Cały wykład - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 4, Notatki z Ekonomia

Pobierz Cały wykład - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 4 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

 Specjalizacja międzynarodowa – korzystna dla obu współpracujących partnerów,  Podstawą specjalizacji krajów jest występowanie bezwzględnych (absolutnych) różnic w kosztach wytwarzania, mierzonych nakładami pracy,  Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych towarów które produkuje taniej niż inne kraje,  Przyczyną różnic w kosztach wytwarzania jest niejednakowe wyposażenie w zasoby naturalne lub nabyte,  Źródłem bogactwa są rozmiary produkcji,  Najbardziej korzystny jest wolny handel, gdyż konkurencja powoduje wytworzenie się najbardziej korzystnego dla wszystkich partnerów międzynarodowego podziału pracy.

Teoria przewagi absolutnej – przykład.

Założenia przykładu: Istnieje jeden czynnik produkcji – praca. Nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki produktu określa tez koszty. Nie ma korzyści skali (koszt jednakowy nie zmienia się w zależności od wielkości produkcji). Nie ma korzyści skali (koszt jednostkowy nie zmienia się w zależności od wielkości produkcji). Nie występują koszty transportu. Nie ma barier handlowych. Eksport = Import. W obu krajach istnieje wolna konkurencja.

Teoria przewagi absolutnej – przykład.

Produkt / kraj Anglia Hiszpania Sukno (godz.) 4 6 Wino (godz.) 8 3

Brak specjalizacji.

Nakład 12 9 Produkcja 1 l wina, 1 m sukna 1 l wina, 1 m sukna Eksport Brak Brak Import Brak Brak Konsumpcja 1 l wina, 1 m sukna 1 l wina, 1 m sukna

Czy specjalizacja jest opłacalna?

Tak, bo istnieją bezwzględne (absolutne) różnice w kosztach wytwarzania towarów w obu krajach: Anglia – taniej wytwarza sukno, Hiszpania – taniej wytwarza wino.

Pełna specjalizacja – relacja wymienna.

• W Anglii za 1 l wina 2 m sukna (1:2),
• W Hiszpanii 2:1 (za 1 l wina 0,5 m sukna),
• Relacja w handlu międzynarodowym 1:1.

Nakład 12 9 Produkcja 3 m sukna 3 l wina Eksport 2 m sukna 2 l wina Import 2 l wina 2 m sukna Konsumpcja 2 l wina, 1 m sukna 1 l wina, 2 m sukna

Podział korzyści między partnerami zależy od relacji wymiennej, która zawiera się w przedziale określonym przez relacje wewnętrzne w krajach obu partnerów (w przykładzie od 0,5 do 2).

Teoria przewagi absolutnej – wnioski z przykładu.

 Specjalizacja i handel są korzystne dla obu stron,  Podział korzyści między partnerami zależy od relacji wymiennej, która zawiera się w przedziale określonym przez relacje wewnętrzne w krajach obu partnerów (w przykładzie 0,5 do 2).

Teoria przewag komparatywnych

 Twórca: David Ricardo, „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” 1817 r.  Podstawą specjalizacji krajów jest występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania.  Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych towarów które produkuje stosunkowo najtaniej tj. takich dla których jego względna przewaga kosztów wytwarzania (mierzona nakładami pracy) jest stosunkowo największa lub różnica kosztów na jego niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza.  Koszt komparatywny jest to koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra. Można go wyrazić dwojako:  jest to relacja między absolutnymi kosztami jednostkowymi wytworzenia dwóch dóbr w tym samym kraju;  relacja między absolutnymi kosztami jednostkowymi tego samego dobra w dwóch krajach.  Relacja wymienna musi być w najgorszym wypadku taka jak bez podejmowania specjalizacji i wymiany.  Granice wzajemne opłacalnego handlu wyznaczają krajowe relacje kosztów, przy założeniu, że każdy kraj specjalizuje się w produkcji dobra, którego koszt komparatywny jest niższy, a więc przewaga komparatywna wyższa.  Przyczyną różnych kosztów wytwarzania są różne funkcje produkcji (odmienne warunki wytwarzania).

