Całość mikroekonomii - Notatki - Ekonomia, Notatki z Ekonomia

Pobierz Całość mikroekonomii - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! Wykład nr 1 Ekonomia pochodzi z starożytności . ‘ Oikosnomikos ‘ – nauka o gospodarstwie domowym Ojkos – dom Nomos – nauka Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii . EKONOMIA – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy ) Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą ekonomię . Funkcje ekonomii : 1. Teoriopoznawcza – wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu . 2. Aplikacyjna – próba formułowania wskazówek dla gospodarki . MIKROEKONOMIA – ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków . Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk . MAKROEKONOMIA – badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami . Badanie zależności całej gospodarki . EKONOMIA POZYTYWNA – wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony – waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania . EKONOMIA NORMATYWNA – sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii . Kierunki ekonomii : 1. Merkantylizm – ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem pieniądza pełnowartościowego . 2. Fizjokratyzm – ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo . 3. Ekonomia klasyczna – ( Ricardo , Smith , Say ) – apologezja prywatnej własności i rynku . Prawo rynków Saya – każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt , 4. Leseferyzm – okres nie ingerencji państwa w gospodarkę . 5. Keynesizm – ( twórcą Keynes – twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa . Keynes – 1936 - 6. Neoklasyczna ekonomia – poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla . 7. Ekonomia marksistowska – ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby . 8. Ekonomia podażowa – co robić aby pobudzać podaż : Monetaryzm – Milton Friedman Teoria racjonalnych oczekiwań Problem ograniczoności zasobów – RZADKOŚĆ Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a b ) pozytywne możliwościami ich realizacji wynikającymi z ilości dóbr jakimi dysponujemy w danym czasie . Subiektywizm odzwierciedla rzadkość . POTRZEBA – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia . POTRZEBA podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka . CZŁOWIEK Biosystem Socjosystem Psychosystem ( nie jest sam ) ( człowiek istota myśląca , podejmuje samodzielne decyzje ) Geneza powstania potrzeb : pierwotne ( instynktowne ) społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju ) Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons ) 1. Powietrze ( oddychanie ) 2. Pożywienie 3. Ubranie 4. Mieszkanie 5. Szeroko pojmowana rozrywka 6. Przedmioty zbytku luksus Zasady Marshalla : 1. Pożywienie 2. Ubranie 3. Mieszkanie 2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) – osiągnąć cel przy użyciu jak najmniejszych środków . RACJONALNOŚĆ : rzeczywista – jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) – jedno rozwiązanie proceduralna – dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze – dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań ) RACHUNEK EKONOMICZNY – zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach . tylko w jednostkach wartościowych musi być celowy musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania ) musi być wariantowy – im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że wybierzemy najlepiej kompletność –musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników ) EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób , im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego . Przedmiot badań ekonomii – proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest: zaspokojenie potrzeb ludzkich uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta ) Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy . METODY BADAWCZE ekonomii : obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria ) dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości dla danego zjawiska . ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy : 1. Sprężenie zwrotne , skutek – przyczyna 2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje . 3. Złudność zależności ekonomicznych . 4. Jest subiektywna . 5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić ) KONKRETYZACJA – zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości . WERYFIKACJA – sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie . a) statystyczna ( badania ) b) historyczne odnoszenie się do przeszłości FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) – obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w jakimś przypadku ona nie zachodzi . Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii : a) logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja . TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne , musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki . Podstawy do prognozowania przyszłości . NARZĘDZIA EKONOMICZNE : 1. Model ekonomiczny – uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości gospodarczej . 2. Eksperyment – ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) – stworzenie pewnych warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej . Eksperyment kontrolowany – polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w każdej próbie zmiana jednego czynnika . SYSTEM SPOŁECZNY – całość związków i zależności występujących w społeczeństwie . Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny . SYSTEM SPOŁECZNY system polityczny system kulturalny system ekonomiczny – - bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków - instytucje - oczekiwania członków i zależności między społeczeństwa członkami społeczeństwa wynikających z działania ich na płaszczyźnie ekonomicznej decyzyjny motywacyjny kontrolny koordynacyjny PRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością , sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne – pojawiają się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne . Wykład nr 3 Reforma – pewien cykl zmian TRANSFORMACJA – cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do bardziej efektywnych TRANSFORMACJA modyfikacyjna systemowa modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego , ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego ( kraje Europy środkowej ) 1. od centralnie planowanej do rynkowej 2. od socjalizmu do demokracji rynkowej Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka 1. GOSPODARKA NATURALNA – podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe ( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb . Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny PODZIAŁ PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody ) SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich . Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również . 2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta - wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego . Papierowy – symboliczny ( symbol wartości ) – umowa społeczna , gwarancją wartości pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) . Funkcje pieniądza : 1. Miernik wartości 2. Środek wymiany cyrkulacji środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza a strumieniem towaru – kredyt ) 3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu ) 4. Pieniądz światowy ( SDR – 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F ) Wykład nr 4 CENA – informuje nas o relacji między produktami 1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu 2. żywiołowa , administrowana 3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do jakościowego 4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży 5. funkcja kosztowa – wchodzi w skład produktów jako koszt 6. nie jest wielkością jednorodną : elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce zawiera obciążenia prawne – podatki zysk 7. funkcja dochodowa – pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą wyliczyć siłę nabywczą pieniądza – wartość realna – ilość dóbr i usług które możemy za nią nabyć ) Cena sprawiedliwa – św. Tomasz z Akwinu – powinna być ustalana zgodnie z wartościami chrześcijańskimi . Milton Friedman – monetaryzm – Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty – motywuje do działania . POPYT – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek konsumpcji , rynek czynników produkcji ) NABYWCY KONSUMENCI PRODUCENCI dobra finalne czynniki produkcji Rodzaje popytu : popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem na drugie dobro popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody POPYT – elementy regulujące : 1. Cena dobra cena substytutów ceny dóbr komplementarnych przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości zjawisko antypacji popytu – wyprzedzanie faktycznego popytu 2. Dochód – ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne 3. Preferencje popytowe – upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda 4. warunki geograficzne – demograficzne PODAŻ – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej ) Czynniki motywujące podaż : 1. Cena produktu cena dóbr substytucyjnych cena dóbr komplementarnych statystyczne i dynamiczne badania – kształtowanie się cen cena czynników produkcji technologia ilość przedsiębiorstw w gałęzi – warunki konkurencji warunki prawne pomoc państwa ( dotacje , subwencje ) PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . ) - mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę . Funkcja jednoczynnikowa cena wg Marshalla popyt POPYT : potencjalny , efektywny komplementarny substytucyjny złożony , ograniczony Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami ceteris paribus . ) - wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana przez producentów na rynek . cena wg Marshalla podaż Mechanizm równoważenia rynku – cena , popyt , podaż . CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży . RÓWNOWAGA RYNKOWA cena C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia Produkty przemysłowe – wyższa elastyczność , prawie jednostkowa Usługi – wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa Elastyczność PODAŻY Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny cena ec < 1 ec = 1 ec > 1 podaż Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się zmieniać . Elastyczność : punktowa łukowa ( konkretny odcinek krzywej ) Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę . Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę . PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ Struktura gospodarki rynkowej . PODMIOTEM GOSPODARCZYM – nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem . JANOS KORNAI – wyodrębnił w gospodarce dwa procesy : 1. Procesy realne ( materialne ) – są tom wszelkie działania w ramach tych procesów powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr , produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie , przetwarzanie, transportowanie , pakowanie . 2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem decyzji ekonomicznych . Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną . Sfera realna – przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe ) BANK komercyjny – podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna ) NBP , banki narodowe , centralne –podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo , zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym , określa rezerwy obowiązkowe . Parametry NBP : 1. Stopa redyskontowa 2. Stopa lombardowa 3. Stopa refinansowa INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE – są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego gromadzą duże środki kapitałowe . GIEŁDA – rynek kapitałowy , ‘ barometr gospodarki ‘ PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ – związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców zrzeszenia konsumentów – zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają . PAŃSTWO – podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym , może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej . PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) – jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko . Cechy przedsiębiorstwa : 1. Odrębność ekonomiczna ( własność ) 2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka ) 3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna ) PRZEBSIĘBIORSTWO publiczne prywatne państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki ) GOSPODARSTWO DOMOWE – grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej – mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna z osób musi prowadzić działalność zarobkową . Funkcje gosp . domowego : 1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb ) 2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji – rynek pracy ) WYBORY konsumenta : 1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny cel – zaspokajanie potrzeb ) 2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe – pełna informacja ) 3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi 4. Jest podmiotem racjonalnym Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji Ograniczenia : 1. Dochody ( dochód realny ) 2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny ) Uporządkowany system preferencji konsumenta : 1. Założenie kompletności preferencji . 