Bohater werteryczny, Prezentacje z Historia

Pobierz Bohater werteryczny i więcej Prezentacje w PDF z Historia tylko na Docsity!

Bohater werteryczny

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera, Kraków 2018, s. 33–36. Źródło: Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera, Kraków 2018, s. 62. Źródło: Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera, Kraków 2018, s. 4. Źródło: Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV, Warszawa 1974, s. 45–47. Źródło: Juliusz Słowacki, Kordian, Wrocław 1949, s. 179. Źródło: Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV, Warszawa 1974, s. 51–52.

Przeczytaj

Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) – wybitny niemiecki poeta, pisarz i dramaturg przełomu XVIII i XIX wieku. Początkowo tworzył w nurcie klasycystycznym, by po czasie stać się współtwórcą przełomowego ruchu literacko‐filozoficznego Sturm und Drang (okres burzy i naporu). Jego twórczość stała się inspiracją dla młodego pokolenia romantyków. Do najbardziej znanych dzieł autora należą Cierpienia młodego Wertera (1774), dramat Faust oraz słynne ballady Rybak i Król Olch.

Inspiracja dla postaci Wertera

Werteryzm to zjawisko związane z powieścią epistolarną Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera. Utwór powstał w 1774 roku pod wpływem osobistych przeżyć autora. Latem 1772 roku poeta wyjechał na praktykę aplikancką do górskiego miasteczka Wetzlar. Tam poznał Carla Wilhelma Jerusalema, z którym się zaprzyjaźnił, oraz Johanna Christiana Kestnera i jego narzeczoną, Charlottę Buff. Goethe był oczarowany piękną Lottą. Dziewczyna po przedwczesnej śmierci matki prowadziła dom swego ojca i opiekowała się dziewięciorgiem młodszego rodzeństwa. Goethe dobrze się czuł w ich domu, zarówno z powodu Lotty, jak i Kestnera, którego polubił i darzył szacunkiem. Poeta targany sprzecznymi uczuciami po kilku miesiącach opuścił Wetzlar. Wkrótce dowiedział się o samobójstwie Carla Wilhelma Jerusalema. Mężczyzna, zakochany nieszczęśliwie w zamężnej kobiecie, zastrzelił się pistoletami pożyczonymi od Kestnera. Wydarzenia te stały się inspiracją do napisania Cierpień młodego Wertera.

Powieść poprzedzają słowa kierowane do czytelników:

Johann Wolfgang Goethe

“^ Cierpienia młodego Wertera

Joseph Karl Seler, Johann Wolfgang von Goethe w wieku 80 lat, 1828 Źródło: domena publiczna.

O powieści epistolarnej

Sam utwór ma formę listów opatrzonych datami, wysyłanych przez kilkanaście miesięcy. Główny bohater, Werter, kieruje większość z nich do swego przyjaciela Wilhelma. Dzięki pierwszoosobowej narracji listów Goethe stworzył osobisty i intymny obraz wydarzeń. W kolejnych dniach śledzimy przeżycia i emocje Wertera, który pisząc, analizuje stan swojego umysłu i uczuć. Obnaża przed przyjacielem najskrytsze myśli i opisuje najdrobniejsze porywy serca.

Bohater werteryczny

Werter jest młodym mężczyzną, który przybywa do górskiej miejscowości Wahlheim w poszukiwaniu wytchnienia. Spokój dni spędzanych na rozmyślaniach i kontemplowaniu piękna okolicy zostaje przerwany, gdy Werter poznaje uroczą Lottę, dziewczynę, która po śmierci matki opiekuje się młodszym rodzeństwem. Werter dostrzega w niej bratnią duszę, niestety Lotta jest już zaręczona z Albertem. Korzystając z nieobecności jej narzeczonego, Werter spędza z dziewczyną bardzo dużo czasu, a jego uczucie do niej staje się coraz silniejsze. Ich spotkania nie kończą się nawet po powrocie Alberta. Nieszczęśliwa, niemożliwa do spełnienia miłość zaczyna coraz bardziej wyniszczać Wertera. Lotta prosi go, by rzadziej odwiedzał ich dom, jednak Werter nie potrafi wytrwać w swych postanowieniach i nie jest zdolny wyrzec się miłości do dziewczyny. Za jedyne wyjście ze swojej sytuacji uznaje wreszcie popełnienie samobójstwa. Pod pretekstem planowanej podróży prosi Alberta o pożyczenie pistoletów. Spłaca wszystkie należności, pisze pożegnalny list do ukochanej i strzela sobie w głowę.

Zacna duszo, odczuwająca też same, co on

[Werter] tęsknoty, niechże ci z cierpień jego

spłynie w duszę pociecha i jeśli los zawistny,

lub wina własna nie pozwoliły ci pozyskać

przyjaciela bliższego, niechże ci książka ta

przyjacielem się stanie.

Źródło: Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera, Kraków 2018, s. 4.

Charloe Buff Źródło: domena publiczna.

