Chodzący po lawie

Geograficzna pasja

Geografia w szkole  nr 5/2020

Kiedy i dlaczego zainteresował się Pan wulkanami, czym

Pana urzekły?

Pomysł zrodził się w 2006 roku na dnie mongolskiego wul-

kanu Khorgo. Urodziłem się za późno, by z Jerzym Kukuczką

odkrywać Himalaje i Karakorum, dlatego skupiłem się na

wulkanach.

Dlaczego 100 a nie 50, 150, 200. Wulkanów czynnych

jest na świecie około 800…

Wymyślając „Projekt 100 Wulkanów”, nie zdawałem sobie

sprawy jak wielkie jest to przedsięwzięcie. Początkowo zamie-

rzałem poprzestać na zdobywaniu wulkanicznych szczytów,

ale bardzo szybko doszedł element naukowy i dzisiaj wcho-

dzenie na wierzchołek jest jedną z mniej istotnych czynno-

ści podczas realizowania projektu, który notabene okazał się

przedsięwzięciem unikalnym na skalę światową.

Skalę projektu można zobrazować następująco – gdybym

eksplorował jeden wulkan rocznie – potrzebowałbym 100 lat.

Zadanie to wymaga ogromnej pracy, wieloletniej żelaznej kon-

sekwencji. W tej drodze towarzyszy mi zdanie Konfucjusza:

„Podstawą wiedzy jest mieć ją i ją stosować”. Choć to obecnie

mało popularne, bo dominuje zasada – choć nie mam wiedzy,

znam się na wszystkim – trzymam się swoich zasad.

Czym się Pan kieruje wybierając te, a nie inne wulkany?

Co najmniej połowa musi być aktywna. Muszą się one

charakteryzować dużą wartością eksploracyjną i poznawczą.

Przedstawiać wartość jako cel naukowy. Nie bez znaczenia

jest ich położenie w regionach wulkanicznych na świecie, jak

i w różnych strefach klimatycznych. Wulkany są w tropikach,

na pustyniach i lodowcach.

Stworzyłem dwie tabele. W głównej znajdzie się tytułowa

setka. Ona nie jest ustalona. Wraz z coraz większą wiedzą

i z kolejnymi wyprawami dodaję do niej te wulkany, które na

to zasługują. Ale bywa, że usuwam. Dlatego ten przyrost nie

jest bardzo duży. Raz na kilka lat weryfikując tabelę, docho-

dzę do wniosku, że niektóre wulkany nie zasługują, by się

w niej znajdować. Bo okazały się za mało wartościowe albo

zbyt podobne do innych. One wtedy trafiają do drugiej tabe-

li, pomocniczej. W tej pierwszej jest obecnie 59 wulkanów

(41aktywnych), na znacznej części byłem kilkukrotnie.

W tej drugiej, pomocniczej, są 134 pozycje, docelowo kil-

kaset, a wśród nich: mniej istotne wulkany, pola geotermal-

ne, ekshalacje wulkaniczne, pustynie i jaskinie wulkaniczne,

pola lawowe, i in. W wielu z tych miejsc również byłem co

najmniej kilka razy. Czasami wulkany bardzo ciekawe od stro-

ny górskiej czy trekkingowej, nie są dostatecznie ciekawe od

strony wulkanologicznej albo okazały się zbyt łatwo osiągalne.

Są też takie sytuacje jak na Wyspie Wielkanocnej, gdzie jest

kilka głównych wulkanów, ale niezbyt wysokich i podobnych

do siebie. Dlatego do tabeli głównej trafił tylko jeden. Tabela

pomocnicza zawiera niezwykle atrakcyjne wulkanologicznie,

geologicznie i geograficznie miejsca jak pole gejzerów El Tatio

w Chile, wygasły gejzer El Volcancito w Argentynie, czy stożki

żużlowe w Craters of the Moon w USA.

Wchodzenie na wulkany to niebezpieczne zajęcie…

Bez wątpienia jest to pasja ekstremalna. Aktywność wul-

kaniczna jest śmiertelnym zagrożeniem. Czasem przy życiu

trzyma mnie tylko maska przeciwgazowa.

