Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Budżet państwa - Notatki - Ekonomia - Część 1, Notatki z Ekonomia

Notatki omawiające zagadnienia z dziedziny ekonomii: Pojęcie i funkcje budżetu państwa;

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 07.03.2013

Misio_88
Misio_88 🇵🇱

4.7

(136)

367 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Budżet państwa - Notatki - Ekonomia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! 1 Budżet państwa Pojęcie i funkcje budżetu państwa Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest on sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków. Jako najważniejsze funkcje budżetu traktuje się zazwyczaj funkcję fiskalną, redystrybucyjną i stymulacyjną. Funkcja fiskalna polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań. Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np.: zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację funkcji redystrybucyjnej umożliwia system podatkowy (progresywne opodatkowanie dochodów ludności, ulgi i zwolnienia podatkowe, zróżnicowanie stawek podatków pośrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne itp.) oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów, czyli świadczeń społecznych zwiększających dochody ludności bez potrzeby świadczenia w zamian jakichkolwiek usług (renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe itp.). Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji. W sferze życia społecznego polityka fiskalna może np. pobudzać lub hamować przyrost naturalny, ograniczać lub łagodzić społeczne skutki bezrobocia, zwiększać poziom aktywności zawodowej, osłabiać lub wzmacniać bodźce do pracy. Realizacja wymienionych funkcji jest możliwa głównie dzięki świadomemu kształtowaniu przez państwo systemu podatkowego, tj. określeniu podmiotów podlegających opodatkowaniu, rodzajów podatków, wysokości stawek opodatkowania, ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowaniu wydatków zgodnie z potrzebami państwa. Zmiany funkcji państwa (wyrażające się przede wszystkim w zmniejszaniu lub zwiększaniu zakresu oddziaływania na życie gospodarcze i społeczne) pociągają za sobą odpowiednie modyfikacje dochodów i wydatków budżetu państwa. W gospodarce centralnie planowanej budżet państwa był nastawiony na realizację wielu zadań. Poza tradycyjnymi funkcjami administracyjnymi, oświatowo-kulturalnymi i socjalnymi państwo w poważnym stopniu oddziaływało na przebieg procesów gospodarczych. Państwo nie tylko kształtowało docsity.com 2 centralnie i finansowało z budżetu działalność inwestycyjną, lecz także poważnie ingerowało w bieżącą działalność gospodarczą i ograniczało samodzielność finansową przedsiębiorstw, m.in. przez rozbudowany system różnego typu podatków, odpisów na centralnie gromadzone fundusze oraz dotowanie bieżącej działalności gospodarczej. Obecnie w większości krajów rozwiniętych gospodarczo polityka fiskalna nastawiona jest głównie na zapewnienie środków na podstawowe potrzeby socjalne, administracyjne i obronne społeczeństwa oraz stabilizacyjne oddziaływanie na koniunkturę. Znajduje to wyraz m.in. w wysokim udziale wydatków budżetu państwa w dochodzie narodowym, przekraczającym często 50%. Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz lokalnych (budżety lokalne) i ubezpieczeń społecznych. Struktura budżetów lokalnych (terenowych) zależy od ustrojowej organizacji państwa. W państwach federalnych najczęściej występują trzy szczeble zarządzania (np. w Niemczech: federacja, kraje związkowe i gminy), natomiast w państwach unitarnych (tzn. wewnętrznie jednolitych, w których jednostki administracyjno-terytorialne są ściśle podporządkowane organom centralnym) przeważa dwustopniowy podział administracyjny. O włączeniu określonych rodzajów dochodów i wydatków do budżetu centralnego lub do budżetów terenowych decyduje ich znaczenie dla gospodarki oraz zasięg (ogólnokrajowy czy regionalny). Z budżetu centralnego finansuje się wydatki na administrację centralną, wymiar sprawiedliwości, obronę narodową. Z kolei w gestii budżetów lokalnych znajduje się zazwyczaj gospodarka komunalna i mieszkaniowa, oświata, ochrona zdrowia, kultura, utrzymanie porządku publicznego, infrastruktura. Władze lokalne realizują zadania własne oraz zadania zlecane im przez państwo, wynikające z przyjętej polityki społeczno-gospodarczej. Istnieją różne systemy finansowania wydatków budżetów lokalnych: od finansowania bieżących wydatków lokalnych głównie z własnych dochodów (jak np. w Niemczech i Szwecji) do takich, w których subwencje rządowe stanowią podstawową część funduszy przeznaczonych na finansowanie tej działalności (Wielka Brytania, Holandia). Własne dochody budżetów lokalnych pochodzą z podatków i opłat obciążających ludność danego terenu oraz z dochodów uzyskanych z działalności prowadzonej przez władze lokalne. Zasilanie zewnętrzne opiera się na subwencjach, pożyczkach i innych transferach z budżetu centralnego. We współczesnej gospodarce obserwuje się wzrost zadań realizowanych przez władze lokalne. Niedobory budżetów lokalnych stają się coraz bardziej dotkliwe, systematycznie wzrasta więc rola źródeł uzupełniających, a zwłaszcza subwencji z budżetu centralnego. Redystrybucja środków z budżetu centralnego do budżetów lokalnych zazwyczaj jest traktowana jako zjawisko pozytywne. Dzięki tej redystrybucji możliwe staje się: - pokrycie wydatków, do których władze lokalne są ustawowo zobowiązane (np. utrzymanie dróg, ochrona porządku publicznego), - ukierunkowanie działalności lokalnej zgodnie z założeniami polityki społeczno-gospodarczej państwa, docsity.com 5 nabywanego produktu lub usługi. Konsument płaci je więc „pośrednio”, za pośrednictwem sprzedawcy, który jest zobowiązany do uiszczenia podatku. Może on ciężar tego podatku w całości lub w części przerzucić na kupujących. Rys. 1 Udział procentowy podatków w PKB w krajach członkowskich OECD w 1988 r. Źródło: Revenue Statistics of OECD Member Countries, Paris 1990. Obciążenia podatkowe mogą być naliczane proporcjonalnie, progresywnie lub degresywnie. Podatek jest proporcjonalny wówczas, gdy wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów, czyli obowiązuje jedna stopa podatkowa. Zazwyczaj podatek od dochodów osób prawnych ma charakter proporcjonalny. Podatek progresywny występuje wówczas, gdy osoby uzyskujące wyższe dochody obciążone są wyższą stopą podatkową. Przykładem podatku progresywnego jest podatek od dochodów osobistych ludności, mający kilka stóp podatkowych. Dochody ludności podzielone są na przedziały. Im wyższy przedział dochodów, tym wyższą stopą podatkową jest objęty. Podatek degresywny polega na tym, że wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz mniejsze procentowe stawki podatkowe. Wśród podatków pobieranych w krajach rozwiniętych gospodarczo najpoważniejszą pozycję zajmuje podatek od dochodów osobistych ludności. Stanowi on przeciętnie ponad 30% dochodów budżetowych państwa (por. tab. 1). Podatek ten jest pobierany od dochodów uzyskiwanych z różnych źródeł. Są to: płace, dochody z indywidualnej działalności gospodarczej i z gospodarstw rolnych, z tytułu docsity.com 6 wykonywania wolnych zawodów, z prac dorywczych, rent i emerytur, a także dochody z kapitału. Podstawą określenia wysokości