Rodzaje wiązań i oddziaływań chemicznych:Rodzaje wiązań i oddziaływań chemicznych:

 Wiązanie koWiązanie kowalencyjne (atomowe)walencyjne (atomowe) – – uwspólnienie par elektronów:uwspólnienie par elektronów:

• Niespolaryzowane (niepolarne)- Niespolaryzowane (niepolarne)
• Spolaryzowane (polarne)- Spolaryzowane (polarne) – – wspólna para elektronów jest przesunięta w stronęwspólna para elektronów jest przesunięta w stronę jednego zjednego z

pierwiastków –pierwiastków – dwa bieguny --> dipoldwa bieguny --> dipol

 Wiązanie jonoweWiązanie jonowe – – przyciąganie się różnoimiennych jonówprzyciąganie się różnoimiennych jonów

 Wiązanie wodoroweWiązanie wodorowe - - między dodatnio naładowanym atomem wodoru jednej cząsteczki amiędzy dodatnio naładowanym atomem wodoru jednej cząsteczki a

innym atomem naładowanym ujemnieinnym atomem naładowanym ujemnie

 Siły van der WaalsaSiły van der Waalsa – – przyciąganie sięprzyciąganie się dipoli położonych blisko siebiedipoli położonych blisko siebie

 Oddziaływania hydrofoboweOddziaływania hydrofobowe – – gdy w wodzie znajdą się cząsteczki niebędące dipolami –gdy w wodzie znajdą się cząsteczki niebędące dipolami –

układają się tak, żeby ich kontakt z wodą był jak najmniejszy.układają się tak, żeby ich kontakt z wodą był jak najmniejszy.

4. Węglowodany4. Węglowodany

CukryCukry to związki organiczne zbudowane z węgla, wodoru ito związki organiczne zbudowane z węgla, wodoru i tlenu zawierające w cząsteczce kilkatlenu zawierające w cząsteczce kilka

grup hydroksylowych (alkohogrup hydroksylowych (alkoholowych) oraz grupęlowych) oraz grupę karbonylową.karbonylową.

Cukry to inaczejCukry to inaczej węglowodanywęglowodany lublub sacharydy.sacharydy.

PodziałPodział cukrów:cukrów:

 Monosacharydy (triozy, tetrozy, pentozy, heksozy, heptozy)Monosacharydy (triozy, tetrozy, pentozy, heksozy, heptozy)

 Oligosacharydy (np. disacharydy)Oligosacharydy (np. disacharydy)

 Polisacharydy.Polisacharydy.

Monosacharydy:Monosacharydy:

 Jednocukry, cukry prosteJednocukry, cukry proste

 Zawierają od 3 do 7 atomów węgla wZawierają od 3 do 7 atomów węgla w cząsteczcecząsteczce

 Każdy ma kilka grup hydroksylowych (Każdy ma kilka grup hydroksylowych (--OH) i jedną grupę karbonylową: aldehydową (OH) i jedną grupę karbonylową: aldehydową (--

CHO) lub ketonową (CHO) lub ketonową (-CO) -->-CO) --> aldozyaldozy lublub ketozyketozy

 Są chemicznie obojętne, mają słodkiSą chemicznie obojętne, mają słodki smak, dobrze rozpuszczają się w wodzie ismak, dobrze rozpuszczają się w wodzie i wykazująwykazują

aktywność osmotyczną.aktywność osmotyczną.

 W roztworach wodnychW roztworach wodnych cząsteczki niektórych z nich tworzą pierścienie (pentozy icząsteczki niektórych z nich tworzą pierścienie (pentozy i

heksozy)heksozy)

 Występuje mostek tlenowy pomiędzy grupą aldehydową lub ketonową aWystępuje mostek tlenowy pomiędzy grupą aldehydową lub ketonową a jedną z grupjedną z grup

hydroksylowych (zamyka pierścień)hydroksylowych (zamyka pierścień)

 Nie ulegają hydrolizie na mniejsze podjednostki.Nie ulegają hydrolizie na mniejsze podjednostki.

 Przykłady:Przykłady: pięciowęglowa ryboza i deoksyryboza orazpięciowęglowa ryboza i deoksyryboza oraz sześciowęglowa glukoza, fruktoza,sześciowęglowa glukoza, fruktoza,

mannoza i galaktoza; trójwęglowy aldehyd glicerynowy.mannoza i galaktoza; trójwęglowy aldehyd glicerynowy.

Glukoza:Glukoza:

 W stanie wolnymW stanie wolnym występuje w miodzie oraz sokach wielu warzyw iwystępuje w miodzie oraz sokach wielu warzyw i owoców (inna nazwaowoców (inna nazwa

• – cukier gronowycukier gronowy))

 WykorzystywanWykorzystywanaa bezpośrednio prbezpośrednio przez organizmy jako substratzez organizmy jako substrat w procesie oddychaniaw procesie oddychania

komórkowego (najlepiej przyswajalna przez ckomórkowego (najlepiej przyswajalna przez człowieka)złowieka)

 Łatwo przenika przez błonyŁatwo przenika przez błony komórkowekomórkowe



 Biała barwaBiała barwaWchodzi w skład oligoWchodzi w skład oligo-- i polisacharydów.i polisacharydów.

Inne cukry proste powstają naInne cukry proste powstają na drodze przekształceń glukozy.drodze przekształceń glukozy.

Fruktoza:Fruktoza:

 Składnik miodu i sokówSkładnik miodu i soków owocowych (inaczej: cukier owocowy).owocowych (inaczej: cukier owocowy).

 Najsłodszy naturalnie występujący cukierNajsłodszy naturalnie występujący cukier

 Wchodzi w skład oligoWchodzi w skład oligo-- i polisacharydów.i polisacharydów.