(ang. escape – wymknąć się, uniknąć czegoś) – ucieczka od problemów związanych z życiem społecznym, codziennością i rzeczywistością; może przejawiać się zarówno jako fizyczna ucieczka od świata (do odległego miejsca), jak i psychologiczna – gdy człowiek ucieka w świat marzeń

powieść epistolarna

(łac. epistola – list) – odmiana powieści stylizowana na zbiór listów; w utworach tego typu korespondencja bohaterów jest źródłem wiedzy o świecie przedstawionym i pełni funkcję nośnika narracji. Charakterystyczne dla tej odmiany jest skupienie na przedstawieniu indywidualnego doświadczenia postaci

Sturm und Drang

to tytuł dramatu niemieckiego poety, Friedricha Klingera, który stał się nazwą okresu literackiego wyróżnianego w historii literatury niemieckiej. Twórczość tego okresu wywarła ogromny wpływ na rozwój romantyzmu europejskiego. Autorzy okresu burzy i naporu sprzeciwiali się typowemu dla oświecenia racjonalizmowi, pochwalali postawę emocjonalną wobec świata, ukazywali człowieka przez pryzmat jego uczuć i psychiki, poszukiwali inspiracji w kulturze ludowej

Weltschmerz

(niem., ból z powodu istnienia świata) – oznacza ból istnienia; określa niepokoje duchowe, depresję, apatię, wynikające z poczucia niemożności samorealizacji oraz dysonansu pomiędzy wrażliwością bohatera a jego otoczeniem

werteryzm

postawa wzorowana na głównym bohaterze powieści Cierpienia młodego Wertera. Obejmuje takie cechy, jak pesymizm, poczucie bezcelowości życia, wybujała uczuciowość, egotyzm (nadmierne zajmowanie siebie i innych własną osobą), poetyzm i skłonności samobójcze

Audiobook

Polecenie 1

Wysłuchaj nagrania i na jego podstawie wypisz typowe cechy bohatera werterycznego.

Polecenie 2

Na podstawie nagrania oraz wiadomości z bloku tekstowego zanotuj w formie tabeli elementy wspólne dla biografii J. W. Goethego i losów bohaterów jego powieści epistolarnej.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/PboQdkfBT

Johann Wolfgang Goethe wykreował nowy typ postaci – bohatera werterycznego. Werter to tytułowy bohater powieści epistolarnej Goethego. Postać stała się inspiracją dla postawy życiowej określanej werteryzmem, charakteryzującej się określonym sposobem postrzegania świata i specyficznym zachowaniem. Werter swoje przeżycia i refleksje opisuje w listach. Są one świadectwem jego egotyzmu i skupienia się na samym sobie. Bohater wciąż analizuje własne uczucia, stany, doznania, wykazując wręcz cechy neurotyczne. Jest przy tym bohaterem pełnym sprzeczności. Cieszy go kontakt z ludźmi, a jednocześnie najlepiej czuje się sam ze sobą. „Samotność to balsam dla mego skołatanego serca” - napisze w pierwszym liście do Wilhelma. Będąc sam, poszukuje kontaktu z naturą, w której czuje „obecność Wszechmogącego”. Postrzega otaczający świat przez pryzmat marzeń i poezji. Werter upoetycznia swoje przeżycia, próbując dopasować je do literackich wzorców, które kształtują jego psychikę. Najważniejszą wartością jest dla niego miłość. Idealizuje zarówno swoje uczucie, jak i ukochaną. Miłość to dla niego jedyny sens życia ludzkiego. O Lotcie z kolei pisze:

samobójstwo. Zespół cech charakteryzujących Wertera zapoczątkował modę na werteryzm. Jego imię stało się symbolem. Czytelnicy ubierali się jak bohater Goethego,

manifestując w ten sposób utożsamianie się z jego światopoglądem. Niebieski frak i żółta kamizelka stały się znakami wyobcowania, wrażliwości i bólu istnienia. Wielu

młodych ludzi odebrało sobie życie z egzemplarzem Cierpień młodego Wertera w kieszeni. Postać Wertera inspirowała także twórców literackich, szczególnie epoki romantyzmu. Wielu bohaterów tego okresu nosi werteryczny, tragiczny rys. W literaturze polskiej za takie postaci można uznać m.in. Gustawa z IV części Dziadów

Adama Mickiewicza oraz Kordiana z dramatu Juliusza Słowackiego.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Cierpienia młodego Wertera to powieść epistolarna. W jaki sposób forma utworu wpływa na jego odczytanie? Wskaż prawidłowe odpowiedzi.

dzięki takiej formie możliwe było ukazanie subiektywnej oceny zdarzeń opisywanych przez nadawcę listów

takie ujęcie narracji podkreśla dystans pomiędzy czytelnikiem a światem przedstawionym z powodu ograniczenia roli trzecioosobowego narratora wszechwiedzącego

wzmacnia to wrażenie autentyczności historii i pozwala silniej poruszyć emocje odbiorcy dzieła

lektura listów buduje wrażenie intymności i docierania do najgłębszych sekretów bohatera

takie ujęcie narracji umożliwia stworzenie pełnego portretu psychologicznego bohatera, pogłębione ukazanie świata jego emocji i wewnętrznych doznań

poczucie bezsensu egzystencji

postrzeganie świata przez pryzmat marzeń

Ćwiczenie 3

Na podstawie podanego fragmentu scharakteryzuj postawy i światopogląd Wertera oraz Alberta. Dopasuj do obu bohaterów właściwe komentarze.