Nieprzewidywalność natury i ekstremalne warunki znacz-

nie zwiększają poziom trudności. Ciężkie warunki klimatycz-

Grzegorz Gawlik, rocznik 1980, podróż-

nik, alpinista, odbył kilkaset podróży, od

2006 roku realizuje „Projekt 100 wulka-

nów”. Dziennikarz, fotograf, prawnik. Zdobył

kilkaset szczytów o charakterze niewulkanicz-

nym, odwiedził liczne lodowce i tereny polar-

ne. Odbył podróże po około 100 krajach na

6 kontynentach Jest organizatorem wypraw

trekkingowych. Autor licznych artykułów pra-

sowych, laureat nagród dziennikarskich. Pro-

wadzi portal podróżniczy grzegorzgawlik.pl,

jest blogerem i youtuberem.

Chodzący po lawie

Rozmowa z Grzegorzem Gawlikiem, autorem „Projektu 100 wulkanów”

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Chodzący po lawie i więcej Ćwiczenia w PDF z Geografia tylko na Docsity!

Kiedy i dlaczego zainteresował się Pan wulkanami, czym Pana urzekły? Pomysł zrodził się w 2006 roku na dnie mongolskiego wul- kanu Khorgo. Urodziłem się za późno, by z Jerzym Kukuczką odkrywać Himalaje i Karakorum, dlatego skupiłem się na wulkanach. Dlaczego 100 a nie 50, 150, 200. Wulkanów czynnych jest na świecie około 800… Wymyślając „Projekt 100 Wulkanów”, nie zdawałem sobie sprawy jak wielkie jest to przedsięwzięcie. Początkowo zamie- rzałem poprzestać na zdobywaniu wulkanicznych szczytów, ale bardzo szybko doszedł element naukowy i dzisiaj wcho- dzenie na wierzchołek jest jedną z mniej istotnych czynno- ści podczas realizowania projektu, który notabene okazał się przedsięwzięciem unikalnym na skalę światową. Skalę projektu można zobrazować następująco – gdybym eksplorował jeden wulkan rocznie – potrzebowałbym 100 lat. Zadanie to wymaga ogromnej pracy, wieloletniej żelaznej kon- sekwencji. W tej drodze towarzyszy mi zdanie Konfucjusza: „Podstawą wiedzy jest mieć ją i ją stosować”. Choć to obecnie mało popularne, bo dominuje zasada – choć nie mam wiedzy, znam się na wszystkim – trzymam się swoich zasad. Czym się Pan kieruje wybierając te, a nie inne wulkany? Co najmniej połowa musi być aktywna. Muszą się one charakteryzować dużą wartością eksploracyjną i poznawczą. Przedstawiać wartość jako cel naukowy. Nie bez znaczenia jest ich położenie w regionach wulkanicznych na świecie, jak i w różnych strefach klimatycznych. Wulkany są w tropikach, na pustyniach i lodowcach. Stworzyłem dwie tabele. W głównej znajdzie się tytułowa setka. Ona nie jest ustalona. Wraz z coraz większą wiedzą i z kolejnymi wyprawami dodaję do niej te wulkany, które na to zasługują. Ale bywa, że usuwam. Dlatego ten przyrost nie jest bardzo duży. Raz na kilka lat weryfikując tabelę, docho- dzę do wniosku, że niektóre wulkany nie zasługują, by się w niej znajdować. Bo okazały się za mało wartościowe albo zbyt podobne do innych. One wtedy trafiają do drugiej tabe- li, pomocniczej. W tej pierwszej jest obecnie 59 wulkanów (41 aktywnych), na znacznej części byłem kilkukrotnie. W tej drugiej, pomocniczej, są 134 pozycje, docelowo kil- kaset, a wśród nich: mniej istotne wulkany, pola geotermal- ne, ekshalacje wulkaniczne, pustynie i jaskinie wulkaniczne, pola lawowe, i in. W wielu z tych miejsc również byłem co najmniej kilka razy. Czasami wulkany bardzo ciekawe od stro- ny górskiej czy trekkingowej, nie są dostatecznie ciekawe od strony wulkanologicznej albo okazały się zbyt łatwo osiągalne. Są też takie sytuacje jak na Wyspie Wielkanocnej, gdzie jest kilka głównych wulkanów, ale niezbyt wysokich i podobnych do siebie. Dlatego do tabeli głównej trafił tylko jeden. Tabela pomocnicza zawiera niezwykle atrakcyjne wulkanologicznie, geologicznie i geograficznie miejsca jak pole gejzerów El Tatio w Chile, wygasły gejzer El Volcancito w Argentynie, czy stożki żużlowe w Craters of the Moon w USA. Wchodzenie na wulkany to niebezpieczne zajęcie… Bez wątpienia jest to pasja ekstremalna. Aktywność wul- kaniczna jest śmiertelnym zagrożeniem. Czasem przy życiu trzyma mnie tylko maska przeciwgazowa. Nieprzewidywalność natury i ekstremalne warunki znacz- nie zwiększają poziom trudności. Ciężkie warunki klimatycz- Grzegorz Gawlik, rocznik 1980, podróż- nik, alpinista, odbył kilkaset podróży, od 2006 roku realizuje „Projekt 100 wulka- nów”. Dziennikarz, fotograf, prawnik. Zdobył kilkaset szczytów o charakterze niewulkanicz- nym, odwiedził liczne lodowce i tereny polar- ne. Odbył podróże po około 100 krajach na 6 kontynentach Jest organizatorem wypraw trekkingowych. Autor licznych artykułów pra- sowych, laureat nagród dziennikarskich. Pro- wadzi portal podróżniczy grzegorzgawlik.pl, jest blogerem i youtuberem.

