Budowa układu pokarmowego - opis, Prezentacje z Anatomia

Pobierz Budowa układu pokarmowego - opis i więcej Prezentacje w PDF z Anatomia tylko na Docsity!

Układ

pokarmowy

Blaszka właściwa: tkanka łączna wiotka/zbita, naczynia krwionośne, włókna nerwowe, małe gruczoły, skupiska tkanki limfoidalnej (grudki chłonne)

Błona podśluzowa: j.w., nie zawsze występuje, umożliwia ruchomość blaszki właściwej względem podłoża

Błona śluzowa

• warstwa tkankowa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu,
• stale wilgotna
• nabłonek
• blaszka właściwa

---

błona podśluzowa

Warga

czerwień wargowa

błona śluzowa

skóra

Czerwień wargowa:

• skóra z cienkim naskórkiem
• brak tworów skórnych
• podnabłonkowe naczynia krwionośne

Błona śluzowa jamy ustnej:

• nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący lub rogowaciejący
• blaszka właściwa – warstwa brodawkowa i siateczkowa
• błona podśluzowa (niekiedy również blaszka właściwa) zawiera małe gruczoły ślinowe (wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe)

Nabłonek pokrywający jamę ustną zawiera melanocyty, kom. Langerhansa i Merkla oraz podlega szybkiej odnowie (5-8 dni)

gruczoły wargowe

dziąsło

Obszary błony śluzowej jamy ustnej

Obszary uczestniczące w procesie żucia (dziąsła, podniebienie twarde, górna powierzchnia języka):

• nabłonek rogowaciejący
• brak błony podśluzowej
• bardziej wytrzymałe na obciążenia mechaniczne

Pozostałe obszary (wyścielające):

• nabłonek nierogowaciejący
• obecna błona podśluzowa
• obecne małe gruczoły ślinowe

Ząb

Elementy zmineralizowane

• szkliwo
• zębina
• cement

Elementy niezmineralizowane:

• miazga zęba
• ozębna

Szkliwo

• 96% składników mineralnych (kryształy hydroksyapatytów - HA)
• glikoproteidy (enameliny)

Jednostki strukturalne: pryzmaty szkliwne

• wysokość/szerokość 4 x 8 μm
• długość równa grubości szkliwa (ok. 2 mm)

Szkliwo to najtwardsza tkanka w organizmie

Zębina:

• 70% składników mineralnych (HA)
• włókna kolagenowe (typ I)
• substancja podstawowa
• kanaliki zębinowe zawierające:
  • wypustki odontoblastów (komórek zlokalizowanych w miazdze)
  • niezmielinizowane (bezosłonkowe) włókna nerwowe

zębina cement

Cement

• 60% składników mineralnych (HA)
• włókna kolagenowe (typ I)
• substancja podstawowa

Cement bezkomórkowy: wyłącznie substancja międzykomórkowa

Cement komórkowy: jamki i kanaliki zawierające ciała komórkowe i wypustki komórek - cementocytów (budowa najbardziej zbliżona do kości)

zębina

zębina

Miazga zęba

• bogatokomórkowa tkanka łączna galaretowata
• warstwa odontoblastów na granicy z zębiną
• naczynia krwionośne
• włókna nerwowe (głównie czuciowe)

odontoblasty (^) odontoblasty

zębina (^) zębina

prezębina (^) prezębina

zębina

miazga zęba

naczynia krwionośne

odontoblasty

Ozębna

„Aparat więzadłowy” zęba: grube pęczki włókien kolagenowych łączące cement z kością zębodołu, pomiędzy nimi tkanka łączna wiotka, z naczyniami, włóknami nerwowymi i ciałkami Ruffiniego

zębina

więzadło skośne

cement kość zębodołu

zębina

Rdzeń (zrąb): Język

• mięśnie szkieletowe

Powierzchnia dolna:

• cienka błona śluzowa, błona podśluzowa sploty naczyniowe

Powierzchnia górna:

• tworzy brodawki (uwypuklenia, błony śluzowej), brak błony podśluzowej, rogowacenie

Brodawki mechaniczne:

• nitkowate

Brodawki zmysłowe (z kubkami smakowymi):

• grzybowate
• liściaste
• okolone

Jak działa kubek smakowy:

1. Związki chemiczne zawarte w pokarmie wiążą się z receptorami obecnymi w błonie komórkowej pokrywającej mikrokosmki/ wypustki, bądź następuje napływ jonów (Na +/słony, H +/kwaśny) do komórek.
2. Następuje otwarcie/zamknięcie kanałów jonowych lub aktywacja białek G - pobudzenie komórek zmysłowych (otwarcie kanałów wapniowych, wzrost poziomu Ca)
3. Komórki typu II (receptoryczne) uwalniają ATP, komórki typu III (presynaptyczne) uwalniają neuro- przekaźnik (serotonina ?) z pęcherzyków synaptycznych.
   4. Następuje wzbudzenie sygnału we włóknie nerwowym i jego przekazanie do CSN.

jedna komórka – jeden smak jeden kubek – wszystkie smaki

I II

III

II III

Cewa pokarmowa:

• przełyk
• żołądek
• jelito cienkie
• jelito grube

Warstwy ściany cewy pokarmowej:

1. Błona śluzowa

• nabłonek
• blaszka właściwa
• muscularis mucosae

2. Błona podśluzowa
3. Błona mięśniowa

• warstwa okrężna
• warstwa podłużna

4. Błona surowicza lub włóknista

naczynia

bl. właściwa nabłonek

gruczoł

musc. grudka chłonna mucosae

błona podśluzowa

gruczoł

błona surowicza błona mięśniowa warstwa podłużna warstwa okrężna

nabłonek

blaszka właściwa (z gruczołami)

muscularis mucosae błona podśluzowa

błona mięśniowa (mięśń. właściwa)

błona śluzowa

Przełyk:

• nabłonek wielowarstwowy płaski
• gruczoły śluzowe (przełykowe gr. wpustowe) w blaszce właściwej
• szeroka, nieregularna muscularis mucosae o układzie podłużnym
• gruczoły śluzowe (gr. właściwe) w bł. podśluzowej
• w błonie mięśniowej mięśnie szkieletowe i gładkie
• zewnętrzna błona włóknista

Żołądek

• wpust
• trzon i dno
• odźwiernik

Ogólne cechy budowy ściany:

• nabł. jednowarstwowy walcowaty pokrywający powierzchnię i tworzący wpuklenia (dołeczki żoł.)
• w blaszce właściwej ciasno ułożone gruczoły cewkowe (wpustowe, właściwe, odźwiernikowe)
• dodatkowa wewnętrzna warstwa mięśniowa o układzie skośnym

przełyk żołądek

Nabłonek powierzchniowy

• wysokie walcowate komórki
• aparat Golgiego
• siateczka szorstka
• śluzowe ziarna wydzielnicze
• mikrokosmki na powierzchni
• połączenia międzykomórkowe

Nierozpuszczalny śluz produkowany przez komórki nabłonka powierzchniowego, alkalizowany przez jony dwuwęglanowe przechodzące z podnabłonkowych naczyń tworzy warstwę ochronną na wewnętrznej powierzchni żołądka

Miejscowe uszkodzenie ochronnej warstwy śluzowej i komórek nabłonka powierzchniowego prowadzi do pogłębiającego się ubytku błony śluzowej (wrzód żołądka). Uszkodzenia takie spowodowane są zazwyczaj przez bakterię Helicobacter pylori.

Trzon i dno żołądka Gruczoły żołądkowe właściwe (trawieńcowe): proste gruczoły cewkowe ułożone równolegle w blaszce właściwej, pomiędzy nimi niewielka ilość tkanki łącznej z licznymi komórkami i naczyniami włosowatymi

Gruczoł żołądkowy właściwy ma trzy odcinki:

• cieśń
• szyjkę
• trzon z dnem

Buduje go pięć typów komórek:

• komórki niezróżnicowane/macierzyste (cieśń)
• komórki śluzowe szyjki (szyjka)
• komórki główne (trzon i dno)
• komórki okładzinowe (wszystkie odcinki)
• komórki dokrewne (wszystkie odcinki)

Komórki śluzowe szyjki

produkują rozpuszczalny śluz

Komórki główne

• zasadochłonne
• siateczka szorstka
• aparat Golgiego
• ziarna wydzielnicze

produkują enzymy żołądkowe: pepsynogen, lipazę żołądkową i podpuszczkę (u niemowląt)

Komórki okładzinowe

• duże, piramidowe/owalne
• kwasochłonne
• niekiedy dwujądrzaste
• system tubularno-pęcherzykowy i kanaliki wewnątrzkomórkowe z licznymi mikrokosmkami
• bardzo liczne mitochondria

