Cechy państwa, Notatki z Wiedza o społeczeństwie

Pobierz Cechy państwa i więcej Notatki w PDF z Wiedza o społeczeństwie tylko na Docsity!

Cechy państwa

Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Państwo w Państwie, dostępny w internecie: panstwowpanstwie.polsatnews.pl [dostęp 14.09.2019 r.]. Źródło: Czy państwa członkowskie Unii Europejskiej tracą suwerenność?, dostępny w internecie: polskieradio.pl [dostęp 15.09.2019 r.]. Źródło: Wyrok dla pilota z Rosji za naruszenie przestrzeni powietrznej, dostępny w internecie: warszawa.tvp.pl [dostęp 15.09.2019 r.]. Źródło: Turcy zestrzelili rosyjski samolot, dostępny w internecie: tvn24.pl [dostęp 15.09. r.]. Źródło: Erozja suwerenności, dostępny w internecie: sprawynauki.edu.pl [dostęp 15.09. r.]. Źródło: Konwencja z Montevideo, 1933. Źródło: Państwo w Państwie, dostępny w internecie: panstwowpanstwie.polsatnews.pl [dostęp 14.09.2019 r.]. Źródło: Turcy zestrzelili rosyjski samolot, dostępny w internecie: tvn24.pl [dostęp 15.09. r.]. Źródło: Czy państwa członkowskie Unii Europejskiej tracą suwerenność?, dostępny w internecie: polskieradio.pl [dostęp 15.09.2019 r.]. Źródło: Erozja suwerenności, dostępny w internecie: sprawynauki.edu.pl [dostęp 15.09. r.]. Źródło: Wyrok dla pilota z Rosji za naruszenie przestrzeni powietrznej, dostępny w internecie: warszawa.tvp.pl [dostęp 15.09.2019 r.]. Źródło: Wiktor Osiatyński, Państwo złem koniecznym, „Wiedza i Życie” 1996, nr 11.

Przeczytaj

Cztery kryteria określające państwo jako podmiot prawa międzynarodowego, wyznaczone przez przepisy konwencji o prawach i obowiązkach państw, stały się od czasu jej podpisania w 1933 r. w Montevideo częścią międzynarodowego prawa zwyczajowego i są powszechnie uznawane na arenie międzynarodowej za cechy państwowości.

Artykuł 1 tej konwencji głosi:

Klasyczna, trójelementowa definicja państwa według Georga Jellinka, powszechnie akceptowana przez politologów, stwierdza natomiast, że państwo to „korporacja osiadłego ludu, wyposażona w bezpośrednią władzę zwierzchnią”.

Czy dostrzegasz elementy podobne obu definicji? Jakie cechy powinno posiadać państwo, by można je było państwem nazywać?

Państwo jest organizacją terytorialną, polityczną, przymusową i suwerenną.

Terytorialność państwa oznacza, że jego jurysdykcja rozciąga się na określonym terytorium.

Terytorium państwa obejmuje:

Konwencja z Montevideo Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno mieć następujące elementy:

stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w stosunki międzynarodowe.” Źródło: Konwencja z Montevideo, 1933.

Obszar na powierzchni ziemi

Jest on wyznaczony granicami, obejmuje również wody śródlądowe występujące w granicach tego obszaru, przy czym obszar ten może być rozczłonkowany, co znaczy, że w jego skład wchodzić mogą wyspy lub eksklawy.

Źródło: MRN, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ponadto jurysdykcja państwowa rozciąga się na mocy prawa międzynarodowego na terenie placówek dyplomatycznych w innych państwach oraz na pokładach statków wodnych i powietrznych, chociaż formalnie nie należą one do terytorium państwowego.

Terytorium państwa jest integralne, a jego granice nienaruszalne. Z integralności wynika, że terytorium państwa jest całością, a jego suwerenność utrzymywana jest w ustalonych granicach geograficznych i stan ten nie może zgodnie z prawem międzynarodowych ulec zmianie (np. wskutek zajęcia części terytorium przez inne państwo). Nienaruszalność granic natomiast to zasada prawa międzynarodowego polegająca na wzajemnym powstrzymaniu się państw od zamachów na te granice oraz wszelkich działań lub żądań zmierzających do zawładnięcia częścią lub całością terytorium. Wiąże się ona z koniecznością uzyskania zgody państwa na przekraczanie tych granic.

Polityczność państwa to cecha wynikająca z faktu, że społeczeństwo zamieszkujące terytorium państwa poddane jest władzy, której zadaniem jest zabezpieczenie istniejącego ładu.

Przybrzeżne wody terytorialne Przestrzeń powietrzną Przestrzeń pod powierzchnią ziemi

Schemat

Polecenie 1

Przeanalizuj przykłady i materiały źródłowe dotyczące cech państwa. Następnie odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia.

Cechy państwa

Flaga Sealandii Źródło: domena publiczna.