Rozmowa z Grzegorzem Gawlikiem, autorem „Projektu 100 wulkanów”

ne, duże wysokości, w tym wielodniowe przebywanie na wysokościach powyżej 6000 m, na których trzeba prowadzić badania. Przedzieranie się przez dżungle, przemierzanie pustyń, lodowców, pól lawowych. Czasami 72 godziny bez odpoczynku i snu. Ekstremalne temperatury, wiatry, śnieży- ce i inne żywioły. Eksploracja wulkanów nawet podczas ich erupcji. Może lepiej było pozostać przy alpinizmie. Na najwyższym szczycie Kilimandżaro – Uhuru Peak 5895 m, czasami rocznie staje 70 000 osób. Kilka kilometrów dalej w rejonie krateru Reusch wulkanu Kibo oraz lodowców są miejsca, których nikt nie odwiedził, albo odwiedza raz na kilkadziesiąt lat. To pokazuje, że nie tyle popularność wul- kanu jest istotna, ale to co chcemy na nim zrobić, gdzie dotrzeć, co zbadać, zobaczyć. Przemierzając tereny wulka- niczne w niektórych miejscach byłem pierwszym człowiekiem w historii, w innych jedynym Polakiem, a w kolejnych jedną z nielicznych osób w historii. Ma to swoją wartość w czasach, kiedy ośmiotysięczniki zdobywają każdego roku tysiące osób, a ograniczeniem są jedynie wysokie koszty. Cieszę się, że nie wszystko zostało jeszcze odkryte, nie wszędzie dotarł człowiek i mogę dorzucić swoją cegiełkę do poznawania naszej planety. Lecz nawet na Kilimandżaro można być pionierem. Podczas wypraw na wulkany, lodowce, do jaskiń nie braku- je elementów alpinistycznych i wspinaczkowych. W Andach w miesiąc wszedłem na dziewięć szczytów o wysokościach 6580-6962 m. Podczas trudnej, kilkunastogodzinnej, nocnej wspinaczki osiągnąłem bardzo groźny wulkan Popocatépetl 5424 m (Meksyk), a dwa dni później Pico de Orizaba 5629 m – czyli dwa najwyższe wulkany Ameryki Północnej. Trzeci, Iztaccihuatl 5220 m, jego trzy najwyższe wierzchołki, także udało się osiągnąć, tym samym jestem jedną z poje- dynczych osób na świecie, która to osiągnęła i zapewne jedy- nym Polakiem. Podobnie jest z trzema najwyższymi szczytami Ameryki Południowej – Aconcagua 6962 m, Ojos del Salado 6896 m i Pissis 6800 m, zwłaszcza że zdobyłem dwa o tej samej wysokości wierzchołki wulkanu Ojos – chilijski i argen- tyński, oraz trzy najwyższe wierzchołki wulkanu Pissis. A to tylko pojedyncze przykłady. Co nie mniej ważne, wszystko samotnie, bez wsparcia, bez łączności. Co może badać jedna osoba, która zdobywa wulkan. Zwykle aktywność wulkaniczną śledzą na bieżąco sej- smolodzy w miejscowych obserwatoriach, placówkach badawczych. Współpracując z jednostkami naukowymi można badać zmiany zachodzące na wulkanach, temperaturę, PH wód, pobierać próbki skał, popiołów, ziem i minerałów. Można dokonywać pomiarów kraterów, pól geotermalnych czy spraw- dzać aktywność wulkaniczną, ustalać i aktualizować wysokość bezwzględną. Do tego dodajmy unikalne materiały zdjęciowe oraz filmowe z wielu miejsc wulkanicznych. Wiedza o wulkanach jest ciągle niewystarczająca i nadal tylko czasami potrafimy przewidzieć erupcję wulkaniczną. A przecież wulkany mają wpływ na całą planetę, te najwięk- sze w otwartej skali eksplozywności wulkanicznej (VEI) miały poziom ósmy, a więc taki który może trwale zmienić naszą planetę, zniszczyć sporą jej część. Nawet niewielkie erup- cje zmieniają krajobraz, powstają nowe lądy, czego przykła- dem jest erupcja, która utworzyła wyspę Surtsey na Islandii w 1963 r., czy niespodziewane narodziny na polu kukurydzy wulkanu Paricutin w 1943 roku w Meksyku. Dzięki coraz lepszym urządzeniom GPS mogę np. aktua- lizować wysokości. W powszechnej świadomości przyjęły się dawne mało dokładne pomiary, zaktualizowanym trudno się przebić. Każdy pomiar, kiedyś i dzisiaj jest obarczony pewnym błędem, ale nowe pomiary potrafią mieć spore znaczenie. Mało kto dzisiaj pamięta, że jeszcze nie tak dawno uważano, że naj- wyższą górą Ameryki Południowej jest wulkan Ojos del Salado Krater wulkaniczny Rano Kau na Wyspie Wielkanocnej Wulkan Licancábur 5938 m