Johann Wolfgang Goethe

Cierpienia młodego Wertera

[...] Albert jest tak skrupulatny [...]. Tym razem zatopił się tak

w analizowaniu tematu, że przestałem go słuchać, uczułem smutek

i nagle szybkim ruchem przyłożyłem lufę pistoletu do czoła tuż ponad

prawem okiem. — Dajże spokój — zawołał Albert, odciągając broń od

mojej głowy. — Cóż to ma znaczyć? [...] cóż to ma za sens? Pojąć nie

mogę, by ktoś mógł być do tego stopnia nierozsądnym, by popełniać

samobójstwo! Sama myśl o tym napełnia mnie obrzydzeniem. — Dziwne

to, — zawołałem — że wy, ludzie, rozważając coś, zaraz macie na

pogotowiu słowa: to jest głupie… to mądre… to dobre… a to złe! Cóż to

wszystko razem znaczy? Czy żeście zbadali wewnętrzne pobudki czynu?

[...] Ach, wy, ludzie mądrzy! — zawołałem ze śmiechem. — Namiętność!

Pijaństwo! Szał! Z jakąże obojętnością i spokojem wygłaszacie te słowa?

Przyganiacie pijakowi, czujecie wstręt do szaleńca, mijacie obu, jak

kapłan z przypowieści i jak faryzeusz dziękujecie Bogu, że nie uczynił

was takimi, jak oni. Ja byłem nieraz pijany, a namiętności moje unosiły

mnie zawsze na samo pogranicze szału, ale nie żałuję tego wcale,

bowiem na samym sobie nauczyłem się rozumieć, dlaczego okrzykiwano

zawsze szaleńcami i pijakami ludzi niezwykłych, którzy dokonywali

czegoś ogromnego, czegoś niepojętego. [...] nawet w codziennym życiu,

ze wstrętem słuchać musimy, jak o człowieku, spełniającym jakikolwiek

śmiały, szlachetny, nieoczekiwany czyn, gawiedź powiada: to pijanica, to

szaleniec! O, hańba wam ludzie trzeźwi! Wstydźcie się mędrcy! —

Znowu napadły cię zwykłe urojenia i fantazje, — odrzekł Albert — [...]

Ale w tym co najmniej mylisz się najzupełniej, że samobójstwo,

o którym mowa, przyrównywasz do czynów wielkich, a tymczasem jest

sytuację

czuje się wyobcowany

jest człowiekiem czynu: szuka konstruktywnych rozwiązań

cechują go tendencje eskapistyczne

Ćwiczenie 4

Przeczytaj podany fragment IV części Dziadów Adama Mickiewicza, a następnie podaj dwie cechy językowego ukształtowania wypowiedzi Pustelnika, które świadczą o ponadprzeciętnej emocjonalności i wzburzeniu bohatera.

Adam Mickiewicz

Dziady cz. IV

PUSTELNIK

[...]

Księże, a znasz ty żywot Heloisy?

Znasz ogień i łzy Wertera? [...]

śpiewa

Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,

Chyba śmiercią bole się ukoją;

Jeślim płochym obraził zapałem;

Tę obrazę krwią okupię moją

dobywa sztylet

KSIĄDZ

wstrzymuje

Co to ma znaczyć?… szalony! czy można?

Odbierzcie mu żelazo, rozdejmijcie pięście.

Jesteś ty chrześcijanin? taka myśl bezbożna!

Znasz ty Ewangeliją?

PUSTELNIK

A znasz ty nieszczęście?

chowa sztylet [...]

Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,

Chyba śmiercią bole się ukoją;

Jeślim płochym obraził zapałem,

Znalazłem ją blisko siebie,

Znalazłem ją!… ażebym utracił na wieki!

KSIĄDZ

Podzielam twoję boleść, nieszczęśliwy bracie!

Lecz może jest nadzieja? są różne sposoby…

Słuchaj, czy już od dawna doświadczasz choroby?

PUSTELNIK

Choroby?

[...]

Ty mnie zabiłeś! — ty mnie nauczyłeś czytać!

W pięknych księgach i pięknym przyrodzeniu czytać!

Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś

z żalem i uśmiechem

i rajem!

mocniej i ze wzgardą

A to jest tylko ziemia!

Źródło: Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV, Warszawa 1974, s. 45–47.

Ćwiczenie 5

Wskaż co najmniej pięć elementów wspólnych w biografiach i sylwetkach Wertera oraz Pustelnika.

Ćwiczenie 6

W jaki sposób Pustelnik charakteryzuje powieść Cierpienia młodego Wertera? Wypisz określenia, za pomocą których bohater charakteryzuje utwór, oraz napisz, jakie emocje wywołuje w nim jego lektura.