Budowa czaszki, kości czaszki mózgowej, Opracowania z Anatomia człowieka

Pobierz Budowa czaszki, kości czaszki mózgowej i więcej Opracowania w PDF z Anatomia człowieka tylko na Docsity!

Adam Bochenek, Michał Reicher

Czaszka. Budowa ogólna czaszki.

Kości czaszki mózgowej

mediPIGUŁKI

Czaszka. Budowa ogólna czaszki. Kości czaszki

mózgowej

Tekst pochodzi z książki: "Anatomia człowieka" Autor podręcznika: Adam Bochenek, Michał Reicher Pigułkę przygotował: Krzysztof Krasucki

Dlaczego powstała ta pigułka:

Anatomia człowieka jest nauką podstawową zajmująca szczególne miejsce w wykształceniu medyka. Jest to przedmiot trudny, wymagający wiele pracy i wysiłku ale zarazem fascynujący i niezbędny w praktyce. Cytując prof. W. Łasińskiego z przedmowy do wydania XIII podręcznika Bochenka „Jak mawiał prof. Reicher, anatomii trzeba się uczyć całe życie, bo często tego, czego uczyliśmy się parę lat temu, już nie pamiętamy. Anatomia może być nauką samodzielną, może też być służebną dla innych dziedzin medycyny. Może więc istnieć bezkliniki, jednak nauki kliniczne bez niej się nie obejdą”.

Mnogość literatury anatomicznej dostępnej obecnie na rynku z jednej strony ułatwia dostęp do wiedzy, z drugiej zaś uniemożliwia łatwe zestawienie najważniejszych faktów. „Pigułka wiedzy” powstała w oparciu o jeden z najznamienitszych podręczników anatomii Bochenka – Reichera, stanowi próbę usystematyzowania i zebrania najważniejszych zagadnień w jedną całość, stanowiąc tym samym cenne repetytorium dla studentów różnych kierunków medycznych.

Ścianę tylną tworzy głównie łuska potyliczna, a także części tylne kości ciemieniowych i części sutkowe k. skroniowych. W połowie wysokości łuski zaznacza się guzowatość potyliczna zewnętrzna ( protuberantia occipitalis externa ), której dolny punkt końcowy określa się w antropologii jako inion. Na łusce przebiegają poprzeczne trzy kresy karkowe: najwyższa, górna i dolna ( lineae nuchae suprema , superior et inferior ), zaś strzałkowo – grzebień potyliczny zewnętrzny ( crista occipitalis externa ). Powyżej kres karkowych najwyższych leży płaszczyzna potyliczna ( planum occipitale ), poniżej płaszczyzna karkowa ( planum nuchale ), miejsce przyczepu licznych mięśni karku i grzbietu.

Na ścianie bocznej uwidaczniają się szwy: czołowo-jarzmowy ( sut. frontozygomatica ), klinowo-jarzmowy ( sut. sphenozygomatica ), klinowo-czołowy ( sut. sphenofrontalis ), klinowo-ciemieniowy ( sut. sphenoparietalis ), klinowo-łuskowy ( sut. sphenosquamosa , zmienny, w okolicy zwanej pterion ), łuskowy ( sut. squamosa ), ciemieniowo-sutkowy ( sut. parietomastoidea ) i potyliczno-sutkowy ( sut. occipitomastoidea ). Widoczne są też, przebiegające głównie przez sklepienie czaszki, szwy wieńcowy i węgłowy. Wzdłuż bocznej ściany części mózgowej czaszki ciągnie się łukowata kresa skroniowa ( linea temporalis ), w części środkowej podwójna (kresy skroniowe górna i dolna). Kresa skroniowa ogranicza od przodu i góry dół skroniowy ( fossa temporalis ), przechodzący ku dołowi, na wysokości łuku jarzmowego w dół podskroniowy ( fossa infratemporalis ).

Wyrostek jarzmowy kości skroniowej ( processus zygomaticus ossis temporalis ) i wyrostek skroniowy kości jarzmowej ( processus temporalis ossis zygomatici ) łączą się szwem skroniowo-jarzmowym ( sut. frontozygomatica ) w łuk jarzmowy ( arcus zygomaticus ). Odnoga przednia wyrostka jarzmowego kości skroniowej ogranicza od przodu dół żuchwowy ( fossa mandibularis ) i tworzy do przodu od niego guzek stawowy ( tuberculum articulare ). Tworzą one powierzchnię stawową dla połączenia z wyrostkiem kłykciowym żuchwy.