Teoria przewag komparatywnych – przykład

Produkt / kraj Hiszpania Francja Sukno (godz) 4 3 Wino (godz) 6 1

Brak specjalizacji

Nakład 10 4 Produkcja 1 l wina; 1 m sukna 1 l wina; 1 m sukna Eksport brak brak Import brak brak Konsumpcja 1 l wina; 1 m sukna 1 l wina; 1 m sukna

Czy specjalizacja jest opłacalna? Tak, bo istnieją względne (komparatywne) różnice w kosztach wytwarzania towarów w obu krajach. Francja – relatywnie taniej wytwarza wino. Hiszpania – relatywnie taniej wytwarza sukno.

Pełna specjalizacja. Relacja wymienna w handlu międzynarodowym 1:

Nakład 10 4 Produkcja 2,5 m sukna 4 l wina Eksport 1,5 m sukna 1,5 l wina Import 1,5 l wina 1,5 m sukna Konsumpcja 1 m sukna; 1,5 l wina 2,5 l wina; 1,5 m sukna

Teoria przewag komparatywnych – wniosek z przykładu

Teoria cyklu życia gałęzi Hirsha – rola gałęzi i życia gałęzi.

 Na poszczególnych etapach rozwoju gospodarczego różne gałęzie gospodarki odgrywają różne role,  Wraz ze wzrostem gospodarczym znaczenie niektórych gałęzi słabnie – mają one duże znaczenie jedynie w krajach rozwijających się,  Życie gałęzi trwa więcej niż cykl życia produktu (> kilkadziesiąt lat),  Przykładowo, branża stalowa (hutnictwo) była podstawą rozwoju gospodarczego w krajach wysoko rozwiniętych od połowy XIX w. do połowy XX w. (warunkowała budowę maszyn i urządzeń),  Geneza UE to EWWiS (1951r.) !,  Wraz z postępem techn. Znaczenie hutnictwa zaczęło maleć,  Postęp powoduje zamianę na produkty syntetyczne, większa rola przemysłów opartych na wiedzy: elektroniczny, komputerowy, informatyczny, farmaceutyczny, kosmiczny, itd.

Zmiana struktury produkcji.

Strategia antyimportowa Strategia proeksportowa Zmniejszenie uzależnienia kraju od importu artykułów przemysłowych

Duże otwarcie na handel międzynarodowy Popieranie rozwoju produkcji artykułów przemysłowych z przeznaczeniem na eksport (nawet dumping)

Podjęcie ich produkcji na miejscu Protekcjonizm handlowy Wysoki udział eksportu w obrotach Państwa Ameryki Płd. I Środkowej handlowych (Brazylia, Meksyk) a także afrykańskie (Burundia, Etiopia)

Państwa Azji Południowo-Wschodniej (Korea Płd., Hongkong, Singapur, Tajwan)

Udział w handlu międzynarodowym (%)

Region Export Import Ameryka Płn. 17,1 23, Ameryka Łacińska 5,8 6, Europa Zachodnia (UE 15) 39,5 39, UE 15 36,4 36, Europa Śr.-Wsch. 4,4 3, Afryka 4,4 2, Bliski Wschód 4,2 2, Azja 26,7 22, Japonia 7,7 5,

Chiny 4,0 3, Tygrysy Azjatyckie 10,5 9,

Teoria zależności.

 Zacofanie krajów rozwijających się jest spowodowane ich zależnością gospodarcza od krajów rozwiniętych,  Z wszystkich koncepcji tłumaczących ubóstwo krajów rozwijających się sposobem ich uczestnictwa w handlu międzynarodowym najbardziej popularna stała się teoria Prebischa,  Teoria Prebischa – w długim okresie następuje stałe pogarszanie relacji cenowych surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen dóbr przemysłowych.

Zalecenia sformułowane na podstawie Teorii Prebischa.

 Przesunięcie czynników produkcji z wytwarzania surowców przeznaczonych na eksport do produkcji artykułów przemysłowych,  Podniesienie cen artykułów eksportowanych poprzez wchodzenie w porozumienia kartelowe,  Poprzez rekompensatę prawo aby żądać od krajów rozwiniętych pomocy gospodarczej oraz szerszego otwarcia ich rynków.

Teoria wzrostu zubażającego ( immiserising growth ) wg J. Bhagwatiego.

