Centralny bank - Notatki - Bankowość | Notatki Bankowość i finanse

Bank centralny

1.1. Status prawny Narodowego Banku Polskiego

Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa (naczelna

instytucja systemu bankowego każdego kraju).Działa na podstawie ustawy

z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim . Narodowy bank

Polski ma osobowość prawną. Siedzibą NBP jest Warszawa. Działalnością

banku centralnego kieruje Prezes powołany i odwoływany przez Sejm na

wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP trwa 6 lat, przy czym ta

sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne

kadencje.Zarząd NBP składa się z Prezesa NBP, wiceprezesa pierwszego

zastępcy prezesa NBP, wiceprezesów oraz członków. Zarząd rozpatruje

główne zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały

niezbędne do wykonywania jego zadań. Prezes NBP działając jako organ

państwa wydaje zarządzenia o charakterze normatywnym, zarządzenia

dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje

administracyjne. Ustala on miedzy innymi :

- stopę rezerw obowiązkowych banków, oprocentowania kredytu

reﬁnansowego oraz stopę redyskontowa weksli,

- jednolite zasady rozrachunków międzybankowych i numeracji jednostek

organizacyjnych banków, a także zasady i terminy przekazywania do NBP

informacji przez banki,Prezes NBP wydaje także Dziennik Urzędowy NBP,

w którym publikowane są zarządzenia dotyczące funkcjonowania banków,

bilanse NBP i banków państwowych oraz obwieszczenia w sprawie

utworzenia, likwidacji i upadłości banku .

Narodowy Bank Polski wykonuje zadania przez Centrale, oddziały

okręgowe i inne jednostki organizacyjne. W skład Centrali NBP wchodzą

departamenty i inne równorzędne komórki. Szczegółowy zakres działania

oraz organizacje wewnętrzna centrali i innych jednostek organizacyjnych

NBP określają regulaminy wydawane przez Prezesa NBP. Narodowy Bank

Polski może na zasadach ogólnych tworzyć przedsiębiorstwa państwowe

(np. Państwowa wytwórnia papierów wartościowych, Mennica państwowa),

spółki prawa handlowego (np. Polski Bank Inwestycyjny S.A.) oraz

jednostki badawczo rozwojowe.

1.2. Zadania i funkcje banku centralnego

1.2.1. Bank centralny w systemie gospodarki narodowejBank centralny

realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z

obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede

wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza

gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego.

Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń

pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Centralny bank - Notatki - Bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!

Bank centralny

1.1. Status prawny Narodowego Banku Polskiego Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa (naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju).Działa na podstawie ustawy z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim. Narodowy bank Polski ma osobowość prawną. Siedzibą NBP jest Warszawa. Działalnością banku centralnego kieruje Prezes powołany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.Zarząd NBP składa się z Prezesa NBP, wiceprezesa pierwszego zastępcy prezesa NBP, wiceprezesów oraz członków. Zarząd rozpatruje główne zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały niezbędne do wykonywania jego zadań. Prezes NBP działając jako organ państwa wydaje zarządzenia o charakterze normatywnym, zarządzenia dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje administracyjne. Ustala on miedzy innymi :

stopę rezerw obowiązkowych banków, oprocentowania kredytu refinansowego oraz stopę redyskontowa weksli,
jednolite zasady rozrachunków międzybankowych i numeracji jednostek organizacyjnych banków, a także zasady i terminy przekazywania do NBP informacji przez banki,Prezes NBP wydaje także Dziennik Urzędowy NBP, w którym publikowane są zarządzenia dotyczące funkcjonowania banków, bilanse NBP i banków państwowych oraz obwieszczenia w sprawie utworzenia, likwidacji i upadłości banku. Narodowy Bank Polski wykonuje zadania przez Centrale, oddziały okręgowe i inne jednostki organizacyjne. W skład Centrali NBP wchodzą departamenty i inne równorzędne komórki. Szczegółowy zakres działania oraz organizacje wewnętrzna centrali i innych jednostek organizacyjnych NBP określają regulaminy wydawane przez Prezesa NBP. Narodowy Bank Polski może na zasadach ogólnych tworzyć przedsiębiorstwa państwowe (np. Państwowa wytwórnia papierów wartościowych, Mennica państwowa), spółki prawa handlowego (np. Polski Bank Inwestycyjny S.A.) oraz jednostki badawczo rozwojowe.

1.2. Zadania i funkcje banku centralnego 1.2.1. Bank centralny w systemie gospodarki narodowejBank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje

podstawowe zadania w zakresie polityki pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność pieniądza. Do głównych zadań NBP należą :

czuwanie nad realizacją uchwalonej przez sejm polityki pieniężnej,
emitowanie pieniądza,
ustalanie, w porozumieniu z Ministrem Finansów, wzorów nominałów banknotów i monet oraz zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych,
wykonywanie obsługi bankowej budżetu państwa,
ustalanie form, trybu i zasad udzielania kredytu refinansowego bankom oraz udzielanie tego kredytu,
określanie wysokości oraz gromadzenie rezerw obowiązkowych innych banków,
sporządzanie planu kredytowego i opracowanie założeń polityki pieniężno-kredytowej państwa, a po uzyskaniu opinii Rady ministrów, przedstawienie go Sejmowi,
współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planu bilansu płatniczego,

1.2.2. Stabilność pieniądza Realizacja celu jakim jest stabilność pieniądza odbywa się za pomocą stosowanych przez bank instrumentów polityki pieniężnej. Stabilizacja pieniądza odbywa się na dwóch płaszczyznach: stabilizacja wartości wewnętrznej pieniądza, stabilizacja wartości zewnętrznej pieniądza.

Zapewnienie stabilności poziomu cen. Stabilność poziomu cen zależy od ilości pieniądza w obiegu. Ilość pieniądza gotówkowego znajdującego się w obiegu jest określana przez bank centralny, który korzysta z prawa wyłączności do jego emisji. Ilość pieniądza kredytowego jest określana przez możliwości banków komercyjnych w zakresie tworzenia pieniądza kredytowego. Bank centralny musi jednak regulować tworzenie pieniądza kredytowego. Do sterowania ilości pieniądza znajdującego się w obiegu służą instrumenty polityki pieniężnej, które bank centralny stosuje w ramach swoich uprawnień. Stabilizacja kursu pieniądza. Bank centralny jest instytucją określającą poziom kursu walutowego. Kurs walutowy wskazuje na zewnętrzną wartość pieniądza. Wyraża on siłę nabywczą pieniądza krajowego w stosunku do zagranicznych środków płatniczych.Instrumenty polityki dewizowej banku centralnego zmierzają do zrównania bilansu płatniczego kraju. Ich zadaniem jest przeciwdziałanie

Rola NBP jako banku centralnego państwa polega na formułowaniu i realizacji polityki pieniężnej, organizowaniu i czuwaniu nad sprawnym przebiegiem procesów rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym. NBP ponosi także współodpowiedzialność za politykę dewizową i politykę kursu walut. Spełnianie funkcji banku państwa ma istotne znaczenie dla osiągania celów banku centralnego, a w szczególności utrzymania wewnętrznej wartości pieniądza krajowego (ograniczenie inflacji) i jego wartości zewnętrznej (przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom kursów walut).

1.3. Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego Do głównych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego należą: rezerwy obowiązkowe, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku.

1.3.1. Rezerwy obowiązkowe Rezerwy obowiązkowe, to środki pieniężne, jakie banki operacyjne są zobowiązane utrzymywać na swoich rachunkach w banku centralnym. Rezerwy obowiązkowe posiadają podwójne zadanie: są one instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego, za pomocą którego steruje obiegiem pieniądza i udzielaniem kredytów przez banki komercyjne. Zmiana stóp rezerw obowiązkowych oddziałuje na ilość pieniądza pozostającego w dyspozycji banków i przez to na zakres swobody przy udzielaniu kredytów. rezerwy obowiązkowe są dla banków komercyjnych specjalnym rodzajem ich rezerw płynności. Banki mogą jednak tylko w ograniczonym zakresie dysponować tymi należnościami. Mianowicie mogą one w poszczególnych dniach przekraczać tzw. planową rezerwę, ale muszą w innych dniach miesiąca to przekroczenie wyrównać, tak aby przeciętna faktyczna rezerwa w ciągu miesiąca odpowiadała tej, która musi być utrzymana.Rezerwy obowiązkowe pozwalają zatem na wzmacnianie płynności banków, ponieważ mogą być używane do wyrównywania spiętrzeń w obrocie płatniczym i w przypadku ostrych napięć płatniczych stoją do dyspozycji będących w potrzebie banków.

1.3.2. Operacje refinansowe Bank centralny w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych innych banków dokonuje tzw. operacji refinansowych. Przybierają one formę kredytu refinansowego. kredyt refinansowy związany jest z udzielaniem bankom operacyjnym kredytów. Korzystając z tych kredytów banki operacyjne mogą upłynniać swoje aktywa, lub rozwijać działalność kredytową pomimo braku wystarczających środków własnych na jej pokrycie. Udzielenie kredytu następuje na podstawie umowy określającej wysokość kredytu, termin jego spłaty, oprocentowanie i inne warunki oraz zakres uprawnień NBP związanych z wykorzystaniem tego kredytu i zabezpieczeniem jego

spłaty. W bankach centralnych poszczególnych państw stosuje się różne sposoby udzielania kredytów refinansowych. Zalicza się do nich: - kredyt lombardowy, udzielany przez bank centralny na bardzo krótki termin (kilkudniowy) pod zastaw posiadanych przez bank komercyjny papierów wartościowych. Wysokość tego kredytu przeważnie nie przekracza 75 % wartości nominalnej zdeponowanych dokumentów. Banki wykorzystują kredyt lombardowy dla ratowania swojej bieżącej płynności, tzn. gdy odczuwają chwilowy brak gotówki w kasach bądź na rachunku w banku centralnym. - kredyt redyskontowy związany jest z obrotem wekslowym w gospodarce. Banki komercyjne mają możliwość dyskontowania weksli, czyli ich zakupu od podmiotów rynkowych za kwotę nominalną ( kwota, za którą został wystawiony weksel) pomniejszoną o tzw. stopę dyskontową, ustaloną przez bank komercyjny w relacji do stopy redyskontowej banku centralnego.

1.3.3. Operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku należą do instrumentu regulującego podaż pieniądza na rynku i jednocześnie regulującego płynność banków. Polegają na kupnie bądź sprzedaży przez bank centralny określonych papierów wartościowych na rynku pieniężnym. W takich transakcjach najczęściej kontrahentami banku centralnego są banki komercyjne, inne instytucje finansowe, a także osoby fizyczne. Bank centralny powiększa wielkość środków pieniężnych przeznaczonych na działalność kredytową kupując papiery wartościowe, zaś sprzedając pomniejsza je. Instrumentem oddziaływania przez bank centralny w ramach tych operacji jest wyznaczanie wielkości transakcji papierami wartościowymi na rynku pieniężnym i stóp procentowych stosowanych przy tych transakcjach. różnice między mechanizmem działania operacji otwartego rynku a redyskontemPrzy operacjach otwartego rynku bank centralny z góry określa wielkość podaży pieniądza angażowana w dane przedsięwzięcie, natomiast przy redyskoncie ustalana jest stopa procentowa, a wielkość angażowanych środków pieniężnych zależy od wielkości popytu zgłaszanego przez banki komercyjne na tego typu operacje. Druga różnicą jest to, że przy operacjach otwartego rynku bank centralny przeprowadza transakcje typu kupno sprzedaż, natomiast przy redyskoncie tylko transakcje typu kupno. Operacje otwartego rynku należą do efektywniejszego niż redyskonto instrumentu regulującego podaż pieniądza. Pozwalają one bankowi centralnemu z góry określić pożądana jej wielkość. LITERATURA:

JAKUBEK M. PRAWO BANKOWE , LUBELSKIE WYDAWNICTWO PRAWNICZE, LUBLIN 1997
URBANIAK P. PODSTAWY EKONOMII , CZ. II, WEMPI, POZNAŃ 1995

Centralny bank - Notatki - Bankowość, Notatki z Bankowość i finanse

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Centralny bank - Notatki - Bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!