Do tyłu i poniżej tylnej odnogi łuku jarzmowego znajduje się otwór słuchowy zewnętrzny ( porus acusticus externus ). Ku dołowi i do przodu od otworu słuchowego zewnętrznego ciągnie się wyrostek rylcowaty ( processus styloideus ), zaś ku tyłowi i dołowi wyrostek sutkowy ( processus mastoideus ). Powierzchnia zewnętrzna podstawy czaszki ( basis cranii externa ) bez żuchwy tworzy dolną ścianę czaszki. Od przodu ograniczają ją wyrostki zębodołowe szczęki ( processus alveolares maxillae ), od tyłu kresy karkowe górne, z boków prócz wyrostków zębodołowych, dolne brzegi kości jarzmowych i łuki jarzmowe, od których granica biegnie obustronnie przez wyrostki sutkowate do kresy karkowej górnej. Przednią część podstawy czaszki stanowi podniebienie kostne ( palatum osseum ), utworzone przez wyrostki podniebienne obu szczęk i ku tyłowi od nich blaszki poziome kości podniebiennych. Łączą je szwy: podniebienny pośrodkowy ( sut. palatina mediana ) i podniebienny poprzeczny ( sut. palatina transversa ). W przedniej części szwu podniebiennego pośrodkowego zaznacza się dół przysieczny ( fossa incisiva ), wiodący do kanału przysiecznego ( canalis incisivus ). Kanał ten ku górze rozdwaja się i uchodzi do jamy nosowej otworami przysiecznymi ( foramina incisiva ) po obu stronach przegrody nosa.

Na czaszkach osób młodych w przedniej części podniebienia kostnego dwa szwy przysieczne oddzielają kość przysieczną ( os incisivum ).

W tylno-bocznym kącie podniebienia kostnego znajduje się obustronnie otwór podniebienny większy ( for. palatinum majus ), a do tyłu od niego zwykle dwa otwory podniebienne mniejsze ( foramina palatina minora ). Stanowią one ujścia kanałów podniebiennych ( canales palatini ). Tylny brzeg podniebienia kostnego wyciąga się pośrodkowo w kolec nosowy tylny ( spina nasalis posterior ). Nad brzegiem tylnym podniebienia kostnego znajdują się nozdrza tylne ( choanae ) przedzielone lemieszem. Łączą one jamę nosową z podstawą czaszki, a w przypadku zachowanych części miękkich – z górną częścią gardła.

Boczne ograniczenie nozdrzy tylnych stanowi obustronnie blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego ( lamina medialis processus pterygoidei ). Dwie blaszki wyrostka skrzydłowatego k. klinowej, przyśrodkowe i boczne, obejmują dół skrzydłowy ( fossa pterygoidea ). Nasada wyrostka przebita jest biegnącym strzałkowo kanałem skrzydłowym ( canalis pterygoideus ). Blaszka przyśrodkowa kończy się wyraźnym haczykiem skrzydłowym ( hamulus pterygoideus ). Część tylną podstawy czaszki tworzą powierzchnie dolne skrzydeł większych kości klinowej, część trzonu kości klinowej oraz powierzchnie dolne kości skroniowych i kości potylicznej. Trzon kości klinowej łączy się z częścią podstawną kości potylicznej chrząstkozrostem klinowo-potylicznym ( synchondrosis sphenooccipitalis ). Ze środka części podstawnej kości potylicznej uwypukla się guzek gardłowy ( tuberculum pharyngeum ). Nasadę skrzydła większego kości klinowej przebija otwór owalny ( for. ovale – dla V3) i położony bocznie i do tyłu od niego otwór kolcowy ( for. spinosum – dla t.

oponowej środkowej i gałęzi oponowej n. żuchwowego). Jeszcze bardziej bocznie skrzydło większe tworzy kolec kości klinowej ( spina ossis sphenoidalis ).