podatku są wszystkie dochody płatnika pochodzące z wymienionych źródeł. Dochód podlegający opodatkowaniu ustala się odejmując od łącznej sumy przychodów wydatki związane z uzyskaniem dochodów. Tab. 1 Struktura dochodów budżetowych z tytułu podatków w wybranych krajach w 1986 r. (w %) Kraj Podatek od dochodów ludności Podatek od dochodów przedsiębiorstw Składki na ubezpieczenia społeczne Podatek od majątku Opodatkowanie produktów i usług Inne Szwecja Norwegia Belgia Holandia Francja Dania Austria Włochy Irlandia Wielka Brytania RFN Finlandia Nowa Zelandia Australia Stany Zjednoczone Japonia 41 25 37 24 13 53 24 25 30 29 29 45 61 46 38 27 3 17 6 7 5 3 3 8 7 10 5 5 8 10 7 19 30 21 29 42 45 4 38 47 17 20 36 18 0 4 24 30 1 2 2 3 4 4 2 3 2 13 4 2 7 8 10 10 24 35 26 24 30 37 31 15 44 28 26 18 24 32 17 14 1 0 0 0 3 0 2 2 0 0 0 12 0 0 4 0 Przeciętnie 34,2 7,7 24,6 4,8 26,2 2,1 Źródło: Obliczenia własne na podstawie: K. Andersen, E. Norman Capital, Taxation and Neutrality, Lund 1987, s. 123. Z reguły dochody osobiste ludności opodatkowane są według skali progresywnej. W większości krajów stopa podatkowa kształtuje się na poziomie od 0 do 50%. Ustawy podatkowe przewidują zazwyczaj ulgi, zwolnienia i wyłączenia podatkowe podyktowane względami społecznymi lub ekonomicznymi. Na przykład stopa podatkowa zero, wyznaczająca kwotę rocznych dochodów wolnych od opodatkowania, ustalana jest przy uwzględnieniu możliwości płatniczych osób o najniższych dochodach. Ulgi podatkowe mogą tworzyć preferencje dla pewnych rodzajów działalności (rolniczej, intelektualnej) oraz sposobów wydatkowania dochodów (budowa domu, zakup mieszkania i jego wyposażenia, zakup akcji i obligacji). Ważnym źródłem dochodów budżetowych jest opodatkowanie produktów i usług. W większości przypadków jest to podatek obrotowy lub podatek od wartości dodanej (VAT - Value Added Tax) obciążający dobra konsumpcyjne. Podatki te spełniają funkcje fiskalne i redystrybucyjne. Z reguły nie podlegają opodatkowaniu podstawowe artykuły żywnościowe, książki, gazety, energia elektryczna, odzież dziecięca, lekarstwa. Często z opodatkowania wyłączone są usługi lekarskie, weterynaryjne, bankowe, ubezpieczeniowe itp. Towary eksportowane także nie są obciążone tym podatkiem. Pozostałe artykuły i usługi opodatkowane są według stawki jednolitej (np. w Wielkiej Brytanii 15%) lub zróżnicowanej dla poszczególnych kategorii dóbr (np. we Włoszech wprowadzono stawki obniżone - 2% i 9%, stawkę standardową - 18% i podwyższoną - 38%). docsity.com 7 Składki na ubezpieczenia społeczne są kolejną znaczącą pozycją dochodów budżetowych państwa. Składki te płacone są częściowo przez pracodawcę, a częściowo przez pracownika (najczęściej po 50% każda ze stron). Można je traktować jako formę opodatkowania dochodów, ze względu na ich powszechny i obowiązkowy charakter (potrącane są każdorazowo przy wypłacie, a wysokość składek i zakres ubezpieczenia regulują odpowiednie przepisy prawne). Podatki obciążające ludność bezpośrednio, a także pośrednio, przez opodatkowanie produktów i usług, wykazują w gospodarce rynkowej (poza nielicznymi wyjątkami) długookresową tendencję wzrastającą. Wśród państw wymienionych w tab. 1 znalazły się tylko trzy, w których bezpośrednie i pośrednie obciążenia podatkowe stanowiły mniej niż połowę dochodów budżetowych z tytułu podatków (Włochy 40%, Japonia 41% i Holandia 48%). Maksymalne obciążenia ludności, przekraczające 80% dochodów budżetowych pochodzących z podatków, miały miejsce w Danii (90%), Nowej Zelandii (85,7%) oraz Australii (85,5%). Tak poważny udział podatków w finansowaniu budżetu państwa jest, niewątpliwie, ważnym