Pobierz Cytaty związane z okresem literaturoznawstwa i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity! 1. Arystoteles, Poetyka „Tragedia jest to naśladowcze przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej (odpowiednią) wielkość, wyrażone w języku ozdobnym, odmiennym w różnych częściach dzieła, przedstawienie w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do „oczyszczenia” tych uczuć.” [1. Za główny cel Arystoteles stawia tragedii wywołanie u widzów/czytelników uczucia litości i trwogi, i oczyszczenie z tych uczuć – katharsis. Początkowo katharsis miało interpretacje medyczne (oczyszczenie fizyczne), religijne (oczyszczenie duchowe np. z opętania) i estetyczne (uporządkowanie zdarzeń – nawet tragicznych – wywołuje przyjemność). Arystoteles zaś mówi, że katharsis jest tym czego my doświadczamy kiedy nieszczęście dotyka niewinnego człowieka (wtedy czujemy litość) i kiedy okazuje się, że jest on podobny do nas (wtedy czujemy trwogę). Uzmysłowienie sobie tych stanów i oczyszczenie się z nich poprzez np. płacz (oczyszczenie fizyczne), wewnętrzne uczucie ulgi (oczyszczenie duchowe), czy odczuwanie przyjemności (oczyszczenie estetyczne) to to co tragedia powinna wywoływać u odbiorcy. Atystoteles często jednak pomija oczyszczenie estetyczne, za pewnik zaś można przyjąć że karharsis to wstrząs. 2. Żeby zaistniało katharsis fabuła tragedii musi być odpowiednia i odpowiedni muszą być jej bohaterowie.] 2. „O ile to bowiem możliwe, należy w ogóle wystrzegać się błędów. Z kolei trzeba rozpatrzyć, jakiego rodzaju jest to błąd, czy dotyczy on istoty sztuki poetyckiej, czy też rzeczy przypadkowych. Mniejszy to przecież błąd, jeśli artysta nie wie, że sarna nie ma rogów, niż jeśli ją przedstawi w sposób nienaśladowczy.” [„Mniejszy to przecież błąd, jeśli artysta nie wie, że sarna nie ma rogów, niż jeśli ją przedstawi w sposób nienaśladowczy” – poeta arystotelesowski nie naśladuje zewnętrznej rzeczywistości. Arystoteles mówił o naśladowaniu działań. Naśladowczym przedstawieniem akcji jest fabuła. Arystotelesowski poeta naśladuje akcję, a nie rzeczywistość. Mimesis jest więc rozumiana jako akt twórczy; akt kreowania rzeczywistości potencjalnej, ale zarazem obiektywnej, bo odzwierciedlającej aktywne życie ludzkie, działalność człowieka znaczącą i nieprzypadkową. ] 3. Taine, Historia literatury angielskiej „Występek i cnota są produktami zarówno jak witriol i cukier; każde zjawisko złożone powstaje ze spotkania się innych zjawisk prostszych, które je od siebie uzależniają.” 4. [o tradycyjnej filologii] „Badanie dokumentu takie, jakby on był sam czymś przez się, jest błędem, jest obrabianiem przedmiotu w sposób tylko erudycyjny i popadaniem w zdziczenie bibliotekarskie.” Taine nie zajmowal sie problemem co to jest literatura. Literatura jest i ją opisuje – scjentyzm. To fakt istniejacy w rzeczywistosci spolecznej. Taine starał się nadać refleksji o literaturze naukowości. Miało to polegać na stwierdzeniach, ale nie na wartościowaniu - dążył do otworzenia obyczajów „Historia literatury angielskiej“ – nie odroznial tekstow literackich od nieliterackich. Bacon, Fielding, Carlyle – filozofie, to nie literatura piekna – nie zalicza sie ich utworow do literatury pieknej. Taine jest niechetny filologii. Interesuje go tekst jako stan ducha i obyczajow. 5. Ingarden „«Wyglądy» przeto nie są o b i e k t a m i naszych spostrzeżeń, ale ich konkretną, naoczną treścią.” „Wygląd” specyficzna terminologia, u Ingardena dotyczy wszystkich zmysłów, co w języku potocznym jest absurdalne. Postrzeganie przedmiotu w różnych perspektywach jest jednym WYGLĄDEM tego przedmiotu. Poznając coś w utworze dostajemy poszczególne porcje wiedzy na jego temat. Świat przedstawiony w utworze nie tylko jednak istnieje, ale i naocznie zjawia się czytelnikowi w narzucanych mu do pewnego stopnia przez tekst wyglądach ludzi i rzeczy” – czytelnik wyobraża sobie, „widzi” to, co czyta. wygląd, w ktorym przedstawia sie w sposob naoczny przedmiot (emocje, ubior). Wszystko co zostało opisane potrafimy sobie wyobrazić. 