Na powierzchni dolnej kości skroniowej leży wspomniany już dół żuchwowy przecięty szczeliną skalisto-bębenkową ( fissura petrotympanica – dla przejścia struny bębenkowej). Bocznie od niego położony jest wyrostek sutkowaty, odgraniczony przyśrodkowo wcięciem sutkowym ( incisura mastoidea ); przyśrodkowo od wcięcia przebiega bruzda tętnicy potylicznej ( sulcus a. occipitalis ). Ku tyłowi od dołu żuchwowego odchodzi zmiennej długości wyrostek rylcowaty ( processus styloideus ); między nim a wyrostkiem sutkowatym przebija kość otwór rylcowo-sutkowy ( for. stylomastoideum ) dla wyjścia n. twarzowego, a wejścia t. rylcowo-sutkowej. U podstawy blaszki przyśrodkowej wyrostka skrzydłowatego leży otwór poszarpany ( for. lacerum ), zamknięty na świeżym preparacie chrząstkozrostem klinowo-skalistym ( synchondrosis sphenopetrosa ). W tylnym ograniczeniu otworu leży otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej. Bocznie od otworu poszarpanego przebiega bruzda trąbki słuchowej ( sulcus tubae auditvae ), przechodząca ku tyłowi w jej kanał ( semicanalis tubae auditivae ).

Powierzchnia dolna piramidy kości skroniowej jest miejscem przyczepu m. dźwigacza podniebienia miękkiego; bocznie i do tyłu od pola jego przyczepu znajduje się otwór zewnętrzny kanału tętnicy szyjnej. Otwór szyjny ( for. jugulare ) ograniczony jest częścią skalistą k. skroniowej i częścią boczną k. potylicznej. Przebiegają tędy nerwy IX, X i XI, ż. szyjna wewnętrzna, zatoka skalista dolna i t. oponowa tylna. Między piramidą k. skroniowej a k. potyliczną przebiega szczelina skalisto-potyliczna ( fissura petrooccipitalis ), u żywego wypełniona chrząstką ( synchondrosis petrooccipitalis ). Otwór wielki ( for. magnum ) kości potylicznej ograniczony jest bocznie kłykciami potylicznymi ( condyli occipitales ); bocznie od każdego z kłykci znajduje się wyrostek szyjny ( processus jugularis ). Podstawę kłykci potylicznych przebija kanał nerwu podjęzykowego ( canalis hypoglossalis ), do tyłu zaś przebiega kanał kłykciowy ( canalis condylaris ) dla ż. wypustowej kłykciowej ( v. emissaria condylaris ). Do tyłu od otworu wielkiego zaznaczają się wspomniane już grzebień potyliczny zewnętrzny i guzowatość potyliczna zewnętrzna.

