Budowa układu oddechowego człowieka, Schematy z Biologia

Pobierz Budowa układu oddechowego człowieka i więcej Schematy w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Budowa układu oddechowego człowieka

Wprowadzenie Przeczytaj Film Sprawdź się Dla nauczyciela

Układ oddechowy człowieka tworzą narządy biorące udział w transporcie powietrza i wymianie gazowej między organizmem a środowiskiem. To górne i dolne drogi oddechowe oraz właściwy narząd oddechowy – płuca. Zachodzi w nich proces oddychania zewnętrznego.

Twoje cele

Wymienisz narządy układu oddechowego człowieka. Poznasz funkcje poszczególnych narządów tworzących drogi oddechowe. Omówisz budowę płuc człowieka. Wykażesz różnicę między oddychaniem zewnętrznym a oddychaniem wewnętrznym. Wykażesz związek miedzy budową a funkcją narządów układu oddechowego.

Układ oddechowy u człowieka dzieli się na drogi oddechowe i właściwy narząd oddechowy, czyli płuca. Płuca zbudowane są z pęcherzyków i to w nich dochodzi do wymiany gazów. Składają się z dwóch warstw – opłucnej płucnej (trzewnej) i opłucnej ściennej. Źródło: Scienfic Animaons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Budowa układu oddechowego człowieka

Krtań to narząd leżący poniżej nasady języka i kości gnykowej, utworzony z kilku chrząstek połączonych ruchomo za pomocą mięśni i więzadeł. Jedna z chrząstek położona ku przodowi to chrząstka tarczowa, dobrze widoczna i silnie rozrośnięta u mężczyzn (tzw. jabłko Adama). Wnętrze krtani, zwane też jamą krtani, pokryte jest śluzówką i składa się z przedsionka, głośni i jamy podgłośniowej. Przedsionek krtani rozpoczyna się otworem określanym jako wejście krtani, stanowiącym granicę z dolną częścią gardła. Z kolei głośnia jest najwęższą częścią krtani – znajdują się w niej fałdy głosowe. Przechodzące przez zwężoną głośnię powietrze wprawia je w drgania. Kształt krtani oraz napięcie fałdów głosowych decydują o wysokości głosu, a tempo przepływu powietrza przez te narządy – o jego sile. Poniżej fałdów głosowych znajduje się rozszerzony odcinek krtani (jama podgłośniowa), który przechodzi w tchawicę.

Budowa układu oddechowego. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o..

Słownik

kość gnykowa

leżąca w obrębie szyi nieparzysta kość trzewioczaszki (twarzowej części czaszki)

nagłośnia

chrząstka zamykająca wejście do krtani podczas przełykania pokarmu

oddychanie wewnętrzne

zachodzący na poziomie komórek cykl tlenowych reakcji metabolicznych prowadzący do wytworzenia energii niezbędnej do przebiegu procesów fizjologicznych

oddychanie zewnętrzne

zachodząca na poziomie płuc wymiana gazowa, podczas której dochodzi do przenikania tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi oraz dwutlenku węgla z krwi do pęcherzyków płucnych

opłucna

błona surowicza otaczająca płuca

surfaktant płucny

Tchawica Oskrzela Płuca

substancja powierzchniowo czynna zmniejszająca napięcie w pęcherzykach płucnych i wyściełająca ich wewnętrzne

wymiana gazowa

proces polegający na wymianie gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla) między organizmem a otoczeniem

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj funkcjom jamy nosowej odpowiednie elementy budowy.

ogrzewanie wdychanego powietrza komórki nabłonka produkujące śluz

oczyszczanie wdychanego powietrza włosy, nabłonek migawkowy

nawilżanie wdychanego powietrza komórki zmysłowe w obrębie okolicywęchowej

rozpoznawanie zapachów bogato unaczyniona błona śluzowa

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj narządy do odpowiedniej grupy.

Górne drogi oddechowe

Dolne drogi oddechowe

oskrzela jama nosowa

krtań płuca oskrzeliki

gardło zatoki przynosowe

tchawica

Ćwiczenie 3

Zaznacz tkanki, z których zbudowane są wymienione narządy.

Nabłonek jednowarstwowy płaski

Tkanka chrzęstna

Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy (migawkowy) Jama nosowa Krtań Tchawica Oskrzela Pęcherzyki płucne

Ćwiczenie 4

Ćwiczenie 6

Oceń prawdziwość stwierdzeń.

Prawda Fałsz Funkcją opłucnej jest zmniejszenie tarcia między ścianą klatki piersiowej a płucem. Surfaktant pokrywa z zewnątrz pęcherzyki płucne, co zabezpiecza przed ich sklejeniem. Tchawica jest elementem wspólnym dla układu pokarmowego i oddechowego. Na barwę głosu mają wpływ m.in. kształt i wielkość zatok przynosowych oraz budowa fałdów głosowych. Wymiana gazowa zachodzi na drodze transportu biernego.

Ćwiczenie 7

Wskaż, które cechy budowy krtani i tchawicy zapewniają drożność układu oddechowego człowieka.

Ćwiczenie 8

„Oddychanie wewnętrzne człowieka jest uzależnione od oddychania zewnętrznego” – oceń prawdziwość tego stwierdzenia, podając jeden argument.

Ćwiczenie 9

Źródło: LadyofHats, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Na podstawie schematu i własnej wiedzy podaj dwie cechy pęcherzyków płucnych, które są przystosowaniem do pełnionej funkcji.

konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem komputera; rozmowa kierowana; ćwiczenia interaktywne; praca z filmem; mapa myśli; gra dydaktyczna.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; arkusze papieru A3 i flamastry dla każdej pary uczniów.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.
2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat wymiany gazowej w płucach i tkankach, zwracając uwagę na elementy budujące układ oddechowy u człowieka.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel pyta uczniów:

• Jakie narządy wchodzą w skład układu oddechowego człowieka?
• Czym różni się oddychanie zewnętrzne od oddychania wewnętrznego? Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Mapa pojęć. Uczniowie, pracując w parach, tworzą mapy pojęć związane z tematem lekcji i na podstawie treści z sekcji „Przeczytaj”.

2. Praca z multimedium („Film”). Uczniowie dzielą się na zespoły i na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Film” układają pytania quizowe dla innych grup. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską drużynę.
3. Uczniowie wykonują w parach polecenia 2 (dotyczące budowy krtani) oraz 3 (dotyczące struktury drzewa oskrzelowego). Ochotnicy przedstawiają swoje odpowiedzi na forum klasy.
4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne nr 7 (dotyczące związku oddychania zewnętrznego z oddychaniem wewnętrznym) oraz 8 (dotyczące funkcji pęcherzyków płucnych), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Wskazany uczeń kończy odczytane przez nauczyciela zdanie (zob. materiały pomocnicze). Jeśli zrobi to prawidłowo, wyznacza swojego następcę; jeśli jednak jego dokończenie zdania jest błędne, jego miejsce zajmuje zgłaszająca się osoba.
2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 3 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019. „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006. Załącznik 1. Niedokończone zdania (pdf). Plik o rozmiarze 170.60 KB w języku polskim

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z materiałem w sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębić swoją wiedzę.