budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin dwuliściennych, Schematy z Biologia

Pobierz budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin dwuliściennych i więcej Schematy w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Łodyga – budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin

dwuliściennych

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Nadziemna część rośliny – łodyga i liście – powstaje w wyniku podziałów komórek merystemu wierzchołkowego. Tkanka ta występuje w wierzchołku wzrostu pędu, który formuje się już w zarodku nasiona. Nowe komórki produkowane przez merystem wierzchołkowy składają się na budowę pierwotną organów. U niektórych starszych roślin, wskutek działalności merystemów bocznych, zachodzi również wtórny przyrost na grubość.

Twoje cele

Omówisz rolę wierzchołka wzrostu w różnicowaniu tkanek przewodzących w łodydze. Zidentyfikujesz tkanki wchodzące w skład pierwotnej i wtórnej budowy łodygi. Scharakteryzujesz budowę wiązek przewodzących występujących w łodygach roślin dwuliściennych.

Słonecznik zwyczajny ( Helianthus annuus) ma pojedynczą łodygę o budowie pierwotnej, wypełnioną gąbczastym rdzeniem. Osiąga ona nawet 3 m wysokości i jest w stanie utrzymać ciężar okazałego kwiatostanu. Źródło: LiteMeterPix, Flickr, licencja: CC BY-NC 2.0.

Łodyga – budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin

dwuliściennych

Różnicowanie się pierwotnej tkanki przewodzącej

Powstawanie zawiązków liściowych inicjuje różnicowanie się pierwotnej tkanki przewodzącej w pędzie.

Zarówno ksylem (drewno), jak i floem (łyko) są tkankami złożonymi, zbudowanymi z wielu różnych typów komórek.

Ksylem zawiera naczynia, cewki, włókna drzewne i komórki miękiszu drzewnego.

Schemat budowy pierwotnej łodygi rośliny dwuliściennej – przekrój poprzeczny. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa wtórna łodygi

Ksylem (drewno)

Floem (łyko) Kambium (miazga twórcza)

Ksylem wtórny

Wtórne tkanki przewodzące wykształcają się w wyniku działalności merystemów bocznych: kambium wiązkowego i międzywiązkowego (wtórnego). Kambium wiązkowe powstaje z prokambium leżącego między drewnem pierwotnym a łykiem pierwotnym w wiązkach przewodzących, natomiast kambium międzywiązkowe odróżnicowuje się z komórek miękiszowych położonych między wiązkami, tworząc razem z kambium wiązkowym pierścień. Działalność kambium prowadzi do zwiększenia się średnicy łodygi. Niektóre gatunki drzew wytwarzają w ten sposób ogromne pnie, których drewno (ksylem wtórny) stanowi wartościowy produkt handlowy. Sezonowa aktywność kambium przekłada się na sezonowość wzrostu pędów drzew i krzewów, w wyniku czego powstają pierścienie przyrostu rocznego drewna.

Przekrój poprzeczny przez pień lipy ( Tilia) – widoczne roczne przyrosty drewna. Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Fellogen

U wielu roślin dwuliściennych, zarówno w korzeniu, jak i w pędzie, w pewnym okresie ich rozwoju pod epidermą powstaje druga wtórna tkanka twórcza – fellogen (miazga korkotwórcza). Odkłada ona na zewnątrz komórki fellemu (korka), natomiast do środka – komórki fellodermy (miękiszu korkowego). Fellogen, fellem i felloderma stanowią razem wtórną tkankę okrywającą, nazywaną perydermą lub korkowicą. W wyniku zwiększenia się obwodu rośliny epiderma pęka i odpada.

Działalność kambium i fellogenu prowadzi do daleko idących zmian w budowie korzenia oraz pędu, czego wynikiem jest wytworzenie wtórnej budowy rośliny. U niektórych gatunków fellogen nie występuje, a za budowę wtórną odpowiada jedynie kambium.

tkanka twórcza wtórna rośliny naczyniowej; jej komórki, dzieląc się równolegle do powierzchni stycznej organu, wytwarzają fellem (korek) po zewnętrznej stronie fellogenu i fellodermę po stronie wewnętrznej

filotaksja

zapisany w materiale genetycznym sposób rozmieszczenia liści na pędzie, a wcześniej ich zawiązków w pąkach

fitohormony

(gr. phytón – roślina; hormán – pobudzać) hormony roślinne, bioregulatory roślinne; związki organiczne wytwarzane przez rośliny, które regulują ich wzrost i rozwój przez modyfikację przebiegu procesów metabolicznych i ekspresji genów w komórkach

floem

tkanka wyspecjalizowana w długodystansowym przewodzeniu substancji pokarmowych w symplaście w roślinach naczyniowych; jej charakterystycznym składnikiem są elementy sitowe

kambium

warstwa komórek merystematycznych odpowiadająca za wtórny przyrost roślin na grubość, występująca w łodydze i w korzeniu

kora pierwotna

tkanki położone pomiędzy skórką a walcem osiowym w młodych korzeniach i łodygach; składa się głównie z komórek miękiszu zasadniczego lub spichrzowego

ksylem

niejednorodna tkanka, która przewodzi wodę wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami mineralnymi; elementami tej tkanki są m.in. cewki u paprotników i nagonasiennych oraz naczynia i cewki u okrytonasiennych