elementem edukacji ekonomicznej. Jest więc zrozumiałe, iż coroczny plan budżetu państwa (a także budżetów lokalnych) w krajach gospodarczo rozwiniętych jest przedmiotem powszechnego zainteresowania, dyskusji, komentarzy i głębokich emocji. Planowany poziom i rodzaje podatków, a także struktura wydatków budżetu państwa wpływają bowiem mniej lub bardziej odczuwalnie oraz mniej lub bardziej korzystnie na stopę życiową każdego obywatela. Niemal każdy członek społeczeństwa ma w tej sytuacji swoją wizję polityki podatkowej - jakiego rodzaju podatki byłyby najwłaściwsze, co należy zmienić, jak rozdysponować dochody budżetu państwa. Równocześnie jednak taki system finansowania wydatków budżetowych skłania rządy tych krajów do przemyślanych decyzji, racjonalnego gospodarowania funduszami, podejmowania działań akceptowanych przez społeczeństwo. Można wręcz doszukiwać się zależności między stopniem obciążenia podatkowego społeczeństwa a stopniem demokratyzacji - im większą część dochodów ludzie przeznaczają na finansowanie działalności społecznej i gospodarczej kraju, w tym większym stopniu zainteresowani są podejmowaniem decyzji oraz kontrolowaniem ich wykonania. Wspólną cechą polityki podatkowej prowadzonej współcześnie w krajach wysoko rozwiniętych jest niski udział podatków od dochodów przedsiębiorstw w dochodach budżetu państwa. Wpływy budżetowe z tytułu opodatkowania przedsiębiorstw z reguły nie przekraczają obecnie 10% ogółu dochodów budżetu państwa. Taką politykę podatkową można tłumaczyć tym, że: a) państwo stara się pozostawić przedsiębiorstwom jak najdalej idącą swobodę i nie ograniczać ich aktywności nadmiernym fiskalizmem; b) dochody budżetowe państwa przeznaczone są w poważnym stopniu na realizację szeroko rozumianej polityki społecznej, a więc obciążenia podatkowe w największym stopniu (zgodnie z zasadą ekwiwalentności) powinny dotyczyć ludności; docsity.com 10 państwowych. Warto też podkreślić, że w gospodarkach tych krajów, gdzie większość decyzji dotyczących sektora państwowego podejmowano w trybie administracyjnych nakazów oraz dominowało bezpośrednie rozdzielnictwo środków finansowych i rzeczowych, podatki były instrumentem biernym, a często wręcz niepotrzebnym. Aktywną rolę pełniły one w zasadzie tylko w odniesieniu do sektora prywatnego. Od 1989 r. system podatkowy w Polsce został poddany istotnym przeobrażeniom. Zmiany dokonywane były przy założeniu zgodności tego systemu ze standardami podatkowymi właściwymi dla krajów o od dawna ukształtowanej gospodarce rynkowej. Polegały one głównie na przesunięciu akcentu z podatków bezpośrednich na pośrednie, z przedsiębiorstw na gospodarstwa domowe oraz na poszerzeniu zakresu opodatkowania i obniżeniu wysokości maksymalnej stawki opodatkowania. Proces zmian podporządkowano realizacji podstawowego celu, jakim jest rozwój przedsiębiorczości rozumianej jako wzrost aktywności gospodarczej i zawodowej w różnych jej formach. Uznano też, że czytelność i uproszczenie systemu podatkowego przyczynią się do unaocznienia i upowszechnienia oczywistej prawdy, iż rząd może wydawać tylko tyle pieniędzy, ile zbierze od podatników oraz że dyscyplina podatkowa jest jednym z najważniejszych elementów odpowiedzialności obywatelskiej. Ogólną zasadą gospodarki centralnie planowanej było regulowanie odrębnymi aktami opodatkowania sektora publicznego i sektora prywatnego. Zasadnicza zmiana w podatku dochodowym od osób prawnych dokonana została w Polsce już w 1989 r., kiedy to zniesiono sektorowe zróżnicowanie podmiotów gospodarczych oraz zrezygnowano z opodatkowania progresywnego na rzecz opodatkowania liniowego ze