6. [o konkretyzacjach] „Tylko jeden ich typ uzyskujemy w postawie estetycznej i tylko ten typ odpowiada przeznaczeniu dzieła sztuki literackiej.” Z powyższych rozważań wynika, że konkretyzacja jest zjawiskiem indywidualnym. Można by powiedzieć, że ile aktów odbioru, tyle odczytań tego samego dzieła. Ingarden uważał, że dzieło można odczytywać (konkretyzować) estetycznie lub poznawczo. Nastawienie estetyczne wiąże się z hierarchicznością warstw: w tym nastawieniu najważniejsza jest warstwa przedmiotów przedstawionych. Ingarden twierdził, że dzieło literackie należy czytać estetycznie. To czytelnik dokonuje wyboru z jakim nastawieniem czyta. 7. de Saussure „Język nie jest funkcją osoby mówiącej, jest on wytworem, który jednostka biernie przejmuje.” Znac jezyk to znaczy znac system. U samego de S. nie pojawia sie slowo struktura tylko system. System + slownik = znac jezyk. Znajomosc systemu jest nieswiadoma. Nauka jezyka przez dziecko polega na tym, ze nasladuje jezyk przez innych i samodzielnie buduje jezyk wykorzystajac to co slyszy. Poznajemy slowo, norme przyswoimy sobie, a potem potrafimy bez zastanowienia sie nad norma utworzyc zdania. 8. Jakobson „Przedmiotem nauki o literaturze nie jest literatura, lecz literackość, to jest to, co czyni dany utwór dziełem literackim.” [1921 r.] Nauka o literaturze zajmuje sie literackością nie literaturą. Literackość Jest to zespół cech wyróżniających z piśmiennictwa literaturę piękną jako sztukę słowa, realizującą funkcję poetycką języka w odróżnieniu od innych funkcji (poznawczej, ekspresywnej, perswazyjnej itp.). Kategoria literackości została sformułowana po raz pierwszy przez rosyjską szkołę formalną i w przekonaniu jej przedstawicieli miała być głównym przedmiotem badań literaturoznawczych. Literackość – zespół cech wyróżniających z piśmiennictwa literaturę piękną jako sztukę słowa, realizującą funkcję poetycką języka w odróżnieniu od innych funkcji (poznawczej, ekspresywnej, perswazyjnej etc.). Kategoria literackości została sformułowana po raz pierwszy przez rosyjską szkołę formalną i w przekonaniu jej przedstawicieli miała być głównym przedmiotem badań literaturoznawczych [1] . W ujęciu formalistów na literackość składa się budowa każdego utworu literackiego, począwszy od warstwy fonetycznej (aliteracja, rym), przez morfologię (tropy gramatyczne i leksykalne), składnię (figury stylistyczne) aż do kompozycji. Roman Jakobson w 1921 roku o literackości pisał w ten sposób: "Przedmiotem nauki o literaturze nie jest literatura, lecz literackość, to jest to, co czyni dany utwór dziełem literackim. Tymczasem historycy literatury na ogół zachowywali się dotychczas jak policja, która chcąc aresztować określoną osobę, na wszelki wypadek zagarnia wszystkich i wszystko, co znalazło się w mieszkaniu, a także przypadkowych przechodniów z ulicy. Podobnie historycy literatury korzystali ze wszystkiego, co wpadło im pod rękę – a więc zobyczajów, psychologii, polityki, filozofii. Zamiast nauki o literaturze powstawał w ten sposób konglomerat domorosłych dyscyplin."[2]. Jeden z reprezentantów tego nurtu badań literackich, Jurij Tynianow, rozwinął pojęcie literackości, uznając, że jest to wypadkowa języka, tradycji literackiej oraz sytuacji historycznej Wyznacznikiem literatury jest jego językowa struktura, ale badacze powinni skupiać się także na wykazywaniu, dlaczego taka, a nie inna konstrukcja językowa była w danym okresie definiowana jako dzieło literackie. 9. „Funkcja poetycka – to projekcja zasady ekwiwalencji z osi wyboru na oś kombinacji: ekwiwalencja staje się konstytutywnym chwytem szeregu.” [1960 r.] Gdzie widać strukturalistyczne podejscie w Jacobsonie? Najpierw opisuje jak przebiega komunikacja językowy. Wchodzi do obserwacji jezykoznawczych, szczegolne uzycie jezyka. Cecha u strukturalizmu: strukturalizm mnemotechniczny, stworzenie slownika. Nastawienie na