całkiem spore jeziora. Jednak najwyżej umiejscowione natu- ralne zbiorniki wodne są na pełnym niecek i kraterów wulka- nie Ojos del Salado. Do mojej wyprawy z lat 2015/2016 za najwyżej położone jezioro świata uważano niewielki zbiornik po argentyńskiej stronie tego wulkanu, widoczny z wierzchołka. Pomiary wyso- kości oscylują w granicach 6390-6395 m, różnica poziomu wody ulega bowiem dużym wahaniom. Tymczasem najwyżej położone jezioro znajduje się na wysokości 6460 m, po stronie chilijskiej Ojos del Salado, jest dosyć duże i płytkie, zasilane z niewielkiego lodowca, ale też z pola geotermalnego – naj- wyżej położonego na świecie – więc nie zamarza całkowicie. Nadałem mu nazwę „Przy Solfatarach”. Czego się Pan nauczył chodząc po wulkanach? Badając wulkany obserwuję, gdzie są aktywne kratery, gdzie nastąpiły deformacje, powstały nowe pola zastygłej lawy. Lawy, która ma dużo odmian, a do najciekawszych należą: obsydian i włosy Pele. Ze spotkań autorskich wiem, że wiedza o wul- kanach jest znikoma. Lawa i magma dla większości osób jest tym samym, ale to akurat nie jest największy błąd. Obserwacja lawy wydostającej się na powierzchnię albo jęzor płynnej lawy, to niesamowite doświadczenia. Przemierzając tysiące kilometrów po wulkanach, nauczy- łem się, że jeszcze bardzo gorąca lawa w dzień wygląda jakby była zastygła, ale w nocy jest nadal czerwona i bardzo niebezpieczna. Nawet lawa otoczona lodowcami na Islandii czasami po kilku latach od wydostania się na powierzchnię, potrafi mieć pod cienką zewnętrzną warstwą nawet 200°C, a fumarole o temperaturze kilkuset stopni Celsjusza potrafią spalić włosy i ubranie. Chodzenie po aktywnych wulkanach nie przypomina chodzenia po górach. Co można odkryć przy okazji zdobywania wulkanów? O jeziorach już mówiłem, ale chodząc po wulkanach mam częsty kontakt z lodowcami. W masywie Ojos del Salado odnalazłem niewielkie lodowce, o grubości lodu do 20 m, co jest niezwykle rzadkie w tym rejonie. Tak samo jak szcze- liny lodowcowe występujące tylko na największym tutejszym lodowcu Glaciar de los Argentinos w masywie wulkanu Pissis. Mogłem obserwować na Islandii, jak umiera lodowiec i zanikające lodowce w Meksyku. W ogóle lodowce mnie fascynują, ich różnorodność, jak się zmieniają. Osobliwym doznaniem jest, gdy jednego dnia na Islandii chodzę po lodowcu w jaskini Lofthellir, a drugiego dnia wędruję po gigantycznym, jednym z dwóch największych europejskich lodowców – Vatnajökull. Z lodowcami mam też kontakt w licznych górach niewul- kanicznych, bo choć Projekt „100 Wulkanów” jest dla mnie najważniejszy, to nie