stopą opodatkowania 40%. Ważnym elementem reformy podatkowej w Polsce było wprowadzenie podatku dochodowego od osób fizycznych. Podatek ten wszedł w życie l stycznia 1992 r. i zastąpił kilka dotychczasowych podatków, tj. wynoszący 20% podatek od płac (obciążający przedsiębiorstwa), podatek od wynagrodzeń, podatek wyrównawczy, podatek rolny w części dotyczącej działów specjalnych produkcji rolnej oraz dotychczas obowiązujący podatek dochodowy. Obciążeniu podatkiem dochodowym podlega suma dochodów osiąganych ze wszystkich źródeł, z wyjątkiem tych, które przedmiotowo są zwolnione z opodatkowania (np. nagrody państwowe, wygrane w grach liczbowych, świadczenia socjalne, odsetki od wkładów oszczędnościowych) oraz dochodów nie podlegających kumulacji (takich jak np. dochody ze sprzedaży nieruchomości, odsetki od pożyczek, z praw autorskich i podobnych), które są opodatkowane według odrębnych zasad. Opodatkowane są dochody indywidualne, ale małżonkowie mają prawo łącznego opodatkowania dochodu. Podatek ma charakter progresywny z trzema stopami: 20, 30 i 40% w latach 1992-1993, 21, 33, 45% w latach 1994-1996 oraz 19, 30, 40% w latach 1998-1999, z niewielką ilością ulg i zwolnień podatkowych. Do lipca 1993 r. podatek obrotowy regulowany był dwiema odrębnymi ustawami. Jedna dotyczyła jednostek sektora publicznego, a druga osób fizycznych oraz prywatnych przedsiębiorstw i instytucji. docsity.com 11 Ustawa o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym, która weszła w życie 5 lipca 1993 r., oznaczała radykalną zmianę systemu funkcjonowania podatku pośredniego w Polsce. Podatek ten naliczano według trzech stawek: podstawowej 22%, obniżonej 7% i 0%. Nowy system opodatkowania obrotów - wprowadzony zgodnie z zaleceniami ekspertów z Międzynarodowego Funduszu Walutowego – stał się odwzorowaniem wielofazowego podatku od wartości dodanej VAT, który został zastosowany po raz pierwszy w 1968 r. Zmiany systemu podatkowego w Polsce, mimo rozłożenia w czasie, przeprowadzono w sposób sprawny i nie zakłócający nadmiernie procesów gospodarczych. Od strony legislacyjnej nowy system podatkowy jest nowoczesny, zbliżony do istniejącego w Unii Europejskiej. Prowadzi on do zmiany struktury dochodów budżetowych w kierunku zwiększenia udziału podatków pośrednich i bezpośrednich płaconych przez ludność. Modyfikacje systemu podatkowego polegają głównie na zwiększeniu sprawności fiskalnej aparatu administracyjnego i stosowaniu skuteczniejszych sposobów ograniczania zakresu działalności gospodarczej wymykającej się spod kontroli podatkowej. Mają one na celu zapewnienie dodatkowych dochodów budżetowych, będących przeciwwagą zmniejszających się wpływów z sektora publicznego. Wydatki budżetu państwa Wielkość i struktura wydatków budżetowych odzwierciedlają rolę, zakres i kierunki działalności państwa. Z punktu widzenia przeznaczenia można wyodrębnić trzy grupy wydatków budżetowych: 1) wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji, jak: obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości; 2) wydatki związane z realizacją celów społecznych „państwa dobrobytu” (oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne itp.); 3) wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce (oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, subsydia dla rolnictwa, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz wydatki transferowe, które wpływają stabilizująco na koniunkturę, np. świadczenia społeczne poza tym, że pełnią funkcję redystrybucyjną, wpływają też na wielkość globalnego popytu). W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wydatki publiczne na ogół