Ćwiczenie 1 Co stałoby się, gdyby to dziś oskarżono mieszkańca Sealandii na podstawie brytyjskiej ustawy? Rozwiązanie zależy od tego, czy Sealandia jest państwem, czy też nie. Jaka jest twoja opinia?

Ćwiczenie 2

Ćwiczenie 3

Ćwiczenie 4

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij, czy państwo pozbawione władzy można wciąż nazywać państwem.

Wyjaśnij, dlaczego francuski aktor, nie chcąc płacić nowego podatku, najpierw wyprowadził się do Belgii, a następnie przyjął obywatelstwo rosyjskie.

Wyjaśnij, w jakim sensie utrzymująca się w Polsce po II wojnie światowej dwuwładza świadczyła o braku suwerenności wewnętrznej państwa polskiego.

Brak możliwości prowadzenia w pełni niezależnej polityki zagranicznej to kwesa suwerenności zewnętrznej państwa. Od kiedy można, twoim zdaniem, mówić o pełnej państwowości Bhutanu w rozumieniu prawa międzynarodowego?

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

Państwo w Państwie

„Państwo w państwie” to program publicystyczny, nadawany na antenie Telewizji POLSAT. Każde wydanie programu to szczegółowo udokumentowany reportaż o przypadku naruszenia prawa przez urzędników wobec przedsiębiorców lub błędu wymiaru sprawiedliwości wobec osób prywatnych.

Program powstaje w redakcji publicystyki. Zespół młodych dziennikarzy jako jedyny w Polsce piętnuje przypadki nadużywania prawa, korupcji i nepotyzmu w relacjach państwo – przedsiębiorca. Scenariusz każdego z programów osnuty jest wokół szczególnie jaskrawego przypadku samowoli urzędniczej, skutkiem której jest bankructwo firmy, ruina przedsiębiorcy i utrata pracy przez pracowników. Dziennikarze stają w obronie praworządności, pokazują losy ludzi, których wymiar sprawiedliwości w ewidentny sposób skrzywdził. Dziennikarze ścigają takie przypadki, piętnują nieuczciwych urzędników i upominają się o sprawiedliwość dla pokrzywdzonych.

Źródło: Państwo w Państwie, dostępny w internecie: panstwowpanstwie.polsatnews.pl [dostęp 14.09.2019 r.].

1. Wyjaśnij, co oznacza określenie „państwo w państwie” użyte jako nazwa programu telewizyjnego, o którym mowa w materiale źródłowym.
2. Podaj, do jakiej cechy państwa odwołuje się określenie „państwo w państwie”.

輸

Ćwiczenie 3

Przyjrzyj się załączonym rysunkom i wykonaj ćwiczenie.

Rys. 1: C jest eksklawą kraju B, nie jest jednak enklawą. Rys. 2: C jest enklawą państwa A i eksklawą kraju B. Źródło: Englisgsquare Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sformułuj definicje eksklawy i enklawy.

輸

Tekst źródłowy do ćwiczeń 5 i 6

Źródło: Turcy zestrzelili rosyjski samolot, dostępny w internecie: tvn24.pl [dostęp 15.09.2019 r.].

Podaj, jaka zasada prawa międzynarodowego związana z terytorialnością państwa stała się podstawą tureckiego ataku na rosyjski bombowiec.

Ćwiczenie 5

Dopasuj pojęcia do definicji.

Integralność terytorium

Aspekt suwerenności państwa polegający na podporządkowaniu mu wszystkich spraw, jakie toczą się w obrębie jego terytorium.

Jurysdykcja podmiotowa Żadna z definicji nie pasuje do tegopojęcia.

Suwerenność wewnętrzna

Cecha państwa, która zakłada istnienie w państwie władzy sprawowanej nad społeczeństwem.

Suwerenność zewnętrzna

Zasada prawa międzynarodowego, zgodnie z którą terytorium państwa jest całością, a jego ustalone granice geograficzne nie mogą ulec zmianie.

Polityczność

Uprawnienie państwa do podporządkowania prawu państwowemu wszystkich jego obywateli.

Czy państwa członkowskie Unii Europejskiej tracą

suwerenność? Czy państwa członkowskie Unii Europejskiej tracą suwerenność?

醙

Premier Wielkiej Brytanii Theresa May ogłosiła, że formalny proces

wychodzenia z Unii Europejskiej rozpocznie się do końca marca 2017

roku. Zadeklarowała, że na wiosnę przygotowuje Great Repeal Act

(Wielką Ustawę Uchylającą), która zlikwiduje przepisy, które cztery

dekady temu pozwoliły krajowi przystąpić do Unii. – Ta decyzja

symbolizuje odzyskiwanie przez Wielką Brytanię suwerenności

i niepodległości – mówiła premier.

