Budowa i działanie układu pokarmowego człowieka, Prezentacje z Zoologia

Pobierz Budowa i działanie układu pokarmowego człowieka i więcej Prezentacje w PDF z Zoologia tylko na Docsity! Układ pokarmowy Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii [email protected] Układ pokarmowy (układ trawienny) Skład: przewód pokarmowy + wyspecjalizowane narządy trawienne Funkcja: pobieranie pokarmu i wody, trawienie i przyswajanie składników odżywczych, eliminacja niestrawionych resztek pokarmu Jama ustna gardło przełyk żołądek jelito cienkie jelito grube Narządy związane czynnościowo z układem pokarmowym: • gruczoły ślinowe • wątroba • trzustka Funkcje części przewodu pokarmowego • Jama ustna i ustna część gardła: nawilżanie, żucie, połykanie • Przełyk: przesuwanie pokarmu do żołądka • Żołądek: trawienie mechaniczne i chemiczne • Jelito cienkie: trawienie chemiczne i wchłanianie składników pokarmowych • Jelito grube: końcowe wchłanianie wody i elektrolitów, magazynowanie, zagęszczanie niestrawionego pokarmu • Odbytnica: magazynowanie kału • Kanał odbytniczy i odbyt: wstrzymywanie/wydalanie masy odpadowej w postaci kału Wykorzystanie chemicznych składników pokarmu (cukry, tłuszcze aminokwasy, witaminy, składniki mineralne): w procesach metabolicznych, magazynowane w formie złożonych węglowodanów (np. glikogenu) lub tkanki tłuszczowej do przyszłego wykorzystania. Inne funkcje przewodu pokarmowego • Wytwarzanie hormonów uwalnianych do krwi (sekretyna wytwarzana przez gruczoły w błonie śluzowej jelita cienkiego, cholecystokinina) • Funkcja obronna przed patogenami (kwaśne środowisko żołądka, tkanka limfoidalna związana z błonami śluzowymi, MALT – mucosa associated lymphoid tissue przede wszystkim w jelicie cienkim) • Obecność komórek chemorecepcyjnych sygnalizuje obecność substancji szkodliwych (alkohol, toksyny bakteryjne) • Bakterie komensalne w utrzymaniu homeostazy Ściana przewodu pokarmowego Standardowo wymienia się 3 warstwy (częściej 4 warstwy): • Błona śluzowa z tkanką podśluzową (łącznie 2 warstwy) • Błona mięśniowa • Błona surowicza (otrzewna: otrzewna ścienna wyściela od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy małej, o. trzewna pokrywa narządy zawarte w jamie brzusznej i miednicy małej) Jama brzuszna: Największa jama organizmu, od góry ograniczona przeponą, od przodu i boków przez mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej, od tyłu przez kręgosłup, w części dolnej przechodzi bez wyraźnej granicy w jamę miednicy. Gruczoły ślinowe: produkują ślinę, amylazę śliny. W ślinie występuje IgA 1. Ślinianka przyuszna 2. Ślinianka podżuchwowa 3. Ślinianka podjęzykowa Duże gruczoły ślinowe są gruczołami parzystymi i posiadają przewody wyprowadzające Ślinianki (gruczoły ślinowe większe) gronko przewód Wytwarzanie wydzieliny pierwotnej bogatej w NaCl i białka Modyfikacja wydzieliny pierwotnej Wydzielina końcowa (pH obojętne) Budowa gruczołów ślinowych Ślinianki podjęzykowe i podżuchwowe: wydzielina bogata w mucynę Ślinianki przyuszne: wydzielina bogata w enzymy (amylaza, białka przeciwbakteryjne) Główne składniki śliny Tabela 1. Główne składniki śliny Woda ok. 99% Jony K.Na, Ca. CI. HCQO:;. PO+, rodanki Substancje proste | glukoza, mocznik, cholesterol lipaza w śladowych ilościach, rozkłada lipidy peroksydaza wykazuje aktywność bakteniobójczą Mucyny MG, MG2 Wysokocząsteczkowe kwaśne glikoproteidy (0,25- 1,0 MDa) z bardzo dużą ilością krótkich składnik wydzieliny śluzowej Biatka lizozym własności przeciwbakteryjne przeciwbakteryjne, | laktoferryna własności przeciwbakteryjne przeciwgrzybicze i | histatyny białka bogate w histydynę, własności przeciwwirusowe przeciwgrzybicze 1 przeciwbakteryjne cystatymy inhibitory niektórych peptydaz, własności przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe białka bogate w własności przeciwbakteryjne, gromadzą jony | prolinę wapniowe i stymulują remineralizację szkliwa katelcydyny peptydy o własnościach przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych defenzyny własności bakteriobójcze Immunoglobuliny | IgA Czynniki EGF, TGFa pobudzają wzrost i regenerację nabłonków Części jamy gardła