szybko rosły, niejednokrotnie w tempie wyższym niż produkt narodowy. Wzrastający udział wydatków publicznych był jedną z konsekwencji akceptacji w teorii i polityce ekonomicznej aktywnej roli państwa w gospodarce. Proces ten, zapoczątkowany w Europie Zachodniej w latach trzydziestych, jest dobitną ilustracją dominacji w przeszłości paradygmatu keynesowskiego, uzasadniającego rozwój wydatków na cele socjalne i ingerowanie państwa w życie gospodarcze. Chociaż od połowy lat siedemdziesiątych można zaobserwować zmianę poglądów na ekonomiczną rolę państwa oraz wzrastającą popularność idei konserwatywnych i liberalnych, udział wydatków publicznych w produkcie narodowym nadal jest wysoki i nie wykazuje tendencji malejącej. W docsity.com 12 1990 r. w krajach rozwiniętych gospodarczo wydatki budżetowe stanowiły przeciętnie ponad 40% produktu narodowego brutto, w wielu przekraczały 50%, a w Szwecji nawet 60% (tab. 2). Tab. 2 Wydatki budżetowe (jako % PNB) w wybranych krajach w latach 1970-1990 Kraj 1970 1979 1982 1984 1989 1990 Stany Zjednoczone Japonia Niemcy Francja Włochy Wielka Brytania Kanada Australia Austria Belgia Dania Finlandia Grecja Islandia Irlandia Luksemburg Holandia Norwegia Portugalia Hiszpania Szwecja Szwajcaria Turcja 31,7 19,4 38,6 38,5 24,2 38,8 34,8 26,8 39,2 42,2 40,2 30,5 22,4 30,7 39,6 33,1 43,9 41,0 21,6 22,3 43,3 21,3 - 31,7 31,6 47,7 45,0 45,5 42,5 39,0 33,5 48,9 58,1 53,2 36,7 29,7 32,8 46,8 52,5 55,8 50,4 36,2 30,5 60,7 29,9 25,8 36,5 33,6 49,7 50,4 47,4 46,9 46,6 37,0 50,9 64,2 61,2 39,1 37,0 34,2 55,8 55,8 61,6 48,3 43,0 37,6 66,3 30,1 26,4 35,8 32,9 48,1 52,0 49,3 47,2 46,8 38,5 50,8 62,8 60,3 39,8 40,2 32,1 54,0 51,8 61,0 46,3 44,4 39,4 63,5 41,1 25,5 36,1 31,5 45,4 49,5 51,7 40,9 44,3 34,8 49,6 55,5 58,7 38,2 47,7 39,8 46,6 - 56,0 54,6 41,7 41,8 60,1 29,9 28,8 37,0 30,7 45,8 50,2 53,2 42,8 46,4 36,4 48,6 54,7 57,6 40,8 53,9 39,3 44,5 - 56,3 55,1 42,7 41,5 61,5 31,8 29,6 OECD – Europa OECD 36,9 32,9 45,3 37,4 49,4 41,5 49,6 41,2 47,6 40,0 48,6 40,5 Źródło: OECD National Accounts, „OECD Economic Outlook” 1991 (July), nr 49. Analiza trendów w różnych krajach wskazuje, że wydatki budżetowe charakteryzują się wysokim stopniem inercji. Zarówno ograniczenie absolutnych rozmiarów tych wydatków, jak i zahamowanie tempa ich wzrostu w praktyce jest bardzo trudne. Utrzymywanie, a nawet rozszerzanie wydatków budżetowych uzasadniane jest wieloma względami natury ekonomicznej. Wymienić należy przede wszystkim konieczność subsydiowania produkcji rolnej w celu ochrony krajowego rolnictwa i stabilizacji dochodów producentów rolnych oraz subsydiowania przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, zwłaszcza w okresie recesji, aby przeciwdziałać masowym bankructwom. Zaostrzona konkurencja na rynkach światowych (zwłaszcza konkurencja Japonii i krajów Azji Południowo- Wschodniej) skłania rządy wielu krajów zachodnich do subwencjonowania przedsiębiorstw państwowych i prywatnych w celu zwiększenia zdolności eksportowej gospodarki, stabilizacji koniunktury i ochrony miejsc pracy. Dużych wydatków rządowych wymaga też rozwój zaawansowanych technologii. Niezbędne staje się finansowanie nie tylko nakładów na prace naukowo-badawcze, lecz także nakładów inwestycyjnych wykraczających poza potrzeby i możliwości prywatnego kapitału (kosmonautyka, energia nuklearna, elektronika, telekomunikacja itp.). Wydatki rządowe rosną także wtedy, gdy podejmowane są próby dokonania zmian strukturalnych w gospodarce, takich jak tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnych gałęzi produkcji, dążenie do nadania gospodarce pożądanej dynamiki, docsity.com