merystem

tkanka twórcza złożona z komórek intensywnie się dzielących; zapoczątkowuje nowe organy roślinne oraz umożliwia wzrost rośliny na długość lub na grubość

międzywęźle

odcinek łodygi między najbliższymi sobie węzłami, czyli miejscami na łodydze, z których wyrastają liście lub okółki liści

prokambium

tkanka merystematyczna pierwotna, odpowiada za powstawanie drewna i łyka pierwotnego

słoje przyrostu rocznego

pokłady tworzone w pniu i gałęziach w cyklu rocznym, głównie z drewna wtórnego, ale mogą występować również we wtórnym łyku roślin drzewiastych

symplast

zespół plazmatycznych elementów ciała rośliny połączonych plasmodesmami

tkanka przewodząca

rodzaj tkanki roślinnej wewnątrz organów roślinnych; dojrzała tkanka przewodząca zawiera elementy drzewne i elementy sitowe tworzące pasma przewodzące zwane wiązkami przewodzącymi

wierzchołki pędu i korzenia

szczytowe części łodygi i korzenia zawierające tkanki merystematyczne; odpowiadają za wzrost łodygi i korzenia na długość; wierzchołek wzrostu pędu wytwarza ponadto zawiązki: pędów bocznych, kwiatów i liści

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Wskaż wszystkie poprawne dokończenia zdania.

Merystem boczny powodujący przyrost pędu na grubość to...

ksylem wtórny.

kambium.

floem wtórny.

fellogen.

Ćwiczenie 2

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., na podstawie: Maria Podbielkowska, Zbigniew Podbielkowski, Biologia, WSiP, Warszawa 1995, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 3

Rozwiąż krzyżówkę.

1. Kambium to merystem .......
2. Felloderma to inaczej ...... korkowy.
3. Zawiera cewki i naczynia.
4. Zawiera rurki sitowe.

Ćwiczenie 4

Zaznacz cechy charakterystyczne strefy pnia, której nazwa stanowi hasło krzyżówki.

Zwiększa odporność mechaniczną drzewa na złamanie.

Jest to część zewnętrzna pnia.

Pełni funkcję tkanki przewodzącej u drzew.

Jest to część wewnętrzna pnia.

sygnałowego JA: coi1‐1 (…) oraz myc2‐3 (…). W obydwu przypadkach zaobserwowaliśmy spadek o 25% w porównaniu z typem dzikim (…). Nasze obserwacje pokazują, że represory szlaku sygnałowego JA – JAZ10 oraz JAZ7 – działają również jako represory przyrostu wtórnego. (…) Aby zademonstrować bezpośredni wpływ kwasu jasmonowego na regulację przyrostu wtórnego, porównaliśmy ze sobą boczny przyrost tkanek pochodzących od kambium międzywiązkowego w dwóch grupach roślin: kontrolnej oraz traktowanej kwasem jasmonowym. W roślinach poddawanych działaniu kwasu jasmonowego przyrost był średnio o 25% większy (…).

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie: Eva M. Sehr i in., Analysis of Secondary Growth in the Arabidopsis Shoot Reveals a Positive Role of Jasmonate Signalling in Cambium Formation, „The Plant Journal” 2010; nr 63, s. 811–822.

Ćwiczenie 7 Na podstawie tekstu i wykresów sformułuj hipotezę oraz problem badawczy opisanego eksperymentu.

Ćwiczenie 8 Sformułuj wniosek na temat funkcji kwasu jasmonowego w kształtowaniu się budowy wtórnej łodygi.

Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Łodyga – budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin dwuliściennych

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa: Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe IX. Różnorodność roślin.

2. Rośliny lądowe i wtórnie wodne. Uczeń:

5. wykazuje związek budowy morfologicznej i anatomicznej (pierwotnej i wtórnej) organów wegetatywnych roślin z pełnionymi przez nie funkcjami;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne ( językiem ucznia):

Omówisz rolę wierzchołka wzrostu w różnicowaniu tkanek przewodzących w łodydze. Zidentyfikujesz tkanki wchodzące w skład pierwotnej i wtórnej budowy łodygi. Scharakteryzujesz budowę wiązek przewodzących występujących w łodygach roślin dwuliściennych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem komputera; ćwiczenia interaktywne; analiza grafiki interaktywnej; śniegowa kula; gra dydaktyczna;

skonfrontują swoje odpowiedzi;

4. uczniowie utworzą 8‐osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
5. przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‐osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

2. Praca z grafiką interaktywną pt. „Jak zmienia się budowa łodygi wraz z jej wzrostem?”. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, przeanalizowali, jak zmienia się budowa łodygi wraz z jej wzrostem i rozwiązali polecenie nr 1 („Podaj nazwy dwóch wtórnych tkanek twórczych występujących w roślinie i określ ich funkcje.”). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.
3. Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 2 („Zapoznaj się z grafiką interaktywną a następnie wyjaśnij różnice w budowie pierwotnej i wtórnej pędu (przyrost roczny i przyrost dwuletni.”). Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem.
4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel dzieli klasę na 4‐osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne od 2 do 5 z sekcji „Sprawdź się”, od najłatwiejszego do najtrudniejszego. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 6 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.
2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019. „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafikę interaktywną można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.