Pharynx Nasopharynx Część nosowa Oropharynx Część ustna Laryngopharyn x Część krtaniowa • Część nosowa gardła łączy się z jamą nosową przez nozdrza tylne. Na bocznej ścianie części nosowej znajduje się ujście gardłowe trąbki słuchowej, a w pobliżu migdałek trąbkowy. W części nosowej występuje również migdałek gardłowy (trzeci migdałek) • Część ustna łączy się z jamą ustną. W zagłębieniu pomiędzy łukami podniebiennymi znajdują migdałki podniebienne. • Część krtaniowa łączy się z krtanią i przełykiem podniebienie twarde www.anatomia.republika.pl podniebienie miękkie małżowina nosowa górna małżowina nosowa najwyższa otwór zatoki klinowej zatoka klinowa bruzda nosowa tylna i I ! zatoka czołowa małżowina nosowa środkowa małżowina nosowa dolna ujście gardłowe trą| wał trąbkowy łuk dźwigacza przedsionek jamy ustnej m. bródkowo-językowy m. bródkowo-gnykowy m. żuchwowo-gnykowy * trzon kości gnykowej jama krtani chrząstka tarczowa fałd trąbkowo-podnieblenny migdałek gardłowy zachyłek gardłowy część nosowa gardła fałd trąbkowo-gardłowy || - języczek podniebienia łuk podniebienno-językowy migdałek podniebienny | łuk podniebienno-gardłowy część ustna gardła ja - nagłośnia - część krtaniowa gardła bki słuchowej chrząstka plerścieniowata . |---.. nagłośnia „« przełyk |..... tchawica Otrzewna trzewna wpust odźwiernik dwunastnica Błona mięśniowa: m.podłużne, m.okrężne i m.skośne; błona podśluzowa; błona śluzowa Żołądek przełyk żołądek 1 — dno żołądka, 2 — trzon i krzywizna większa żołądka, 3 — część przedodźwiernikowa, 4 — odźwiernik, 5 — błona surowicza, otrzewna, 6 — błona śluzowa, widoczne fałdy. 7 błona mięśniowa, ułożona w warstwy. 8 — opuszka dwunastnicy, 9 — krzywizna mniejsza, 10 — wpust żołądka, 11 przełyk. Żołądek: rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem, w której odbywa się trawienie pokarmu, trawienie białek, trawienie cukrów przez amylazę ślinową. Podział anatomiczny żołądka na trzon i część odźwiernikową: trzon magazynuje pokarm i częściowo trawi, część odźwiernikowa przesuwa go do dwunastnicy. Gruczoły żołądkowe znajdują się w błonie śluzowej żołądka. 3 warstwy mięśni żołądka warunkują ruchy perystaltyczne. Wielkość: długość 25-30 cm, szerokość 12-14 cm, pojemność 1000- 3000 ml Sok żołądkowy wydzielany przez gruczoły zawiera kwas solny enzymy trawienne, śluz sole mineralne, wodę. Rodzaje komórek budujących gruczoły żołądkowe (gruczoły wpustowe, właściwe, odźwiernikowe) W skład gruczołów właściwych wchodzą: - komórki śluzowe wydzielające śluz - komórki główne liczne w trzonie i dnie gruczołu zawierające pepsynogen - komórki okładzinowe produkujące kwas solny - komórki chromosrebrochłonne, czyli komórki wydzielania wewnętrznego – komórki te wydzielają serotoninę, - komórki G (k. srebrochłonne) – komórki wytwarzające gastrynę, wchodzą w skład gruczołów odźwiernikowych Helicobacter pylori w żołądku-rozwój nowotworu Sok żołądkowy utrzymuje kwaśne środowisko Obecność H.pylori powoduje produkcję gastryny, która wzmaga produkcję kwasu żołądkowego Kwaśny sok żołądkowy powoduje uszkodzenie ściany żołądka Rozwija się stan zapalny skutkujący zanikiem ściany żołądka lub rozwojem nowotworu Jelito cienkie: od żołądka do jelita grubego, długość ok. 6.5 m (11 m), średnica 3-5 cm. Części jelita cienkiego:dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte (j.czcze i j. kręte zawieszone na krezce) Do dwunastnicy wpada przewód żółciowy (żółć) i trzustkowy (sok trzustkowy 2.5 l/dobę, odczyn zasadowy). Jelito cienkie Przekrój przez Ścianę jelita cienkiego Sieć naczyń, przekrój podłużny kosmka. Nabłonek pojedynczy walcowaty z komórkami śluzowymi. Blaszka właściwa, komórki mięśniowe 4 Błona śluzowa gładkie, naczynia krwionośne 4 jj 5 Blaszka mięśniowa błony śluzowej ref | RZE 3 3 Błona podśluzowa Warstwa mięśni 2 2 Błona mięśniowa okrężnych zewnętrzna Błona podsurowicza Jelito grube: jelito ślepe, okrężnica (wstępująca, poprzeczna, zstępująca, esowata), odbytnica Długość: 1.5 m Końcowy etap wchłaniania wody i soli mineralnych, witamin i aminokwasów z resztek pokarmowych, proces formowania kału. Bakterie produkujące wit. K i wit. B Jelito grube Wątroba, woreczek