Nabłonek jelitowy

• jednowarstwowy walcowaty
• pokrywa kosmki i wyściela krypty

Typy komórek nabłonka jelitowego:

• enterocyty
• komórki kubkowe
• komórki niezróżnicowane (tylko w kryptach)
• komórki Panetha (tylko w kryptach)
• komórki dokrewne
• komórki szczoteczkowe
• komórki M

krypty

Dwa piętra błony śluzowej jelita cienkiego:

• górne: kosmki jelitowe
• dolne: gruczoły (krypty) jelitowe

kosmki

Enterocyty

• wysokie, walcowate
• brzeżek szczoteczkowy (z ektoenzymami)
• liczne organelle
• połączenia między- komórkowe w części szczytowej

Funkcje:

• resorbcja substancji prostych (produktów trawienia)
• resynteza trójglicerydów i tworzenie lipoprotein: chylomikronów

Substancje proste (węglowodany, aminokwasy) są przekazywane do naczyń krwionośnych, a chylomikrony do naczyń chłonnych

Komórki kubkowe produkują i wydzielają śluz

• wąska podstawa
• rozszerzona część górna z ziarnami wydzielniczymi (słabo się barwią)
• liczba komórek kubkowych wzrasta wraz z przebiegiem jelit (najwięcej w jelicie grubym) - na dnie krypt - szorstka siateczka, aparat Golgiego - kwasochłonne ziarna wydzielnicze - produkują białka antybakteryjne (defenzyny i lizozym) - wydzielają IgA - fagocytują (słabo) bakterie i jednokomórkowe pasożyty

Komórki Panetha

Komórki szczoteczkowe (rzadkie)

• pęczek długich mikrokosmków na powierzchni
• zakończenia nerwowe blisko podstawy
• podobieństwo do komórek kubków smakowych
• prawdopodobna funkcja chemoreceptoryczna (przekaźnik: NO)

α-gustducin

Kosmek jelitowy

• palczaste uwypuklenie błony śluzowej (0,2 x 1 mm) pokryte nabłonkiem jelitowym
• wewnątrz zrąb: bogatokomórkowa tkanka łączna wiotka (komórki tk. łącznej właściwej i leukocyty) Zrąb zawiera:
  • kapilary o ścianie okienkowej
  • pojedyncze ślepe naczynie chłonne
  • 1-3 pęczków komórek mięśniowych gładkich

Krypta jelitowa

• dno: głównie komórki Panetha i kom. niezróżnicowane (macierzyste)
• powyżej: komórki progenitorowe
• górna 1/2: różnicujące się komórki (głównie enterocyty i kubkowe) przesuwające się stopniowo ku górze

Dwunastnica

• duże, szerokie kosmki
• mało kom. kubkowych
• w błonie podśluzowej gruczoły dwunastnicze (Brunnera) - śluzowe

Gruczoły dwunastnicze produkują:

• zasadowy płyn bogaty w dwuwęglany (neutralizacja kwaśnej treści przechodzącej z żołądka)
• EGF
• lizozym

Odcinki jelita cienkiego

Jelito czcze

• węższe i krótsze kosmki
• więcej komórek kubkowych

Jelito kręte

• krótkie, wąskie kosmki
• więcej komórek kubkowych
• duże skupiska grudek chłonnych (kępki Peyera) w błonie podśluzowej

Jelito grube

• brak kosmków - obecne tylko głębokie, regularne krypty
• bardzo liczne komórki kubkowe
• brak komórek Panetha
• fałdy półksiężycowate
• zewnętrzna warstwa mięśniówki (podłużnej) podzielona na trzy odrębne „taśmy”

Funkcje:

• wchłanianie wody
• transport jonów
• produkcja śluzu
• formowanie mas kałowych błękit alcjanowy
• pojedyncze (samotne) grudki chłonne (we wszystkich odcinkach cewy)
• skupiska grudek chłonnych i rozproszonej tkanki limfoidalnej:
• kępki Peyera w jelicie krętym
• wyrostek robaczkowy

Tkanka limfoidalna cewy pokarmowej (^) Wyrostek robaczkowy ma budowę ściany jelita grubego i duże skupiska tkanki limfoidalnej

• skupiska tkanki limfoidalnej w blaszce właściwej i w błonie podśluzowej (zmniejszają się z wiekiem)
• ciągła warstwa podłużna mięśniówki