mediPIGUŁKI

Czaszka. Budowa ogólna czaszki. Kości czaszki

mózgowej

2. Kości czaszki mózgowej; kość potyliczna

Kość potyliczna (os occipitale) składa się z części podstawnej (pars basilaris), łuski potylicznej (squama occipitalis) oraz parzystych części bocznych (partes laterales), otaczających otwór wielki (for. magnum). Część podstawna na czaszkach osób młodych łączy się z otoczeniem chrząstkozrostami klinowo-potylicznym ( synchondrosis sphenooccipitalis) i skalisto-potylicznym (synchondrosis petrooccipitalis). Wzdłuż górnej powierzchni tego ostatniego ciągnie się bruzda zatoki skalistej dolnej (sulcus sinus petrosi inferioris). Pośrodku powierzchni dolnej części podstawnej uwypukla się guzek gardłowy (tuberculum pharyngeum). Zarówno guzek gardłowy, jak i cała pozostała płaszczyzna dolnej powierzchni części podstawnej są miejscem przyczepu licznych mięśni, więzadeł i błon łącznotkankowych. Powierzchnia górna części podstawnej wraz z odpowiednią powierzchnią trzonu k. klinowej tworzy stok (clivus), na którym spoczywa rdzeń przedłużony i most. Części boczne. Na powierzchni dolnej uwypuklają się obustronnie kłykcie potyliczne (condyli occipitales), pokryte chrząstką stawową. Podstawę każdego z nich przebija kanał n. podjęzykowego (canalis hypoglossi), do przodu zaś leży dół kłykciowy (fossa condylaris), którego dno przebite jest kanałem kłykciowym (canalis condylaris) dla przebiegu ż. wypustowej. Na powierzchni górnej nad kanałem n. podjęzykowego uwypukla się guzek szyjny (tuberculum jugulare). Brzeg boczny części bocznej odznacza się obustronnie głębokim wcięciem szyjnym ( incisura jugularis), które z odpowiednią częścią piramidy k. skroniowej tworzy otwór szyjny (for. jugulare) dla przejścia ż. szyjnej wewnętrznej, nerwów IX, X i XI oraz t. oponowej tylnej. Łuska potyliczna (squama occipitalis) na powierzchni zewnętrznej nosi guzowatość potyliczną zewnętrzną (protuberantia occipitalis ext.), od której na boki biegnie w obie strony kresa karkowa górna (linea nuchae sup.), zaś do otworu wielkiego – grzebień potyliczny zewnętrzny (crista occipitalis ext.); od grzebienia ku bokom ciągnie się kresa karkowa dolna (linea nuchae inf.). Niestała kresa karkowa najwyższa oddziela płaszczyznę potyliczną (planum occipitale) od płaszczyzny karkowej (planum nuchale). Powierzchnia wewnętrzna łuski podzielona jest wyniosłością krzyżowatą (eminentna cruciformis) na cztery doły dla płatów potylicznych mózgu i półkul móżdżku. W miejscu przecięcia się ramion krzyża znajduje się guzowatość potyliczna wewnętrzna (protuberantia occipitalis int.), na której położony jest spływ zatok. Od guzowatości wewnętrznej ku górze ciągnie się bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus sagittalis sup.), ku bokom obustronnie bruzda zatoki poprzecznej (sulcus sinus transversi), a w kierunku otworu wielkiego – grzebień potyliczny wewnętrzny (crista occipitalis int.). Kość potyliczna połączona jest z otoczeniem szwami: węgłowym (sut. lambdoidea) i potyliczno-sutkowym (sut. occipitomastoidea) oraz chrząstkozrostem skalisto-potylicznym (synchondrosis petrooccipitalis). Występujący stale w toku rozwoju obustronnie szew rzekomy (sut. mendosa) może nie zarastać i gdy prawy i lewy łączą się z sobą, może odcinać tzw. kość międzyciemieniową (os interparietale). W przypadkach gdy oba szwy rzekome łączą się ze sobą, powstaje szew potyliczny poprzeczny (sut. occipitalis transversa). W szwach, zwłaszcza w okolicy lambdy, mogą powstawać z odrębnych punktów kostnienia kostki szwów (ossa suturalia).

mediPIGUŁKI

Czaszka. Budowa ogólna czaszki. Kości czaszki

mózgowej

3. Kości czaszki mózgowej; kość klinowa

Kość klinowa (os sphenoidale) składa się z trzonu i sześciu wyrostków, po dwa: skrzydła większe, skrzydła mniejsze i wyrostki skrzydłowate. Trzon (corpus) zawiera dwie (prawą i lewą) zatoki klinowe (sinus sphenoidales). Górna powierzchnia trzonu ma zagłębienie, siodło tureckie (sella turcica), a w nim dół przysadki (fossa hypophysialis). Siodło tureckie ogranicza od tyłu grzbiet siodła (dorsum sellae), zakończony po bokach wyrostkami pochyłymi tylnymi (processus clinoidei posteriores). Dalej ku tyłowi położona część trzonu stanowi wraz z częścią podstawną k. potylicznej stok (clivus). Do przodu od siodła wznosi się niewielki guzek siodła ( tuberculum sellae), a jeszcze bardziej do przodu przebiega słaba bruzda skrzyżowania wzrokowego (sulcus chiasmatis), kończąca się z obu stron kanałem wzrokowym (canalis opticus). Najbardziej do przodu wysuniętą część powierzchni górnej tworzy kolec sitowy (spina ethmoidalis) dla połączenia z blaszką sitową k. sitowej. Po powierzchni bocznej trzonu, powyżej przyczepu skrzydła większego, biegnie bruzda t. szyjnej (sulcus caroticus ), zaś bocznie od tylnego odcinka bruzdy wystaje do tyłu języczek klinowy (lingula sphenoidalis). Po powierzchni przedniej trzonu przebiega pionowo grzebień klinowy (crista sphenoidalis), łączący się z blaszką pionową k. sitowej. Po jego obu stronach małżowiny klinowe (conchae sphenoidales) ograniczają otwory zatok klinowych (aperturae sinuum sphenoidalium). Trzon k. klinowej zawiera zatoki klinowe (sinus sphenoidales) prawą i lewą, przedzielone przegrodą zatok klinowych (septum sinuum sphenoidalium). Powierzchnia dolna trzonu tworzy dziób klinowy (rostrum sphenoidale), objęty skrzydłami lemiesza.