żółciowy gallbladder common bile duct Funkcje wątroby • Detoksykacyjna: neutralizacja substancji toksycznych (przekształcanie amoniaku w mocznik) • Metaboliczna: przekształca węglowodany w glukozę, a jej nadmiar w glikogen lub tłuszcze, synteza cholesterolu i trójglicerydów, wytwarzanie heparyny, synteza IGF-1 • Filtracyjna: filtracja krwi (neutralizacja toksyn i leków) • Magazynująca: magazynuje żelazo i witaminy A, D, K, B12, C • Termoregulacyjna: krew wypływająca z wątroby ma większą temperaturę Funkcje trawienne wątroby • wydzielanie żółci (emulgacja tłuszczów) • usuwanie substancji odżywczych z krwi (utrzymanie homeostazy ustrojowej) • przemiana nadmiaru glukozy w glikogen i jego magazynowanie • przemiana nadmiaru aminokwasów w kwasy tłuszczowe i mocznik • gromadzenie żelaza i niektórych witamin • neutralizacja substancji toksycznych Układ wrotny wątroby: dostarcza do wątroby krew bogata w substancje odżywcze Do jelita cienkiego krew doprowadzana jest górną tętnicą krezkową. W systemie naczyń włosowatych do krwi dostają się substancje odżywcze. Dalej krew transportowana jest do żyły krezkowej, stąd do żyły wrotnej wątroby. Żyła wrotna wątroby rozgałęzia się w wątrobie w sieć żyłek, które tworzą sieć zatok. W zatokach komórki wątroby pobierają substancje odżywcze. Zatoki w wątrobie zlewają się w żyłę wątrobową, która doprowadza krew do żyły czczej dolnej. Tlen dostarczany jest do wątroby tętnicą wątrobową. glukoza glikogen glikogeneza glikogenoliza Gdy glikogen jest zużywany to komórki wątroby wytwarzają glukozę z aminokwasów i glicerolu (glukoneogeneza) Udział wątroby w utrzymywaniu poziomu glukozy we krwi Hormonalna regulacja poziomu glukozy: Insulina stymuluje glikogenezę (zmniejsza poziom cukru) Glukagon stymuluje glikogenolizę i glukoneogenezę (zwiększa poziom cukru) Inne funkcje wątroby: -udział w metabolizmie lipidów (synteza cholesterolu, synteza trójglicerydów) -synteza fibrynogenu, protrombiny, białek ostrej fazy -rozkład hemoglobiny, substancji toksycznych -rozkład insuliny i innych hormonów -wydzielanie żółci -przemiana nadmiaru aminokwasów w kwasy tłuszczowe i mocznik -gromadzenie żelaza i witamin -funkcja krwiotwórcza u płodu Trzustka Wydziela enzymy trawienne:trypsyna, chymotrypsyna, lipazy, amylazy, nukleazy Wydziela hormony biorące udział w regulacji poziomu glukozy we krwi (insulina i glukagon) Produkcja enzymów w trzustce stymulowana jest przez sekretynę i cholecystokininę produkowane w dwunastnicy Kontrola hormonalna procesu trawienia: • Gastryna (produkowana w żołądku) pobudza wydzielanie pepsynogenu. • Sekretyna (produkowana w dwunastnicy) pobudza aktywność wydzielniczą trzustki i pobudza wątrobę do wydzielania żółci. • Cholecystokinina (produkowana w dwunastnicy) stymuluje opróżnianie woreczka żółciowego oraz uwalnianie enzymów trawiennych trzustki. Proces trawienia Trawienie węglowodanów: • jama ustna (gruczoły ślinowe, amylaza śliny) • żołądek (do inaktywacji amylazy śliny w niskim pH) • jelito cienkie (trzustka, amylaza trzustki; jelito, maltaza, sacharaza, laktaza) Trawienie białek: • żołądek (gruczoły żołądkowe, pepsyna) • jelito cienkie (trzustka, trypsyna, chymotrypsyna; jelito cienkie, peptydazy) Trawienie tłuszczów: • Jelito cienkie (wątroba, sole żółciowe; trzustka, lipaza) Etapy trawienia pokarmu Jama ustna: amylaza śliny (węglowodany), pH 6.9; śluz Żołądek: kwas solny (pepsynogen w pepsynę); pepsyna (białka na polipeptydy); śluz (funkcja ochronna); pH 2.0 Wątroba: sole żółciowe (emulgacja tłuszczów) Trzustka: amylaza trzustki (węglowodany na dwucukry), pH 7.1; lipaza trzustki (zemulgowane tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol); trypsyna, chymotrypsyna (polipeptydy na dwupeptydy); karboksypeptydaza (peptydy na dwupeptydy i aminokwasy); rybonukleaza, deoksyrybonukleaza (kwasy nukleinowe na nukleotydy), pH 8.0; NaHCO3 (alkalizacja kwaśnej treści pokarmowej) Jelito cienkie: maltaza, sacharaza, laktaza (dwucukry na cukry proste), peptydazy (peptydy na aminokwasy); enteropeptydaza (trypsynogen w trypsynę); śluz (zlepianie pokarmu, funkcja ochronna); sok jelitowy (zawarte są w nim wchłaniane produkty)