Budowa makroskopowa drewna, Notatki z Botanika

Pobierz Budowa makroskopowa drewna i więcej Notatki w PDF z Botanika tylko na Docsity! MAKROSKOPOWA BUDOWA DREWNA 1. Części składowe występujące w budowie pnia. (martwy korek (fellem)+fellogen (miazga korkotwórcza+ felloderma) = PERYDERMA Miazga, drzewnik, KAMBIUM Drewno (zbudowane z 4 typów elementów: cewki- tracheidy (90% objętości drewna u iglastych), naczynia- tracheje (większość objętości drewna u liściastych), miękisz drzewny, włókna drzewne Biel i twardziel Rdzeń 2. Rdzeń, kształty rdzenia Rdzeń- morfologiczna oś drewna okrągłego znajdująca się w jego środkowej części (wyróżniamy także rdzeń mimośrodowy położony poza środkiem przekroju poprzecznego drewna), na przekroju poprzecznym pnia ma postać ciemniejszej lub jaśniejszej smugi, która odchyla się mniej lub bardziej od podłużnej osi symetrii drewna okrągłego. Jest pasmem komórek miękiszowych, które z czasem wraz ze starzeniem się drzewa i wytwarzaniem kolejnych słojów przyrostu rocznego zamiera, a przestrzeń ta wypełnia się powietrzem, żywicą (ulega procesowi twardzielowania). Cienkościenne komórki rdzenia są mało wytrzymałe, więc jest on technicznie bezwartościowy, dodatkowo otaczający go szeroki przyrost drewna jest dość miękki i mało wytrzymały, dlatego w wyrobach drzewnych, cała ta strefa uważana jest za wadę. Wyróżniamy także rdzeń mimośrodowy położony poza środkiem przekroju poprzecznego drewna. Kształt rdzenia jest zależny od gatunku drzewa, u DĘBU jest on GWIAŹDZISTY, u JESIONU jest CZWOROKĄTNY, u OLCHY jest TRÓJKĄTNY, u TOPOLI jest PIĘCIOKĄTNY, u pozostałych gatunków ma on zarys koła lub owalu. Charakterystyczne dla siebie kształty gatunki zniekształcają się w kolejnych latach życia pędu. 3. Rdzeń homogeniczny i heterogeniczny Rdzeń homogeniczny składa się z jednej fazy, to znaczy jednego rodzaju komórek np. tylko z miękiszu drzewnego, natomiast rdzeń heterogeniczny z różnych faz, to jest np. cewek i miękiszu drzewnego. 4. Drewno Drewno (ksylem)- tkanka wytwarzana przez rośliny drzewiaste, w ich pniu, pełni ona różne funkcje (transportującą, mechaniczną, magazynującą), wyróżniamy drewno pierwotne- powstałe w wyniku działania walca osiowego (protoksylem i metaksylem) i wtórne (wczesne i późne), powstałe w wyniku działania miazgi łykodrzewnej (kambium). Dodatkowo można wyróżnić biel i twardziel. Budowa drewna zależy od gatunku drzewa, które je wytwarza. Gatunki nagonasienne (iglaste) charakteryzują się wysoką zawartością cewek (tracheidy, funkcja wzmacniająca i przewodząca) (90%), brakiem włókien drzewnych, oraz jednymi żywymi w nim komórkami- miękiszu drzewnym (funkcja magazynująca). Drewno gatunków okrytonasiennych (liściastych) charakteryzuje się wysoką zawartością naczyń (trachej), niewielką zawartością cewek, obecnością włókien drzewnych oraz miękiszu drzewnego. Transport wody i substancji mineralnych odbywa się poprzez cewki i naczynia wyposażone w jamki (drabinkowate i lejkowate) (naczynia są bardziej wydajne w przewodzeniu wody, aczkolwiek słabsze mechanicznie) 5. Przekroje drewna a. przekrój poprzeczny - prostopadły do podłużnej osi pnia, słoje roczne widać w postaci koncentrycznie ułożonych linii b. przekrój podłużny promieniowy- powstaje przez