Skrzydła większe (alae majores) w części tylnej wyciągają się w kolec k. klinowej (spina ossis sphenoidalis), przebity otworem kolcowym (for. spinosum). Powierzchnia mózgowa (facies cerebralis) skrzydła większego stanowi obustronnie część dołu środkowego podstawy czaszki. Skrzydło większe przebite jest również otworem okrągłym (for. rotundum) i otworem owalnym (for. ovale). Powierzchnia zewnętrzna skrzydła większego dzieli się na części: oczodołową, skroniową, podskroniowa i szczękową.

Powierzchnia oczodołowa oddzielona jest od skrzydła mniejszego szczeliną oczodołową górną (fissura orbitalis sup.), zaś od powierzchni oczodołowej szczęki – szczeliną oczodołową dolną (fissura orbitalis inf.). Powierzchnia szczękowa tworzy ścianę tylną dołu skrzydłowo-podniebiennego. Powierzchnię skroniową oddziela od podskroniowej grzebień podskroniowy (crista infratemporalis). Chrząstkozrost klinowo-skalisty (synchondrosis sphenopetrosa) łączy skrzydło większe z piramidą k. skroniowej. Na jego powierzchni dolnej przebiega bruzda trąbki słuchowej (sulcus tubae auditivae).

Skrzydła mniejsze (alae minores) odchodzą od trzonu dwiema odnogami, między którymi przebiega kanał wzrokowy (canalis opticus). Brzeg tylny skrzydła mniejszego wyciąga się do tyłu i przyśrodkowo, tworząc wyrostek pochyły przedni (proc. clinoideus ant.). Wyrostki skrzydłowate (proc. pterygoidei) składają się obustronnie z blaszki przyśrodkowej i bocznej. W miejscu połączenia wytwarzają one bruzdę skrzydłowo-podniebienną (sulcus pterygopalatinus), ku tyłowi rozchodzą się, obejmując dół skrzydłowy (fossa pterygoidea). W rozdzielające u dołu obie blaszki wcięcie skrzydłowe (incisura pterygoidea) wsuwa się wyrostek piramidowy k. podniebiennej.

Powyżej dołu skrzydłowego leży dół łódkowaty (fossa scaphoidea). Nasadę wyrostka skrzydłowatego przebija strzałkowo kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus), łączący podstawę czaszki z dołem skrzydłowo-podniebiennym. Blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego (lamina medialis proc. pterygoidei) kończy się u dołu haczykiem skrzydłowym (hamulus pterygoideus) z bruzdą haczyka skrzydłowego (sulcus hamuli pterygoidei), wzdłuż której owija się ścięgno m. napinacza podniebienia miękkiego. Od nasady blaszki przyśrodkowej odchodzi przyśrodkowo wyrostek pochwowy (processus vaginalis), na którego powierzchni

przebiega bruzda podniebienno-pochwowa, przykryta przez wyrostek klinowy k. podniebiennej, dzięki czemu powstaje kanał podniebienno-pochwowy (canalis palatovaginalis). Między trzonem k. klinowej i wyrostkiem pochwowym biegnie bruzda lemieszowo-pochwowa, którą skrzydło lemiesza zamyka w kanał lemieszowo-pochwowy (canalis vomerovaginalis).

