Pobierz Budowa błony śluzowej jamy ustnej i więcej Notatki w PDF z Histologia tylko na Docsity! NOTATKI NA ĆWICZENIE 2 1. Budowa błony śluzowej jamy ustnej: składa się ona z dwóch warstw: a) nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący lub nierogowaciejący b) blaszka właściwa błony śluzowej NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI ROGOWACIEJĄCY: -pokrywa blaszkę właściwą w okolicach narażonych na bodźce mechaniczne związane z żuciem; -dziąsła, podniebienie twarde (silnie zrogowaciałe), grzbiet języka; -zbudowany jest z 4 warstw (podstawna, kolczysta, ziarnista i rogowaciejąca) NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI NIEROGOWACIEJĄCY: -pokrywa wewnętrzne powierzchnie warg, policzków i okolice podjęzykową; -błona pokryta tym nabłonkiem bierze udział w przesuwaniu pokarmu; -składa się z 3 warstw (podstawnej, pośredniej(kolczystej) i powierzchniowej) BLASZKA WŁAŚCIWA BŁONY ŚLUZOWEJ: -utworzona jest z tkanki łącznej włóknistej; -występują w niej małe gruczoły ślinowe, wyróżnia się gruczoły: wargowe, policzkowe, podniebienne i językowe; -właściwa błona śluzowa zawiera skupiska tkanki limfoidalnej (migdałki i luźno leżące limfocyty), co chroni przed czynnikami szkodliwymi z powietrza i pokarmu. Błona podśluzowa – cały obszar jamy ustnej z wyjątkiem dziąseł, podniebienia twardego i grzbietowej powierzchni języka. Małe gruczoły ślinowe: -wargowe: część śluzowa warg, -policzkowe: błona podśluzowa policzków -ślinowe języka: w pobliżu brodawek okolnych -językowe przednie: dolna powierzchnia końca języka -językowe tylne: nasada języka -podniebienne: błona śluzowa podniebienia twardego i podśluzowa miękkiego 2. Budowa ślinianki: -gruczoły złożone -mają budowę zrazikową -miąższ każdego zrazika zawiera odcinki wydzielnicze (o charakterze surowiczym lub śluzowym) i przewody wyprowadzające -odcinki wydzielnicze mogą mieć budowę pęcherzykową, cewkową lub cewkowo-pęcherzykową i są główną masą zrazika; -odcinki wydzielnicze otaczają przewody wyprowadzające; -droga wydzieliny: odcinki wydzielnicze- przewody wyprowadzające śródzrazikowe- przewody międzyzrazikowe- główny przewód wyprowadzający Przewody wyprowadzające: -śródzrazikowe (wstawka, cewka ślinowa) -międzyzrazikowe -przewód główny DUŻE GRUCZOŁY ŚLINOWE a) ślinianka przyuszna: (charakter surowiczy) -odcinek wydzielniczy pęcherzykowy (pęcherzyki surowicze); -przewody wyprowadzające dobrze rozwinięte (posiadają najdłuższe wstawki), -dużo przewodów prążkowanych; liczne komórki tłuszczowe; b) ślinianka podżuchwowa: odcinek wydzielniczy cewkowo- -pęcherzykowy (z przewagą pęcherzyków surowiczych), -dobrze rozwinięte przewody wyprowadzające, lecz mniej przewodów prążkowanych niż w przyusznej; -charakter mieszany z przewagą komponenty surowiczej, -najlepiej rozwinięte cewki ślinowe c) ślinianka podjęzykowa: -odcinek wydzielniczy cewkowo- pęcherzykowy (z przewagą cewek śluzowych); -wstawki i przewody prążkowane rzadko występują. -charakter mieszany z przewagą komponenty śluzowej, kom. śluzowe stanowią ok. 70% Duże gruczoły ślinowe = śliniaki → leżą poza obrębem błony śluzowej jako odrębne twory otoczone łącznotkankowymi torebkami. Ślinianka przyuszna 100% surowicza. Ślinianka podżuchowowa 80% surowicza, 20% śluzowa. Ślinianka podjęzykowa 30% surowicza, 70% śluzowa. Ślinianka przyuszna stanowi największy gruczoł ślinowy ważący ok. 20 -30g, o miękkiej konsystencji i szaroróżowej barwie. Położona jest na zewnętrznej powierzchni mięśnia żwacza pod powięzią przyuszniczą. Zwężona część ślinianki, tzw. część głęboka, wciska się w głąb dołu leżącego za gałęzią żuchwy. Ślinianka przyuszna w całości ma kształt trójściennego klina o trzech powierzchniach: bocznej, przedniej i tylnej. Boczna powierzchnia leży bezpośrednio pod skórą, powierzchnia przednia obejmuje tylną krawędź gałęzi żuchwy, natomiast powierzchnia tylna styka się z mięśniem mostkowo – obojczykowo – sutkowym, wyrostkiem sutkowatym kości skroniowej, przewodem słuchowym zewnętrznym, brzuścem tylnym mięśnia dwubrzuścowego