Goście »Debaty Jedynki« zgodzili się, że wypowiedzi brytyjskiej

premier wynikają w największym stopniu z sytuacji, w której się ona

znalazła. – Jesteśmy w XXI wieku, kiedy trendem jest kooperacja na

poziomie ludzi, firm i państw – mówiła dr Małgorzata Bonikowska. Jak

zwraca uwagę, biznes już porzucił model przywiązania do jednego

kraju, stał się międzynarodowy. Inaczej dzieje się w sferze publicznej,

politycznej. – Jeżeli suwerenność rozumiemy jako decydowanie

o wszystkim całkowicie samodzielnie, to nie bardzo pasuje to do XXI

wieku, bo jest coraz mniej takich sytuacji, kiedy jedno państwo

w głównych wyzwaniach, które są globalne, może coś zdecydować

i sprostać temu samemu. Kooperacja państwa jest nieunikniona, choć

na pewno nie we wszystkich kwestiach – ocenia dr Małgorzata

Bonikowska.

Jak zwraca uwagę dr Kazimierz Wóycicki, bycie częścią związku

państw i zgoda na ustępstwa nie znaczy, że ma się ograniczoną

suwerenność. – Przeciwnie, to jest tzw. rozszerzona kompetencja, bo

kraj będący w związku państw zyskuje możliwość wpływu na decyzje

całego zespołu, a to stwarza bardzo duże możliwości. Będąc samemu,

nie tylko nie można wszystkiego załatwić, ale też jesteśmy bezbronni

np. wobec sankcji rosyjskich na polskie mięso. Naiwne jest myślenie,

że wszystko można robić samemu – podsumowuje gość Krzysztofa

Grzesiowskiego.

W rozmowie o suwerenności prof. Piotr Wawrzyk przywołał jedno

z orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w którym

stwierdza się, że państwo przystępujące do Unii Europejskiej

Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

Wyrok dla pilota z Rosji za naruszenie przestrzeni

powietrznej

Wyrok dla pilota z Rosji za naruszenie przestrzeni powietrznej

Radomski Sąd Okręgowy utrzymał wyrok sądu pierwszej instancji, który skazał rosyjskiego pilota na pół roku więzienia w zawieszeniu i dziesięć tysięcy złotych grzywny. Mężczyznę oskarżono o naruszenie zamkniętej, polskiej przestrzeni powietrznej. Do incydentu doszło w 2016 roku podczas Światowych Dni Młodzieży.

Pilot był uczestnikiem, odbywających się w Radomiu, Mistrzostw Świata w Akrobacji Samolotowej. Do Polski przyleciał z Czech, a przestrzeń powietrzną naruszył w okolicach Częstochowy. Tłumaczył, że nie wiedział o wizycie papieża Franciszka i zamkniętej przestrzeni powietrznej. Sędzia Marcin Kobylski nie miał żadnych wątpliwości, że Rosjanin nie dochował należytej staranności.

Jego zdaniem, sprawa jest prosta, a zebrany przez prokuraturę materiał dowodowy jednolity. – Przepisy prawa lotniczego, które obowiązują w Polsce, są jasne i każdy, kto chce się pojawić w naszej przestrzeni powietrznej, musi ich przestrzegać. Jeśli z jakichś powodów ulegają zmianie, to na pilocie spoczywa obowiązek, by się z nimi zapoznać – mówił sędzia. Jak podkreślił, oskarżony zachował się nieodpowiedzialnie i naruszył zasady bezpieczeństwa.

Obrońca rosyjskiego pilota Marek Stolarek wnosił o uniewinnienie oskarżonego. Wyrok jest prawomocny.

難

Źródło: Wyrok dla pilota z Rosji za naruszenie przestrzeni powietrznej, dostępny w internecie: warszawa.tvp.pl [dostęp 15.09.2019 r.].

1. Wyjaśnij, na jakiej podstawie polski sąd decydował w sprawie rosyjskiego pilota.
2. Podaj, z jakiej cechy państwa wynika uprawnienie polskiego sądu do orzekania w tej

sprawie.

Źródło: Erozja suwerenności, dostępny w internecie: sprawynauki.edu.pl [dostęp 15.09.2019 r.].

1. Wyjaśnij pojęcie „erozja suwerenności”, będące tytułem wywiadu, którego fragment

zamieszczono powyżej.

2. Podaj, na jakie dwie związane z procesami globalizacyjnymi przyczyny erozji suwerenności

wskazuje prof. Jerzy Kleer.

3. Wyjaśnij, dlaczego, zdaniem prof. Kleera, wiele współczesnych państw europejskich jest

szczególnie podatnych na proces erozji suwerenności.

Dla nauczyciela

Autorka: Anna Rabiega

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Cechy państwa

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

2. charakteryzuje atrybuty państwa jako organizacji politycznej (terytorialność, przymusowość, suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna); przedstawia cechy władzy państwowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje cechy państwa; rozważa szczegółowe aspekty każdej z cech państwa; analizuje kontrowersyjne przypadki bytów międzynarodowych, których państwowość nie jest jednoznaczna.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja; ćwiczenia interaktywne;