mediPIGUŁKI

Czaszka. Budowa ogólna czaszki. Kości czaszki

mózgowej

5. Kości czaszki mózgowej; kość skroniowa

Kość skroniowa (os temporale) składa się z części: łuskowej, sutkowej, bębenkowej i skalistej. Mieści się w niej narząd przedsionkowo-ślimakowy, złożony z trzech części: ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Część łuskowa (pars squamosa) tworzy znaczny odcinek ściany bocznej czaszki. Od jej dolnej części odchodzi wyrostek jarzmowy (proc. zygomaticus), łączący się z wyrostkiem skroniowym k. jarzmowej. U jego nasady mieści się powierzchnia stawowa stawu skroniowo-żuchwowego, składająca się z przedniej, wypukłej części, guzka stawowego (tuberculum articulare), i z tylnej, wklęsłej, dołu żuchwowego (fossa mandibularis). Na tylno-górnej części obwodu otworu słuchowego zewnętrznego zaznacza się często mały kolec nadprzewodowy (spina suprameatica), szczegół orientacyjny przy zabiegach na tej okolicy. Przez dół żuchwowy przebiega czołowo szczelina skalisto-bębenkowa (fissura petrotympanica). Część przyśrodkowa szczeliny dzieli zwykle dolny brzeg pokrywki jamy bębenkowej (proc. inferior tegminis tympani) na tylną, właściwą szczelinę skalisto bębenkową i przednią szczelinę skalisto-łuskową (fissura petrosquamosa), która zwykle kostnieje. Łuska skroniowa ma powierzchnię zewnętrzną lub skroniową (facies temporalis) i wewnętrzną, czyli mózgową (facies cerebralis).

Brzeg górny łuski łączy się z k. ciemieniową szwem łuskowym (sut. squamosa). Brzeg przednio-dolny (margo sphenoidalis) łączy się ze skrzydłem większym k. klinowej (sut. sphenosquamosa). Część sutkowa (pars mastoidea), położona ku tyłowi od przewodu słuchowego zewnętrznego, uwydatniająca się dopiero u dorosłego, tworzy wyrostek sutkowy (proc. mastoideus). Często przecięta jest ona szwem łuskowo-sutkowym (sut. squamosomastoidea) na dwie części, z których powstaje.Wczęści tylnej ma jeden otwór lub kilka otworów sutkowych (foramina mastoidea), prowadzących do wnętrza czaszki, do zatoki esowatej. Na przyśrodkowej stronie wyrostka sutkowego przebiega głębokie wcięcie sutkowe (incisura mastoidea). Na powierzchni wewnętrznej przebiega głęboka bruzda zatoki esowatej (sulcus sinus sigmoidei).

Brzeg górny części sutkowej łączy się z k. ciemieniową (sut. parietomastoidea) oraz k. potyliczną (sut. occipitomastoidea). Wyrostek sutkowy zawiera komórki sutkowe (cellulae mastoideae); zarówno większa z nich, jama sutkowa (antrum mastoideum), jak i pozostałe łączą się z jamą bębenkową i wysłane są błoną śluzową stanowiącą ciągłość błony śluzowej ucha środkowego. Jama sutkowa pokryta jest od góry pokrywką jamy bębenkowej (tegmen tympani). Jama sutkowa łączy się z górną częścią jamy bębenkowej zachyłkiem nadbębenkowym (recessus epitympanicus).

Część skalista (pars petrosa) albo piramida ma podstawę, szczyt, trzy powierzchnie i trzy krawędzie. W szczycie leży otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej (for. caroticum int.). Powierzchnia przednia stanowi część tylną środkowego dołu czaszki. Od części łuskowej oddzielona jest szczeliną skalisto-łuskową (fissura petrosquamosa), zwykle zarastającą. Przy krawędzi górnej uwypukla się wyniosłość łukowata (eminentia arcuata), wywołana przez kanał półkolisty przedni błędnika kostnego. Cienka ściana górna jamy bębenkowej, pokrywka jamy bębenkowej (tegmen tympani), zawiera zwykle jamki kostne, komórki pokrywkowe (cellulae tegmentales). Uchodzący w pobliżu otworu wewnętrznego kanału t. szyjnej kanał mięśniowo-trąbkowy (canalis musculotubarius) przedzielony jest przegrodą (septum canalis musculotubarii) na dwa półkanały: m. napinacza błony bębenkowej (semicanalis m. tensoris tympani) i trąbki słuchowej (semicanalis tubae auditivae). Ściany tego ostatniego zawierają często komórki trąbkowe (cellulae tubariae). Powyżej i do tyłu od otworu kanału mięśniowo-trąbkowego znajdują się dwa otworki, od których biorą początek dwa rowki. Są to rozwór n. skalistego większego (hiatus n. petrosi majoris), od którego zaczyna się bruzda tego nerwu (sulcus n. petrosi majoris). Od rozworu n. skalistego mniejszego (hiatus n. petrosi minoris) rozpoczyna się bruzda n. skalistego mniejszego (sulcus n. petrosi minoris). W pobliżu szczytu piramidy na ścianie przedniej leży wycisk n.