 Zwiększanie produkcji i eksportu artykułu rolno-spożywczego lub surowca przez kraj, który dostarcza znaczną część całej światowej podaży tego towaru – przy niezmienionym, sztywnym popycie – może spowodować spadek cen światowych eksportowanego produktu,  Pogorszenie się terms of trade kraju-eksportera.

Wahania cenowe surowców.

Czynniki powodujące wahania cenowe surowców:  Mała cenowa elastyczność popytu na surowce,  Mała cenowa elastyczność podaży na surowce,  Powstanie Międzynarodowych Porozumień Towarowych – stosowanie:  Kwot eksportowych;  Zapasów buforowych (taki poziom surowców i gotowych produktów, który dopuszcza niepewność dostawy);  Kontraktów wielostronnych.

Wzrost udziału rynków krajów rozwijających się w obrotach krajów wysoko rozwiniętych.

gospodarczej (czynnik ten jest łatwiej zmierzyć niż zasoby przyrody). Zatem P = Z + T , a geograficzną (przyrodniczą) funkcję produkcji Q = F (H, P) można zapisać jako: Q = F (H, Z + T).

Determinizm geograficzny (przyrodniczy).

Analiza procesu tworzenia produktów obejmuje trzy zagadnienia:

 zależności produktu Q od czynnika geograficznego (P) przy pominięciu czynnika ludzkiego – jest to zagadnienie determinizmu geograficznego (przyrodniczego): Q = F (P);  względnego (wzajemnego) znaczenia czynnika ludzkiego (H) oraz geograficznego: H = f (P);  umiejętności wykorzystania przez czynnik ludzki czynnika geograficznego czego miarą jest poziom produktu na osobę (q): q = f (P).

Determinizm geograficzny

 Determinizm geograficzny to przekonanie, że o życiu społeczeństw decydują położenie geograficzne i środowisko naturalne.  Miarą stopnia determinizmu geograficznego jest elastyczność produkcji w stosunku do czynnika geograficznego: o gdy elastyczność wynosi 1, jest to przypadek pełnego determinizmu – wielkość produkcji zależy całkowicie od czynnika geograficznego  determinizm, gdy E {Q(P)} = 1. o gdy elastyczność wynosi 0, jest to przypadek indeterminizmu – czynnik geograficzny w ogóle nie wpływa na wielkość produktu  determinizm, gdy E {Q(P)} = 0.  Pełny determinizm oraz pełen indeterminizm wyznaczają granicę, w których mieszczą się poglądy na znaczenie czynnika geograficznego – od bardzo istotnego do nieistotnego.  Względne znaczenie czynnika ludzkiego i czynnika geograficznego: im większe jest znaczenie czynnika geograficznego, tym istotniejsze znaczenie przypada czynnikowi ludzkiemu, i odwrotnie: o przy pełnym determinizmie geograficznym czynnik ludzki nie odgrywa żadnej roli, a organizacja społeczeństw jest warunkowana wyłącznie przez czynniki przyrodnicze. o indeterminizm oznacza, że społeczeństwa organizują się w celu pozyskiwania zasobów przyrody niezależnie od tych zasobów.

Bariery geograficzne w ujęciu historycznym:

 Zmienność klimatu Ziemi:  ochłodzenie klimatu w czasie zlodowaceń powodowało absorpcję wód przez lądolody i lodowce, co wpływało na obniżenie poziomu mórz;  cieplenia klimatu powodowały topnienie lądolodów i lodowców oraz wzrost poziomu mórz.  Ostatnie zlodowacenia zakończyło się ok. 8000-ne., powodując:  powstanie cieśniny Beringa, która oddzieliła Amerykę od Azji – rozwój Ameryki przebiegł odtąd niezależnie od reszty świata;  rozdzielenie się Azji, Archipelagu Sundajskiego i Oceanii – odizolowana i nieliczna ludność Oceanii nie mogła stworzyć cywilizacji rozwiniętej pod względem materialnym.