 Fruktoza jest znacznie wolniej przyswajana przez organizm niż sacharoza iFruktoza jest znacznie wolniej przyswajana przez organizm niż sacharoza i glukoza.glukoza.

Znaczne ilości fruktozy mogą powodowaćZnaczne ilości fruktozy mogą powodować biegunkę i bóle żołądkowobiegunkę i bóle żołądkowo-jelitowe. Powoduje-jelitowe. Powoduje

też wyraźne podniesienie poziomu cholesterolu we krwi.też wyraźne podniesienie poziomu cholesterolu we krwi.

Galaktoza:Galaktoza:

 Najczęściej występuje w stanie związanym w oligosacharydach, jest także sNajczęściej występuje w stanie związanym w oligosacharydach, jest także składnikiemkładnikiem

polisacharydów oraz glikozydów.polisacharydów oraz glikozydów.

Aldehyd glicerynowy:Aldehyd glicerynowy:

 Najprostsza aldozaNajprostsza aldoza

 Nie występuje w stanie wolnymNie występuje w stanie wolnym

 W organizmach jest produktem pośrednim ważnych szlaków metabolicznych (m.in. wW organizmach jest produktem pośrednim ważnych szlaków metabolicznych (m.in. w

reakcjach oddychania komórkowego).reakcjach oddychania komórkowego).

Ryboza:Ryboza:

 Składnik RNA, niektórych witamin (witamina BSkładnik RNA, niektórych witamin (witamina B 22 i Bi B 1212 ) oraz związków) oraz związków

bogatoenergetycznybogatoenergetycznych (np.ch (np. ATP).ATP).

Deoksyryboza:Deoksyryboza:

 Składnik DNA.Składnik DNA.

Reakcja łączenia się reszt monocukrowych w wielocukry toReakcja łączenia się reszt monocukrowych w wielocukry to kondensacja.kondensacja. Reakcja odwrotnaReakcja odwrotna

toto hydroliza.hydroliza.

Polisacharydy:Polisacharydy:

 Inaczej: wielocukryInaczej: wielocukry

 Zbudowane z dużejZbudowane z dużej liczby monosacharydów połączonych wiązaniamiliczby monosacharydów połączonych wiązaniami O-glikozydowymiO-glikozydowymi

 Łańcuchy proste lub rozgałęzioneŁańcuchy proste lub rozgałęzione

 Nierozpuszczalne w wodzie -Nierozpuszczalne w wodzie - nieczynne osmotycznienieczynne osmotycznie

 StanowiąStanowią magazyn cukrumagazyn cukru

 W organizmie pełniąW organizmie pełnią funkcje zapasowefunkcje zapasowe (skrobia, glikogen) i(skrobia, glikogen) i budulcowebudulcowe (celuloza,(celuloza,

chityna).chityna).

Skrobia:Skrobia:

 Mieszanina dwóchMieszanina dwóch wielocukrów:wielocukrów: amylozyamylozy (nierozgałęziony łańcuch) i(nierozgałęziony łańcuch) i amylopektynyamylopektyny

 (silnie rozgałęziona)(silnie rozgałęziona)Występuje w bulwach ziemniaków i nasionachWystępuje w bulwach ziemniaków i nasionach zbóżzbóż

 Materiał zapasowy u roślin (odkłada sięMateriał zapasowy u roślin (odkłada się w postaci ziaren).w postaci ziaren).

Glikogen:Glikogen:

 WW komórkach grzybów oraz bakterii, u zwierząt głównie w komórkach wątroby ikomórkach grzybów oraz bakterii, u zwierząt głównie w komórkach wątroby i

mięśniach szkieletowychmięśniach szkieletowych

 Materiał zapasowyMateriał zapasowy^ u grzybów i zwierzątu grzybów i zwierząt

Celuloza:Celuloza:

 Składnik ścian komórkowychSkładnik ścian komórkowych roślin oraz protistówroślin oraz protistów grzybopodobnychgrzybopodobnych

 Zbudowana z celobiozyZbudowana z celobiozy

 Pełni funkcjęPełni funkcję budulcbudulcowąową..

Chityna:Chityna:

 GłównyGłówny składnik ścian komórkowychskładnik ścian komórkowych grzybów i oskórka stawonogów.grzybów i oskórka stawonogów.

 Pełni funkcjęPełni funkcję budulcowąbudulcową..

HomoglikanyHomoglikany to wielocukry składające się z resztto wielocukry składające się z reszt jednego i tego samegojednego i tego samego cukru.cukru.

HeteroglikanyHeteroglikany zawierają reszty różnych cukrów.zawierają reszty różnych cukrów.

Węglowodany stanowią ok. 80% suchej masy roślin i jedynie ok. 1%Węglowodany stanowią ok. 80% suchej masy roślin i jedynie ok. 1% suchej masy zwierząt.suchej masy zwierząt.

GlikozydyGlikozydy to połączenia cukrów z cząsteczką niebędącą cukrem.to połączenia cukrów z cząsteczką niebędącą cukrem.

Przykłady gikozydów:Przykłady gikozydów:

 glikozydy nasercoweglikozydy nasercowe (pobudzają pracę serca)(pobudzają pracę serca) - np. digitalina, strofantyna- np. digitalina, strofantyna

 flawonoidyflawonoidy (nadają barwę owocom i płatkom(nadają barwę owocom i płatkom kwiatów)kwiatów)

 nukleozydynukleozydy (połączenia cukrów i zasad azotowych)(połączenia cukrów i zasad azotowych) - np. adenozyna, guanozyna, urydyna.- np. adenozyna, guanozyna, urydyna.