grzebień koguci ( crista galli ). Z częścią nosową k. czołowej grzebień koguci łączy się dwoma skrzydłami grzebienia koguciego ( alae cristae galli ). Blaszka sitowa, tworząca część górnej ściany jamy nosowej, przebita jest licznymi otworkami wiodącymi do jamy nosowej, w której przedłużają się rowki ciągnące się po jej przyśrodkowej i bocznej ścianie. Blaszka pionowa ( lamina perpendicularis ) położona w płaszczyźnie pośrodkowej tworzy część kostnej przegrody nosa. Jej brzeg przedni łączy się szwem ( sut. frontoethmoidalis ) z kolcem nosowym k. czołowej, brzeg tylny z grzebieniem klinowym k. klinowej, a w części dolnej z lemieszem. Jej brzeg dolny przechodzi w część chrzęstną przegrody. Błędnik sitowy ( labyrinthus ethmoidalis ) zwisa obustronnie z brzegów bocznych blaszki sitowej. Zawiera on szereg jamek kostnych ( cellulae ethmoidales ), wysłanych błoną śluzową. Jego boczna ściana, blaszka oczodołowa ( lamina orbitalis ), tworzy część przyśrodkowej ściany oczodołu, ściana przyśrodkowa – część ściany bocznej jamy nosowej. Komórki sitowe powstają przeważnie przez połączenie półkomórek k. sitowej z odpowiednimi półkomórkami sąsiednich kości. Na powierzchni górnej błędnika przebiegają dwa rowki, które przez kość czołową zamknięte są w kanalik przedni i tylny, zaczynające się na ścianie przyśrodkowej oczodołu otworami sitowymi przednim i tylnym ( foramina ethmoidalia anterius et posterius ). Blaszka oczodołowa łączy się szwami z sąsiednimi kośćmi: czołową, szczęką, łzową, podniebienną i klinową. Powierzchnia przyśrodkowa błędnika stanowi ścianę boczną jamy nosowej. Jej uwypuklenia tworzą małżowiny nosowe środkową i górną ( conchae nasales media et superior ), oddzielone przewodem nosowym górnym ( meatus nasi superior ). Przewód najwyższy oddziela małżowinę nosową górną od niestale występującej małżowiny nosowej najwyższej ( concha nasalis suprema ). Małżowina środkowa zakrywa uwypuklającą się większą komórkę sitową, puszkę sitową ( bulla ethmoidalis ); do przodu i poniżej puszki zwisa ku tyłowi wyrostek haczykowaty ( proc. uncinatus ), łącząc się z wyrostkiem sitowym małżowiny dolnej. Między brzegiem wyrostka haczykowatego a puszką sitową znajduje się rozwór półksiężycowaty ( hiatus semilunaris ) prowadzący do lejka sitowego ( infundibulum ethmoidale ), do którego otwierają się zatoki przynosowe: szczękowa, część komórek sitowych przednich i w połowie przypadków zatoka czołowa. Komórki sitowe tylne otwierają się do przewodu nosowego górnego, zaś zatoka klinowa do zachyłku klinowo-sitowego ( recessus sphenoethmoidalis ).

mediPIGUŁKI

Czaszka. Budowa ogólna czaszki. Kości czaszki

mózgowej

7. Pytanie

Sklepienie czaszki, tworzą: squama frontalis, ossa parietalia i część:

squama occipitalis arcus superciliares aditus orbitae tubercula mentalia fossa infratemporalis