4 regiony historyczno-geograficzne (pod kątem ewolucji czynnika geograficznego – całkowitej lub częściowej izolacji od pozostałych części Ziemi):

 Europa i Azja (tzw. Stary Świat ) – tradycyjnie najsilniejszy kulturowo i gospodarczo;  Afryka Subsaharyjska – ok. 3000 pne. osuszenie klimatu w Afryce Północnej i powstanie Sahary, stanowiącej przez długi czas drogę nie do przebycia:  izolacja od Basenu Morza Śródziemnego;  Nil jako główna droga komunikacji między krajami subsaharyjskimi a śródziemnomorskimi.  Ameryka  Australia i Oceania

Geografia

 Geografia jest aspektem niezmiennym jeśli chodzi o otwartość na handel.  Najważniejszy czynnik geograficzny – odległość od morza (A. Smith 1776 r.): o 17.4% terenów położonych w odległości do 100 km od morza; o 49.4% ludności zamieszkuje te tereny; o 67.6% światowego GDP wytwarza się na tych terenach.  Transport morski – najtańszy środek przemieszczania się dóbr.

Lokalizacja względem głównych centrów ekonomicznej aktywności:

 Różnice w kosztach transportu dóbr: średni koszt transportu (jako stosunek do ogólnej wartości importu) to:  3,6% w USA;  4,9% w Europie Zachodniej;  9,8% dla wschodniej Azji;  10,6% dla Ameryki Łacińskiej;  19,5% dla Afryki Subsaharyjskiej.  Różnice w kosztach transportu korelują z różnicami w wielkości handlu i dochodzie per capita.

Dostęp do handlu wyjaśnia nie tylko różnice między krajami, ale też dysproporcje pomiędzy poszczególnymi regionami w tym samym kraju. Na przykład Chiny. Najbogatsze państwa są położone obok siebie  większa skłonność do wymiany między sobą, np.:  Kanada – USA  Australia – Nowa Zelandia;  Japonia – Korea Południowa.

Klimat

 Zróżnicowanie dochodu i liczby ludności w zależności od strefy klimatycznej.  Strefa tropikalna: 24.3% populacji, przychód na osobę wynosi zaledwie 43% średniej światowej.  Strefa umiarkowana: najbogatsza część świata, 34.9% populacji, przychód na osobę 1.94 razy większy.  Klimat wpływa na produkcję, zwłaszcza w rolnictwie (np. klimat tropikalny bardzo niekorzystny dla rolnictwa).  Duża zależność między strefą klimatyczną a „zdrowiem” (m.in. choroby, malaria, żółta gorączka, śpiączka afrykańska).  Wpływ klimatu na wzrost gospodarczy przejawia się w wysiłku, jaki człowiek musi włożyć w pracę.

 zanik i degradacja wilgotnych lasów równikowych;  pustynnienie (sprzyjają mu zmiany klimatyczne).

Głos OECD w sprawie ochrony środowiska (propozycje działań):

 wypromowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju;  kwestie ekologiczne jako priorytet w działaniach sektorów, które mają największy wpływ na degradację środowiska;  efektywniejsze wykorzystywanie zasobów oraz rozpowszechnienie innowacji ekologicznych (ekoinnowacje);  współpraca między OECD a krajami rozwijającymi się;  poprawa zarządzania ochroną środowiska w skali międzynarodowej;  promocja spójnej polityki ochrony środowiska.

T: TEORIE LUDNOŚCIOWE A WZROST GOSPODARCZY W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH

SIĘ

Wzrost ludnościowy i jego konsekwencje dla rozwoju:

 Człowiek pojawił się ok. 100 tys. lat temu.  Tempo wzrostu ludnościowego na początku było wolne.  Jeśli ludność rośnie szybciej niż możliwości zaspokojenia ich podstawowych potrzeb i zatrudnienia, to zasoby ludzki stają się zagrożeniem dla rozwoju.  Gwałtowne zwiększenia liczby ludności zaczynają być widoczne dopiero w XVII wieku.  Problem zaczęto odczuwać szczególnie dotkliwie w drugiej połowie XX wieku.  Problem Bomby Demograficznej.

Teorie ludnościowe

Starożytne Chiny – Konfucjusz (551-479 p.n.e.) – filozof chiński i jego uczniowie zajmowali się koncepcją optimum ludności:  Postulowali zachowanie właściwej proporcji między ziemią a zaludnieniem.  Zalecali władzom przemieszczenie ludności z regionów przeludnionych na niedoludnione.  Zwracali uwagę na czynniki kształtujące przyrost ludności:  umieralność wzrasta przy niedostatku żywności;  przedwczesne małżeństwa powodują wyższą umieralność niemowląt;  wojny zmniejszają przyrost liczebny ludności;  wysokie koszty ceremonii zaślubin zmniejszają częstotliwości zawierania związków małżeńskich.