i żyłą szyjną wewnętrzną. Przewód ślinianki przyusznej przebiega ku przodowi, i uchodzi do przedsionka jamy ustnej, kończąc się małym otworem na wzniesieniu błony śluzowej, tzw. brodawką przyuszniczą, leżącą na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego. Długość przewodu wynosi 40 — 60 mm, średnica 3 — 4 mm. Włókna nerwowe, unerwiające śliniankę przyuszną, pochodzą od nerwu uszno – skroniowego (nerwu. językowo – gardłowego). Ślinianka podżuchwowa jest mniejszym gruczołem wydzielającym ślinę, o kształcie spłaszczonego jaja. Położona w okolicy podżuchwowej, częściowo pokryta żuchwą. Dolna część ślinianki podżuchwowej zajmuje okolicę pomiędzy żuchwą, a kością gnykową. Natomiast przewód ślinianki podżuchwowej o długości ok. 5 cm, przebiega ku przodowi i otwiera się w fałdzie podjęzykowym bocznie od wędzidełka języka. Włókna nerwowe, które unerwiają śliniankę podżuchwową, pochodzą od struny bębenkowej oraz zwoju podżuchwowego. Najmniejsza spośród wszystkich gruczołów ślinowych – ślinianka podjęzykowa, znajduje się pod błoną śluzową jamy ustnej, przylegając do dołka podjęzykowego żuchwy. Ślinianka podjęzykowa zbudowana jest z kilku zrazików i ma kilka, a dokładnie od 5 do 8 przewodów mniejszych, które otwierają się wzdłuż fałdu podjęzykowego, oraz jeden główny przewód większy o długości 37 do 45 mm, otwierający się na mięśniu podjęzykowym, zwykle razem z przewodem ślinianki podżuchwowej. c) KOMÓRKI WYSTĘPUJĄCE W NASKÓRKU – BUDOWA I FUNKCJE Keratynocyty: komórki nabłonkowe ulegające procesowi rogowacenia, czyli keratynizacji. Proces ten ma charakter genetycznie zaprogramowanych zmian degeneracyjnych, w wyniku, których żywe komórki zamienione zastają w martwe płytki rogowe, ulegające złuszczeniu. Keratynocyty są to komórki, które nieustannie się dzielą uzupełniając ubytek zrogowaciałych powierzchniowych komórek. Melanocyty: gwiaździste komórki, zaopatrzone w wypustki podobne do dendrytów. Zlokalizowane w warstwie podstawnej naskórka. Wytwarzają barwik melaninę, który chroni komórki przed działaniem promieni słonecznych. Proces wytwarzania melaniny zachodzi w pęcherzykach, melanosomach. Komórki Langerhansa: zwane komórkami dendrytycznymi. Obecne w górnej strefie warstwy kolczystej. Nie zawierają filamentów keratynowych i Nie tworzą połączeń desmosomalnych z sąsiednimi keratynocytami. Na powierzchni obecny antygen MHC klasy II i receptory dla odcinka Fc przeciwciał i składnika C3 dopełniacza. Komórki Merkla: występują najrzadziej, mają mocno wgłębione jądro. Zwykle w ich najbliższym sąsiedztwie leżą zakończenia włókien nerowoych. d) KOMÓRKI WYSTĘPUJĄCE W SKÓRZE WŁAŚCIWEJ – BUDOWA I FUNKCJE a) fibrocyty i fibroblasty – Fibroblasty to komórki produkujące składniki istoty międzykomórkowej, wydzielają enzymy z grupy metaloproteaz trawiące m.in. kolagen. Moją ostre leżące w jednej płaszczyźnie wypustki. Jądro o gładkich obrysach zawiera rozproszoną chromatynę i wyraźne jąderka. Cytoplazma barwi się zasadochłonnie, silnie rozwinięty aparat Golgiego. Po zakończeniu produkcji składników istoty międzykomórkowej cytoplazma fibroblastu staje się kwasochłonna. Fibroblast przechodzi w fibrocyt, czyli formę spoczynkową. Ich czynność regulowana jest hormonalnie. Hamująco: hormony sterydowe. Pobudzająco: somatotropina, somatomedyny, i produkowane lokalnie: czynnik wzrostu fibroblastów FGF, płytkowy czynnik wzrostu PDGF, interleukina 1 i niektóre prostaglandyny. b) makrofagi – bezpośrednio wywodzą się z monocytów, które po opuszczeniu krwi osiedlają się w tkance łącznej albo osadzają w różnych narządach. Główną ich funkcją jest udział w mechanizmach obronnych organizmu. Możliwe jest to dzięki fagocytozie i trawieniu pochłoniętych substancji oraz produkcji i wydzielania licznych biologicznie czynnych substancji mających działanie na inne komórki. c) komórki plazmatyczne: występowanie – narządy limfatyczne oraz blaszka właściwa błon śluzowych. Ich prekursorami są limfocyty B. Produkują immunoglobuliny, które mają duże znaczenie w procesie odpowiedzi humoralnej organizmu. Komórki są regularne, zwykle owalne, o gładkich obrysach. d) komórki tuczne: powstają z prekursorów pochodzenia szpikowego. Rozmiar 20-30um. W ich cytoplazmie występują zasadochłonne ziarna. Mają słabo wykształcone organelle, oprócz aparatu Golgiego. Ich błona komórkowa tworzy liczne mikrokosmki.Występują w tkance łącznej (skóra właściwa). Najczęściej lokalizują się w sąsiedztwie drobnych naczyń krwionośnych, szczególnie w narządach stykających się ze środowiskiem zewnętrznym (w skórze, przewodzie pokarmowym, w układzie oddechowym). Główna funkcja: wywoływanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na obce substancje. Biologicznie aktywne substancje produkowane przez mastocyty: a) magazynowane w ziarnistościach: heparyna, histamina, proteazy, enzymy degradujące glikozaminoglikany, enzymy chemotaktyczne dla eozynofilów; b) syntetyzowane doraźnie: pochodne kw. arachidonowego( leukotrieny, prosaglandyny, metabolity działające chamoaktywnie na granulocyty obojętnochłonne), czynniki aktywujące płytki, aktywne rodniki tlenowe, hydroksylowe i H2O2. e) limfocyty Limfocyty B - posiadają na powierzchni antygeny MHC klasy II, receptory immunoglobulinowe, receptory dla niektórych składników dopełniacza oraz interleukin. Limfocyty T – dzielimy na: pomocnicze Th, cytotoksyczne Tc, supresyjne Ts. Limfocyty Th cechuje białko powierzchniowe CD4 a limfocyty Tc i Ts CD8. Obecność białka CD ułatwia adhezję limfocytów do komórek. 6. Proces keratynizacji komórek naskórka Proces przebiegający w naskórku i strukturach pochodzenia naskórkowego, który polega na zastępowaniu keratyną cytoplazmy komórek naskórka. To powoduje ich obumarcie. Zrogowaciała zewnętrzna warstwa naskórka składa się z martwych komórek rogowych, które pełnią funkcje ochronne i izolacyjne w stosunku do żywych warstw położonych niżej. Martwe komórki stopniowo złuszczają się i są zastępowane przez nowe. Trwa to w zależności od grubości naskórka od 2 do 4 tygodni. 7. Zabiegi upiększające ciało i ich konsekwencje: - solarium - dewastacja włókien kolagenowych i elastynowych, co powoduje dużo szybszy proces starzenia skóry; bolesne oparzenia a także nieestetyczne i trudne do wyeliminowania przebarwienia skórne; zbyt częste wizyty w solarium mogą prowadzić do tanoreksji; jesteśmy bardziej narażeni na występowanie czerniaka. - tatuaż – uczulenie na barwniki do tatuażu; zakażenia skóry; mogą pojawić się zgrubienia na skutek przerostu tkanki bliznowatej; - botoks – bóle głowy, problemy z mimiką twarzy, osłabienie mięśni i rozprzestrzenienie się toksyny botulinowej na sąsiadujące mięśnie, podwójne widzenie, nudności, objawy grypowe, problemy z układem oddechowym. U około 3% pacjentek obserwuje się efekt tzw. „opadającej powieki” lub „opadających brwi” – w wyniku znacznego osłabienia mięśni dochodzi do osunięcia się brwi i powiek. Z kolei, jeśli lekarz nieumiejętnie wykona zabieg może dojść do poważniejszych uszkodzeń mięśni twarzy, problemów z mimiką, a nawet z podstawowymi czynnościami, takimi jak jedzenie, mówienie oraz problemy ze wzrokiem, – jeśli sparaliżowane zostaną mięśnie wokół ust lub oczu. Często przy zbyt dużych dawkach botoksu dochodzi do tzw. „efektu maski”. Wykazano, że paraliż mięśni za sprawą toksyny botulinowej powoduje, że przestają one pracować, kurczą się i zanikają, a nie – jak dotąd sądzono – powracają do swojej sprawności po ustaniu działania botoksu. Miejsce po pomniejszonej tkance mięśniowej wypełnia się natomiast tkanką tłuszczową. - ciała obce w jamie ustnej – kolczyki mogą powodować nowotwory w obrębie jamy ustnej, niszczą zęby obijając je, może dojść do zakażenia języka, język w miejscu gdzie jest przebity kolczykiem nie może się oczyszczać i zalegają tam reszki jedzenia. Długotrwała obecność kolczyka może powodować powstawanie odleżyn na języku lub dnie jamy ustnej, uszkodzenia siekaczy dolnych i kłów, recesje (osuwanie się) dziąsła przy pojedynczych zębach, powstawanie torbieli zastoinowych na dnie jamy ustnej lub wargach, grzybicy języka.