jedyny. Stąd choćby wędrówki po najwięk- szym w Nepalu lodowcu Ngozumpa czy jednym z większych w Alpach – Mer de Glace. Oba są doskonałymi przykładami zmniejszania grubości pokrywy lodowej i cofania się lodowców. Wspaniałe są „znaleziska” jak wygasły gejzer w formie kilkumetrowego stożka z niewielkim jeziorem w środku – El Volcancito (Atakama, Argentyna) czy wyziewy wulkaniczne na Kilimandżaro. Co by Pan radził osobie chcącej obserwować wulkany? Od czego powinien zacząć? Trzeba odkryć w sobie pasję, nakreślić plan, a następnie przystąpić do jego realizacji. Człowiek może dokonać nie- zwykłych wyczynów, o ile bardzo chce, jest zdeterminowany i dobrze przygotowany. W roku 2020 nakładem wydawnictwa Bezdroża ukazała się książka: „Projekt 100 Wulkanów – przewodnik trekkingowy TOP15 – Najpiękniejsze Wulkany Ziemi”. Oprócz opisów jak wejść na 15 trekkingowych wulkanów i fragmentów dzienni- ków z wypraw, udało mi się przemycić w książce sporo wiedzy. Ciekawostek, zdjęć, informacji o innych wulkanach i miejscach wulkanicznych. Także o polskich terenach powulkanicznych. Są informacje jak się poruszać po wulkanach bezpiecznie na ile to możliwe oraz rozbudowany słownik wulkaniczny. Pańska pasja przerodziła się w zawód, organizuje Pan wyprawy, wydaje książki, prowadzi blog i stronę inter- netową. Idealne wręcz rozwiązanie, pomysł na życie czy przymus, presja by zdobyć, osiągnąć coś czego nikt jeszcze nie osiągnął? Za mną wiele lat w podróży po koło 100 krajach na sześ- ciu kontynentach, mam nadzieję, że przede mną drugie tyle. Ambicja i nie zawsze zrozumiałe przekonanie, że dam radę, pchają mnie do nowych wyzwań i osiągnięć. Tej pasji nie dało się pogodzić z moim wyuczonym zawodem prawnika. Musiałem wybrać, choć łatwe to nie było, gdyż prawo zawsze mnie interesowało. A skoro znam się na podróżowaniu, organizowaniu, lubię pisać, robić zdjęcia, samoistnie zrodził się z tego mój nowy zawód. Nie powiem nic odkrywczego, jeśli robisz to co lubisz, z pasją, to jesteś w tym dobry i ludzie wokół to widzą. Dlatego zwykle ktoś kto raz zdecyduje się na wyjazd przeze mnie zorganizowany i poprowadzony, zostaje ze mną na lata i czerpie z tego radość. I ja również, że mogłem pokazać komuś w sposób nieszablonowy kawałek świata. Rozmawiał: Józef Szewczyk Grzegorz Gawlik na Iztaccihuatl Wulkan Popocatépetl (Meksyk)

Chodzący po lawie, Ćwiczenia z Geografia

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Chodzący po lawie i więcej Ćwiczenia w PDF z Geografia tylko na Docsity!

Chodzący po lawie

Rozmowa z Grzegorzem Gawlikiem, autorem „Projektu 100 wulkanów”