Starożytna Gracja – Platon (427 – 347 p.n.e.) – grecki filozof:

 Określił dokładnie, że aby osiągnąć najwyższe dobro w greckim państwie-mieście liczba obywateli powinna wynosić 5040.  Ta liczba obejmuje wyłącznie ludzi wolnych: jest optymalna, jeśli chodzi o rządzenie państwem.  Wraz z niewolnikami liczba ludności wyniesie około 60 tys.  Metody proponowane przez Platona, aby osiągnąć optymalną liczbę obywateli:  W przypadku niedoludnienia zaleca: Nagrody, Porady, Nagany dla młodych małżeństw celem zwiększenia liczby urodzeń, Imigracje.  W przypadku przeludnienia proponuje kontrolę urodzeń ora kolonizację innych obszarów.

Starożytny Rzym:

 Juliusz Cezar (100 – 44 p.n.e.) – prowadzi politykę prorodzinną w dużej liczbie ludności siłę militarną.  Octavian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – wydał prawo dyskryminujące finansowo nieżonatych mężczyzn i bezdzietne małżeństwa oraz przyznawał szczególne przywileje rodzinom posiadającym dzieci.

Chrześcijańskie średniowiecze:

 Prowadzono politykę pro populacyjną:  potępiano rozwody, poligamię, aborcję, porzucanie dzieci;  zalecano powstrzymywanie się od powtórnych małżeństw;  gloryfikowano dziewictwo i celibat.  Uważano, że nadmierny wzrost ludności jest hamowany przez wojny, epidemie, głód itp.

Muzułmańskie średniowiecze:

 Popierano szybki wzrost ludności.  Twierdzono, że duża gęstość zaludnienia umożliwia lepszy podział pracy, większe militarne i polityczne bezpieczeństwo.

Faza I – tradycyjna – charakteryzuje się wysoką niekontrolowaną płodnością i umieralnością. Faza II – przejściowa – charakteryzuje się spadkiem umieralności i rozrodczości. Faza III – nowoczesna – faza kontrolowanej reprodukcji.

Liczba ludności na świecie.

W lipcu 2008 r. ludzka populacja na Ziemi liczyła ok. 6,707 mld ludzi. Najwięcej ludzi zamieszkuje Azję (60,6%), Afrykę (13,8%), Europę (11,4%), Amerykę Łacińską (8,6%), Amerykę Północną (5,1%),Oceanię (0,5%). W Polsce mieszka ok. 0,53% populacji ludzkiej.

Dynamika wzrostu liczby ludności:

 Dynamika wzrostu liczby ludności krajów rozwijających się jest zdecydowanie większa.  Oczekuje się, że w pierwszej połowie XXI wieku liczba ludności krajów rozwiniętych wzrośnie o 2%, a krajów rozwijających się o 73%.

Współczynnik płodności:

 2 – gdy kobieta rodzi dwoje dzieci.  >2 – oznacza szybki przyrost naturalny.  <2 – oznacza tendencje depopulacyjne.  Hiszpania, Włochy, Austria, Polska: 1,  Państwa Afrykańskie ok. 5  Nawet niewielkie zmiany przeciętnego współczynnika płodności skutkują znacznymi różnicami wzrostu liczby ludności.

Przyrost naturalny jest to różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów na danym obszarze w określonym czasie. P = UZ – Z, gdzie P – przyrost naturalny, UZ – urodzenia żywe, Z – zgony.

Współczynnik przyrostu naturalnego – inaczej stopa przyrostu naturalnego – różnica między współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów. W = WU – WZ.

Pojawiają się pytania...

 Czy grozi nam katastrofa, kryzys demograficzny, żywnościowy, surowcowy lub ekologiczny?  Jak liczną populację ludzką może wyżywić Ziemia?  Czy stoimy przed problemem ogólnoświatowej klęski żywiołowej?  Czy współczesna medycyna znajdzie odpowiedź na choroby cywilizacyjne i zakaźne ostatnich lat?  Czy zagraża nam nadmierne ocieplenie klimatu?  Postęp techniczny i innowacyjność – szansa czy zagrożenie?