Pobierz Cele i narzędzia makroekonomii - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
Cele i narzędzia makroekonomii
Cele Narzędzia Produkcja: Wysoki poziom zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporządzanego potencjału Wysoka stopa wzrostu
Zatrudnienie : Wysoki poziom zatrudnienia Niski poziom bezrobocia przymusowego
Stabilność poziomu cen i płac przy swobodnej grze sił rynkowych
Bilanse zagraniczne: Równowaga eksportu i importu Stabilność kursu waluty
Polityka fiskalna: Wydatki publiczne Podatki
Polityka monetarna Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe
Polityka dochodowa: Od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
Stosunki międzynarodowe: Polityka handlu zagranicznego Interwencjonizm w stosunku do kursów walutowych
Produkt i dochód narodowy
Produkt krajowy Brutto (PKB) – jest to łączna wartość dóbr wytworzonych na terenie danego kraju w pe wnym okresie czasu( ( roku) przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie tego kraju bez względu na to kto jest ich właścicielem.
Produkt Narodowy Brutto (PNB) – jest to łączna wartość dóbr wytworzonych w pewnym okresie czasu , zazwyczaj roku prze z czynniki wytwórcze należące do obywateli danego kraju bez względu na miejsce ich lokalizacji.
PKB liczymy trzema metodami :
- Jako suma wydatków różnych podmiotów (suma wydatków na dobra finalne)
- jako suma produkcji różnych gałęzi ( suma wartości dodanej )
- jako suma dochodów czynników wytwórczych
Jako suma wydatków różnych podmiotów (suma wydatków na dobra finalne)=
PKB w cenach rynkowych (PKBmp) – od strony wydatków
PKB (^) mp = C + I + G + NX
I – inwestycje – wydatki przedsiębiorstw G – wydatki Państwa, rządowe NX = (X – Z) eksport netto X – eksport Z – import
PKB w cenach czynników produkcji (PKB (^) fp) PKB (^) fp = C + I + G +NX – Te czyli PKB (^) mp - Te
PNB w cenach rynkowych PNB (^) mp
PNB (^) mp = C + I + G + NX + Dw
Dw – dochody netto PNB w cenach czynników produkcji PNB (^) fp PNB (^) fp = C + I + G + NX + Dw – Te tak więc PNB (^) fp = PNB (^) mp - Te lub PNB (^) fp = PKB (^) fp + Dw
Dochód narodowy DN inaczej Produkt Narodowy Netto PNN
PNN (^) fp = PNB (^) fp - Amortyzacja
II. Wartość dodana jest to różnica między przychodem ze sprzedaży a danego dobra, a sumą jaką musi dane przedsiębiorstwo zapłacić za zużyte przez siebie dobra pośrednie
III. Jako suma dochodów czynników wytwórczych - wynagrodzenie i płace pracowników, czyli będące dochodem właściciela, czynsze płacone przez najemcę właścicielowi za wynajem, renta gruntowa, spłacone odsetki od pożyczek bankowych
Determinanty dochodu narodowego
Jest wiele modeli wyjaśniających poziom dochodu - produkcji globalnej.
a) Pozycję społeczną określa wartość zatrudnionych i wydajności pracy
Y = L*w L – wielkość zatrudnienia W – wydajność pracy
Czynnik podaży jest ograniczony a jego wydajność zależy od tego jakim kapitałem produkcyjnym dysponuje, dlatego też należy brać pod uwagę: techniczne uzbrojenie pracy w zasób kapitału na jednego robotnika -KIL – to jedna z podstawowych czynników określających poziom wydajności. Wada tego modelu polega na jednoczynnikowym charakterze. Nie można patrzeć tylko na czynnik ludzki.
b) Produkcję społeczną określa zasób rzeczowy ( kapitał) i jego wydajność
Y = K*e
K – zasób rzeczowy – kapitał e – wydajność kapitału
Tu także wydajność kapitału zależy od zasobu czynnika ludzkiego, który może ten kapitał zagospodarować Wada modelu – jednoczynnikowość i oparcie się tylko na zasobie kapitału
c) Model Kaleckiego
Stopa wzrostu produktu społecznego zależy od stopy wzrostu inwestycji produkcyjnych netto
II. Faza – gospodarka zamknięta z instytucją państwa AD = C + I + G III. Faza - gospodarka otwarta z instytucją państwa AD = C + I + G + NX
I. Faza Popyt konsumpcyjny - jest to ilość zapotrzebowania gospodarstw domowych na dobra wykonane w danej gospodarce Zależy od : Dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych Y = Y Wyboru konsumenta między konsumpcją a oszczędnościami Y = C + S
Funkcja konsumpcji – przedstawia zależność między poziomem głównej konsumpcji a … C = C 0 + KSK * Yd KSK <0;1>
Konsumpcja
C = Co + KSK * Y
Co Dochód produkcja Y
Co - popyt konsumpcyjny , autonomiczny , nie związany z poziomem dochodu. Część stała konsumpcji niezależna od dochodu. KSK (c) – parametr - krańcowa stopa konsumpcji. Jest to przyrost konsumpcji ( krańcowa skłonność do konsumpcji). Jest to przyrost dochodu o jed nostkę. Jest to część każdego dodatkowego złotego rozporządzonego dochodu , którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na wzrost konsumpcji. KSK = ∆C/∆Y
KSK – 0,6 oznacza , że jeżeli dochód wzrasta o 1 zł to konsumpcja wzrośnie o 0,6 zł.
Oszczędności jest to ta część dochodu , która nie jest konsumowana.
Funkcja oszczędności – pokazuje wielkość zamrożonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu
. Ponieważ cały dochód jest albo oszczędzany albo konsumowany to funkcję oszczędności można wyprowadzić z funkcji konsumpcji i odwrotnie.
Oszczędności “:S”
S = - Co +KSO *Y
Y
KSO – krańcowa skłonność do oszczędzania KSK + KSO = 1
KSK = 1 – KSO
KSO = 1- KSK
Popyt inwestycyjny wiąże się z zamierzonym lub planowanym przez przedsiębiorstwa zasobów kapitału trwałego oraz zapasów. Zależy on głównie od przewidywań przedsiębiorstw co do tempa wzrostu popytu na ich produkty , a nie od poziomu dochodu w gospodarce. Przyjmijmy więc, że popyt inwestycyjny w całości ma charakter autonomiczny – niezależny od poziomu dochodu.
Inwestycje „I”
I
Dochód, produkcja Y
Popyt globalny ma więc postać AD = C + 1
AD
AD = C + I
C = Co + KSK *Y
Y
Krzywa popytu globalnego jest linią prostą. Jej położenie zależy od poziomu popytu autonomicznego ( CO i I ) - początek krzywej oraz KSK odpowiadającej za kąt nachylenia.
Zmiany położenia i ruch po krzywej AD Ruch po krzywej - zmiany w poziomie dochodu i produkcji Zmiana położenia (przesunięcie krzywej AD) – zmiany w poziomie popytu autonomicznego
Krzywa popytu globalnego jest linią prostą , jej położenie…..
Równowaga – sposoby wyznaczania
- Zrównanie wielkości planowanych globalnych wydatków ( popytu globalnego) z rozmiarami faktycznie wytwarzanej produkcji
Wprowadza się linię o nachyleniu 45o^. Pokazuje ona wszystkie możliwe kombinacje popytu i podaży zapewniając równowagę ( wszystkie punkty o takich samych wartościach na obydwu osiach )
- Wielkość produkcji przy której nieplanowana zmiana zapasów równa jest zero
- Planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom
AD
Jeżeli zaś wiemy że konsumpcja dana jest wzorem
C = Co +KSK * Yd Za Yd podstawiamy wyznaczaną wielkość to uzyskamy C = Co + KSK *( 1- t ) * Y
Mamy więc konsumpcję przedstawioną jako funkcję dochodu Y, a nie Yd mimo, że uwzględniamy obecność państwa poprzez system podatkowy
C = C 0 + KSK * Y
Konsumpcja C = Co + KSK * (1 – t ) * Y
Zmienia się nachylenie funkcji konsumpcji natomiast jej początek pozostaje w tym samym miejscu , gdyż nie zmienia się konsumpcja autonomiczna Co
Nachylenie funkcji konsumpcji zależy przede wszystkim od : KSK – im wyższa tym funkcja konsumpcji C jest bardziej stroma i odwrotnie T - stopy podatkowej – im wyższa „t” tym bardziej płaska krzywa C i odwrotnie
Wpływ podatków netto na popyt globalny i równowagę makroekonomiczną
AD 1 AD 0 = C + I
AD 1 = C 1 i I
Y
Y 1 Y 0
Na skutek zmian w popycie konsumpcyjnym następ uje zmiana położenia krzywej popytu globalnego: Zmienia się nachylenie AD. Jest ono uzależnione od KSK i t Zmniejsza się także poziom dochodu gwarantującego równowagę Łączny efekt wprowadzenia państwa
AD1 = C + I + G
AD 2 = C 1 + I + G
AD 0 = C + I
G
45 o
Nowa krzywa popytu globalnego AD przesunęła się w górę i jednocześnie zmieniło się jej nachylenie , stała się bardziej płaska. W efekcie łącznym uwzględnienia wydatków rządowych G i podatków netto NT wzrósł także poziom dochodu i produkcji gwarantującego równowagę , ale nie zawsze tak jest.
Warunki równowagi w sytuacji gospodarki
- AD = Y ( Krzywa 45 o)
- NZZ = 0
- 1 + G = S + NT
III Faza – gospodarka otwarta Do wskazanych wcześniej trzech składników popytu globalnego należy dodać ko lejne dwa składniki : eksport (X) oraz import (Z) Pełna postać popytu AD = C + I + G + X – Z Eksport nie zależy od poziomu dochodu w danej gospodarce , ma więc charakter autonomiczny Import jest funkcją dochodu im wyższy dochód tym wyższy poziom importu. Jego poziom zależy od krańcowej skłonności do importu KSI Z = KSI * Y KSI = ∆Z/∆Y Krańcowa skłonność do importu KSI pokazuje jaką część każdego dodatkowego ………………………….
Wykres funkcji eksportu i importu w zależności od dochodu Y
Z X Z
Deficyt X Nadwyżka
Y
(Z = X) =Y 0 – równowaga bilansu handlowego
Wykres funkcji eksportu netto NX
NX
Nadwyżka Y Deficyt
NX Przy niskim poziomie dochodu narodowego popyt na eksport jest większy niż na import i mamy do czynienia z nadwyżką bilansu handlowego.
Proces gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustawowo- konstytucyjne Proces gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny ale także społeczny Dochody budżetowe powstają w wyniku definitywnego (ostatecznego ) przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów Budżet państwa dotyczy tego co będzie się działo w przyszłości, stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry określony czas
4. Funkcja budżetu państwa( są powiązane) Redystrybucyjna – rozdzielcza, polega na regulowaniu dochodów państwowych kategori podmiotów występujących w gospodarce narodowej. Państwo dokonuje korekty w podziale dochodów poprzez system podatkowy i płatności transferowe Stabilizacyjna - polega na wykorzystywaniu budżetu państwa jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki Alokacyjna – polega na podejmowaniu działań z zakresu optymalnej alokacji posiadanych zasobów w obszarze dochodów i wydatków budżetowych. Wiąże się z wytworzeniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i społecznych Fiskalna – ( skarbowa ) – polega na przyjmowaniu przez państwo dochodów , które wiążą się z prowadzeniem przez państwo rozmaitej działalności związanej z funkcjami państwa 5. Zasady budżetowe Równowagi – dążenie do równoważenia poziomu wydatków budżetowych przez wp ływy budżetowe Realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych Powszechności – ( zupełności ) wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa Jedności – głosi że wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być powiązane jednym planem – budżetem. W ramach tej zasady rozróżnia się : Jedność formalna – jest osiągalna dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych obejmujących budżet władz centralnych , budżety władz terenowych Jedność materialna - która oznacza , ze dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansów budżetu Szczegółowości - ma charakter złożony, gdyż wg niej : o Dochody i wydatki są ujmowane nie w sumach ogólnych lecz w dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczenia wydatków o środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie o Środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko w wysokości ustalonej w budżecie o Jawność – głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwa o Przejrzystość – pozwalająca na rozpoznanie proces ów zachodzących w obszarze budżetu państwa 6. Dochody budżetu państwa
Rodzaje dochodów: Daniny publiczne – są ciężarem nakładane na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Ich główna cecha to , że podmiot ponoszący ciężar publiczny nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści) podatki, cła Dochody publiczne z majątku , praw majątkowych np. czynsze, dywidendy, dochody ze sprzedaży majątku(prywatyzacja) Pozostałe dochody – opłaty skarbowe, sądowe, naturalne Składki na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia zdrowotne Składki na różne fundusze publiczne np. na Fundusz Pracy
- Podatki – są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane prze państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwa Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych ( podatek katastrofalny) Podatki od przychodów - płaci się w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu dochodami Podatki od dochodów – przedmiotem opodatkowania jest dochód , najczęściej dochód z pracy, dochód z prowadzenia działalności gospodarczej Podatki od wydatków – to podatki nakładane na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu np. podatek obrotowy, podatek od wartości dodanej VAT , akcyza Podatki bezpośrednie – podatki w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem tzn. rodzajem podatku, jego wysokością , t rybem płacenia, a podatkiem. Przykładem są podatki od dochodów i podatki majątkowe Podatki pośrednie – obciążają płatnika w sposób nie pozostawiający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i majątkową. Jako takie są podatkami ukrytymi , a ciężarem ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe VAT, akcyza Podatki centralne Podatki regionalne Podatki lokalne Podatki proporcjonalne - wszystkie podmioty płacą ten sam procent swoich dochodów , czy obowiązuje jedna stopa podatkowa Podatki progresywne - osoby uzyskujące wyższe dochody obciążone są wyższą stopą podatkową Podatki degresywne – wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz mniejsze procentowe stawki podatkowe
- Opłata – świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym , bezzwrotnym , odpłatnym , jednostronnie ustalana i pobierana przez władze publiczne z tytułu określonych czynników urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego ( skarbowe, sądowe, za wydanie dokumentów, czy decyzji administracyjnych 9. Cła i opłaty celne
Cło – opłata pobierana za towary wyprowadzane, wywożone lub transportowane przez dany obszar celny Rodzaje ceł: Eksportowe Importowe Tranzytowe Fiskalne Ochronne Protekcyjne
10. Wydatki budżetu państwa – wiążą się z wypełnianiem przez państwo podstawowych funkcji a przede wszystkim:
???rycznych funkcji publicznych państwa – wewnętrznych i zewnętrznych Socjalnych funkcji władz publicznych Ekonomicznych funkcji państwa
Wydatki publiczne ( budżetowe )dzielimy także na : Wydatki realne albo rzeczowe( nabywcze) – stanowią one bezpośredni składnik popytu globalnego ( G )
Pieniądz bankowy
SYSTEM BANKOWY
Ewolucja systemu bankowego: System banków (a) Bank centralny (b) Banki komercyjne (c) Banki specjalistyczne – rolne, hipoteczne, towarzystw ubezpieczeniowych
Bank centralny - prowadzi politykę pieniężną w danym państwie. Jest on niezależną instytucją od rządu , chociaż obie te instytucje powinny ze sobą współpracować.
Funkcje banku centralnego : Jest bankiem banków Jest bankiem państwa Jest kredytodawcą ostatniej instancji dla sektora bankowego Określa realną podaż pieniądza ( zgodnie z przyjętym agregatem ) Emisyjna
Instrumenty oddziaływania banku centralnego : (a) Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, które narzuca Bank Centralny bankom komercyjnym. (b) Depozyty specjalne (c) Podstawowe stopy procentowe
Stopa referencyjna – najniższa – 4,25% Stopa lombardowa – najwyższa – 5,75% Stopa redyskontowa – 0,9% - 4,5% Stopa depozytowa NBP – 2,75%
(d) Operacje otwartego rynku – polegają na sprzedawaniu lub kupowaniu papierów wartościowych na rynku w zamian za gotówkę
Bank Centralny sprzedając papiery wartościowe zabiera gotówkę z obiegu i zmniejsza podaż pieniądza Bank Centralny kupując papiery wartościowe dostarcza gotówkę do obiegu i zwiększa podaż pieniądza
Operacje otwartego rynku wpływają na podaż pieniądza poprzez zmiany bazy monetarnej ( BM ) natomiast podstawowe stopy procentowe ….. Funkcja podaży pieniądza r stopa procentowa
MS
Równowaga na rynku pieniężnym r
rs E stopa procentowa w stanie równowagi
Md, MS
Zmiany stanu równowagi: Zmiana podaży pieniądza przy nie zmienionym popycie Zmiana popytu na pieniądz przy nie zmienionej podaży Jednoczesna zmiana popytu i podaży na pieniądz
FUNKCJE PIENIĄDZA
Środek wymiany ( środek cyrkulacji ) – pośredniczy w wymianie, ułatwia handel i sprzyja produkcji Jednostka rozrachunkowa – rozliczeniowa lub miernik wartości – jest to jednostka, w której wyrażone są ceny i w której prowadzone są rozliczenia. Dzięki niej wyrażamy niewspółmierne wartości. Pieniądz jest akceptowany przez wszystkich uczestników i za jego pomocą dokonujemy płatności lub wywiązujemy się z zobowiązań Środek przechowywania wartości – jest to funkcja polegająca na tym , że pieniądz jest postrzegany jako jeden ze sposobów lokowania lub gromadzenia oszczędności. Jest to pewna forma lokaty Miernik odroczonych płatności – środek płatniczy – jest to pełnienie roli jednostki rozrachunkowej w długim okresie. W pieniądzu wyrażamy i regulujemy wszystkie nasze zobowiązania Pieniądz światowy – to wypełnianie wszystkich 4 wcześniejszych funkcji pieniądza ale w obrotach międzynarodowych
POPYT NA PIENIĄDZ
Przez popyt na pieniądz (Md) rozumiemy pożądany przez prywatne podmioty niebankowe ( gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa ) stan ich zasobów kasowych. Zakłada się więc, że podmioty gospodarcze oprócz innych aktywów finansowych ( akcji, obligacji ) chcą posiadać pewien określony zasób pieniądza.
Teorie objaśniające popyt na pieniądz : (a) Klasyczna teoria popytu na pieniądz
Podejście oparte na szybkości obiegu Podejście oparte na zasobach kasowych
(b) Keynesowska teoria popytu na pieniądz (c) Post – Keynesowskie teorie popytu na pieniądz Transakcyjny popyt na pieniądz Teoria optymalnego zasobu ostrożnościowego Spekulacyjny popyt na pieniądz (d) Teoria popytu na pieniądz w ujęciu Friedmana
y – dochód trwały u – inne czynniki , np. zmiana gustów jednostek
Podsumowanie popytu na pieniądz
Funkcja popytu na pieniądz
ZASOBY PIENIĘŻNE
(a) Zasoby pieniężne ( podaż pieniądza – MS ) – suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez ludność ( w odróżnieniu od pieniędzy posiadanych przez banki) w danym momencie czasu. (b) Zasoby pieniężne mierzymy różnymi agregatami
Największy agregat pieniężny to Baza Monetarna BM (zasób pieniądza wielkiej mocy M ) – jest sumą gotówki w obiegu u klientów oraz gotówki w bankach. Na bazie BM ukształtuje się kolejny agregat pieniężny M1 , który jest funkcją Bazy Monetarnej. Agregat M1 - jest to całość zasobów pieniężnych ( pieniądza papierowego i monet ) posiadana przez ludność, rachunków płatnych na rządanie w bankach komercyjnych oraz czeków podróżnych
M1 = mnożnik kreacji pieniądza * BM Mnożnik kreacji pieniądza = Cp+1 / Cb + Cp Cp – zmierzona stopa gotówkowa sektora prywatnego Cb – zmierzona stopa rezerw gotówkowych banków Im wyższa wartość Cp i Cb tym większa wartość mnożnika kreacji pieniądza przez banki.
Agregat M2 zawiera w sobie wszystkie składniki zaliczone do M1 + rachunki oszczędnościowe i małe rachunki terminowe, certyfikaty depozytowe, oraz rachunki rynku pieniężnego inne aktywa o wysokiej płynności M1 < M Agregat M3 zawiera wszystkie składniki agregatu M2 a także duże salda rachunków terminowych oraz rachunki w funduszach wzajemnego oszczędzania podmiotów gospodarczych na rynku pieniężnym M1 < M2 < M Agregat L ( płynność ) – zawiera wszystkie składniki agregatu M3 oraz wszystkie inne płynne aktywa nie obięte pozostałymi agregatami tj. waluta bankowa, dokumenty handlowe M1 < M2 < M3 < L
Cykl koniunkturalny – cykliczny rozwój gospodarczy
- Pojęcie
Cykl koniunkturalny – okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej. Przebieg cykli jest nieregularny. Nie ma dwóch identycznych cykli, gdyż Różnią się długością poszczególnych faz oraz amplitudą wahań
- Cykl koniunkturalny a cykl gospodarczy – cykl gospodarczy to powracające nieregularne wahania poziomu ogólnej aktywności gospodarczej w górę lub w dół w ramach długookresowego trendu. Tak więc można przyjąć, że cykl gospodarczy składa się z ciągu cykli koniunkturalnych.
Trend – kierunek rozwoju – przejaw długookresowej zmiany w górę lub w dół
- Fazy cyklu
Zwykle występują cztery fazy cyklu koniunkturalnego: I. Faza kryzysu ( recesji ) II. Faza depresji ( zastoju ) III. Faza ożywienia IV. Faza rozkwitu
Między fazami zachodzi związek przyczynowo skutkowy. Oznacza to że mechanizmy i procesy zachodzące w jednej fazie cyklu mają wpływ i warunkują mechanizmy i procesy w następnej fazie cyklu.
I. Faza Kryzysu – recesji – występują nadwyżki produkcyjne, a więc popyt globalny jest mniejszy od podaży globalnej ( AD < AS). W takich warunkach producenci podejmują decyzje o ograniczeniu produkcji , a tym samym ograniczają poziom inwestycji , zmniejszają zatrudnienie. W efekcie tych działań produkcja globalna albo spada albo rośnie , ale wolniej niż trend. Ograniczenie produkcji trwa tak długo , aż gospodarka osiągnie dno cyklu i rozpocznie się nowy cykl koniunkturalny. II. Faza depresji – dno koniunktury – w poprzedniej fazie zamierają inwestycje , spada poziom produkcji co powoduje , że gospodarka wchodzi w fazę cyklu koniunkturalnego w której osiąga najniższy poziom produkcji. Następuje stabilizacja gospodarki, ale na najniższym po ziomie. (Zrównanie AD i AS ale na minimalnym poziomie.) Jest to tak zwany dolny punkt zwrotny gospodarki.
W fazie tej bezrobocie jest wysokie a majątek produkcyjny jest wykorzystany w niewielkim stopniu. Na skutek ograniczenia dochodu czynników wytwórczych ( pracy, kapitału ) spada popyt a tym samym niema presji na podwyżki cen a więc inflacja spada i obniżane są stopy procentowe. Taka sytuacja jest sygnałem dla przedsiębiorców. Na skutek spadku cen i płac ograniczone są koszty produkcji. To co nie było opłacalne w dotychczasowych warunkach staje się opłacalne. Na skutek spadku oprocentowania koszt pozyskania kapitału poprzez kredyty maleje.
Przedsiębiorstwa w takiej sytuacji widzą szanse na tanie zmodernizowanie swego aparatu wytwórczego. Zaczyna się więc od inwestycji modernizacyjnych , które mają spowodować aby produkcja była jak najtańsza ( nawet taki motyw powoduje jednak wzrost inwestycji ).
Dodatkowy popyt zgłaszany przez przedsiębiorstwa jest pozytywnie odbierany przez inne przedsiębiorstwa dostarczające owe maszyny i urządzenia czy technologie. Pojawia się mechanizm zachęcania do inwestowania. Pojawi8ają się zyski tych przedsiębiorstw. Rozpoczynają się inwestycje, tworzone są nowe miejsca pracy – początkowo w sektorze wytwarzającym dobra inwestycyjne, jednocześnie rosną ceny tych dóbr bo zasoby są ograniczone i rośnie inflacja.
Oczekiwania co do dobrej koniunktury przyspieszają wzrost gospodarczy i wchodzimy w fazę ożywienia gospodarczego
okres spadek cen akcji jest uważany za zapowiedź nadchodzącej dekoniunktury w gospodarce.
Czynniki wpływające na cykl koniunkturalny a) Działania monopoli b) Inwestycja państwa Polityka fiskalna – stymulująca lub restrykcyjna Polityka monetarna – ekspansywna lub restrykcyjna
POLITYKA FISKALNA - polityka budżetowa prowadzona przez rząd. Polega na regulowaniu poziomu wydatków rządowych , podatków i innych elementów m.in. polityki regulacyjnej w celu osiągnięcia wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia, produkcji oraz stabilnego poziomu cen i wzrostu.
Stymulująca polityka fiskalna – ma na celu pobudzenie aktywności gospodarczej. Prowad zona jest poprzez zmniejszenie wpływów budżetowych - obniżki podatków i innych opłat odprowadzanych do budżetu państwa – oraz wzrost wydatków rządowych (G). Jego efektem może być deficyt budżetowy. Taka polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej efektem jest wzrost zatrudnienia i produkcji. Zjawiskom tym towarzyszy jednoczesny wzrost cen – inflacja. Polityka ma sens gdy AD>AS , bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie recesji lub depresji. Restrykcyjna polityka fiskalna – ma na celu hamowanie koniunktury. Prowadzona jest poprzez zwiększenie wpływów budżetowych – wzrost podatków i innych instrumentów po stronie wpływów – oraz zmniejszenie wydatków rządowych. Jej efektem może być ograniczenie deficytu budżetowego lub nadwyżka budżetowa. Taka polityka prowadzi do ograniczenia wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej efektem jest spadek produkcji i zatrudnienia. Zjawiskom tym towarzyszy jednoczesny spadek dynamiki wzrostu cen lub bezpośrednio spadek cen - deflacja. Polityka ta ma sens gdy AD<AS, bądź gdy gospodarka ta znajduje się w fazie rozkwitu lub boomu
Skuteczność polityki fiskalne j jest ograniczona w wyniku: a) Opóźnień rozpoznawczych b) Opóźnień reakcji – przygotowania c) Opóźnień operacyjnych – wdrażanie d) Działań integracyjnych i globalnych – korporacje transnarodowe, ugrupowania integracyjne, powiązania międzynarodowe
POLITYKA MONETARNA – to inaczej polityka pieniężna prowadzona przez państwową instytucję finansową - zazwyczaj Bank Centralny. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski i jego organy – Rada Polityki Pieniężnej. Jest to polityka związana z regulowaniem stopy wzrostu krajowej podaży pieniądza w celu osiągnięcia stabilizacji przy użyciu dostępnych instrumentów takich jak : a) Podstawowe stopy procentowe b) Operacje otwartego rynku c) Stopa rezerw obowiązkowych d) Depozyty obowiązkowe e) Interwencje na rynku walutowym
Restrykcyjna polityka monetarna – polityka drożejącego pieniądza. Powoduje m.in. – poprzez zmniejszenie podaży pieniądza wzrost stopy procentowej, czyli ceny kred ytu. W efekcie maleją rozmiary zaciąganych i udzielanych kredytów , spada poziom inwestycji, popyt globalny, poziom zatrudnienia, produkcja , a także dynamika wzrostu cen. Powyższa sekwencja celów jest możliwa do osiągnięcia m.in. gdy :
a) Bank centralny będzie sprzedawał papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku
b) Zwiększy stopę rezerwy obowiązkowej c) Podniesie podstawowe stopy procentowe
Polityka ta ma sens , gdy AD<AS, bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie rozkwitu lub boomu
Ekspansywna polityka monetarna – polityka taniego pieniądza. Powoduje m.in. poprzez zwiększenie podaży pieniądza spadek stopy procentowej czyli ceny kredytu. W efekcie rosną rozmiary zaciąganych i udzielanych kredytów, wzrasta poziom inwestycji, popyt globalny, poziom zatrudnienia, produkcja, a także rosną ceny. Powyższa sekwencja celów jest możliwa do osiągnięcia m.in. gdy :
a) Bank centralny będzie skupował papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku b) Obniży stopę rezerw obowiązkowych c) Obniży podstawowe stopy procentowe
Polityka ta ma sens gdy AD>As, bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie recesji lub depresji.
TEORIE WAHAŃ CYKLICZNYCH
Teoria plam na Słońcu – (Jevons) – Według tej teorii periodyczne pojawienie się większej liczby plam na Słońcu powoduje okresy nieurodzaju. Te periodyczne zmiany produkcji rolnej wpływają na zmiany w rytmie produkcji przemysłowej , a tym samym mamy do czynienia w rytmicznych wahaniach koniunktury. Teoria innowacji – (Schumpeter) Według tej teorii cykle te występują w wyniku falowego pojawiania się innowacji organizacyjno - technicznych. Szczególne miejsce w tej teorii zajmuje innowator lub podmiot który wdroży taką innowację i osiągnie z tego tytułu zysk nadzwyczajny. Ten zysk motywuje innych do podejmowania takich inwestycji. Teoria cyklu politycznego - tłumaczy cykliczny rozwój zmian priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. W tym przypadku interwencjonizm państwa raczej modyfikuje cykl gospodarczy.
INFLACJA
Pojęcie inflacji
Inflacja – proces przyrostu przeciętnego poziomu cen i kosztów w pewnym okresie czasu Deflacja – spadek przeciętnego poziomu cen i kosztów w pewnym okresie czasu
Mierniki zmian poziomu cen : a) Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych (CPI) – pokazuje procentową zmianę przeciętnego poziomu cen dóbr i usług konsumpcyjnych w pewnym okresie czasu Mierzy koszt pewnego koszyka dóbr.
Koszyk dóbr i usług – pewien niezmienny zestaw dóbr i usług , dla którego liczy się procentowe zmiany cen w jakimś okresie. Jeżeli koszyk dóbr i usług nie zmienia się to zmiany wydatków związane z zakupem tego koszyka wynikają wyłącznie ze zmian cen.
b) Wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych ( PPI) – ( wskaźnik cen zbytu, cen hurtowych ) – pokazuje procentową zmianę przeciętnego poziomu dóbr i usług produkcyjnych w pewnym okresie czasu. Służy do mierzenia cen w miejscu pierwotnej sprzedaży. c) Delator PKB – obejmuje zmiany cen wszystkich dóbr i usług wytwarzanych w gospodarce.