przecięcia drewna wzdłuż przez rdzeń, słoje roczne (drewno wczesne i późne) są widoczne w postaci ułożonych równolegle linii c. przekrój podłużny styczny- przeprowadzony wzdłuż cięciwy przekroju poprzecznego, linie słojów rocznych są widoczne w postaci hiperboli i innych postaci linii krzywych 6. Sposób wytwarzania słojów rocznych Słoje roczne powstają w wyniku działalności merystemu bocznego, tzw. miazgi łykodrzewnej (kambium), który w strefie klimatu umiarkowanego uaktywnia swą działalność na początku okresu wegetacyjnego (wczesną wiosną) produkując przede wszystkim jaśniej zabarwione drewno wczesne, natomiast pod koniec okresu wegetacyjnego powstaje ciemne pasmo ksylemu (drewno późne), oba pasma drewna tworzą słój przyrostu rocznego. 7. Słój zanikający i słój pozorny Słój zanikający- słój wytwarzany w górnej partii pnia drzewa, zanikający w kierunku dolnej jego części (może zaniknąć całkowicie), wytwarzany w niesprzyjających warunkach środowiskowych, gdy substancje odżywcze pozostały na wysokości górnej części pnia 11. Biel Biel- młodsza część pnia, odpowiada głównie za transport i magazynowanie składników odżywczych (funkcja transportująca i magazynująca), dysponuje większą zawartością wody niż twardziel, posiada jaśniejszą od niej barwę, mniejszą gęstość, jest bardziej podatna na działanie i atak szkodników drewna 12. Twardziel Twardziel- wykształca się w pniach starszych drzew, poprzez impregnację (żywice, gumy i garbniki) i powstanie wcistków (w wyniku ciśnienia) dochodzi do zaprzestania przewodzenia wody i składników odżywczych, wyróżniamy twardziel zabarwioną (wyraźnie ciemniejszą niż biel), twardziel niezabarwioną, a także fałszywą twardziel (np. w wyniku działania grzybów). Twardziel charakteryzuje się większą twardością, gęstością od bieli, brakiem żywych komórek, co czyni ją świetnym materiałem technicznym, cennym gospodarczo, a także mniejszą wilgotnością od bieli. Twardziel pełni funkcję wzmacniającą. Wyróżniamy gatunki drzew produkującą: -twardziel zabarwioną (SOSNA, DĄB, CIS, DAGLEZJA, WIĄZ, TOPOLE, JAŁOWIEC, MODRZEW) -twardziel niezabarwioną (JODŁA, ŚWIERK, LIPA) -produkujące twardziel zabarwioną i niezabarwioną (JESION, WIĄZ, IWA) -gatunki beztwardzielowe (GRAB, BRZOZA, OLSZA, LESZCZYNA, BEZ CZARNY, KLON ZWYCZAJNY, KLON JAWOR, TOPOLA OSIKA, KASZTANOWIEC) 13. Twardziel zabarwiona Twardziel zabarwiona- ciemniej zabarwiona, starsza, wewnętrzna część pnia, składająca się z drewna twardzielowego u gatunków wykształcających twardziel zabarwioną (sosna, dąb, daglezja, cis, wiąz, topole, modrzew). Barwę zawdzięcza odpowiednim działaniu żywic, garbników oraz gum. 14. Twardziel niezabarwiona Twardziel niezabarwiona- starsza wewnętrzna część pnia u gatunków twardzielowych, niewytwarzających twardzieli zabarwionej (jodła, świerk, lipa), tzw. gatunki skrytotwardzielowe. 15. Drewno beztwardzielowe Drewno beztwardzielowe- jest to drewno bielaste, bez wyraźnych różnic między drewnem położonym na obwodowej części, pnia, a tą położoną w jego wnętrzu, w gatunkach tych, transport zachodzi poprzez całą powierzchnię przekroju drewna, z największą intensywnością w jego obwodowej części. (grab, olsza, leszczyna, klon jawor, klon pospolity, kasztanowiec, topola osika, bez czarny)