2. Założenie przechodniości preferencji . 3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta . Wykład nr 6 Dobra : preferowane – najważniejsze dla konsumenta obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość wymiany) UŻYTECZNOŚĆ – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji jednego dobra bądź usługi ma konsument Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej – subiektywizm. UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości dobra. UC Ilość dobra Q Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) . UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia ) konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q . UM Źródła pozapłacowe : działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna wygrane – gry liczbowe , spadki oszczędności Dochody: regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ. sporadyczne – wygrane , spadki Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) . Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie . Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) . LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA Dobro A Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają zaangażowania takich samych środków ( takiej samej ilości środków ) . Dobro B Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje . Optimum konsumenta Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej . Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością . Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był realny ( nie tylko zgodny z inflacją ) Wykład VII (31.XI.99) Ograniczenia cenowe Ograniczenia dochodowe Funkcja popytu konsumenta: DDX = f1(PXPY...∆P) Pojedynczy konsument DDY = f2(PXPY...∆P) DDX,DDY – popyt konsumenta na dobro X,Y PX,PY – ceny dóbr ∆P – dochód pieniężny konsumenta Popyt rynkowy: i – pojedynczy konsument Ścieżka dochodowa Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu: - Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na różne produkty: a) dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu b) dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu n 0i DYI n 0i DXI D D Podział ten ma charakter: - subiektywny ( dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter ) - należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa - zmiany w czasie Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr normalnych Nie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym ( i wzrasta na nie konsumpcja) a) wpływ zmian dochodu na popyt: ay y1 E y y ax x x1 DP1 DP x x a) Ścieżka ekspansji dochodowej konsumenta Krzywa dochód – konsumpcja Jest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian dochodów i niezmienności innych warunków ( jest to wypadkowa sytuacji konsumenta). ay ay ay E2 E1 E2 E E1 E 0 ax ax ax X,Y – są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne X- d. Podrzędne Y -d. Podrzędne c) Prawo Engla – podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu. y 1 P DP YP DP 25 Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu danego dobra. Efekt substytucyjności – sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym Efekt dochodowy – obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na wielkość zakupów dobra X,Y ay (Rekowski str. 124) B Y2 A Y C Y1 X1 X2 X ax Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego, dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność. Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena. W rzeczywistości dwie ścieżki nakładają się na siebie: Yo Y2 A B C Xo X2 X1 Efekt substytucyjny – wzdłuż krzywej obojętności od A do C 26 Efekt dochodowy – wzdłuż krzywej ekspansji dochodowej od C do B Efekt substytucyjny – jest zawsze ujemny Efekt dochodowy – dodatni dla dóbr normalnych Ujemny dla dóbr podrzędnych sytuacja, gdy konsument funkcjonuje w sytuacji niepełnej informacji koszty transakcji – są to koszty ponoszone w celu zdobywania informacji ( wydatkowane pieniądze i stracony czas ) użyteczność ex-ante – użyteczność, jaką konsument przypisuje produktowi w momencie podejmowania decyzji co do jego zakupu użyteczność ex-post – użyteczność, jaką dla konsumenta ma faktycznie dana konsumpcja, użyteczność, którą doświadczamy w trakcie używania produktu. Wykład VIII (7.XII.98) Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i k. przyszła) KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T Zwiększanie dochodu w czasie przez konsumenta Konsument zgłasza popyt na pracę, kierując się: 1. Efekt substytucyjny na rynku pracy 2. Efekt dochodowy na rynku pracy Ad.1 E.S. – zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją. Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim poziomie dochodów (Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód) Ad.2 27 E.D. – odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu, zastępuje się tu pracę ( jej czas ) – czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który posiada) praca w nadgodzinach – praca wynagradzana za wyższą płacę czas wolny użyteczności > użyteczności dodatkowego dochodu – e. Dochodowy czas wolny użyteczności < użyteczności dodatkowego dochodu – e. Substytucyjny płaca – dochód pieniężny dochód gospodarstwa domowego – dochód pieniężny i dochód niepieniężny (wychowanie dziecka – nie korzysta z przedszkola, gotuje, pierze) ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE: Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym: - pożyczkodawca – wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się konsumpcja bieżąca - pożyczkobiorca – korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod wpływem: - stopy wkładów długoterminowych - poziomu dochodów bieżących i przyszłych - dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym (nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena – dostępność fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie: np. 1) może samochody stanieją – warto oszczędzać 2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie – opłaca się wziąć kredyt Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w czasie Im niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości PRODUCENT – zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych. Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy: - odrębność ekonomiczna - odrębność organizacyjna - odrębność prawna Producent może: obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji) 30 Zewnętrzne źródła: kredyty i pożyczki zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn. druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał dotacje i subwencje własny bezpośrednie inwestycje Wykład IX (14.XII.98) Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa) Składniki majątku przedsiębiorstwa: A) Składniki trwałe (długi okres używania) B) Środki obrotowe (niższa cena, krótki okres używania, zazwyczaj zużyte w jednym procesie produkcyjnym) Przedsiębiorstwo: - wytwarza - sprzedaje - dostaje pieniądze ze sprzedaży - kupuje materiały - wytwarza i cykl się powtarza Formy finansowania zewnętrznego: I. LEASING – forma dzierżawy, czyli finansowanie zewnętrzne, sięga się na rynek po kapitał. Po raz 1-szy zastosował go IBM, jako „full service”, czyi firma dostarcza i zapewnia obsługę oraz dokonuje wymiany. Na świecie leasing obejmuje 25% transakcji jako metoda finansowania. W Polsce tylko parę procent, bo jest to umowa „nie nazwana” i różnie traktowana przez prawo, ma znamiona konsumpcji luksusowej, a nie inwestycji LEASING Środki produkcji środki konsumpcji Dzierżawa bezpośrednia Dzierżawa pośrednia 31 (wyłącznie tow. Leasingowe) Leasing operacyjny Leasing finansowy (krótkookresowy 3-4 lata) (długookresowy nawet 30lat) Equipment leasing Plant leasing Leasing pośredni raty Tow. Leasingowe Dzierżawca umowa zapłata dostarczenie ceny przedmiotu zakupu dzierżawy Producenci Cechy towarzystwa leasingowego: - poważne zasoby kapitału - znajomość rynku Leasingodawcami mogą być też banki LEASING Operacyjny Finansowy Okres umowy Krótszy od ekonomicznego zużycia się obiektu Zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia się obiektu Koszty utrzymania i remontu Ponosi leasingodawca Ponosi leasingobiorca, jeśli leasingod. To za dodatkową opłatą Opłaty leasingowe Nie pokrywają ceny obiektu Pokrywają pełną amortyzację obiektu Odstępstwo od umowy Możliwe przed jej wygaśnięciem Wymaga zapłaty odszkodowania leasingowego II. Kredyt III. Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze: - zwrotnym - odpłatnym - na określonych warunkach - na określony czas IV. Subwencje, mogą one być: 32 - rzeczowe i finansowe - bezpośrednie i pośrednie (np. cło – dogodniejsze warunki dla producentów krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki udogadniające) V. Zobowiązania: - wobec pracowników - wobec dostawców - wobec banków itd. - wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i w końcu nie płaci) VI. Drukowanie papierów wartościowych - obligacje – papier dłużny, potwierdzenie podwyżki - akcje – potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach ( zwiększenie ilości właścicieli) FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE 1. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku jest 1 osoba. Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo. Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela bardzo znaczący wyznacznik. 2. Podział spółek z „zeszytu finansów” odpowiedzialność ryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania, kreacja pieniądza a nie prawne Akcje Rodzaje akcji - Imienne (nie są przeznaczone na rynek) - Na okaziciela (są przeznaczone na rynek) Kurs akcji Akcje zwykłe, uprzywilejowane Kontrolny pakiet akcji Korporacja ponadnarodowa (zarządzanie menadżerskie) W gospodarce otwartej przedsiębiorstwa zaczęły się rozszerzać, nastąpiło przenoszenia kapitału za granicę np. pewne firmy są dofinansowane poprzez przenoszenie aktywów. 35 Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie – nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału – nic się nie zrobi samo. Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji . Produkt przeciętny / PP / L PC PPL L – czynnik pracy , czynnik zmienialny Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie . Produkt marginalny / PM / Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego . Graficzny obraz produktu całkowitego PC 0 L Graficzny obraz PM i PM PP PM PP PM L Nałożenie dwóch funkcji PP PM PC B PC L PC PML 36 A PP 0 PM L A – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu . B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji B ) Ograniczenia finansowe K Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz finansowych możliwości przedsiębiorstwa , ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb . nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość rozszerzenia działalności . 0 L C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B) K A 0 L Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno – finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski ) Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa . Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna . Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty ) Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa K Krzywa łącząca punkty będące optymalną kombinacją czynników 37 0 L Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji . Wykład nr 11 Koszty rzeczywiste – koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści . Negatywny aspekt gospodarczy – utrata pewnych korzyści Pozytywny aspekt gospodarczy – możliwość uzyskania pewnych korzyści . Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne ) Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny Rachunek wyników – określa rachunek strat i zysków Strata – nakłady przewyższają koszty – koszt ryzyka biznesowego Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo . Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) – koszty rzeczywiste i koszty alternatywne . Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia . Koszty społeczne – koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np: Budowa infrastruktury Koszty zanieczyszczenia środowiska Odpowiedzialność personalna – płaci ten kto doprowadził do straty . Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych . Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji . Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji . Koszty produkcji Koszty stałe Koszty zmienne - Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych - Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów , - Koszty zużywania środków półfabrykatów - Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna - Niektóre podatki woda Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie ) Koszt całkowity koszty Kc(s+z) funkcja kosztów całkowitych Kz jako zależność kosztów stałych i kosztów zmiennych . 40 Cenodawca – podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć . MONOPOL Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi ) Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej ) Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący ) czysta konkurencja czysta konkurencja konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistyczna oligopol oligopson monopol pełny monopson ( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy ) Monopol bilateralny – monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem działania jest tu negocjacja między podmiotami . A – konkurencja doskonała B – konkurencja niedoskonała oligopol oligopson monopol monopson Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji konkurencja potencjalna konkurencja efektywna Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych . Efektywna intensywność konkurencji – w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych uczestników rynku . Intensywność konkurencji 41 duopol wąski szeroki polipol oligopol oligopol Polipol – jest to rynek doskonały Wykład nr 13 KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY I Konkurencja doskonała Jednorodność produktu Pełna mobilność czynników Duża liczba sprzedających i kupujących Pełna , doskonała informacja o rynku Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa ) Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej . Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji . Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach . Dlaczego musi być konkurencja ? Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne . Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału . Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność . Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału . Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku . Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości ) Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie . Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu . PM = KM 42 Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 ) To była strategia maksymalizacji zysku . Inna strategia – minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy ( krótkoterminowy warunek ) PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA cena koszt KCP KM KZP E P max zysk P E’ P’ min strat P’ zamknięcie przedsiębiorstwa a E – graniczny punkt opłacalności E ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat . Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P’ nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa . Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach . Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) . RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO koszty utarg KM KCP A B P P = PP = PN C A C B wielkość produkcji 45 Dyskryminacja doskonała – producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta ( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek STRATA MONOPOLU cena KM koszty A C KCP P B PM DD = P = PP 0 Qe Q Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. : Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo ) Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra ) Wykład nr 14 KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ Wielu sprzedających i kupujących Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go Pełna informacja Produkty zróżnicowane – jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy – duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu ) Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny . Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby . Są dwie sytuacje ruchu cen : Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią) Firma zmienia ale inni nie Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki . 46 Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia elastyczność cenową – zmniejsza ją . PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ P dd – krzywa popytu przedsiębiorstwa D DD – krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy d zmienią cenę B – wielkość popytu po obniżeniu ceny P1 A B C P2 D d Q1 Q2 Q3 Q Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę . RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ P d D KM PE AE D CE PME d 0 QE Q RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ P d D KCP P1 P2 47 D d 0 Q1 Q2 Q Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki . Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi . Narzędzia konkurencji niecenowej – ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie pozorowane ( np. proszki – ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych . W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami . Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy ) Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną ( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej . Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej , monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych . II OLIGOPOL Produkty jednorodne lub zróżnicowane Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 – duopol ) duża liczba kupujących Ograniczony dostęp do rynku Pełna informacja Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji – reakcji . Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści . Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek – teoria rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .